Kunstenaar als docent
in het basisonderwijs
i^larma Mexico!
Opera 'Aïda' is krachtproef
voor uitvoerenden en publiek
KUNST/RTV
vStallerhof als een geluidloze schreeuw
Geen subsidie meer voorFilminstitufe
CcklócSommit
DONDERDAG 29 AUGUSTUS 1991
Pavarotti heeft
keelklachten
KOPENHAGEN De Itali-
aanse zanger Luciano Pavarot
ti, die volgens plan zondaga
vond optreedt in Rotterdam,
heeft gisteravond op het laat
ste moment een openluchtcon
cert in Kopenhagen moeten
afzeggen wegens keelproble-
men. De 16.000 toeschouwers
kwamen voor niets. Volgens
het makelaarskantoor van
Harry Mens, die de tenor naar
Nederland haalt op eigen kos
ten (er is een bedrag mee ge
moeid van 5,5 miljoen gulden)
gaat het slechts om een kleine
keelaandoening. Het concert
in Rotterdam gaat gewoon
door.
heaterfestival. Theatergroep Hol-
landia: 'Stallerhof' van Franz Xaver
Kroetz. Vertaling en dramaturgie:
Tom Blokdijk. Regie: Johan Simons.
Vormgeving: Leo de Nijs, Kees van
't Hof. Met Bert Luppes, Joke Tjals-
ma, Jeroen Willems, Betty Schuur
man. Grote Kerk Den Haag. Gister
avond. Herhalingen aldaar t/m 1
september (31/8 en 1/9 matinee).
Van de hand van de Beierse
schrijver Franz Xaver Kroetz
verschijnen met de regelmaat
van de klok arbeidersstukken.
Die krijgen wij in de schouw
burgen amper te zien. Dat het
Theaterfestival Kroetz' platte
landsstuk 'Stallerhof heeft
uitverkoren, is echter evident.
De voorstelling valt op door
spel, vormgeving en lef.
Hét gegeven is simpel. De boer
Stallerhof, zijn vrouw, hun
dochter en hun knecht leven
in een gesloten gemeenschap,
volgens strenge Oud Testa
mentaire geboden. Dochter en
knecht overtreden het zesde
gebod, boer en vrouw vervol
gens het vijfde, als hun doch
ter zwanger blijkt van de
knecht. „Kon je geen ander
vinden", zegt de boer nog te
gen de knecht. En: „Zoiets doe
bij
reld komen, de boer heeft wel
het liefste, wat de knecht be
zat, een hond, gedood.
Een ingenieuze vlonder vormt
het speelvlak. Het zou het dak
van de stal kunnen zijn, met
glazen ramen waaronder het
riet wuift. Je ziet het en toch
niet echt, want alle aandacht
wordt door de acteurs getrok
ken. Die zetten het drama zeer
ingehouden neer, maar druk
ken hoe paradoxaal dat ook
klinktmet enkele woorden
een leven vol leed uit. 'Staller
hof is daarmee als Munch's
expressionistische werk, dat
schreeuwt zonder geluid uit te
brengen.
Een grote handicap
intieme van de voorstelling is
de lokatie. Theatergroep Hol-
landia, die om financiële en
artistieke redenen altijd op lo
katie speelt, koos de Grote
Kerk, vele malen groter dan
de oorspronkelijke plaats, een
minimale ruimte in Hoorn.
Dat getuigt van durf, lef, zo u
wilt, maar het is niet heel ver
standig. Het kost de acteurs
grote moeite niet tegen de
voorbijrazende trams, de beie
rende klokken en de brom
mers in te galmen. Van een
regie van de stilte, zoals het ju
ryrapport van het Theaterfes
tival schrijft, kon daarom niet
worden genoten.
INITIATIEF DIRECTEUR SCHOUWBURG
Den Haag culturele hoofdstad van Europa in 19!]
DEN HAAG Den Haag
moet in 1998, de Residen
tie bestaat dan 750 jaar, de
culturele hoofdstad van
Europa worden.
Om dit te bewerkstelligen
heeft de directeur van de Ko
ninklijke Schouwburg, Hans
van Westreenen samen met de
Hagenaars Ton Langkruis en
Ruud Hisgen van de Stichting
Samuel Beckett-festival (dat
volgend jaar april in Den Haag
wordt gehouden) en de chef
van het kabinet van de burge
meester Ruud Hisgen vorige
week een initiatiefgroep opge-,
richt. Van Westreenen heeft
inmiddels wethouder me
vrouw Van den Berg (cultuur).
Mevrouw Van den Berg heeft
nog geen besluit genomen, wel
gaat zij in oktober naar Dub
lin, de huidige culturele hoofd
stad, om te zien hoe het daar
aan toegaat. Of Den Haag ook
inderdaad culturele hoofdstad
wordt hangt af van
van de Europese Cultil,
Raad. Vanaf 1992 is
de EG-landen weer
om voor de periode
kandidaat-steden voo
titel van culturele hoof<|
aan te melden bij de Eurc
Gemeenschap. Het gemei
bestuur kan Den Haag
zelf kandidaat stellen, dansEman
een zaak van minister D
cona. De initiatiefgroep is
zo jong, dat er nog geen j
genheid is geweest
t te werken.
PLEIDOOI VOORZITTER RAAD VOOR DE KUNST
DEN HAAG Van kunst
genieten moet je leren,
het is geen product dat
een direct genot biedt.
Daarom zou het onderwijs
door de kunstbeleidma
kers moeten worden ge
koesterd. Er zouden meer
mogelijkheden moeten
komen voor kunstonder-
richt op de basisschool en
in het voortgezet onder-
wijs.
Dit betoogde mr. J. de Ruiter,
voorzitter van de Raad voor de
Kunst, gisteren bij de opening
van het theaterfestival in Den
Haag. Hij hield zijn gehoor
voor dat het diploma van de
pedagogische academie een
volledige bevoegdheid geeft
om kunstonderwijs te geven
op de basisschool. „Maar als je
kijkt naar de inhoud van het
Pabo-onderwijs dan blijkt dat
de student hooguit bij toeval
de mogelijkheid krijgt om zich
in het kunstonderricht te be
kwamen. Dit terwijl er
kunstenaars zijn, die uitste
kend les zouden kunnen ge
ven, maar op grond van de
wet op het basisonderwijs niet
bevoegd zijn, zelfs niet als zij
een docentenopleiding achter
de rug hebben".
Volgens De Ruiter zou dit een
uitstekend thema zijn voor een
interdepartementaal overleg
de.
het
derwijs en wvc. Ook
voortgezet onderwijs moet
de visie van De Ruiter meer
worden gedaan aan kunston
derricht. Het pakket zou kun
nen worden uitgebreid met
bijvoorbeeld het vak drama en
film.
Samenwerking
De Ruiter pleitte voorts voor
samenwerking tussen de mi
nisteries van onderwijs en wvc
op het gebied van het hoger
beroepsonderwijs voor de kun
sten. Dit onderwijs ressorteert
onder het eerstgenoemde de
partement. Dankzij de mam
moetwet waardoor het ho
ger beroepsonderwijs voor
meer jongeren toegankelijker
is geworden wordt, aldus
De Ruiter, het kunstvakonder
wijs overstelpt door leerlingen.
Maar velen komen na het af
studeren niet aan de slag in
het onderwijs of de kunstwe
reld. Als zij toch iets willen
doen op hun vakgebied
moeten zij veelal gebruik ma
ken van de zogeheten adhoc-
subsidies. Dit betekent een
aanslag op het budget
dat het ministerie van wvc
hiervoor beschikbaar stelt. De
hoogte van het bedrag staat,
aldus De Ruiter in geen ver
houding tot de grote uitstroom
van studenten van de kunst-
hbo's.
De voorzitter van de Raad
voor de Kunst waarschuwde
met name in de richting van
de rijksoverheid dat het
marktprincipe niet op de
kunst mag worden losgelaten.
„Kunstsubsidies zijn niet be
doeld om de verkoop van
kunst te stimuleren of de
kunst te spreiden. Ook niet om
het aantal bezoekers aan thea
ters te vergroten. De rol van
de kunst mag niet worden in
gekapseld in het marktden
ken. Anders krijg je een fan-
cy-achtige ontwikkeling van
topkunst, terwijl er geen ruim
te meer ïs voor nieuwe grens
verleggende projecten, waaruit
nieuwe kwalitatieve hoog
waardige kunst kan ontstaan.
Kunst kun je niet door boek
houders in kaart laten bren
gen. Natuurlijk moet de kun
stenaar geïnteresseerd zijn in
het publiek. Maar volle thea
terzalen zijn nog geen bewijs
van kwaliteit", aldus De Rui-
over het „grote gevaar
commercialisering" va
omroepen. „Als de i
tie-gedachte de overhand
krijgt, is het snel gedaan met
de kunst binnen de media. Dit
terwijl het mediabeleid er juist
op gericht zou moeten zijn om
een vrijplaats te creëren voor
de kunst. En dat kan niet via
de lijn van de commercie".
Centrale thema
De actuele ontwikkeling van
het Nederlandse en Vlaamse
toneel is ook dit jaar het cen
trale thema van het Theater
festival. Het festijn wordt zo
wel in Den Haag als in Ant
werpen gehouden. De Haagse
manifestatie duurt tot 8 sep
tember. De Belgen beginnen
op 7 en eindigen op 14 septem
ber. Het hoofdmenu van het
festival bestaat uit de herop
voering van acht van de elf to
neelvoorstellingen, die door
een jury van theater-recensen
ten zijn aangewezen als de
beste van het afgelopen sei
zoen. Dit zijn: 'Ajax-Antigone
door het Zuidelijk Toneel,
'Voader' door de Blauwe
Maandag Compagnie, 'Staller
hof door Theatergroep Hol
landia, 'Ivanov' door het Na
tionaal Toneel, 'Platonov' doo
De Trust, 'Café Lehmitz' doo
de Theatergroep Carver
e Haagse wethouder mevrouw Van den Berg (cultuur) i
i toneelscènes' in het Haags Historisch Museum.
met minister D'Ancona (wvc) op
het Onafhankelijk Toneel, 'A
hard days night' door Nieuw
West en 'Andromache' door
Toneelgroep Amsterdam. De
makers van de beste voorstel
ling krijgen de Dommelsch
Theaterprijs, een bedrag van
50.000 gulden.
Het theatergebeuren wordt
omlijst door een omvangrijk
parallelprogramma, met onder
meer een serie lezingen over
de ontwikkeling van het na
tionaal cultuurbesef, een bij
eenkomst van toneelmakers,
vertalers, cultureel attachés,
impresario's, bemiddelaars van
het Nederlands en Vlaams
Theaterinstituut en ambtena
ren van vwc en buitenlandse
zaken waar de export van
het Nederlandstalig toneelpro
duct aan de orde komt en
een aantal lezingen in het
Duits over het Nederlandstalig
toneel, waarvoor Duitse dra
maturgen zijn uitgenodigd.
Het festival begon gisteren
met de opening van de exposi
tie 'Politieke tekenaars en to
neelscènes' in het Haags Histo
rische Museum. Het gaat om
spotprenten waarop politici
zijn afgebeeld als toneelspe
lers, een geliefde bezigheid
van politieke cartoonisten. Het
was aanvankelijk de bedoeling
dat premier Lubbers de ope
ning zou verrichten. De minis
ter-president moest echter
verstek laten gaan wegens
werkzaamheden in de Tweede
Kamer. In zijn plaats verricht
te minister D'Ancona van wel
zijn, volksgezondheid en cul
tuur de openingsplechtigheid
met een korte toespraak. De
bewindsvrouw merkte onder
meer op dat de Nederl;
Vlaamse culturele samer.
king dat laatste tijd onder
is geweest van vele discu
„De aandacht richtte
veelal op het moment c
gemeenschappelijkheid
tion. De samenwerking
het Nederlandse en V
theater is vanzelfsprekem
worden", aldus
ADIO II 16
,04 VOO
Het idee dat opera slechts
een kunstvorm is voor een
select groepje liefhebbers,
moet veranderen, dacht pro
ducent Michiel van Wester
ing en dus bracht hij vorig
jaar 'Aïda' van Giuseppe
Verdi als vrije prod uk tie in
Den Bosch. Hij slaagde in
zijn opzet. Behalve dat het
een overweldigend succes
werd, bleek 75 procent van
het publiek nog nooit eerder
een opera te hebben gezien.
Reden voor Michiel van
Westering om 'Aïda' dit sei
zoen in de Amsterdamse
Sporthallen Zuid op de plan
ken te zetten. Morgenavond
is de première en kan het
publiek zelf ondervinden
dat opera minstens zo inter
essant kan zijn als voetbal.
AMSTERDAM „Ik was
geschokt, toen ik zag wat
regisseur Dominik Neuner
allemaal wilde', vertelt
sopraan Maria Chiara na
afloop van de generale re
petitie. De frêle zangeres,
die de hoofdrol vertolkt,
maakt een vermoeide in
druk. Het is duidelijk, dat
deze 'Aïda' voor haar niet
zo maar een routineklus
is. Dankzij deze produktie
heeft ze veel nieuwe erva
ringen opgedaan en daar
is ze achteraf gezien best
blij mee. Maar een even
tuele volgende keer wil ze
het absoluut met aanzien
lijk minder repetities
doen.
Aïda behoort zonder meer tot
de meest uitgevoerde opera's.
Maria Chiara heeft hem ge
zongen op de grootste podia,
van de Scala in Milaan en de
Arena in Verona tot in Luxor
toe Meestal heeft een zangeres
met haar ervaring aan een
paar aanwijzingen genoeg om
een opera in een nieuwe en
scenering uit te voeren. De
omstandigheden in Amster
dam brachten de door en door
getrainde Maria Chiara toch
nog bijna uit balans. De sfeer
in de Sporthallen Zuid kan
dan'ook in geen enkel opzicht
vergeleken worden met die in
een schouwburg. Het hele
speelveld is bedekt met een
dikke laag lavazand. Het enige
decorstuk wordt gevormd door
een zeven meter hoog ko
ningsmasker van acht bij zes
meter omvang. Van voren ge
zien oogt het uiterst fraai. Van
opzij heeft het echter toch te
veel weg van een klimrek,
waar blauwgeschilderde man
netjes als futuristische maden
op een doodshoofd rondkrioe-
len. Het is voornamelijk de be
lichting, die de verschillende
taferelen een eigen sfeer moet
geven.
Monitoren
De vierduizend toeschouwers
zitten rondom het speelveld,
zodat het voor de zangers
noodzakelijk is naar alle vier
zijden te spelen. Omdat op die
manier onmogelijk oogcontact
kan worden gehouden met di
rigent Ed Spanjaard staan
overal monitoren opgesteld.
Iedere toeschouwer heeft er
recht op de zangers in het ge
zicht te kijken, dus wordt op
het speelvlak voortdurend
rondgedraaid. Het ongeveer
tachtig man sterke Haagse Re
sidentie Orkest is netjes in een
hoekje opgeborgen en lijkt
t de i
op
zienlijk strijkje. Gelukkig geeft
het oor heel wat andere infor
matie dan het oog.
De generale is in feite een uit
voering, want er zijn volop
kaarten verkocht. De belang
stelling is zo overweldigend
dat het verkeer op de aanvoer-
routes naar de Sporthallen
Zuid rond zeven uur volko
men vast komt te zitten. Ook
de bus met leden van het Resi
dentie Orkest zit als een hul
peloze vlieg gevangen in het
verkeersweb. Om half acht
zou begonnen moeten worden
en inderdaad liggen de figu
ranten netjes languit in het la
vazand. Ze moeten nog een
half uur stof happen.
Droom
Regisseur Dominik Neuner
heeft de oeroude Egyptische
legende in een droom gevat,
zodat hij zich veel vrijheden
kan veroorloven. Doorgewin
terde 'Aïda'-kenners hebben
heel wat onverteerbare brok
jes weg te slikken, terwijl de
meeste debutanten onder de
operabezoekers er 'geen flauw
benul van hebben waar het
verhaal nu precies over gaat.
Natuurlijk zijn er programma's
te koop, dik, mooi en duur,
maar wie heeft er nu de tijd
het boekwerk door te nemen.
Misschien na afloop van de
voorstelling thuis, als dat er
ooit van komt. Het geeft alle
maal niets, want de muziek is
prachtig, die goede oude mae
stro Verdi is door niets en nie
mand kapot te krijgen. Boven
dien zingt Maria Chiara net zo
goddelijk als is voorgespiegeld.
La diva divina wordt krachtig
bijgestaan door de hier niet al
te bekende, maar verrassend
goed zingende Russische tenor
Alexei Steblianko. Het publiek
is gul met applaus.
De grote triomfscène uit de
tweede akte blijft toch voor
het overgrote deel van het pu
bliek het onbetwiste hoogte
punt. Dominik Neuner heeft
geen paarden of olifanten in
gezet, maar de vreemde ca
priolen van zangers, dansers
en figuranten in de kunstma
tig aangelegde woestijn zijn
niet minder intrigerend. Wan
neer de koorleden uit alle hoe
ken van de hal opkomen, heb
ben de toeschouwers op de
eerste rijen helemaal het- ge
voel dat ze in het vreemde
schouwspel worden opgeno
men. Velen vinden het jam
mer dat het na de pauze zo
leeg blijft op het speelveld.
Vermoeiend
Ondertussen gaan de bijna
vierhonderd medewerkenden
aan 'Aïda' zes vermoeiende
uitvoeringen tegemoet. Maria
Chiara is de eerste om dat te
bevestigen. Vooral het zand
geeft haar veel problemen.
Het loopt niet alleen moeilijk,
maar er gaat ook een onaange
name vochtige werking van
uit, die haar keel geen goed
doet. Voeg daarbij de ongewo
ne bewegingen en het is dui
delijk dat de Italiaanse elke
avond hevig naar haar bed
verlangt. Aanvankelijk kon ze
alleen maar wat verontrust
rondkijken, maar ze herstelde
zich al snel. „Daar ben je ten
slotte artiest voor", zegt ze.
Tevens verklaart Chiara uit
eindelijk onder de indruk te
zijn geraakt van de inspireren
de en energieke uitstraling
van regisseur Neuner. „En ik
heb het buitengewoon getrof
fen met mijn collega's. Ze pas
sen qua persoonlijkheid en
stem goed op elkaar. Hierdoor
ben ik mij zekerder gaan voe-
Maar vreemd blijft het wel dat
de stem hier niet op de eerste
plaats komt. Ze heeft altijd ge
leerd dat zang het allerbelang
rijkste is. Die wetenschap is
haar vooral bijgèbracht door
haar dertig jaar oudere echtge
noot annex leraar Antonio
Cassinelli, die volschiet als de
fameuze namen van vroeger
de revue passeren. „Ja, Gigli
kon op een gegeven moment
amper meer bewegen, zo om
vangrijk was hij geworden,
maar hij kon zingen en daar
gaat het om. Ik heb ook met
Callas gewerkt, zij zong Tu-
randot en ik Timur. De men
sen noemen haar een tijgerin,
maar ik vond het een schat
van een menS, ze was werke
lijk heel lief".
Priester
De zestigjarige Pieter van den
Berg, die vroeger bij de Néder-
landse Opera zong, is erg blij
met zijn rol van priester Ram-
fis, die in de versie van Domi
nik Neuner als een sterke per
soonlijkheid wordt neergezet.
Ook de jonge tenor Henk
Vonk, die de kleine, maar
dankbare partij van bood
schapper zingt, is tevreden.
„'II messagero' is een goede
partij om kennis te maken met
het Verdi-repertoire. De Rada-
mes zou voor mij nog te zwaar
zijn. Je kunt beter voorzichtig
beginnen in kleine rollen".
De leden van het Residentie
Orkest zeggen eveneens met
plezier aan de Aida-produktie
mee te werken. Ze hebben er
echter geen idee van hoe er
wordt gezongerï of wat er pre
cies op het speelveld gebeurt.
Daarvoor zijn de afstanden in
de hal veel te groot. Boven
dien vergt de orkestpartij van
'Aïda' het uiterste aan concen
tratie en energie. Op het pun
tje van de stoel zitten en op de
dirigeerstok letten, luidt dan
ook bijna drie uur lang het
motto. Geestelijk en lichame
lijk is iedereen, zowel mede
werkenden als publiek, na die
drie uur geheel doordrongen
van het verschijnsel opera.
HILVERSUM Het Neder
lands Filminstituut (NFI)
krijgt per 1 januari 1992 geen
subsidie meer van het ministe
rie van welzijn, volksgezond
heid en cultuur. Dit heeft de
minister D'Ancona laten we
ten. Het NFI krijgt al meer
dan veertig jaar financiële on
dersteuning van de rijksover
heid voor zijn distributiezaken.
Nu wordt die subsidie, aldus
het instituut, zonder overleg in
een klap wegbezuinigd. Dit zal
mogelijk leiden tot het ophef
fen van het NFI. Het NFI
houdt zich bezig met de aan
koop en verspreiding van een
groot deel van de betere inter
nationale jeugdfilm en van be-
langrijke
ternationale i
a de onderstel
van filmfestivals (o.a
derlandse Filmdagen)
leveren van nieuwe film he
kopieën van andere films
instituut ondersteunt ooi
gionale festivals, kabelsti
sie-stations en omroepen
de verkoop van video(fili
8 40 IC
[pfeokkaans
DIOII (BR
00 Hitbox
lie 18.10
05 Boem
HAAL DE MOEDERS VAN MEXICO UIT HET
Deze actie is een gezamenlijk initiatief van Novib en Iktesco Centrum Nederland.
Zon ei
norgen:
SL0fcp
laan op
