„Mensen willen eerlijke woorden" BUITENLAND n e- larf Haagse Sovjet- diplomaten hadden niets te melden Overweldigende aanval op Communistische Partij Tevredenheid over ontslagen SKM 1 WdóeGou/umt ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1991 reen gevaar voor lucleaire aanval ls ASHINGTON Er is geen drei- ig geweest voor een nucleaire aan- 1 op de Verenigde Staten door Sov- -raketten tijdens de mislukte latsgreep, zo meldde de Ameri- anse president George Bush giste- n. Bush reageerde hiermee op be- ihten in The Washington Post dat putschisten in het bezit kwamen n een koffertje met de codes. „Er i geen acties waargenomen of sig- t opgevangen over bewegingen n verband kunnen worden ge jacht met een nucleaire dreiging ti welke soort dan ook. Dus daar in weten we ook niets af", aldus h lichtelijk geagiteerde Bush. Reisadvies Sovjetunie ingetrokken DEN HAAG De Vereniging van ANVR-reisorganisatoren heeft gisteren, in overleg met de touroperators die de be stemming Sovjetunie aanbie den, besloten het negatieve reisadvies in te trekken. Ge zien de gewijzigde omstandig heden die zich in de Sovjetu nie hebben voorgedaan zien de ANVR en de touroperators geen belemmeringen meer voor reizen naar de Sovjetu- Albar- Val van communisme wijst op komst van de Messias JERUZALEM De val van het communisme, de afloop van de Golf oorlog en de massale emigratie van de Sovjetjoden wijzen volgens de cha- sidische Chabad-beweging in Israël op een spoedige komst van de Messi as. Nu is de tijd daarvoor rijp, zo viel er gisteren te lezen in een paginagro te advertentie in de Israëlische dag bladen. De joden moeten zich voorbe reiden op de komst van de Messias, de verlosser van de mensheid. Bij de bureaus van de Chabad-beweging kunnen ze daarover informatie krij gen. Het hoofdkantoor van de Cha bad-beweging bevindt zich in New York. NAVO herstelt betrekkingen met Sovjetunie BRUSSEL De NAVO heeft gisteren de diplomatieke contacten met Moskou weer volledig hersteld. De beslissing werd genomen tijdens een bijeenkomst van ambassadeurs van de NAVO-lan- den mede naar aanleiding van een brief van de Russische president Jeltsin, waarin deze de NAVO verzekerde dat hij het „wettig en grondwettelijk gezag over het hele grondgebied van de USSR" had hersteld. Woensdag schort ten de ministers van buitenlandse zaken van de NAVO het „programma van of ficiële uitwisselingen" met de Sovjetu nie op Bordkarton Jeltsin en Gorbatsjov beheersen in de gehele Sovjetunie het leven. Maar in de Gorkistraat in Moskou kijkt geen mens op van beide bestuurlijke zwaar gewichten. Ze zijn dan ook van bordkarton en bedoeld om mee op de foto te gaan. FOTO: AP Sjevardnadze niet terug als minister WASHINGTON De oud- minister van buitenlandse za ken van de Sovjetunie Edoe- ard Sjevardnadze heeft giste ren verklaard dat hij niet van plan is deel te nemen aan een nieuwe Sovjetregering. „Zelfs als ik het voorstel krijg om mi nister te worden zal ik niet ac cepteren om onder leiding van Michail Sergejevitsj (Gorba tsjov) te gaan werken", aldus Sjevardnadze voor het Ameri kaanse televisiestation CNN „Ik denk dat Michail Sergeje vitsj, om het vriendelijk te zeggen, vasthoudt aan een illu sie", aldus de oud-r ian nisten hebben el in 1 e is n(een tijd om '■'we'lekker uit fnicef de ve rusten >teren noodjd00r tiderewAHUR KALMRE I Albj IlLINN Het is in Estland peilijk te geloven dat de situ- (e in deze Sovjet-republiek jee dagen geleden nog zo on- el onge^er was Sovjet-troepen had- j0 begin van de week de tele- en rciehetoren in Tallinn bestormd, igendst, een moment dat de televi- et aij- en radiocentrales in Litou- II 6etr1n en Letland al waren vero- het' wde dg dat toen al kon men onder de putschisten ansiaaipev besluiteloosheid heerste, i'n moedige, maar ook ver- 'ijfelde tegenstand van het e geê^lk hadden ze niet verwacht, lationalkden vroeger alleen mensen ie heefj Georgië, Litouwen, Letland "en hoi Estland de tanks tegemoet, et dat ij deden ze dat ook in Moskou /an del Leningrad. Bovendien wer- plattdj leidende democratische dervoe(,ctionarissen als Jeltsin, in V0Mbtsjak (burgemeester van a heefiningrad) en Popov (burge- elopen Lster van Moskou) niet door [te is to putschisten aan de kant ge- 34 per boven. -me bejeh mag men niet naïef ho- fer zel^j dat de conservatieven in jfers oi Sovjetunie nu overwonnen maal hi. Het zou te gevaarlijk zijn se lanA te denken dat de staats- eep slechts rustte op acht situatie pservatieven. Duizenden an tal ktnsen prezen immers direct ziektes ,je staatsgreep het Staatsco- 4 toene|t£ v00r de Noodtoestand van banië, ^ajev Duizenden anderen ïkomerjmen een afwachtende hou- hg aan, abe conservatieve com- nisten zullen nu na het mis- cen van de coup zelfmoord jen, zoals bijvoorbeeld de Pugo, de minister van bin- llandse zaken van de Sovjet- ..e. En niet allemaal zullen ze hoogjjijwillig hun pas verworven 1 de Tsities opgeven. Sommigen b al begonnen zich schoon te EN EVEfjssen zoals de geschorste lekjanov, de voorzitter van toekf Sovjet-parlement en vele rhogingjzenden 'kleine personen' in king vagehele Sovjetunie. proped^b kunnen ook de democra- ardt gelj njet halverwege blijven rommel^. De republiek Litouwen leschulc^kondigde dat zij al degenen aspirant zjcb v55r de staatsgreep vee kee^ben uitgesproken zal uitle- de staj.en aan Rusiand. En de rege- hun oijg van Estland ontsloeg de ecteuren van de drie groot die toe miijtaire complexen, d zijn zj democratie heeft noch in r°a iskou noch in de Baltische .ind ze^n definitief gewonnen, baantje„t er zijn verschillende h HhTsen bbjven vasthouden het hbjj de oude ideologie. Dit alles onde^ctueel, ook in Estland, hoe- n met de Estse republiek sinds aan a Sdsdafi zelfstandig is. gezadeld tegenwicht tegen de onaf- -rmg v(ikelijkheidsverklaring van DakkenJiand wilden 'internationalis- ismarktj' bet noordoosten van c" 'fland (waar veel Russen wo- :us een b) de Sovjet Socialistische publiek Noord-Oost Estland de stu^.oepen Dank zij de over- 1 be Mining van de democraten in 'ude gel^kou werd dat verhinderd, van z lar het is nauwelijks te gelo- ieurs nu dat ze hun rode geweten basisl|teen daarna blauw-zwart- ;edachte (de Estse kleuren) wilden t6j "jven. De Esten hebben de laar de ^te nachten nauwelijks ge- wa4)en De vermoeidheid moet bad I jn dp sauna worden afge- een langere her- u1JuuU 1peri0de is geen tijd. De on- n^bbenjb^deiinggn met het Rus- Jeltsin staan voor de iovjetunie van Gorba- Ambassadeur Aleksandr Tsjikvaidze (midden): We hielden ons stil, want we hadden weinig informatie. FOTO: STEPHEN EVENHUIS DEN HAAG Opluch ting alom op de Sovjetam bassade na het mislukken van de staatsgreep in Mos kou deze week. Dat was de teneur tijdens de pers conferentie die Sovjet-am bassadeur Aleksandr Tsjikvaidze gisteren op de ambassade in Den Haag gaf. Voor zijn collega-am bassadeur Joeri Derjabin uit Moskou is het nu „bus iness as usual". „De wolken die zich in de vroege ochtend van maandag boven ons vaderland samen pakten, waren zeer dreigend", aldus Tsjikvaidze. „Maar ze zeggen dat achter elke wolk wel de zon schijnt. Dat bleek. We hebben kunnen zien hoe diep de ideeen van democratie en vrijheid wortel hebben ge schoten in ons land". Over de stilte die de amabssade in acht nam zei hij: „Er was hier geen griep. We kregen gewoon te weinig informatie om aan de pers door te geven". .Voor ambassadeur Joeri Der jabin, hoofd van de afdeling voor veiligheid en samenwer king, was het ook onder de junta „business as usual". Hij was dezer dagen in Nederland voor overleg. „Mijn bezoek aan Nederland was al maan den van tevoren gepland, het was mijn taak niet om beslis singen van het Comité te pro pageren", zegt de reizend am bassadeur. Wat Derjabin be treft, hij vertrouwde op de constitutionele status van het nieuwe regime: „De machthebbers hadden toegezegd dat ze hun grond wettelijke verplichtingen zou den nakomen". Volgens de Nederlande Euro parlementariër Jean Penders, die Derjabin kort vóór diens vertrek in Moskou sprak, ver dedigde de ambassadeur dins dag nog de junta. Pas bij aankomst in Nederland vernam Deijabin het heuglijke nieuws over Gorbatsjovs vrij lating. Zodat hij donderdag te genover minister Van den Broek zijn waardering kon ui ten over Nederlands standvas tige houding tijdens de coup. Ambassadeur Tsjikvaidze ver wacht geen maatregelen tegen leden van zijn staf naar aanlei ding van de mislukte coup. Als warm voorstander van de pe restrojka zou zijn positie juist ernstig in gevaar zijn gekomen als de junta wèl de overhand had gehad, zegt hij. Tsjikvaidze verwacht nog geen concurrentie van een Russi sche ambassade in Den Haag. „De republieken willen hun eigen soevereiniteit hebben en zelf contacten met het buiten land onderhouden. Daarvoor zijn verschillende mogelijkhe den. Ambassades in het bui tenland zijn duur, ze zullen dus niet zo gauw eigen missies vestigen". VROUWELIJKE ADVISEUR BORIS JELTSIN: LONDEN Evenals een andere bekende Sovjet politicus heeft Galina Sta- rovojtova de fout gemaakt in augustus op vakantie te gaan. Als persoonlijk ad viseur van Boris Jeltsin en afgevaardigde in zowel het Sovjet- als het Russi sche parlement, dacht ze dat een paar daagjes Lon den, weg van de eisen van haar kiezers, haar de tijd zouden geven om te schrijven en denken. Maar de Sovjet-politiek achter volgde haar. Ze hoorde maandag voor het eerst van de staatsgreep toen een bevriende officier van de KGB haar belde. Hij zei haar dat het een goed idee was haar verblijf in Londen te verlen gen, aangezien haar naam voorkwam op de lijst van het nieuwe regime van mensen die het eerst gearresteerd moesten worden. Een dag later bracht ze twee uur door met Margaret Thatcher, met wie ze een belegerde Jeltsin belde en opriep tot westerse steun voor de Russische president. Vanaf dat moment was ze con stant te zien in de Engelse huiskamers. Voor de televisie legde ze helder en eenvoudig uit wat er aan de hand was, in tegenstelling tot de duistere 'Sovjet-deskundigen' die wa ren opgesnord bij Britse uni versiteiten en die op genante wijze in hun eigen gewauwel bleven steken. Ze de afgelopen week iedere dag te zien in onder meer de nieuwsuitzendingen van de BBC. Haar uitzendingen op de Russische zender van de BBC sorteerden echter het meeste effect, nadat de media van de oppositie in de Sovjetunie de mond was gesnoerd. „De enige contact te komen was via de BBC en Radio Liberty. Ik ver zorgde vele keren per dag uit zendingen voor een publiek van bijna vijftig miljoen men sen in de Sovjetunie. Het was gelukkig dat we hier steun konden mobiliseren. Het was in zekere zin beter om hier te zijn dan om te protesteren op het plein". Medelijden Nadat ze bij het Britse ministe rie van buitenlandse zaken was geweest om over de situa tie te praten, wendde Starovoj- tova zich tot Margaret That cher en wist haar over te ha len om de internationale com missie te leiden die Gorbats jovs 'slechte gezondheidstoe stand' zou hebben moeten on derzoeken. Als radicaal afgevaardigde en lid van Democratisch Rusland heeft ze Gorbatsjov en de zwakte van zijn hervormingen lange tijd hard aangevallen Tijdens de televisiebeelden van de in Moskou terugkeren de Sovjet-president voelt ze meer medelijden. „Hij ziet er uit alsof hij in drie dagen drie jaar ouder is geworden. De coup heeft ons tenminste ge leerd voorzichtiger te zijn, heeft ons doen inzien dat het hervormingsproces niet onom keerbaar was". Ze gelooft dat noch Jeltsin, noch Gorbatsjov in staat zal zijn om onmiddellijke oplos singen te vinden voor de eco nomische problemen van de staat en de regionale onrust. Als Jeltsins adviseur voor ïn- ter-etnische betrekkingen ver wacht ze dat het proces van regionale afscheiding zal ver snellen en ze voorziet op de lange termijn „iets als het Brit se Commonwealth. Al duurde dat driehonderd jaar. Mis schien zullen wij een kortere weg vinden". Wat de westerse hulp betreft is Starovojtova van mening dat er geen dubbeltje naar de cen trale Sovjet-regering moet gaan. „We moeten de doods strijd van het oude regime niet verlengen". De hulp moet rechtstreeks naar de republie ken worden gezonden en ge richt zijn op specifieke projec ten die van buitenaf door wes terse economen vastgesteld zouden moeten worden „Het is duidelijk dat het centrum bestaat uit bandieten en we Winnaar Het Westen zal er niet langer op gebrand zijn de groeiende macht van Jeltsin te bagatelli seren. wiens populariteit in de post-coup dagen ten lange les te zijn status in Rusland weer spiegelt. Starovojtova koos twee jaar geleden achter Jelt sin schaarde en besloot zich in Armenië kandidaat te stellen voor het Sovjetparlement en in Leningrad voor het Russi sche parlement. Jeltsin promoveerde de voor malige sociologe al snel tot zijn enige vrouwelijke adviseur. Jeltsin, zegt ze, behandelt haar als gelijke, maar een zekere galanterie is hem niet vreemd. „Hij is in sommige opzichten een eenvoudig mens, heeft misschien niet zulke goede manieren, maar wel goede, eerlijke gevoelens, dat merk je"- Ze schrijft dat gedeeltelijk toe aan het sterke geloof in God dat Jeltsin van zijn moeder heeft geërfd. Hoewel hij jaren lang de partijgelederen heeft versterkt, gelooft ze dat Jeltsin erin is geslaagd een aantal mo rele principes te bewaren. „Ik denk dat hij een morele ziel heeft, en ik denk dat dat met Gorbatsjov niet het geval is". Starovojtova's observaties van het politieke toneel in de Sov jetunie zullen binnenkort in men. Ze is in Londen omdat een Britse uitgever, wiens naam ze bescheiden niet wenst te noemen, haar een aanbod heeft gedaan voor een wegwij zer van een insider in het Sov jetparlement, een boek dat mogelijk al gedateerd is voor het is geschreven. Ze heeft tachtig sociologische publika- ties op haar naam staan, maar heeft de wetenschap op moeten geven omdat de poli tiek te belangrijk werd. Ze laat een dikke kleurendruk zien over zichzelf. Foto's van Galina met Jeltsin. Galina met Sacharov, Galina op school. Galina op haar trouwdag. Ze wil het boek terug, want het is haar laatste exemplaar en Margaret Thatcher heeft erom gevraagd. Maar ze heeft er nog duizenden in het Engels thuis, zegt ze, met een kennelijk aan geboren talent voor public re lations westerse stijl. In de nasleep van de mislukte coup zullen meer mensen zich 'bekeren' tot de democraten Ze hoopt dat ten minste enkele daarvan oprecht zullen zijn en dat de leiders - wie het ook zijn mogen - eerlijk zullen zijn. „We hebben zoveel fou ten gemaakt omdat we niet hebben gekeken of besluiten goed of slecht waren, maar al leen maar of ze goed klonken. Nu, na zeventig jaar, wachten de mensen op eerlijke woorden" (c) The Times, Londen Coupplegers betuigen spijt MOSKOU Twee leden van het voormalige Comité voor de Noodtoestand hebben spijt be tuigd van hun poging Gorba tsjov af te zetten. „Dat wat is gebeurd spijt mij heel erg. Het is uiteindelijk een schaamte volle zaak voor de strijdkrach ten en voor mijzelf als verant woordelijke man", aldus de ex-minister van defensie Dmi tri Jazov voor de Russische te levisie. Het voormalige hoofd van de KGB, Vladimir Krjoetsjkov reageerde half- slachtiger. „Ik ben bedroefd door alles wat er is gebeurd... Ik denk dat ik in mijn hele le ven nimmer het vaderland iets heb misdaan. Maar als ik de camera zou kunnen terug draaien naar vijf, zes dagen geleden, zou ik volledig anders hebben gehandeld en zou ik nu niet van mijn vrijheid zijn beroofd". Glanzend Honderden inwoners Bakoe gearresteerd MOSKOU Honderden men sen zijn gisteren in Bakoe, de hoofdstad van Azerbajdzjan, gearresteerd tiidens een mani festatie voor democratie. Vol gens een lokale journaliste kwamen 7000 mensen bijeen in het centrum om te proteste ren tegen de „afvallige poli tiek" van de Azerbajdzjaanse president Moetalibov, die er van wordt beschuldigd de coup in Moskou te hebben ge steund. Omon-troepen, strijd krachten van het Sovjetminis terie van binnenlandse zaken, verschenen daarbij met 3000 man. Ze verjaagden en arres teerden betogers. Ook werd het kantoor van de oppositie beweging Volksfront door Omon bestormd en zijn de lei ders gemolesteerd. Bij de con frontaties zouden ten minste vijftig gewonden zijn gevallen. MOSKOU De Baltische re publieken zijn gistelen begon nen aan de afbraak van de communistische partij: als de partij al niet meteen helemaal verboden werd, dan werden wel partijgebouwen bezet of geconfisqueerd, partijkranten verboden of bedrijven onder controle van de republieken geplaatst. Leden van de radicale ge meenteraad van Moskou heb ben gisteren in het hoofd kwartier van de communisti sche partij gezocht naar be langrijke documenten. Duizen den mensen waren naar het gebouw gekomen om de ge beurtenissen van nabij mee te maken. In de loop van de mid dag verdween de Sovjetvlag van het gebouw van het Cen traal Comité. Het wit-blauw- rode dundoek van Rusland kwam ervoior in de plaats. De gemeenteraadsleden handel den op gezag van de voorzitter van de raad, burgemeester Ga- vriil Popov. In Leningrad sloot de politie het hoofdkwar tier van de CP af. Functiona rissen werd de toegang tot het gebouw ontzegd. In Litouwen is de regering be gonnen aan een zuivering on der plaatselijke communisten. Een speciale commisie hield vrijdag toezicht op de overne ming van de gebouwen. Het parlement in Vilnius besloot verder dat alle „repressieve organen", zoals de KGB, zich uit Litouwen moeten terug trekken en dat al hun gebou wen en bezittingen door de re publiek worden geconfis queerd. De acties tegen de par tij werden begeleid door de te rugtrekking van Sovjet-troe pen van strategische punten in Vilnius. Het parlement van Letland in Riga heeft eveneens de com munistische partij in deze Oostzeerepubliek verboden verklaard. Alfred Rubiks, het hoofd van de aan Moskou loy ale communistische partij in de republiek Letland, werd gearresteerd. Rubiks had de mislukte staatsgreep gesteund. Estland nam gisteren alle van uit Moskou geleide bedrijven over en ontsloeg de directeu ren. Vanaf 1 september zijn alle activiteiten van de partij in bedrijven verboden. In de Oekraïne omringden en kele honderden mensen giste ren het plaatselijke partijkan toor in Lvov, de grootste stad in het sterk nationalistische westelijk deel van de repu bliek. In andere plaatsen in het westen van de Oekraïne waren donderdag al partijge bouwen door plaatselijke auto riteiten voor gesloten ver klaard. De president van de Sovjet-re publiek Oezbekistan Islam Ka- rinov, heeft zijn lidmaatschap van het Politburo en Centraal Comité van de Sovjet-commu nistische partij neergelegd. Karinov noemde als reden voor zijn aftreden de „laffe houding" van de partij tijdens de poging tot een staatsgreep. Leonid Sjebarsjin, door Sovjet leider Michail Gorbatsjov be noemd als nieuw hoofd van de KGB, heeft vrijdag de commu nistische partij binnen de staatsveiligheidsdienst verbo- (ADVERTENTIE) ielE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB". JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA 46 Enkele weken na zijn terugkeer wacht Van Riebeeck ^"zaehï1 9rote verrassing: de gouverneur-generaal Van Diemen laat dig dr ontbieden- H'l heeft met grote belangstelling kennis geno- 'l wi van de rapporten, die Van Riebeeck over zijn reis naar Atjeh Tl", feft uitgebracht en hij biedt hem thans de post aan van onder- 'emaakt pman 'n JaPan- toegevoegd aan Jan van Elseracq, hoofd van als nog vrijwel geheel onbekende Japan. En zie, aan boord ontmoet hij weer zijn oude vriend Robert Janszoon. Met 'n goed gevuld glas wordt diezelfde avond in de kleine kajuit van de „Lillo" het weerzien gevierd. „Je zult nog eens een rijk man worden, Van Riebeeck", voorspelt Robert Janszoon. „Haha", lacht de ander; „maar dan zal ik toch meer moeten verdienen dan de acht rea len, die de Compagnie mij maandelijks wil uitbetalen". (Vervolg van de voorpagina) MOSKOU Gorbatsjovs mededeling in het Russi sche parlement dat zijn onbetrouwbaar gebleken ministerraad was ontsla gen, leidde tot grote te vredenheid onder de Rus sische afgevaardigden. Ook de benoeming van eertijds onder invloed van conservatieve ontslagen minister van binnenland se zaken Bakatin tot chef van de KGB viel in goede aarde. Vooral door de acties van Jelt sin is 23 augustus 1991 de dag van de grootste veranderingen geworden sinds de Oktoberre volutie in 1917. De gebouwen van de Communistische Partij Moskou zijn verzegeld. De communistische partijkrant Prawda, opgericht door de grondlegger van de Sovjet staat Lenin, mag voorlopig niet uitkomen wegens desin formatie tijdens de staatsgreep. Vijf andere kranten delen dit lot. om dezelfde reden. Er zijn ontslagen gevallen bij de pers- bureau's TASS en Novosny. Jeltsins tussenkomst bleek gis teren hard nodig op het Loebl- janka-plein, waar de nacht te voren het bronzen beeld van oprichter van de geheime dienst Dzerzjinski van zijn sokkel was gehaald. Een woe dende menigte Moskovieten wilde het gebouw.van de van oudsher gevreesde en gehate organisatie van de dienst be stormen. Ryssische parle mentsleden konden het volk niet tegenhouden. Jeltsin wel. Sprekend door een megafoon drong hij erop aan te vertrou wen op een afrekening langs legale weg. „Het is tijd om aan het werk te gaan", drong hij aan „Luister alsjeblieft naar jullie zelf gekozen volkspresi dent". Het is de partij, die Gorbatsjov nog steeds beschermt. En het is deze bescherming die maakt dat veel Russen nog steeds ge loof hechten aan de volkomen onwaarschijnlijke veronder stelling dat Gorbatsjov betrok ken zou zijn geweest bij de coup. Dit wantrouwen blijkt uit een vraag die de Sovjetlei der moest beantwoorden in het Witte Huis van Rusland: „Zat het niet als volgt? Als de coup lukte, zou U daarna de leiding krijgen In het geval van een mislukking, zou U te rugkomen als slachtoffer en held" Do cursus NI MA-A start 10 september 1991. Do cursus NIMA-B start 16 september 1991. Vraag informatie aan bij de SRM. Stichting Reclame- en Mar ketingonder wijs, telefoon: 020-6170935. Stichting Reclame- en Marketingonderwijs.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 5