artistyl
EG zet hulp aan
Sovjetunie stop
meubelen
Ook mislukken
coup riskant voor
Verenigde Staten
richti
j het I
Bush: geen voorspelling
over vredesconferentie
WASHINGTON President Bush van de Verenigde Staten
vond het gisteren nog „veel te vroeg" om te voorspellen wat het
verdere lot van de voor oktober geplande vredesconferentie zal
zijn als gevolg van de crisis in de Sovjetunie. Maar hij voegde er
aan toe dat „wat er ook gebeurt, wü zullen doorgaan met te
vechten voor vrede in het Midden-Oosten". De Amerikaanse
president heeft gisteren de Russische president Boris Jeltsin te
lefonisch gesproken en hem verzekerd dat het Westen hem
steunt in zijn oproep tot het machtsherstel van Michail Gorba-
tsjov. Bush zei dat hij herhaalde malen tevergeefs heeft gepro
beerd ook contact met de afgezette Gorbatsjov te krijgen.
Vlamingstraat 40
grote markt 28
den haag
tel. 070-3646660
üuuda noemt straat
ïaar Gorbatsjov
JOUDA Burgemeester en wethou-
ers van Gouda hebben gisteren beslo-
J n een straat in de nieuwbouwwijk Go-
erwelle te vernoemen naar de maan-
ag afgezette Sovjet-president Gorba-
Dit uit eerbied en bewondering
alle inzet die hij tot nu toe heeft
:oond voor de wereldvrede en de her-
irmingen in de Sovjetunie en de Oost-
•opese landen, zo meldt de gemeente,
il een ambtelijk advies om in de
iamen van vrijheidsstrijders te
jbruiken. Gezien de recente ontwikke-
igen heeft het college besloten een
•aat naar Gorbatsjov te vernoemen
luidelijk om een signaal te geven", al-
is een woordvoerder.
Sovjet-joden: zo snel mogelijk emigreren
JERUZALEM Een or
ganisatie van Sovjet-immi
granten in Israël heeft de
joden in de Sovjetunie op
geroepen zo snel mogelijk
te emigreren.
Olga Rogachova, een dertigja
rige Russische immigrante die
anderhalf jaar geleden met
haar twee kinderen naar Is
raël kwam, heeft gisteren de
hele dag geprobeerd haar moe
der, die nog in Bakoe in Azer-
bajdzjan is achtergebleven, aan
de telefoon te krijgen. Toen
het haar eindelijk lukte een
paar woorden met haar te wis
selen, moest Olga aanhoren
hoe haar moeder alleen maar
huilend durfde te zeggen dat
ze zich goed voelde.
„Ze was duidelijk bang dat ze
weer - net als vroeger - door
de KGB werd afgeluisterd",
vertelde Olga gisteravond. „Ik
ben vreselijk bang dat er een
rivier van bloed gaat stromen
in de Sovjetunie. Niemand kan
weten wat er over een half
uur zal gebeuren. Misschien
zal ik miin moeder nu nooit
meer zien De grootste zorg in
Israël over de revolutie in de
Sovjetunie is dat nu de poorten
voor de Russische joden weer
zullen worden gesloten. Vol
gens Simcha Dinitz, hoofd van
het Joods Agentschap in Is
raël, wachten op dit moment
65.000 Russische joden - al in
het bezit van alle nodige pa
pieren - op emigratie naar Is
raël. In totaal één miljoen jo
den in de Sovjetunie zit vol
gens Dinitz in het emigratie-
proces.
Functionarissen van de Israë
lische immigratiedienst zeiden
dat nog altijd Sovjet-joden uit
de Sovjetunie het land binnen
komen en dat hun vertrek
vooralsnog geen noemens
waardige problemen oplevert.
Wiesel wil Gorbatsjov
boodschap brengen
PARIJS Elie Wiesel, de Ameri
kaanse schrijver die in 1986 de No
belprijs voor de vrede kreeg, is naar
eigen zeggen door de Franse presi
dent Mitterrand gevraagd af te rei
zen naar de Sovjetunie. Wiesel zou
de afgezette president Gorbatsjov
een boodschap van vriendschap, me
deleven en ondersteuning moeten
brengen. Wiesel zei gisteren in Parijs
vermoedelijk nog deze week te ver
trekken. Hij hoopt ook Jeltsin te
kunnen ontmoeten. Wiesel kondigde
aan dat hij vandaag een vergadering
met andere Nobelprijswinnaars bij
een zou roepen om collega's in de
Sovjetunie te laten zien dat zij niet
in de steek worden gelaten.
Deserteurs: rode leger
in Duitsland paraat
BERLIJN De Sovjettroepen in Duitsland zijn
volgens twee deserteurs in verhoogde staat van
paraatheid gebracht. De militairen die nog contact
hebben met oud-collega's, deden hun uitspraak
voor de Duitse televisie. Hun gezichten waren on
herkenbaar gemaakt. Er zijn nog 272.000 Sovjet
militairen in Duitsland gelegerd. De twee man
schappen waarschuwden voor vervolging van
hervormingsgezinde officieren.
Ze zeiden tevens dat de huidige „verhoogde staat
van paraatheid" ook was afgekondigd bij de ver
schillende machtsovernames in de Sovjetunie
sinds 1964. Volgens de deserteurs mochten officie
ren die normaal gesproken de nacht doorbrengen
buiten de kazernes, bij hun gezinnen, de nu hun
bases niet verlaten.
Regeringsleiders vrijdag in den haag bijeen
,andb
24 tc
'EN HAAG De twaalf
hinden van de Europese
lemeenschap hebben gis-
tren in Den Haag beslo-
de economische en
ïchnische hulp aan de
(Ovjetunie op te schorten
ergie itdat de „grondwettelijke
eging-de" in het land is her-
k?urield. Ook is afgesproken
de regeringsleiders
'^an de EG komende vrij-
dier<agmiddag in Den Haag
trijeen zullen komen voor
n informeel beraad over
e situatie in de Sovjetu-
i'ie.
et het EG-hulpprogramma
Dat iin Sovjetunie dat nu
ordt stopgezet is een bedrag
,c in ruim 2,5 miljard gulden
imoeid. Het gaat daarbij on-
;r meer om kredieten voor
gepas 'rbetering van de voedsel-
den Broek van buiten-
ndse zaken benadrukte giste-
dat de humanitaire hulp
de Sovjetunie (verstrek-
It genfnê van voedsel en medicij-
>n) zal worden voortgezet
*■'- deze hulp rfiaar terecht
inrinf®11 biJ de mensen die haar
**lig hebben".
EG-ministers van buiten-
idse zaken gaven gisteren
een vier uur durend beraad
md<erMer voorzitterschap
kost, I
nister Van den Broek een ge
peperde verklaring uit waarin
de staatsgreep in de Sovjetunie
scherp werd veroordeeld. Het
afzetten van Gorbatsjov, het
monddood maken van demo
cratisch gekozen organen en
het wederinvoeren van cen
suur in de media is volgens de
EG-landen in strijd met de
grondwet van de Sovjetunie
en een overduidelijke schen
ding van door de Sovjetunie
ondertekende verdragen over
mensenrechten en democratie,
zoals de verdragen van Helsin
ki en Parijs. „De eerste daden
van het staatscomité dat zich
aan het hoofd van de Sovjetu
nie heeft geplaatst laten geen
twijfel bestaan omtrent de
ware aard van het regime dat
nu de touwtjes in handen
heeft", aldus Van den Broek.
Effectief
Volgens Dr R. Knaack, uni
versitair hoofddocent econo
mische stelsels aan de Univer
siteit van Amsterdam zullen
de Europese sancties de Sov
jetunie nauwelijks deren. Voor
werkelijke effectieve maatre
gelen dienen de EG-lidstaten
op een lijn te zitten, aldus de
Amsterdamse wetenschapper,
en dat zou niet het geval zijn.
Zo hebben de Duitsers grotere
belangen bij het openhouden
van de handelslijnen met de
Sovjetunie dan de andere EG
lanaen, meent hij. De EG
maatregelen zouden dan ook
vooral bedoeld zijn als politiek
gebaar.
In hun verklaring eisen de
v^oco-burgemeester Moskou
ïgelicht over Gorbatsjov
DSKOU De loco-burge-
eester van Moskou, Sergei
iankevitsj, heeft gisteravond
I een uitzending van het on-
hankelijke radiostation Mos-
ju Echo verklaard uit welin-
llichte bronnen binnen het
informatie omtrent de
Eezette president Gorbatsjov
hebben vernomen,
fcrbatsjov zou maandag zijn
jarresteerd op zijn vakantie-
Irblijf op de Krim toen hij op
jt punt stond naar Moskou te
Éegen. Een plaatselijke een-
i van de KGB zou het ge-
1 rond de datsja van Gorba-
lov hebben afgesloten en alle
fgangswegen door de lucht
1 over water hebben geblok-
»rd. Volgens de loco-burge
ter werden naast Gorba-
ook diens veiligheids-
eur, generaal Vladimir
dvedev, zijn diplomatiek
Anatoly Tsjernjaev,
en een andere adviseur, Geor-
gy Sjachnazarov en diens ge
zin gearresteerd.
Het presidentieel vliegtuig zou
uiteindelijk toestemming heb
ben gekregen naar het Mos-
kouse vliegveld Vnoekovo te
vliegen. Premier Edgar Savi-
saar van Estland verklaarde
uit welingelichte bronnen te
hebben vernomen dat Gorba
tsjov werd gearresteerd op het
Vnoekovo vliegveld nadat hij
zou hebben geweigerd een de
creet te ondertekenen waarin
hij de macht overdroeg aan
vice-president, en huidige lei
der van de junta, Gennadi Ja-
Het Amerikaanse ABC-TV
houdt het erop dat Gorbatsjov
op de Krim onder huisarrest is
geplaatst. Op de wegen rond
het vakantiehuis zou voortdu
rend worden gepatrouilleerd.
litgever memoires Raisa voorziet problemen
'CKHOLM De Zweedse uitgeverij Forum, die over onge-
twee weken de memoires' van Raisa Gorbatsjov op de
t zou brengen, zit in de problemen. „Ik Hoop,' zoals het
fechrift had moeten luiden, zou op 5 september wereldwijd
lirden gepubliceerd. Het Zweedse persbureau TT meldde even-
[el gisteren dat de naam van het boek wellicht niet langer ge-
lst is. Sinds Gorbatsjov werd afgezet is immers ook van Raisa
er vernomen. De memoires kwamen tot stand in de
n een conversatie tussen Raisa en de schrijver Georgy
Ijachin. Forum bleek niet bereikbaar voor commentaar op het
■-bericht dat de uitgeverij overweegt de naam te wijzigen in
c Hoopte".
E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB".
RTTTTFMT A\fn
WOENSDAG 21 AUGUSTUS 1991
WASHINGTON - De
Amerikaanse regering-
Bush wil niets liever dan
dat de 'antiek-communis
tische' machtsgreep in de
Sovjetunie mislukt. Maar
de eventuele vervulling
van die wens kan tegelijk
een zeer zorgelijke situatie
scheppen voor de VS.
Veel politieke analisten in
Washington vrezen dat een
overwinning van het democra
tische en nationalistische ver
zet tegen de coup de ontbin
ding van de Sovjetunie als
staatkundige en militair-stra
tegische eenheid zal versnel
len. Dat zou voor 'de andere
nucleaire supermogendheid
Amerika' de dringende vraag
opwerpen in welke handen de
Sovjet-kernmacht terecht
komt. Hoewel Washington
niet denkt dat de huidige mili
taire top in de Sovjetunie, hoe
verdeeld die ook moge zijn,
onverantwoordelijk met zijn
nucleaire vermogen zal om
gaan, is de instabiliteit en de
onoverzichtelijkheid van het
commando over de 'vijandelij
ke' kernmacht een nieuw en
uiterst complicerend gegeven
voor de VS. Geruchten wilden
vannacht dan ook dat er in het
geheim wel degelijk sprake is
van verhoogde Amerikaanse
strategische paraatheid; en dat
de huidige machthebbers in
Moskou daar waarschuwen
derwijs van op de hoogte zijn
gebracht.
Hoe diep de kou van de Koude
Oorlog in de afgelopen decen
nia ook geweest is, de degelijk
heid van het centrale gezag in
de Sovjetunie is altijd een sta
biliserende, en daarmee voor
de VS welkome, factor ge
weest. Sedert de coup in Mos
kou herinneren gezaghebben
de Amerikanen als Henry Kis
singer (ex-minister van bui
tenlandse zaken) en McGeorge
Bundy (ex-nationaal veilig
heidsadviseur) er nadrukkelijk
aan dat de Sovjetunie 'de enige
macht ter wereld blijft die de
hele Verenigde Staten in 35
minuten kan vernietigen'.
Planeet
Volgens voormalig veiligheids
adviseur Zbredzinski is het
ook als de staatsgreep van Ja-
najev en de zijnen alsnog mis
lukt, onwaarschijnlijk dat pre
sident Gorbatsjov als een
krachtig leider terugkeert.
„Dan breekt het tijdperk van
Jeltsin aan en daarmee het
tijdperk van de eigen weg van
de republieken. Jeltsin kan als
de grote held uit deze turbu
lentie komen. Maar wie het le
ger en de kernmacht gaat con
troleren blijft dan nog een
open vraag".
In de Amerikaanse hoofdstad
neigden vannacht de meeste
waarnemers tot de vaststelling
dat de junta van Janajev aan
het uiteenvallen was. Meer
nog dan de berichten over het
verdwijnen van drie leden uit
het oorspronkelijke comité
van acht, was het uitblijven
van een grootscheepse militai
re aanval op het gebarrica
deerde Russische parlements
gebouw in Moskou volgens
deskundigen een teken van
gebrek aan vastberadenheid,
durf en eenheid binnen het
comité.
Mocht Janajev of een andere
dictator er toch in slagen het
verzet te breken en de macht
te behouden, dan zal president
Bush naar verwachting zijn
huidige weigering om de coup
plegers als legitieme leiders te
erkennen, niet lang kunnen
volhouden. „Ook dan is de
Sovjet-kernmacht in wezen de
bepalende factor. Er zal een
vorm van diplomatieke ver
standhouding moeten komen.
President Bush en wie dan
ook zijn tegenvoeter in Mos
kou zal worden, hebben nu
eenmaal een te delen verant
woordelijkheid voor de veilig
heid van onze planeet", aldus
Henry Kissinger.
Veel landen
klaar voor
opvang van
vluchtelingen
STOCKHOLM/HELSINKI
„Wanneer vluchtelingen uit
het Balticum op wankele en
volgeladen boten komen zoals
de Albanezen naar het Itali
aanse Bari. zullen we ze on
middellijk terug naar zee stu
ren", kondigde Leif Sjöström,
hoofd van de kustwacht aan
de Zweedse oostkust, gisteren
De uitspraak van Sjöström is
tekenend voor de stemming in
Zweden, dat slechts door de
Oostzee gescheiden is van de
drie Baltische republieken
Letland, Estland en litouwen.
Niemand twijfelt er aan dat in
het geval van een burgeroor
log in de Sovjetunie een mas
sale vluchtelingenstroom niet
alleen naar Zweden maar ook
naar de Noordeuropese buur
landen Finland en Denemar
ken op gang zal komen. Toch
wil niemand de vluchtelingen
afwijzen. De drie Scandinavi
sche landen bereiden zich al
voor op de opname. Het verst
gaan daarin de Zweden. Alle
beschikbare opvangmogelijk
heden aan de oostkust zijn in
de hoogste alarmfase gebracht
om indien nodig zo goed mo
gelijk op de komst van moge
lijk 10.000 Baltische vluchte
lingen te zijn voorbereid.
Een woordvoerder van de im
migratiedienst in het Zweede
Norrköping vertelde voor de
radio dat de autoriteiten onder
andere op het vakantie-eiland
Gotland de daar aanwezige
hotelcapaciteiten willen ge
bruiken.
Ook de aankondiging van het
Finse ministerie van sociale
zaken in Helsinki dat het land
zich instelt op de opvang van
2000 Baltische vluchtelingen is
een novum. Tot ver in de ia-
ren tachtig zette Finland iede
re keer weer vluchtelingen
over de grens ondanks de dra
conische straffen die de Balti
sche vluchtelingen in de Sov
jetunie wachtten.
Cuba nog geen
opinie over coup
MEXICO STAD Cuba, een
van de laatste orthodox-com
munistische landen op aarde,
heeft gisteren verklaard nog
geen opinie over de staats
greep in de Sovjetunie te wil
len uitspreken en eerst de ont
wikkelingen te willen afwach
ten. In de Cubaanse verkla
ring wordt gezegd; „Wat wij
wensen is dat de inwoners van
de Sovjetunie hun verschillen
in vrede kunnen overwinnen,
dat het grote land verenigd
blijft en internationale invloed
blijft uitoefenen".
Protest
Op het plein voor het Winterpaleis in
Leningrad verzamelden zich gisteren circa
honderduizend mensen om te protesteren
tegen de machtsovername door het
staatscomité voor de noodtoestand. Zij
betuigden hun steun aan Jeltsin. De her
vormingsgezinde burgemeester Sobtsjak
werd onder begeleiding van een grote
groep arbeiders naar het plein gebracht
om de menigte toe spreken.
Een vergelijking met taferelen tijdens de
revolutie in 1917, toen Lenin de arbeiders
aanzette tot verzet tegen het regime,
drong zich onherroepelijk op. Sobtsjak
noemde de verwijdering van de Sovjet
president „een misdaad" en ondersteunde
de eisen van Jeltsin. Sobtsjak heeft in
Leningrad de zaak naar alle waarschijnlijk
heid volledig onder controle. Hij wist met
steun van elitetroepen een aantal door het
Sovjetleger bezette drukkerijen te ontzet
ten en heeft ook het televisiestation her
overd.
De deelrepublieken Oekraïne, Kazachstan
en Georgië keerden zich in navolging van
de Russische Federatie en de Baltische re
publieken tegen de machthebbers. Aan de
oproep van Jeltsin tot een algehele werk
staking is tot nu toe slechts door werkne
mers in sommige sectoren gevolg gege-
Steun
Een groep Jeltsin-aanhangers, onder wie een kolonel van het Sovjet-leger, zwaaiend met de Russische vlag, baant zich een weg naar
het Russische parlement in Moskou. Duizenden mensen verzamelden zich gisteren rond dit gebouw om hun steun te betuigen aan
Russisch president Boris Jeltsin en stelling te nemen tegen het afzetten van Sovjet-president Michail Gorbatsjov.
FOTO: AFP
JAN VAN RIEBEECK IN ZUID-AFRIKA
tussen de talrijke eilanden van de Riouwarchipel door. Soury
heeft opdracht gegeven goed uit te kijken naar verdachte sche
pen, want in deze buurt loeren altijd veel kapers. Vooral de Chi
nese zeerovers worden gevreesd. Met hun kleine, doch snelle
jonken overmeesteren zij voortdurend Hollandse, maar ook En
gelse en Portugese koopvaarders.
verlij JL
r 1
twaalf EG-ministers voorts dat
„de grondwettelijke orde in de
Sovjetunie wordt hersteld en
dat president Gorbatsjov zijn
functies en rechten als staats
hoofd terugkrijgt". Ook drin
gen de ministers er bij de hui
dige Sovjet-autoriteiten op aan
zich te onthouden van elke
daad van intimidatie of ge
weld. Als de huidige situatie in
de Sovjetunie voortduurt zul
len de EG-lidstaten niet deel
nemen aan de mensenrechten
conferentie die over enkele
maanden in Moskou wordt ge
houden.
De ministers hebben voorts
geëist dat afgezanten van de
EG toegang wordt gegeven tot
alle gekozen vertegenwoordi
gers van het Sovjet-volk en tot
president Gorbatsjov zelf. Als
voorzitter van de EG heeft
Nederland van de overige lid
staten het mandaat gekregen
om contact met Gorbatsjov en
met Sovjet-parlementariërs op
te nemen teneinde zich te ver
zekeren van hun' welbevinden
en van hun mogelijkheden om
volledig gebruik te maken van
hun rechten en vrijheden.
Namens zijn collega-ministers
sprak Van den Broek in het
bijzonder zijn bezorgdheid uit
over de Baltische staten (Est
land, Letland en Litouwen)
die volgens de berichten van
de laatste dagen bedreigd wor
den met militaire acties.
De verklaring van de twaalf
bevat ook een solidariteitsbe
tuiging aan de Oosteuropese
landen waar sinds 1989 de de
mocratie is ontloken.
|n tl 1843 Wanneer na vele dagen de Hollandse missie weer ver-
7,-)n(jlk1, moet Pieter Soury nog een geschenk van de vorstin in ont-
schij rigst nemen- Een reusachtige olifant Maar dót moet hij toch
Jweefd van de hand wijzen. Hoe zou hij het zware dier aan boord
>eten hijsen? Maar hij aanvaardt gaarne een prachtig paardje.
dan wordt de terugreis naar Batavia aanvaard. De reis gaat
