Paus moet verzwakte
Hongaarse kerk
wakker kussen
heb een engel die op me past*
£oidóc SotvuMit
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
COMMENTAAR
a
nk
Ultra-orthodoxe joden
wachten op Messias
mSr CeidóG Sou/tont
dinsdag 13 augustus j
Prins Claus centraal in
bedevaart naar Kevelaer
KEVELAER De bedevaart-
gangers naar het Westduitse
pelgrimsoord Kevelaer hebben
een warm plekje in hun hart
voor prins Claus. Op 20 okto
ber organiseert Martin Cuyk
uit Cuyk een speciale bede
vaartstocht naar Kevelaer
voor het welbevinden van
prins Claus. Toen deze in 1982
voor het eerst leed aan depres
sieverschijnselen, organiseerde
hij ook een tocht voor de
prins. Bij de eerste tocht wa
ren er zeker zo'n duizend
mensen die voor Claus wilden
bidden. Cuyk hoopt nu dat er
nog meer mensen aan de tocht
zullen deelnemen.
Oud-katholieken nemen deel aan gesprek Rome-Reformatie
Gemis aan goederen
is te herstellen, maar
armoede van het hart
is hopeloos.
Montaigne
UTRECHT De Oud-Katholieke Kerk heeft besloten deel te
nemen aan de dialoog tussen de Rooms-Katholieke Kerk en drie
reformatorische kerken. Dr. M.F.G. Parmentier, oud-katholiek
priester en docent patristiek aan de (Rooms-) Katholieke Theo
logische Universiteit Amsterdam, vertegenwoordigt zijn kerk in
de studiecommissie die op dit moment de officiële documenten
op het gebied van de dialoog tussen Rome en de Reformatie be
studeert. Na het bezoek van paus Johannes Paulus II aan ons
land in 1985 brachten vertegenwoordigers van drie protestantse
kerken (de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde
Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk) een be
zoek aan Rome om de dialoog met de RK Kerk vorm te geven.
De gezamenlijke werkgroep die na dit bezoek werd gevormd,
werd echter ontbonden, toen de leden het niet eens konden wor
den over het te bespreken onderwerp. De besturen van de vier
kerken gingen daarop akkoord met het voorstel van vier voor
aanstaande personen uit deze kerken om een nieuwe commissie
in te leven te roepen. Zij nodigden de Oud-Katholieke Kerk uit
deel te nemen. Deze kerk had na het bezoek van de paus de
voorkeur gegeven aan de officiële dialoog tussen de RK Kerk en
de Oud-Katholieke Kerk. Volgens de woordvoerder van de
Oud-Katholieke Kerk heeft zijn kerk besloten zich niet langer
afzijdig te houden nu zij een gerichte uitnodiging ontving. Bo
vendien verloopt de officiële dialoog met de RK Kerk op dit
moment zeer moeizaam. Dat is niet zozeer het gevolg van de dis
cussie binnen de Oud-Katholieke Kerk over de toelating van
vrouwen tot het ambt. Een veel belangrijker rol speelt de slech
te verstandhouding tussen beide kerken in Duitsland. Meer dan
de helft van de oud-katholieke priesters in dat land heeft vroe
ger in de Rooms-Katholieke Kerk gewerkt. Bovendien zijn deze
priesters na hun overstap nogal eens in dezelfde regio werkzaam
gebleven.
Dr. M.W.H. Steemers - Van Winkoop, studiesecretaris oecumene
van de RK Kerk, hoopt dat de studiecommissie begin volgend
jaar met een voorstel voor voortgang van de interkerkelijke dia
loog komt. De commissie bestudeert de documenten op het ge
bied van de dialoog tussen de kerken, waarbij de nadruk ligt op
de ecclesiologie (het kerkbegrip). Van de commissie maken on
der anderen deel uit hulpbisschop dr. J. Lescrauwaet van Haar
lem, dr. K. Blei, secretaris-generaal van de Nederlandse Her
vormde Kerk, en dr. L.J. Koffeman, secretaris oecumene van de
Gereformeerde Kerken in Nederland.
DEN HAAG De Hon
gaarse aartsbisschop Las-
zlo Danko verwacht van
het bezoek van paus Jo
hannes Paulus II aan zijn
land „nieuwe kracht en
frisheid" voor de door
meer dan veertig jaar
communistische heer
schappij verzwakte
Rooms-Katholieke Kerk.
De filosoof en theoloog
Andreas Mate-Toth, lid
van de progressief-katho-
lieke Bokor-basisgemeen-
schappen, ziet de kerk als
een modern Doornroosje
die door de paus als een
nieuwe prins moet wor
den wakker gekust.
Johannes Paulus II verblijft
van 16 tot en met 20 augustus
in Hongarije. De meeste tijd
brengt hij in Budapest door.
Hij gaat ook naar het noord
oostelijke Maria-bedevaart-
soord Mariapocs, Esztergom,
zetel van de primaat van de
Hongaarse RK Kerk, en de
oostelijke stad Debrecen, cen
trum van de Hongaarse Her
vormde Kerk. Hongarije is na
Polen en Tsjechoslowakije het
derde vroegere communisti
sche land in Oost-Europa dat
de paus op bezoek krijgt.
De Hongaarse Rooms-Katho
lieke Kerk, die tot de Tweede
Wereldoorlog nauwe banden
met de staat hadden onder
houden en tot de belangrijkste
grootgrondbezitters in het land
behoorde, werd zwaar ver
volgd, toen de communisten
na de oorlog de machtgrepen.
Het symbool daarvan werd
kardinaal Joszef Mindszenty,
die in 1949 in een showproces
tot levenslange gevangenis
straf werd veroordeeld, maar
onlangs werd gerehabiliteerd.
In tegenstelling tot de zuster
kerken in Polen en Tsjechoslo
wakije heeft de Rooms-Katho
lieke Kerk in Hongarije geen
belangrijke rol gespeeld in het
verzet tegen het communisti
sche regime en de overgang
naar een democratische be
stuursvorm. Daarvoor had de
kerk te nauwe betrekkingen
met het regime opgebouwd.
De verbetering van de betrek
kingen tussen staat en kerk
begon in 1964 toen de latere
kardinaal-staatssecretaris
Agostino Casaroli met de Hon
gaarse regering een overeen
komst sloot. De paus kon weer
bisschoppen benoemen, maar
de staat behield een vetorecht.
In 1975 volgde een concordaat
dat de kerk onder meer recht
gaf op het geven van gods
dienstonderwijs.
Onderdeel van systeem
De kerk werd zo langzamer
hand onderdeel van het sy
steem van compromissen
waarop het bewind van partij
leider Janos Kadar steunde.
Het regime stond de Hongaren
een betrekkelijk hoge levens
standaard en relatief veel vrij
heid toe, maar eiste dat zij zich
onthielden van kritiek op het
communistische systeem en
het beleid van de Sovjetunie.
De kerk werd in de zielzorg
betrekkelijk veel vrijheid ge
gund en mocht vooral in het
jongerenwerk veel activiteiten
ontplooien, maar moest toe
staan dat het staatsbureau voor
kerkzaken zich met vrijwel
alle benoemingen bemoeide,
van hoogleraren aan de semi
naries tot en met de aanstel
ling van pastoors in parochies.
Bovendien moest zij zich van
kritiek op het regime onthou
den. De bisschoppen hielden
zich hier strikt aan en pro
beerden critici uit de kerk te
weren. Vooral de basisge
meenschappen rond pater Gy-
örgi Bulanyi werden hiervan
het slachtoffer. Bulanyi ver
weet de bisschoppen een volg
zame houding tegenover het
regime en pleitte voor het
recht op dienstweigeren. De
pater, die jarenlang onder het
communistische regime gevan
gen had gezeten, vond dat de
bisschoppen geen vrijheid van
beslissen hadden en dat gelo
vigen daarom het recht had
den op grond van hun gewe
ten geen gehoor te geven aan
hun besluiten. De bisschoppen
veroordeelden de standpunten
van Bulanyi en kregen steun
van het Vaticaan dat de pater
opriep tot gehoorzaamheid aan
de kerkleiding. De basisge
meenschappen van Bulanyi,
die nu onder de naam 'Bokor'
door het leven gaan, behoren
nu tot de progressieve vleugel
in de Hongaarse kerk.
De kerk was na de val van het
De paus zal de meeste dagen van zijn bezoek aan Hongarije doorbrengen in Budapest.
communistische regime nau
welijks voorbereid op de nieu
we situatie. Ze miste het intel
lect, de geestkracht, de struc
tuur, de mensen en de finan
ciën om de nieuwe taken "aan
te pakken. De kerk is nog half
feodaal, zei hulpbisschop Arsz-
trik Varszegi van Esztergom
vorig jaar tijdens een bezoek
aan ons land. „We slepen onze
geschiedenis met ons mee. We
zijn nog zeer clericaal in die
zin dat we denken alles met
priesters te kunnen oplossen.
We zijn vergeten hoe een mis
sionaire kerk eruit ziet",
meende Varszegi.
Een groot probleem is het te
kort aan priesters en religieu
zen in Hongarije. Er is slechts
een priester per 2.442 rooms-
katholieken. Het aantal pries
terstudenten stijgt wel, maar
blijft laag. De religieuze orden
en congregaties hebben hun
vrijheid herwonnen, maar zij
beschikken niet over huizen
om gemeenschappen te huis
vesten. Dit probleem wordt
gedeeltelijk opgelost door het
recente besluit van het parle
ment dat de gebouwen die
sinds 1948 door de communis
ten in beslag zijn genomen,
binnen tien jaar aan de kerken
moeten worden teruggegeven.
Bovendien zijn er nog nauwe
lijks religieuzen jonger dan 60
jaar. Veel ouders zouden hun
kinderen naar een rk school
willen sturen, maar de reli
gieuzen zijn nog niet in staat
zulke scholen op te richten.
Randkerkelijk
Hongarije is slechts in naam
een rooms-katholiek land. Van
de ongeveer 10,5 miljoen Hon
garen is 60 procent weliswaar
katholiek gedoopt, maar
slechts 10 procent van hen
komt regelmatig in de kerk.
De meeste Hongaren staan on
verschillig tegenover de gods
dienst en hebben maar weinig
kennis van het geloof en de
bijbel. „Onze katholieken zijn
de laatste veertig jaar een
beetje moe geworden", zegt
aartsbischop Danko vergoelij
kend.
De Hongaarse katholieken zijn
zich kennelijk bewust van hun
gebrekkige bijbelkennis, want
een goedkope uitgave van het
Nieuwe Testament is de afge
lopen maanden 'boek van het
jaar' geworden. Naar aanlei
ding van het bezoek van Jo-
I FOTO: SP
hannes Paulus zal een tweede
druk verschijnen.
Een kwestie die de paus zeker
zal aansnijden, zijn de meer
dan 90.000 abortussen per jaar.
Hongarije behoort daarmee tot
de landen met de hoogste
abortuscijfers in de wereld. De
bisschoppen hebben nog on
langs de liberale wetgeving in
hun land veroordeeld en de
politieke partijen het ongebo
ren leven te beschermen.
Om zich verstaanbaar te ma
ken heeft de paus zijn vakan
tie in het Noorditaliaanse Aos-
ta-dal gebruikt om zich de be
ginselen van de Hongaarse
taal eigen te maken.
Voordat de paus in Hongarije
aankomt, zal hij eerst een drie
daags bezoek aan Polen bren
gen. Daar vertrekt hij vandaag
naar toe. Twee maanden gele
den heeft hij Polen nog uitge
breid bezocht. In het Maria-
bedevaartsoord Czestochowa
viert hij Maria Tenhemelopne
ming (15 augustus) en woont
hij de zesde internationale we
reldjongerendag bij. In Kra
kow bezoekt hij het graf van
zijn ouders en verder is hij
enige tijd in zijn geboortedorp
Wadowice, vlakbij Krakow.
Extremistische
moslims
verdacht
van aanslag
MANILLA Extremisti
sche moslims worden ver
dacht van de aanslag op
het zendingsschip Doulos,
waarbij twee zendelingen
zijn gedood en 38 gewond
zijn geraakt. De Nieuw-
zeelandse Karen Golds-
worthy en de Zweedse So
fia Sigfriedson, beiden 19
jaar, werden gedood, toen
tijdens een afscheidsavond
onbekenden twee grana
ten wierpen op het schip
dat in de haven van Zam-
boanga in het zuiden van
de Filipijnen lag.
Volgens de plaatselijke politie
die verscheidene arrestaties
hefet verricht, waren de extre
mistische moslims geïrriteerd
door uitspraken van de Duitse
zendingsmedewerker Frank
Michalek, die als een beledi-
ging van de islam werden be
schouwd. Een dagblad in Ma
nilla schrijft echter dat de
moslims zich beledigd voelden
door een Amerikaanse zende
ling die de profeet Mohammed
vrijdag tijdens een bijeen
komst in de universiteit van
Mindanao „een leugenaar" zou
hebben genoemd.
De Doulos, het schip van de
zendingsorganisatie Operatie
Mobilisatie die ook in Neder
land actief is, is het oudste nog
in bedrijf zijnde passagiers
schip in de wereld. Operatie
Mobilisatie, die met ongeveer
1600, voor het grootste deel
jeugdige, zendelingen plaatse
lijke kerken oefent in evange
lisatie en zending, gebruikt het
schip als een varende boeken
tentoonstelling met voorname
lijk christelijke boeken. Sinds
Operatie Mobilisatie het schip
in 1977 kocht heeft de Doulos
meer dan zestig - landen be
zocht en meer dan 110.000 zee
mijlen afgelegd.
Onder de gewonden zijn naast
zes Fipijnen onder anderen ze
ven Amerikanen, vier Nieuw-
zeelanders, twee Zwitsers en
een Hongaar zijn.
Het gebied rond Zamboanga
was in de jaren zeventig het
centrum van een rebellie van
moslims die naar onafhanke
lijk streefden. Hoewel het ge
weld sindsdien is afgenomen,
blijven guerrillastrijders, ban
dieten en piraten in het gebied
actief. Dit voorjaar werd een
Franse missionaris er ontvoerd
en een maand vastgehouden.
Vorige maand werden twee
Franse medewerkers van de
hulporganisatie Artsen zonder
Grenzen ontvoerd. Zij kwa
men enkele dagen later vrij na
bemiddeling van plaatselijke
notabelen.
HILVERSUM De engel
is weer in. Het religieuze
radiojongerenprogramma
'Water en Vuur' van de
NCRV speelt op deze ont
wikkelingen in met een
zesdelige serie over enge
len, reïncarnatie en chris
telijk geloof, bijna- dood
ervaringen en stervensbe
geleiding.
De aflevering van 'Water en
Vuur' morgenavond heeft de
titel 'Mijn engel en ik' en gaat
over engel en engelervarin
gen. Wie kent niet een meisje
zo lief als een engel? Wie heeft
nooit eens in de engelenbak in
een schouwburg gezeten of zou
soms engelengeduld willen
hebben?
In een vorige uitzending ver
telde Nicole Huys-Karrer over
haar engelervaringen. Of
schoon ze niet uit een kerke
lijk nest komt, had ze als kind
wel altijd het gevoel dat er een
engel bij haar was. Nicole is nu
33 jaar. Heeft ze nog steeds ge
zelschap van die engel? „Ik
merk dat dat grote vertrouwen
wat ik als kind beleefde in die
voortdurende aanwezigheid,
heel lang weggeweest is. Dat
gevoel van groot vertrouwen
is teruggekomen toen ik met
mijn scriptie over de mens en
de engel bezig was".
Morgenavond komt de Haar
lemse huisarts dr. H.C-. Mool-
enburgh aan het woord. Ruim
tien jaar geleden schreef hij
het boek 'Engelen', waarvan
inmiddels de vijfde druk is
verschenen. Naast een onder
zoek naar engelenvorsten, be
schermengelen, gevallen enge
len en andere engelen ging hij
ook op onderzoek in zijn eigen
huisartsenpraktijk. Hij vroeg
vierhonderd patiënten of zij
wel eens een engel gezien had
den. Het antwoord bleek vaak
'ja' te zijn.
De uitzendingen van 21 en 28
augustus gaan over reïncarna
tie en christelijk geloof. In de
eerste uitzending komt de the
ologe dr. Joanne Klink aan
het woord. Voor haar gaat het
kunnen leven van meerdere
levens (reïncarnatie) heel goed
samen met haar christelijke le
vensovertuiging. In haar laat
ste boek 'Vroeger toen ik groot
was' tekende zij talloze verha
len van jonge kinderen op die
getuigen van herinneringen
aan vorige levens. Dr. Kra
nenburg, docent aan de Vrije
Universiteit, en dr. Van Dam
uit Geldrop bestrijden haar vi
sie.
In de uitzending van woens
dag 28 augustus komt de re
gressie- en rericarnatietherapie
aan bod. Tineke Noordegraaf
is reiicarnatietherapeut in
Hoeven bij Breda. Zij heeft
een drukke praktijk waarin zij
volwassenen en vooral (jonge)
kinderen van lichamelijke en
geestelijke kwalen geneest
door hen onverwerkte erva
ringen uit eerdere levens te la
ten herbeleven.
In de uitzendingen van 'Water
en Vuur' op 4 en 11 september
komen mensen aan het woord
die bijna-dood-ervaringen
hebben gehad. Maud Smid uit
Roden is één van hen. Tijdens
een kleine medische ingreep
die verkeerd verliep, raakte zij
in 'de wereld van het licht'.
Omdat het haar tijd nog niet
was, moest ze terug naar haar
aardse leven. Verder vertelt
ziekenhuispastor Ari van
Buuren over hoe hij tegen de
dood aankijkt en hoe hij men
sen begeleidt bij het dood
gaan. Jozien van der Belt ver
telt over haar ervaringen als
arts van oudere mensen in een
psychiatrisch ziekenhuis.
De uitzendingen van 'Water
en Vuur' vinden plaats op de
woensdagen 14, 21 en 28 au
gustus en 4 en 11 september.
De programma's worden uit
gezonden via Radio 2 (19.02-
20.00 uur).
TEL AVIV In Kfar
Chabad, een plaatsje in de
buurt van Tel Aviv, waar
aanhangers van de ultra
orthodoxe Chabad-bewe-
ging wonen, heerst opwin
ding. Zelfs in het kinder
tehuis bereidt men zich
met gezangen, het ver
richten van goede daden
en gebeden voor op een
grote gebeurtenis. De
Messias, de verlosser van
de mensheid, zal zeer
spoedig komen.
Mogelijk zal hij al in septem
ber in Jeruzalem verschijnen
en van de Olijfberg verkondi
gen dat de tijd van verlossing
is gekomen. Dan zal niet al
leen vrede tussen de joden en
de wereld heersen, maar zal
ook het allang vergane joodse
koninkrijk opnieuw schitteren
en zullen de doden opstaan.
Zelfs orthodoxe joodse theolo
gen vinden de voorspelling
„onzin en zwarte magie". De
meeste Israëliërs negeren
haar. Maar niet alleen in Kfar
Chabad denken de ongeveer
100.000 aanhangers van de
Chabad-beweging de 'Pa'ame
Mashiah', de voetstappen van
de Messias, te horen. Waar ze
ook wonen, overal is volgens
het tijdschrift 'Jerusalem Re
port' onder hen de Messias-
koorts uitgebroken. Deze brak
een jaar geleden uit, toen de
geestelijk leider van de bewe
ging, de 90-jarige rabbijn Me-
nachem Mendel Schneerson
vanuit zijn huis in de New-
yorkse wijk Brooklyn de
komst van de verlosser aan
kondigde.
Schneerson riep in augustus
1990 de joden op de komst van
de verlosser met goede wer
ken en gebed te bespoedigen.
Angstige Israëliërs stelde hij
twee weken na de inval van
Irak in Kuwayt gerust. Hun
kon niets overkomen, omdat
de joden „onder bescherming
van God" staan. Bovendien
voorspelde hij, dat de Golfoor
log, die pas vijf maanden later
zou uitbreken, op de dag van
het Purimfeest zou eindigen.
et r
Dubbel gevaar
iodige e,
imet eer
Dag na dag verder achtervolgd door het 'InkathP^^
schandaal, dat zijn geloofwaardigheid bij het ontmje°y0ig
van het apartheidssysteem zwaar heeft aangetast, hnan enl
Zuidafrikaanse president De Klerk nu ook een diet hij
beeld gekregen van het gevaar dat hem in de rug bserste c
een campagne van de ultra-rechtse Afrikaner Weerst#r b®std'
weging (AWB). De bloedige incidenten van vrijdaga\ jf[nge
Vensterdorp zijn een eerste aanwijzing hoe ver somnast wei
natici willen gaan om te verhinderen dat de zwarte m werd
heid ooit in de macht zal delen. Maar het onheilspelile urei
voor De Klerk is de aankondiging van de leider pe inhc
AWB, TerreBlanche, dat de oorlog tegen de 'verradeL
begonnen.
MB
HOE ernstig die dreigingen moeten worden opgev^^P"t
De Klerk beter dan wie ook. Die eerste grote uitii
machtsvertoon van de AWB heeft zijn bewegingsruii* Vl€
aanzienlijk versmald, zodat het voor hem al met al ee; v.
bere tweede verjaardag van zijn presidentschap wordtJX -W
jaar deelde hij nog in de euforie van de vrijlating van! j
Mandela en de eerste politieke openingen naar 'de ftllQ.1
meerderheid. Die wekten de hoop dat Zuid-Afrika eii
evolueerde in de richting van een niet-raciale samenjMEN
Ondanks de onomkeerbaarheid van de hervormingenk hei
zelfs de meest extremistische ultra niet meer ongedafen O]
maken zijn een jaar later vele illusies weggeveeg Am
het ontmantelen van veertig jaar dictatuur gepaard zop vai
met uitbarstingen van geweld was voorspelbaar. M»t. Df
bloedbad dat in de zwarte woonsteden is aangericht (naar
het ANC en Inkatha overtreft de somberste verwaclje V£
van de regering. tien
'iede
HET is een evolutie die de ultra's rond TerreBlanc^ijfjes
plezier zien gebeuren. Zij zien er het bewijs in dat een)
zame regering van de zwarte meerderheid niet mog^s 1S.
Zij willen die constatering maximaal uitbuiten om
van De Klerk verder uit te hollen. De president bevirftwintj
nu in de positie waarvoor hij zelf altijd had gevree$ank
(opnieuw) het vertrouwen te winnen van de zwarte gfuitgel
schap moet hij snel en ondubbelzinnig verder werkjwoorci
zijn hervormingen. Maar hoe meer hij dat doet, hoe ra ,^ado
een deel van zijn blanke achterban in de handen vanj^zen
Blanche duwt. inges
jr de ri
»dure
CRUCIAAL voor het succes van zijn beleid is de dot
die De Klerk kan maken naar de zwarte meerderhei^ iegg{
als hij het vertrouwen van de blanken verliest, is dat eiger
gin van het einde van zijn presidentschap. Hoe grcfeditei
aanhang nog is, is voor hem wellicht zelf een open^—
Opiniepeilingen hebben al aangetoond dat de aftakelii
de Nasionale Party ten voordele van de ConservatievJT
van Andries Treumicht voortduurt. Dergelijke ontwiJ_{^
kan hij niet lang ongestraft laten gebeuren.
de Klerk heeft echter nog altijd een belangrijke tiOS V/
handen en het is er een die de AWB zelf hem heeft b(
Het optreden van de ultra's schrikt vele blanken af, v(^g]\j
de ontmanteling van de apartheid te snel gaat maar ijjf
elke prijs een open strijd in eigen gelederen willen ^pe
den. Want als figuren als TerreBlanche proberen de hgncj
mingen met geweld terug te schroeven, zal Zuid-Afrin
ternationaal opnieuw in een isolement worden gestofgg^j
maakt dat de zakenwereld geen alternatief heeft dan
zen voor De Klerk en dat kan het verschil maken
slagen of falen. De Klerk is nog lang niet uitgeteld. H{ Op
de beste garantie voor een nieuwe toekomst, maar dat,
het voor hem zelf niet gemakkelijker.
Schneerson kreeg biina gelijk.
Weliswaar werd de joodse
staat door 39 raketten getrof
fen, maar slechts één Israëliër
werd gedood. Bovendien ein
digde de Golfoorlog inderdaad
precies op het Purimfeest, het
joodse carnaval.
Chabad
Het is daarom geen wonder
dat heel wat aanhangers van
de uit de zeventiende eeuw
stammende Chabad-beweging
(Hebreeuwse afkorting voor
wijsheid, kennis en begip) in
het geheim Schneerson zelf
voor de Messias houden. Ook
al liet deze in april uitgeput
weten dat zijn pogingen de
verlosser „naar de aarde te
bidden" waren mislukt. „Ik
heb gedaan wat ik kon, nu
moeten jullie alles in het werk
stellen", zei de rabbijn tot zijn
aanhangers.
Hoewel de Chabad-beweging
betrekkelijk klein is, heeft zij
in de joodse wereld en in Is
raël veel invloed. Veel mensen
zijn in het geheim aanhanger
van deze beweging, zoals rijke
diamanthandelaren in New
York. Ook Israëlische politici
leunen telkens weer tegen
Schneeson aan, die in tegen
stelling tot andere ultra-ortho
doxe joden de staat Israël er
kent. Maar hij wil zijn huis ten
oosten van Tel Aviv - een re
plica van woning in New York
- pas na de komst van de Mes
sias betrekken. Zowel de ui
terst rechtse Ariel Sharon als
de socialist Shimon Peres wil
len van de rabbijn religieus
advies.
In de verkiezingsstrijd van
1988 ondersteunde Schneeson
openlijk de ultra-orthodoxe
'Agudat Israël'. En vorig jaar
gaf hij de rechtse premier
Yitzhak Shamir zijn zegen
voor een coalitie met de ultra
orthodoxen. Maar de woorden
die Schneeson toen sprak
(„Wat mij betreft zal Shamir
regeren, totdat de Messias
komt") zouden Shamir te den
ken moeten geven. Want met
de komst van de verlosser gaat
elke aardse heerschappij te-
nonder. Shamir rest dus niet
veel tijd meer. Als de voor
spelling tenminste klopt.
Kantoor
Telefoon:
Telefax:
Postadres:
Westerpers bv (maakt deel uit v.
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 -122 244.
071 -134 941
Postbus 112300 AA Leiden.
Hoofdkantoor Koopmansstraat 9. 2288 BC Rijswijk
Telefoon 070-3190 933
Telefax 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur J. Timmers.
Chef-redacteur G.-J Onvlee
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel 070 - 3190 808): L. van Koot. ^rvak
Stadsredactie Leiden (tel. 071 - 144 046 of 071 -144 047): R Kleijn (chef),
gaar
en di
nota
drs. J
n Zeijl
Sport Leiden e.o. (tel. 071 -144 049): K. van Kesteren
(tel: 070-3190 815):
n Haersma Buma, A var
E Huisman, H Jansen, drs. J van Leeuwen - Voorbij, R de Roo. drs. K V«
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834) G. Ansems (coördinator),
Geestelijk leven (tel 070 - 3190 835) L Kooistra, drs P i
Foto (tel 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef). S. Evenhuis, S. Pieterse
Jansma, H. Piët)
iVelthoven. H1
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T Kors
btioi
Opmaak (tel: 070 - 3190 831): Ch. Bels (chef), A. de Bruijn. W. Diekstra, L. ll^e
B Hermans, J Hofmeester, C. de Kier, H. Nieuwmans. H. Schneider. It OO
he
feili
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied;
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nedei
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs K Swiers en M.
Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H. Bijleveld.ti
land, P Koopman, D. van Rietschoten en K. van Wees
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus,
- de volgende correspondenten in het buitenland S. Akkerman (Praag), F,
drs. D. J van den Bergh (Peking), drs. H, Botje (Tunis), A, Courant (Atheri Vf)(
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs A Heering (R i
B. van Huët (Parijs), M de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhiljrikk
F. Lindenkamp (Sao Paulo), R Simons (Londen), drs R. Vunderink (Mosl
W Werkman (Jeruzalem), E Winkels (Barcelona). G. van Wijland (Belgrat
F Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel). zej
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve verj gist
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London. Vertaalsj va
M de Cocq
ka
in c
:oeg
nen
08.30 tot 17 00 uur.
18.00 tot 19.00 uur. op z;
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op ma. t/m v
15 00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand 25,70
per kwartaal 76,60
per jaar 294,30
Bij betaling per acceptgirokaart.
per kwartaal 78,60
per jaar 299,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 -
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
