CcidócSomcmt
Bevrijdingstheoloog Boff
stort zich op het milieu
GEESTELIJK LEVEN OPINIE
Zusters gaan vrouwenhandel te lijf
COMMENTAAR
Vredesconferentie
Niet langer Amerikaans protest tegen zwarte bisschoppen
ZIEN EN GELOVEN
„God heeft te maken met mooie dingen"
CcidócSoivuMit
Israël verbiedt aanroepen
God in verkiezingsstrijd
JERUZALEM Israël gaat het aanroepen van de
Almachtige in verkiezingen aan banden leggen. Het
gebruik van zegeningen, vloeken en zelfs excommu
nicaties was in handen van ultra-religieuze groepe
ringen de laatste jaren tot een belangrijk electoraal
wapen uitgegroeid. In een deze week aangenomen
wet is daar nu paal en perk aan gesteld. Op overtre
ding van het nieuwe verbod staat een celstraf van
vijf jaar. Jarenlang hebben seculiere politici zich ge
ërgerd aan de methoden van hun ultra-religieuze te
genstrevers. De druk op politieke tegenstanders
werd steeds verder opgevoerd. In de verkiezingen
van vorig jaar waren er zelfs rabbijnen, die op tv
vloeken en ongelukken afriepen over andersden
kenden. Medestanders konden daarentegen op
voorspraak van de reli-politici bij God rekenen
op vruchtbaarheid en een goede gezondheid. Deze
'makelaardij' is nu bij wet verboden.
Achteraf is ieder wijs
Frans spreekwoord
ZATERDAG 27 JULI
,ki
TILBURG Een werkgroep
van Nederlandse vrouwelijke
religieuzen wil samen met
nonnen in de ontwikkelings
landen de vrouwenhandel te
lijf gaan. Zij wil daartoe met
hulp van de oversten van de
zustercongregaties in ons land
een netwerk opzetten. De
zusters in de ontwikkelings
landen kunnen niet alleen
vrouwen weerbaar maken te
gen de valse beloftes van de
handelaars, maar ook de
vrouwen die naar hun ge
boorteland terugkeren, bege
leiden bij het opbouwen van
een nieuw bestaan.
De werkgroep Religieuzen tegen
Vrouwenhandel zoekt in de kloos
ters of communiteiten in ons land
„veilige plaatsen" waar vrouwen
die aan hun 'bazen' zijn ontkomen,
kunnen worden opgevangen. Ver
der gaat zij na of zusters, vooral
oud-missionarissen, die de cultuur
van het land waar de vrouwen
vandaan komen, kennen en hun
taal spreken, bij de begeleiding
van de slachtoffers van de vrou
wenhandel kunnen worden inge
schakeld.
De werkgroep hoopt de 14.000 zus
ters in ons land ertoe te brengen
bij de politieke partijen aan te
dringen op maatregelen tegen de
vrouwenhandel. Zij wijst erop, dat
brieven aan kamerleden al eerder
resultaat hebben gehad.
Volgens de woordvoerster van de
werkgroep telt de werkgroep op
dit moment tien leden, afkomstig
uit diverse congregaties. Zij werkt
nauw samen met de officiële
Stichting tegen Vrouwenhandel,
die wordt gesubsidieerd door de
overheid.
De maar niet ophoudende reeks onthullingen over djf
tijken van de BCCI-bank werpt een wat merkwaarqi z
op tal van gebeurtenissen van de voorbije jaren in hleli;
den-Oosten. Wat te denken bijvoorbeeld van de miBrse
steun die in elk geval Kuwayt, maar mogelijk ookp1
landen, heeft gegeven aan de beruchte terrorist AbiP®
Wat moeten we geloven van berichten als zouden vj;ev
geheime diensten al enige jaren op de hoogte zijn bro
van deze en andere dubieuze transacties? En wat w^itv
nog meer allemaal niet over geheime plannen, actiefre:
menzweringen die er mogelijk toe hebben bijgedraf16
vrede in het Midden-Oosten steeds een toekomstdroom*""
bleven?
HET antwoord op al dergelijke vragen is extra pikan
voor het eerst reden bestaat voor heel bescheiden opl
over de mogelijkheden voor een vredesconferentie
alle betrokken partijen. Alleen deze formulering geef
dat van kansen op vrede in het Midden-Oosten ni<
zichtig genoeg melding kan worden gemaakt. Toch
nu, voor het eerst sinds de komst van de Egyptisch
dent Sadat naar Israël en de daarop volgende Aki
van Camp David (1979), iets te zijn veranderd. De Isr
premier Shamir heeft zijn onverzoenlijke houding la
ren. Hij heeft zelfs lovende woorden over voor de
president Assad die, volgens Shamir, dezelfde weg
Sadat. De implicatie is duidelijk: ook Syrië zal vredeji
met Israël.
JARENLANG heeft Israël het verzet tegen een vree
ling kunnen volhouden door te wijzen op de afwijzen
ding van de Arabische buurlanden, die nimmer met
se staat rond één tafel zouden willen plaatsnemen, f
al die landen hebben besloten in te stemmen met de
kaanse plannen voor een vredesregeling, weet Isr
goed welke houding aan te nemen. Want aan tafel j
ten met de Arabische buren betekent onvermijdelijk
derhandelen over de bezette gebieden en de Pal<
Aanvankelijk zal Israël, met Amerikaanse steun,
voorkomen dat aan die gesprekken ook wordt deelg
door de Palestijnse Bevrijdings Organisatie (PLO),
duur zal de joodse staat echter niet om die PLO he<
nen, hoezeer haar leider Arafat zichzelf en zijn org
ook in diskrediet heeft gebracht vanwege zijn steun
Iraakse leider Saddam Husayn. De PLO geldt intern
evenwel als dé vertegenwoordiger van de Palestij
wordt door de Palestijnse bevolking massaal gesteund
situatie waartoe het brute Israëlische optreden in de
gebieden ook veel heeft bijgedragen.
VANUIT deze optiek is de ommekeer van premier
ook een tactische manoeuvre die tijdwinst oplevert,
akkoord te gaan met de besprekingen met de Ar
buurlanden, stelt Israël de onderhandelingen over de
gebieden zeker drie jaar uit. Meer dan tijdwinst zal
ter niet kunnen zijn. De Palestijnen mogen dan ijfj
meest vertrapte en uitgebuite volk van de hele Ai]
wereld zijn gemanipuleerd en misbruikt voor eigepa
einden door alle partijen in het conflict ze r/
niettemin één volk en hebben zoals ieder volk recht P®
beschikking in hun eigen staat. Israël wil alleen praf
Palestijnen die in vrede met Israël willen leven. Hc^_
eerste punt van een vredesconferentie behoort dan
zijn de officiële erkenning van de staat Israël door d^
sche buren en de Palestijnen. Maar de speerpunt zou
gedraaid kunnen worden: de Israëliërs moeten in vre
de Palestijnen leren leven. Zij moeten bijgevolg opl
het land van de Palestijnen in beslag te nemen. Hoe 1^
beide volken immers in vrede met elkaar leven, wanf
voortdurend eikaars land opeisen?
Uitgave:
Kantoor
Telefoon:
Postadres
Westerpers bv (maakt deel uit
Apothekersdijk 34. Leiden.
071 -122 244.
071 - 134 941
Postbus 112300 AA Leiden
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9. 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933 e
Telefax 070 - 3906 717 VC
Postadres Postbus 9,2501 CA Den Haag. L
Directeur/hoofdredacteur: J Leune. lp
Adjunct-hoofdredacteur J Timmers.
Chef-redacteur: 6 -J Onvlee
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808) L. van Koot jjj
Stadsredactie Leiden (tel 071 -144 046 of 071 -144 047): R Kleijn (chef), N
S Katsman, drs. J. van Zeijl. en
eg
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e.o. (tel 071 - 144 049) K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A van Holstè i
E Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K Va
Sport algemeen (tel 070 - 3190 826): F. Werkman (chef), P Alleblas, D. Dijf"
D. Kiers, R Langeveld, drs. H -F. Ruijl.
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): G. Ansems (coördinator), B. Jansma, H. Pië!/J
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L Kooistra, drs P van Velthoven
Foto (tel. 070 - 3190 838) M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse P
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors. te;
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied:11
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Uniejd
dactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in Nedeu,
België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K Swiers en M c
Ven De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chef), H BijleveldF
land, P Koopman, D. van Rietschoten en K van Wees o«
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus, ,i:
- de volgende correspondenten in het buitenland: S Akkerman (Praag),
drs D J van den Bergh (Peking), drs H. Botje (Tunis). A Courant (Atheut
R Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs A Heering (J
B van Huét (Parijs). M de Koninck (Washington), H Kuitert (Nieuw Delhi
F Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs R Vunderink (Most
W Werkman (Jeruzalem), E Winkels (Barcelona), G. van Wijland (Belgrafa
F Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel)
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusieve vetd
publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London Vertaalr
M de Cocq
n 08.30 tot 17.00 u
taal^
Nabezorging
Telefoon: 071 -122 248 op mj
15.00 uur
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
n 18 00 tot 19 00 u
25.70
76,60
294,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 -122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 -
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
door MARINUS V.D. BERG
Deurcollecte
Tussen zes en zeven uur in de
avond gaat nog al eens
onverwacht de deurbel. In de
zomertijd is er de meeste kans
dat de aanbeller bij mij niet
tevergeefs belt.
Voor mij is het een verrassing
wie er voor de deur zal staan. Er
zijn twee hoofdmogelijkheden:
of het zijn twee personen die me
willen bekeren, of het is één
persoon die komt voor een
collecte of om loten voor een
goed doel te verkopen. Voor
heel wat goede doelen worden
er collectes gehouden.
Het blijkt dat het niet altijd
gemakkelijk is om voldoende
kollektanten te vinden. Daarom
moeten sommigen meerdere
wijken voor hun rekening
nemen. Opmerkelijk vaak zijn
het vrouwen! Dat is opmerkelijk
want in het kerkelijk leven is
collecteren vooral een
mannenzaak.
Ik heb zelfs gehoord dat er
geachte kollektantencolleges
zijn die de rijen gesloten
houden voor vrouwen. Maar
aan de deur komen vooral
vrouwen. Niet alleen in de
zomer maar ook in de winter. Ik
hoor nog al eens verhalen van
vrouwen die niet meer alleen in
het donker de straat opdurven,
maar deze vrouwen laten zich
niet door de machten van de
duisternis thuis houden.
Het kontakt met een
deurkollektant is vaak maar
kort. Toch gebeurt er wel een en
ander. Allereerst word je
herinnerd aan het bestaan van
mensen wiens leven
ondersteund moet worden of
wiens belang extra steun nodig
heeft.
Ik denk aan collectes voor het
Rheumafonds, de Nierstichting,
het Asthmafonds en vele
anderen. Zo'n herinnering doet
mezelf nog eens weer beseffen
dat mijn gezondheid, mijn
bestaan niet vanzelfsprekend
is.
Op de tweede plaats is het een
korte ontmoeting met een vaak
onbekende medemens, die
bereid is om persoonlijk op pad
te gaan. Iemand die bereid is
om tijd te investeren en niet
alleen geld maar ook
teleurstelling te incasseren. Het
persoonlijk overhandigen en
het ontvangen door de ander is
een heel ander gebaar dan het
uitschrijven van een girootje.
Het is goed dat niet alles
geautomatiseerd wordt. De
aandacht voor de mens-naast-
je mag/moet persoonlijk
blijven, van mens tot mens.
Bij zo'n collecte word ik ook
altijd weer herinnerd aan die
bijbelse tip: laat de rechterhand
niet weten wat de linkerhand
geeft. De meeste kollektanten
zijn bescheiden. Ik ben niet zo
enthousiast over de lijsten
waarop je je naam en het
geldbedrag moet invullen.
Meestal kan het ook anoniem.
Die lijsten zijn er voor de
controle is me verteld.
Toen er onlangs iemand voor de
deur stond die mijn naam en
adres al op een kaartje had
staan, een kaartje waarop mijn
jaarlijkse bijdrage werd
bijgehouden, had ik daar veel
moeite mee.
Nog akeliger is als je met naam
en toenaam verteld wordt: 'die
en die heeft ook gegeven.' Dan
word ik onder druk gezet.
Meedoen aan de collecte is vrij.
Maar dit zijn uitzonderingen.
Vooral wil ik eigenlijk mijn
respect uitdrukken voor hen die
voor hun medemens, voor een
goede zaak, soms door weer en
wind, de straat op gaan. Van
deur tot deur. Ik heb niet zoveel
behoefte aan mensen die me
willen bekeren, of met me over
de bijbel willen praten. Die
evangelisatie begroet ik zelden
enthousiast. Maar die mensen
die me weer verbinden met
andere onbekende mensen
die zijn voor mij de
bescheiden getuigen van de
goede geest van het evangelie.
Zij stemmen mij hoopvol:
mensen die het belangeloos
opnemen voor elkaar.
OAK PARK Hulpbisschop
Harold R. Perry van New Or
leans, die op 17 juli op 74-jari-
ge leeftijd overleed, was niet
zomaar een bisschop in de
Amerikaanse Rooms-Katholie-
ke Kerk. Hij werd in 1966 als
eerste zwarte tot bisschop ge
wijd, ondanks heftige protes
ten van blanken die in de lei
ding van de kerk geen zwar
ten duldden.
Toen Perry afgelopen maan
dag werd begraven, was dat
voor veel zwarten reden om
terug te zien op de moeilijke
tijd van weleer. Tijdens Per
ry's wijding demonstreerden
blanke katholieken met bor
den met daarop de tekst 'Wij
willen geen nikker-bisschop'.
In het aartsbisdom New Orle
ans had drie jaar eerder het
besluit van de kerkleiding om
de katholieke scholen ook
voor zwarten open te stellen,
tot rellen geleid. Drie katholie
ke politici werden wegens hun
racistische houding geëxcom
municeerd en een van de ook
voor zwarten bestemde scho
len werd door een bomaanslag
getroffen.
Van de discriminatie van
zwarten toen was bij de begra
fenis van Perry niets te mer
ken. In zijn preek stelde hulp
bisschop John H. Ricard van
Baltimore, voorzitter van de
bisschoppelijke commissie
voor zwarte katholieken, vast
dat „Harold Perry het geloof
van de zwarte Amerikanen
heeft vernieuwd als maar wei
nigen voor hem". Na Perry
zijn twaalf andere zwarten tot
bisschop benoemd.
Achtergrond
Perry, die zich zeer beijverde
voor de burgerrechtenbewe
ging en de strijd tegen het ra
cisme, was op het eerste ge
zicht geen voorbeeld voor
strijdbare zwarte katholieken.
Hij koos voor het stille werk
op de achtergrond. Al op zijn
eerste persconferentie als
hulpbisschop stelde hij sommi
gen teleur, toen hij bescheiden
vaststelde niet „het katholieke
antwoord op Martin Luther
King" te zijn.
In de jaren na de racistische
scènes bij de wijding van Per
ry zijn krasse racistische uitla
tingen binrièn de kerk een uit
zondering geworden. Toch
worden de zwarte bisschoppen
niet moe erop te wijzen dat ra
cisme tot op heden een alge
meen voorkomende zaak in de
Amerikaanse samenleving en
in de kerk is gebleven, ook al
wordt het meer subtiel naar
voren gebracht.
Hulpbisschop Joseph A. Fran
cis van Newark, die de redac
tie had van de brief waarin de
Amerikaanse bisschoppen in
1979 het racisme veroordeel
den, zei onlangs dat het racis
me de laatste jaren weer op
leeft en bovendien veel ge
vaarlijker is geworden.
Ook in de kerk is het racisme
geen voorbije zaak, aldus
Francis. Getallen tonen dit
aan. Van de ongeveer 53.000
katholieke priesters is minder
dan een procent (530) zwart.
Volgens recente cijfers zijn 2
(ongeveer 3,5 procent) van de
55 miljoen katholieke Ameri
kanen zwart.
De volgens zwarten vaak lakse
houding van de kerk tegen
over de eisen van de zwarten
speelde ook een rol bij het be
sluit van de zwarte priester
George Stallings om de Afro-
Amerikaanse Imani Tempel te
stichten. Stallings, die door
aartsbisschop James Hickey
van Washington werd geëx
communiceerd, is later bis
schop in zijn eigen kerk
geworden.
Openheid
Maar er zijn ook positieve ont
wikkelingen te noemen.
Aartsbisschop James P. Lyke
van Atlanta, de hoogste zwarte
in de hiërarchie in de Vere
nigde Staten, wijst onder meer
op de groeiende openheid voor
de Afro-Amerikaanse cultuur
in de zwarte parochies. De li
turgie, muziek, cultuur, kunst
en niet in de laatste plaats de
stijl van de preken is in die pa
rochies „zwarter" geworden.
Bovendien zijn de zwarte
priesters, religieuzen en pries
terstudenten veel beter geor
ganiseerd dan vroeger.
Lyke heeft zelf kunnen erva
ren dat de solidariteit tussen
zwarten en blanken binnen de
kerk is gegroeid. Toen zijn
voorganger Eugene Martino,
de eerste zwarte Amerikaanse
aartsbisschop, vorig jaar na
een relatie met een jonge
vrouw moest aftreden, toon
den de media zeer veel belang
stelling. Het aartsbisdom ont
ving honderden brieven en te
lefoontjes. Zowel blanke als
zwarte katholieken toonden de
bisschop, die zich onder psy
chiatrische behandeling liet
stellen, hun medeleven. Marti
no genoot in Atlanta veel res
pect door de ijver waarmee hij
de sociale tegenstellingen in
zijn bisdom te lijf ging.
FRIBOURG De beken
de Braziliaanse bevrij
dingstheoloog Leonardo
Boff richt zijn aandacht de
komende tijd op het mi
lieu. In het voetspoor van
de Franciscus, de stichter
van de orde waartoe hij
behlbort, werkt hij aan een
boek over 'Spiritualiteit
en ecologie' waarin hij de
grondlijnen van een
rechtvaardige ecologische
wereldorde ontvouwt.
Boff besloot dit voorjaar een
sabbatjaar te nemen, nadat hij
onder druk van het Vaticaan
door de orde der Franciscanen
was ontheven van zijn functie
als hoofdredacteur van het
franciscaans tijdschrift 'Vozes'.
Hij is sinds 1972 herhaaldelijk
met de conservatieve bisschop
pen in Brazilië en het Vati
caan in aanvaring gekomen.
In 1985 legde het Vaticaan
hem een spreek- en schrijfver
bod van een jaar op, omdat
zijn boek 'Kerk: charisma en
macht' een gevaar werd ge
acht voor de rooms-katholieke
geloofsleer.
Tegenover het Zwitserse ka
tholieke persbureau APIC zegt
Boff dat hij wil aantonen hoe
aan de ervaring van een nieu
we overeenstemming tussen
mens en natuur een principe
ten grondslag moet liggen
waarin de natuur, de menselij
ke persoonlijkheid en de kos
mos worden verenigd. De
mens en de natuur zijn geen
chaos, maar vormen samen
een kosmos. Christenen noe
men dit principe de Heilige
Geest, zegt de bevrijdingstheo
loog.
Panentheïsme
Boff wil aansluiting zoeken bij
een 014de christelijke gedachte
die in de vergetelheid is ge
raakt: het panentheïsme (God
is in alles), niet te verwarren
met het door de RK Kerk be
streden pantheïsme (God is al
les). Hij citeert om het panent
heïsme uit te leggen een ge
dicht van de Sioux-Indianen:
„De geest slaapt in de steen,
droomt in de bloem, voelt in
het dier en het is de mens die
weet dat hij voelt". Christenen
zijn deze gedachte uit het oog
verloren, maar zullen haar no
dig hebben om een nieuw ver
bond met de wereld om hen
heen te kunnen sluiten.
Boff beschouwt zijn „ecologie
van de bevrijding" als een
„verfijning" van de bevrij
dingstheologie. „Het proces
van overheersing van de vol
keren, de armen strekt zich
ook uit tot de plundering van
de natuur: er ligt dezelfde ra
tionaliteit aan ten grondslag,
het gaat om dezelfde mecha
nismen van overheersing en
uitbuiting", meent hij. Volgens
de theoloog voelen de armen
zich familie van de natuur, de
dieren en de aarde. Aan de bo
men en vogels, die voortdu
rend van de mensen te lijden
hebben, moet evenzeer recht
worden gedaan als aan de ar
men.
Bedreigd
Volgens Boff is de meest be
dreigde soort op aarde niet de
Idoor
lütsen kooistra
DEN HAAG „Als je de
kerk binnenkomt, zie je
het en je voelt het: er is
met heel veel zorg en lief
de en ook met veel inzicht
aan gewerkt. De ruimte
roept eerbied op. Je wordt
er echt een beetje stil van
en als het ware uitgeno
digd om met iets ander
bezig te zijn dan de alle
daagse dingen".
Tine Heidoorn (50) uit Den
Haag heeft het over de Oud-
Katholieke Kerk in de Juf
frouw Idastraat. Het barokke
interieur uit de achttiende
eeuw is bij velen - ook buiten
de oud-katholieke geloofsge
meenschap - bekend om zijn
schoonheid en 'effect' op men
sen. En terecht, vindt Tine
Heidoorn, werkzaam in het
volwassen-onderwijs. „De
kerk heeft iets".
Ongeveer vijfentwintig jaar
geleden woonde ze een paar
jaar in de kosterij van de kerk
en in die tijd verzorgde ze
rondleidingen in de kerk. Ze
herinnert zich dat bijna alle
mensen die binnen kwamen,
zeiden onder de indruk te zijn
van wat het gebouw 'hun
deed'. „Ik weet niet precies
waardoor het komt dat deze
kerk me een echt thuisgevoel
geeft. Het heeft vast te maken
met het bouwkundig ontwerp,
de maatverhoudingen; mis
schien ook met de geschiede
nis van de kerk het is een
schuilkerkje tenslotte en ze
ker ook met de 'aankleding'.
Het is geen protserig-barok in
terieur; eerder sober. De wan
den zijn bijvoorbeeld niet ver
sierd, altaar en orgelfront wel.
Misschien komt het ook door
ook het licht dat soms zo mooi
door de ramen valt, of door de
manier waarop de schilderijen
oplichten".
Soms gaat ze met leerlingen
met mijn verleden, met mijn
vader, die hier wel op het or
gel speelde. In zekere zin er
vaar ik warmte en geborgen
heid in de ruimte en ook wel
een beetje zekerheid of veilig
heid. En dat is heel prettig.
Misschien ga ik die dingen ook
wat meer voelen en waarde
ren nu ik een wat ouder word.
Misschien worden mensen dan
allemaal wel een beetje con
servatief, gericht op de ver
trouwde dingen. Ik denk in ie
der geval dat veel mensen be
hoefte hebben aan zaken als
warmte en geborgenheid in de
kerk. Mensen maken hun huis
gezellig omdat ze kaal niet
leuk vinden en waarom zou
dat in de kerk anders zijn?
Sfeer en vertrouwen zijn voor
mij voorwaarden om God ter
sprake te brengen, om met an
dere mensen over Hem te
spreken of om een dienst mee
te maken. Evangeliseren op
straat zou ik dan ook niet kun
nen. Geloven is toch een heel
persoonlijk iets en er moet iets
van vertrouwen zijn tussen
mensen, voordat je over die
gevoelens begint. Natuurlijk
kun jé wel allerlei theologi
sche zaken bediscussiëren met
weet ik wie, maar daar zit het
uiteindelijk toch niet in. Aan
ons kennen en weten zit een
grens; het verstand is op een
bepaald moment niet meer
toereikend, er blijft een hele
boel wat je niet kunt begrijpen
en wat niet te verklaren is. Op
die grens begint de ervaring
en is er eigenlijk alleen nog
maar het voelen. Die gevoe
lens zijn kwetsbaar en vragen
als het ware om een ruimte
waarin vertrouwdheid en inti
miteit kunnen worden beleefd.
En zo'n ruimte biedt onze
kerk".
Dit is het eerste artikel in een
serie over mensen die vertel
len over hun geloofservarin
gen naar aanleiding van een
(kunst)voorwerp in een kerk
gebouw.
foto: upi
De mens moet volgens Boff
worden „heropgevoed", zodat
hij een verbond sluit met de
natuur en zich niet langer
schuldig maakt aan milieuver
vuiling. Boff pleit in dit ver
band voor een „democratie
van de kosmos".
De bevrijdingstheoloog zal zijn
visie uiteenzetten tijdens de
wereldconferentie over het
milieu die in juli volgend jaar
in Brazilië wordt gehouden.
naar de kerk en vaak merken
die na afloop op: 'u hebt iets
met deze kerk, dat voelen we'.
„Het hangt natuurlijk mede
van de stemming af waarin je
verkeert, maar eigenlijk iedere
keer als ik in de kerk kom, er
vaar ik weer die sensatie, ook
als ik met andere mensen kom
kijken. Kennelijk straal ik iets
af van het speciale gevoel dat
ik er krijg".
„Voor mij geldt dat God beter
te vinden is in een ruimte zo
als onze kerk dan op een wil
lekeurige andere plaats. Som
mige mensen zeggen: 'ik hoef
niet naar de kerk, ik kan God
ook thuis ontmoeten'. Dat
werkt bij mij anders; de kerk
is wel min of meer voorwaar
de voor een religieuze erva
ring. God heeft naar mijn ge
voel te maken met 'mooie din
gen'. Met mooie kleuren,
mooie muziek, met mooie
voorwerpen. Natuurlijk zit
God niet 'gevangen' in mooie
dingen, alsof God uitsluitend
daar te vinden zou zijn. Maar
net zo goed als je Kerstmis
viert in een bepaalde sfeer, of
dat je je verjaardag viert op
een bepaalde manier, vind ik
dat de ontmoeting met God, de
kerkdienst, in een bepeelde
sfeer moet plaatsvinden. Voor
mij heeft dat aspect van het
mooie veel betekenis. Dat zal
wel te maken hebben met
mijn opvoeding; we werden
thuis steeds opmerkzaam ge
maakt op 'mooie dingen'. Maar
er is meer, denk ik. De kerk is
niet zomaar een gebouw, je
bent er op allerlei manieren
mee verbonden. Mijn eerste
herinnering aan de kerk is
van toen ik een jaar of acht
was. Dus het kerkgebouw
heeft ook van alles te maken
pandabeer of een zeldzame
boom of vogel. „Dat zijn de ar
men, die dagelijks in steeds
groter aantal sterven. In Brazi
lië sterven dagelijks duizenden
kinderen aan ondervoeding,
aan slechte gezondheidszorg,
hygiëne en huisvesting".
Men moet volgens Boff de
aandacht voor behoud van het
milieu combineren met die
voor de sociale gerechtigheid.
Tine Heldoom foto: Stephen evenhuis
Leonard Boff
