Hotel der hotels
maakt zich op voor
groten der aarde
!en Wechselstube in Theresiënstadt
QeidóaQowuvnt
De geïm
proviseerde
ingang van het
Amstel Hotel.
HET AMSTEL WERKT MODERNITEITEN WEG
AMSTERDAM - 'Betreden alleen
|met helm' bezweert het bordje op
de houten schutting naast de geïm
proviseerde ingang, maar daar trekt
hij zich al lang niets meer van aan.
Met zekere tred laveert hij tussen
de steigers, betonmolens, planken
^en brokstukken door, naar de zelfs
Sin deze staat nog majestueuze hal
5van het Amstel Hotel Directeur
(uijHeinz Strobl over de verbouwing:
„U ziet het, binnenin is niets meer
gijovereind gebleven".
een half jaartje en dan moet het af
jzijn, de prestigieuze renovatie van het
tërahotel der hotels in den lande. Onvoor-
geHstelbaar, wanneer je de ravage bekijkt.
P^LWe zijn net uit de fase van het afbre-
f*jken, het opbouwende werk begint nu".
blijft er nogal laconiek onder. „De
Jtijd dringt, maar het moet klaar zijn in
w^maart. April is alweer volgeboekt".
TibUn november 1990 sloot het Amstel zijn
^deuren om voor vijftig miljoen gulden
^heen rigoureuze opknapbeurt te onder-
jgaan. Op dat moment stond Strobl twee
j^jjaar aan het roer en had hij de bezet-
)-asjtingsgraad van 52 naar 73 procent weten
jizejop te krikken. Maar het was niet genoeg,
a^]|het Amstel was niet rendabel, „voldeed
Jniet meer aan de eisen van deze tijd".
gebaart rond in het geraamte van
vergaderzaal: „Als hier een bijeen-
comst werd gehouden, moesten proviso
risch microfoons aangelegd worden, men
gestruikelde over de draden. Er was geen
.ir-conditioning, op een snikhete dag
:on een vergadering een behoorlijk ver-
itte aangelegenheid worden".
'och ging het onder de bezielende lei-
ing van Strobl opeens een stuk beter
net het hotel. Hij ging met een grote be-
:em door het management en richtte
:ich vooral op 'exclusieve klanten'. „Als
:r een congres was-in Amsterdam streef-
le ik er niet naar alle congresgangers in
a'n hotel te hebben, maar belde de RAI
p en vroeg naar de voorzitter. Die lo-
ïdsc^eerde dan hier". Maar uiteindelijk wa-
ren deze maatregelen toch niet meer dan
het doorsmeren van een auto: „Even is
het een verbetering, maar op gegeven
moment kun je toch niet om de grote
beurt heen". De hoge heren van de Inter
Continental hotelketen waarbij het Am
stel is aangesloten gaven hem de vrije
hand.
Hoogpolig
Fax, personal computer, video, mini-ste
reo set en meerdere televisies, behoren
straks tot de standaarduitrusting van elk
van de 79 suites. Die spullen worden
verdekt opgesteld; het Amstel moet de
koninklijke grandeur van weleer uitstra
len, zonder de hinderlijke voortbrengse
len van de hectische moderne tijd.
Strobl en de zijnen oefenen alvast in
sfeermaken: sinds drie weken is een klei
ne vleugel van het hotel een volledige
proefruimte ingericht.
Met een geheimzinnige glimlach toetst
de directeur op een verscholen paneeltje
een codenummer in en de deur geeft
toegang tot de toekomst: koningsblauw
hoogpolig tapijt, goudkleurig behang,
ivoorwitte deuren, albasten vazen, schil
derijen en gravures aan de wanden. Dus
dat is de bedoeling.
Nou nee, nog niet helemaal. Elke keer
wordt er weer een detail veranderd: de
ene keer blijkt de metaalkleur van de
sprinklers niet te passen bij de armatu
ren van de lampen, dan weer zit de ther
mostaat midden op de muur in plaats
van discreet achter een kastje, denk niet
dat het eenvoudig is. Het hout van de
nieuwe meubelen mag niet te zeer afste
ken bij dat van het antiek uit een roem
rijk verleden. En dat het vrolijke zonne
scherm buiten vloekt bij het ingetogen
interieur, is natuurlijk ook een foutje.
Maar nu nóg niet onherstelbaar, geluk
kig.
Hielenlikker
Terug naar de werkelijkheid van de
bouwput. „Je kunt de verpakking nog zo
mooi maken, het is de service die het 'm
doet", zo luidt Strobl's vaste overtui
ging. Van de 160 mensen die er voor de
verbouwing werkten, keren er maar
veertig a vijftig terug. Sommigen zagen
Een doorkijkje in het hotelLinks de oude kluisjes waar de gasten hun kostbare spullen in konden opbergen.
zelf wel in dat er voor hen geen plaats
meer zou zijn in de nieuwe opzet, ande
ren heeft Strobl benaderd met de on
heilstijding. „Toen ik als directeur werd
aangesteld, heerste er een sfeer van: 'Wij
zijn het beroemde Amstel, je mag blij
zijn dat je hier mag logeren'. Ik weet niet
wat dat is met Nederlanders, maar ze
kunnen zich heel moeilijk dienstbaar op
stellen", zegt de uit Duitsland afkomsti
ge directeur. „Je hoeft helemaal geen
hielenlikker te zijn om toch goede servi
ce te kunnen verlenen. Maar het is mijn
ervaring dat velen dat als vernederend
ervaren". Bij de selectie van nieuw per
soneel - de staf wordt uitgebreid tot 210
mensen - zal er dan ook vooral gekeken
worden naar de omgangsvormen die de
kandidaten hebben, meer nog dan naar
kennis van zaken en ervaring.
Dertig mensen zijn in dienst gebleven,
ook tijdens de verbouwing. Onder hen
bevinden zich twee oudgedienden van
het hotel, het illustere portiersduo Tey-
sen en Meyer. De een werkt zolang bij
het American (ook Inter Continental en
onder beheer van Strobl), de ander zit
tijdelijk bij de afdeling inkoop. „Zij ho
ren bij het hotel, zij blijven".
Wie niet wilde blijven is de chef-kok.
Ondanks het aanbod van een eigen krui
dentuin aan de zijkant van het hotel, een
riant onderkomen in de kelder met een
eigen domein waar hij naar hartelust cu
linaire experimenten kan uithalen en,
waarom ook niet, Paul Bocuse aan de
dis kan noden, besloot hij zijn werkter
rein te verleggen naar een restaurant in
Vinkeveen. Het Amstel heeft al een an
der op het oog, maar houdt de details
nog even voor zich.
Groten der aarde
Als je even niet oplet struikel je erover
in de kelder: de heipalen. Een van de te
genvallers, vertelt Strobl: er was niet ge
rekend op een geheel nieuwe fundering.
De Bataafse Aanneming Maatschappij,
die het project in handen heeft, zag geen
andere oplossing. De nieuwe constructie
met de betonnen vloer die over de palen
loopt, vormt een opmerkelijk contrast
met de antieke gewelven van het kelder-
plafond. „Dat is het risico als je een ge
bouw uit 1867 onderhanden neemt",
zegt Strobl schouderophalend. Van 3,6
miljoen wel te verstaan.
Tijdens het leggen van een fundering
van een nieuw bijgebouwtje werd nog
maar net een ramp voorkomen: volgens
de tekening zouden de palen dwars door
de waterleiding zijn gegaan die geheel
Amsterdam-oost van water voorziet.
„Dat gebouw hebben we toen maar iets
verschoven".
Buiten wijst Strobl enthousiast op de
verdorde grond die tot aan de Amstel
loopt: de tuin, het nieuwe overdekte
zwembad, de fitnessruimten, de theekoe
pel: hij ziet het al helemaal voor zich.
En met een riant uitzicht over dit alles
door het kogelvrije glas, de Royal Suite,
nu nog niet meer dan een paar wanden
met hier en daar een flard oud behang,
straks een acht-kamerappartement waar
voor vierduizend gulden per nacht neer
geteld moet worden. De pleisterplaats
voor de groten der aarde. En wat dat
aangaat heeft het Amstel-nieuwe- stijl
een traditie op te houden: de gastenboe
ken vermelden namen als Harry S.Tru
man, Winston Churchill, Willy Brandt,
Thomas Mann, Walt Disney, Roger
Moore en Madonna.
Als alles volgens plan verloopt kunnen
de boeken voorjaar '92 weer worden
opengeslagen, het koninklijk servies
weer uitgepakt, de wijnen weer terugge
haald van de handelaren. En dan is er
gelijk nog wat te vieren: het 125-jarig be
staan van het Amstel Hotel.
OTyarenlang behoorde het antisemitisme tot de onofficiële politiek van
Tsjechoslowakije en werd de joodse rijkdom van het land verborgen ge-
Jiouden of zelfs vernietigd. Nu worden synagogen en begraafplaatsen geres-
en is het joodse Praag een toeristische tophit: vorig jaar minstens
25.2Vier miljoen bezoekers. Maar waarom staat het voormalige concentratie-
;amp Theresiënstadt nog steeds bol van de communistische propaganda?
elke dag naar het loket dat toegang geeft
tot de oude joodse begraafplaats (van
1439 tot 1787 begroeven de joden hier
hun doden), het Ceremoniehuis en de
tot het museum behorende synagogen.
RAAG/TEREZIN - Josef Noval
'as een jongetje van een jaar of
ien toen hij een tekening maakte
Ij/an een man die aan de galg ge
hangen werd. 'De ophanging',
noemde Josef zijn tekening. Zelf
fverd hij op 18 mei 1944 in Ausch-
itz vermoord. Hij was op 25 ok-
:ober 1931 geboren in een Tsjecho-
ilowaaks gezin van joodse afkomst
en,jm werd daarom gedeporteerd naar
erezin, sinds de oorlog beter be-
;end onder de Duitse naam There-
iiënstadt. Josef leefde er, getuige
:ijn tekening, in een hel.
Dagelijks komen er duizenden mensen
jiaar 'De Ophanging' kijken in het Cere-
.3,5^noniehuis in Praag, onderdeel van het
Staats Joods Museum. Daar hangen de
iS Rekeningen van de kinderen van There-
hènstadt: de galg getekend door Josef
iderlNoval, de' kampbegrafenis door Karei
.ng pattler, maar ook een huiskamer door
bertruda Kestlerova en twee poppen
floor Hanus Fischl. Al deze kinderen
vatRerden in oktober 1944 vergast, evenals
tun tekenlerares Friedl Dicker-Brandej-
|ova, die met hen van Theresiënstadt
laar Auschwitz werd gevoerd.
nenljTot vóór 1989, het jaar van de fluwelen
;evolutie in Tsjechoslowakije, werd alles
■at joods was door het regime zoveel
ïogelijk weggemoffeld. En omdat er
(och al niet veel toeristen kwamen - af-
seschrikt als die werden door de com-
unistische dictatuur - bleef het aantal
:zoekers aan het Joods Museum be-
:rkt tot de fijnproevers. Dat is tegen-
anders. Eindeloze stromen
iVmerikanen, Japanners, Duitsers, Ne
derlanders, Denen, Italianen en toeristen
Van andere nationaliteiten wurmen zich
Laten lopen
„Vorig jaar hebben we vier miljoen
kaartjes verkocht", zegt conservator
Arno Parik, „maar bij gebrek aan mede
werkers kunnen we lang niet alle bezoe
kers controleren, en ik veronderstel dat
het er veel meer dan vier miljoen zijn
geweest. Er zijn dagen dat we ze gewoon
maar moeten laten lopen".
Zo druk als in het Ceremoniehuis is Te
rezin zelf (zestig kilometer ten noorden
van Praag) niet. Maar de parkeerplaats,
die wij een paar jaar geleden leeg aan
troffen, is nu goed gevuld en bovendien
verrijkt met twee terrasjes en een 'Wech
selstube'. Het is heet in het kamp, de
straten zijn stoffig, de muren vaal, de
tralies roestig. Tussen november 1941 en
mei 1945 verbleven hier in totaal
140.000 mensen, in meerderheid joden,
onder wie 15.000 kinderen. Voor de
meesten van hen was Theresiënstadt een
doorgangskamp en kwam de dood later,
in een vernietigingskamp als Auschwitz.
Toch stierven ook in Theresiënstadt nog
34.000 mensen, door uitputting, mishan
deling en executie.
Nu lopen wij er, toeristen. We gaan on
der de poort door met het opschrift 'Ar
beit macht frei', bekijken de barakken,
betasten de muren van de dodencellen,
nemen foto's van de zonovergoten bin
nenplaats. De geschiedenis trilt in de
lucht, maar grijpen kunnen we haar niet,
dat is niet anders. We gaan een onder
grondse gang door en staan dan opeens
oog in oog met de galg van Josef Noval.
Een vogel zingt, insekten zoemen en
daar staat een galg met een los trapje
eronder. Wij, toeristen, kijken er naar.
In de voormalige kazerne van There
siënstadt is een tentoonstelling onderge
bracht om de bezoekers de historische
betekenis van het kamp te duiden. We
kunnen ons nog wel herinneren wat dat
indertijd inhield: over de joden geen
woord, over communistische helden des
te meer. Maar zo is het, omwenteling of
geen omwenteling, nu nog steeds.
De expositie is exact dezelfde als in de
dagen dat Tsjechoslowakije nog commu
nistisch was. In de tien pagina's tellende
rondleiding wordt precies één keer mel
ding gemaakt van het feit dat er ook jo
den onder de slachtoffers van Theresiën
stadt waren. Voor het overige is het
boekje, in overeenstemming met het ten
toongestelde, geheel gewijd aan het com
munistische verzet tegen de nazi's en de
bevrijding van het kamp door het Rode
Leger. Stalin valt te bewonderen, de
Pravda hangt in een vitrine, evenals de
Tsjechische Rudepravo. Dat was mis
schien te billijken geweest (tenslotte heb
ben er inderdaad communistën in The
resiënstadt gezeten en waren het inder
daad de Sovjets die het kamp bevrijd
den), als er daarnaast ook aandacht was
besteed aan de holocaust. Maar nee,
niets, geen woord.
Dat komt omdat de expositie nog stamt
uit de tijd dat Vaclav Novak directeur
was, dezelfde Novak die in een fotoboek
over het kamp schreef dat „het There-
siënstadt-monument bijdraagt aan de
strijd tegen alle manifestaties van heden
daags imperialisme". Pas sinds een half
jaar is een nieuwe directeur actief (hij
was niet voor commentaar bereikbaar)
en die heeft het, volgens medewerkers
van het Staats Joods Museum in Praag,
zo druk met voorbereidingen voor een
nieuw museum in het voormalige getto
van Terezin, dat hij aan de vervanging
van de oude tentoonstelling nog niet is
toegekomen.
Anti-zionistisch
Dat het lot van Josef Noval en de ande
re slachtoffers van Theresiënstadt door
de communisten werd misbruikt in hun
strijd tegen imperialisme/kapitalisme-
/fascisme, stond niet op zichzelf. Over
de hele linie waren ze anti-joods, al noe
men ze dat zelf liever anti-zionistisch.
Arno Parik haalt Hana Volavkova aan,
de enige van het museumpersoneel die
Tussen november 1941 en mei 1945 verbleven in Terezin - sinds de oorlog beter bekend onder de Duitse naam Theresiënstadt - in
totaal 140.000 mensen, in meerderheid joden. Voor de meesten van hen was Theresiënstadt een doorgangskamp. Toch stierven
ook in Theresiënstadt nog 34.000 mensen. FOTO: SP
de Tweede Wereldoorlog overleefde; ze
werd daarna directrice van het museum.
Volgens haar waren de omstandigheden
voor het museum onder de communis
ten net zo slecht als onder de nazi's. De
Pinkas-synagoge werd in 1968 'tijdelijk'
gesloten, en pas verleden jaar weer geo
pend. Het gedenkteken voor de holo
caust-slachtoffers mocht niet onthuld
worden ('omdat we niet de mensen wil
len eren die onze Palestijnse broeders
onderdrukken en het internationale im
perialisme ondersteuen'). En de door de
staat benoemde leiding van het museum
was zo corrupt, dat het grootste deel van
het geld dat voor onderhoud bestemd
was, verdween in de zakken van be
vriende communisten.
Het vervallen kerkhof en de Pinkas-sy
nagoge worden nu gerestaureerd, maar
het zal nog jaren duren voor ze weer in
fatsoenlijke staat hersteld zijn, aldus Pa
rik. De toeristen laten zich daardoor
echter niet afschrikken, en blijven met
miljoenen komen. De organisatie van
het museum, dat wellicht geprivatiseerd
zal worden en over zal gaan in de han
den van dc joodse gemeenschap in
Praag, is absoluut niet toegerust voor
deze plotselinge populariteit. Maar zelfs
al was dat wel het geval, dan nog zat er
niets anders op dan dat de mensen in
rijen langs de zerken moesten, en elkaar
zouden verdringen voor de tekeningen
van dc kinderen van Theresiënstadt. Pa
rik schudt vertwijfeld zijn hoofd en
zucht: „Toerisme is een industrie, daar
doe je niets aan. En het is natuurlijk heel
goed dat zoveel mensen uit zoveel lan
den naar deze plaats komen om iets te
leren over het joodse verleden en de
joodse cultuur".
