Een
Europees
leger?
Ik ben al
blij
met een
Europese
divisie!"
'finale
Mooi salaris
£eidóc0oivuuit'
ZATERDAG 27 JULI 1991 PAGINA 19
jeak softly but carry a big stick", heeft een Amerikaanse president ooit
egd. Nu de Europese Gemeenschap economisch steeds machtiger
rdt, voelt zij een schrijnend gebrek aan een eigen militair apparaat,
middelen in Joegoslavië is één ding, maar wat als de zaak daar echt uit
hand loopt? Dan heb je eigen soldaten nodig, vliegtuigen, raketten,
ks en dergelijke om in te kunnen grijpen. Vandaar dat de EG alweer
paar jaar bezig is de Westeuropese Unie nieuw leven in te blazen. Dit
_1948 opgerichte bondgenootschap, dat nu bestaat uit de Benelux,
lot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en Portugal, heeft
ge jaren een sluimerend bestaan geleid. De NAVO overschaduwde de
!U volledig. Maar nu de Russen geen echte bedreiging meer vormen,
it Europa verwoede pogingen voor zichzelf een 'big stick' te snijden.
S i gesprek met de Nederlander die nu zo'n twee jaar bezig is dit streven
- :alte te geven.
- (IN 'T HOUT
*JDEN - Op nummer 9 van het
ge Grosvenor Place is een smal
eren bordje geschroefd. 'Wes-
European Union', luidt het
;hrift. Juist. In dit mooie maar
tikkeltje verwaarloosde pand is
de organisatie gevestigd die het
Ljds zelfbewustere Europa een
taire vuist moet geven.
een portier, die om veiligheidsrede-
graag even ons paspoort wil zien, en
;en verblijf in een hoge maar nogal
rzaam gemeubileerde anti-chambre,
eren we bij de secretaris-generaal
5 dr. Wim van Eekelen, voormalig
nv ster van defensie en oud-staatssecre-
van buitenlandse zaken,
u 60-jarige liberaal is nog altijd een
nder mens. Ook wanneer we begin
niet vragen te stellen over zijn ge-
ïgen aftreden in 1988, een toch zeer
e periode in een tot dan toe mooie
ère, blijven zijn ogen vriendelijk
nen en zijn wangen rozig blozen. Af
ie barst hij uit in een aanstekelijk
nd soort lachen. Het is drukkend
De SG spoort ons aan het jasje
trekken, hetgeen hij zelf al gedaan
Van Eekelen zelfs geen hard feel-
jegens Joris Voorhoeve, die hem
jaar geleden vanwege de paspoort-
re toch liet vallen als een baksteen?
als VVD-leider moest Voorhoeve
coele afweging maken. Was ik als
iter nog een plus voor de partij of
Aangezien de VVD zelf de stoot
;egeven tot de betreffende parle-
lire enquête, was zijn conclusie dat
l moest wel erg pijnlijk, voor mij
is, maar niet erg verrassend".
Idels is Voorhoeve op zijn beurt
fgkedwongen tot aftreden. Heeft dat
jfcekelen voldoening gegeven? „Nee,
Oil ik niet in elkaar. Ik vond het wel
Verrassend. Voorhoeve had net een
aanval op zijn positie afgeslagen en
zei hij een weekje daarna: ik stap
[oor de manier waarop-ie dat deed
9uljik bewondering. Ik had het met
eigen afscheid emotioneel heel
lijk. Maar Voorhoeve niet. Die
net zo koel als een kikker",
lek leider der liberalen is nu Frits
;stein, die Van Eekelen in '88 op-
Ie als minister van defensie en die
volgens boze tongen al heel lang
toe had gewerkt. Hoe kijkt de SG
le WEU tegen déze VVD-fractielei-
in? „Daar zeg ik maar niks over...,
laha. Bolkestein is. een uitermate
igente man. Ik heb geen persoonlij-
oblemen met hem. Ik zei al: zo zit
t in elkaar. Ik heb wel mijn oordeel
wie de beste leider van de VVD
:ijn, maar dat werkt niet door in
persoonlijke verhoudingen met
lans Wiegel nog steeds de beste
irder zijn voor de liberalen? „Ik
dat Wiegel voor de VVD nog
een pluspunt is. Maar ik vind dat
ch bepaalde beperkingen dient op
>en. Als iemand nog steeds zo'n co-
van de partij is, moet-ie wel heel
lijk zijn in wat-ie wil. Ik weet niet
Viegel wil. Ik dénk dat-ie nu wel
s rminister wil worden. Geen lijsttrek-
'al zant dan loopt-ie het risico dat-ie
oppositieleider in de Kamer moet
:n. Daar heeft hij geen zin meer
rtje gedronken
naar het aftreden van Van Eeke-
minister. Hoe heeft hij de dagen
ia die gebeurtenis ervaren? „Ach,
i, achteraf viel het me eigenlijk nog
'Jee. Nadat ik op dinsdag (7 septem-
was afgetreden in de Tweede
r, ben ik op woensdag al naar En-
gegaan voor eep congres van het
ite for Strategie Studies. Daar heb
genoeglijk met een aantal mensen
iertje gedronken en over van alles
wat gepraat behalve over het Ne-
idse paspoort".
iddellijk daarna ben ik op uitnodi-
laar Amerika gereisd, waar ik ook
:tend aardig werd ontvangen, door
anderen defensieminister Frank
:ci, die gelukkig ook nog niets zei
QP^baspoorten. Carlucci was een jaar-
li[t van me in Princeton, waar ik
laar heb gestudeerd. Jim Baker, de
;e minister van buitenlandse zaken
VS, zat daar toen ook. Ja, dat
:n heel goed jaar voor Princeton.
Idellijk na terugkomst uit de Sta-
- !n ik naar de Sovjetunie gegaan, op
liging van weer een andere groep,
ik daarna weer terugkwam in Ne-
id, was de paspoortkoorts gelukkig
.een maandje later, in december
j^let werc* ^an hekelen benaderd door
enrfer Hans van den Broek van bui-
j.v. dse zaken. Er kwam een vacature
iang WEU in Londen, doordat de Belg
ambassadeur van zijn land zou
n in Parijs. Had Van Eekelen be-
elling?
eb niet onmiddellijk toegehapt",
ade SG nu. „Ik wilde me eerst nog
innen op de WEU. Ik had die or-
^Jtie lange tijd een beetje dubieus
^^inpn nmHal rif MAVO alc r-nl 1 f»rti
Iden, omdat de NAVO als collectief
iie-apparaat van Europa en Ameri-
Bmijn ogen veel belangrijker was.
Ifldien had ik zelf gedacht dat ik te-
jou gaan naar de buitenlandse
L Als mij was aangeboden ambas-
r te worden, zou ik dat aanvaard
b. Dat gebeurde niet; Van den
D kwam met dit aanzetten".
WEU-CHEF
WIM VAN EEKELEN:
Dr. Wim van Eekelen (60), secretaris-generaal van de WEU, is nog altijd een bijzonder
„Uiteindelijk heb ik deze functie aan
vaard, omdat de WEU aanzienlijk inte
ressanter is geworden. In '87 ben ik zelf
met Van den Broek voorzitter van de
WEU geweest. We slaagden er toen in
die actie in de Perzische Golf waar het
scheepvaartverkeer geteisterd werd door
de oorlog tussen Iran en Irak, op touw te
zetten. Ook hebben we het 'Platform of
European Security' geformuleerd, een
overeenkomst tussen de negen lidstaten
die ook nu nog een beetje het uitgangs
punt is voor de activiteiten van de
WEU. En langzamerhand was ik zelf tot
de conclusie gekomen dat er zowel bin
nen de NAVO als binnen de EG meer
aan een Europese defensiedimensie ge
daan zou moeten worden".
Drempel over
Wat veel Europese voorstanders van At
lantische samenwerking over de drempel
naar een eigen Europese defensie heeft
geholpen is de oorlog in de Perzische
Golf. Het waren weer de Verenigde Sta
ten die alle lakens uitdeelden. Europa
•schitterde vooral door afwezigheid, ter
wijl de toevoer van olie uit Kuwayt en
Irak toch vooral een Europees belang is.
Van Eekelen spreekt tegen dat de WEU
het in de Golfoorlog volkomen heeft la
ten afweten. „Als ik ons optreden van
nu in de Golf vergelijk met dat van
1987, is. het zelfs oneindig veel beter ge
gaan. Waardoor is die indruk ontstaan
dat Europa geen rol gespeeld heeft in de
Golfoorlog? Doordat verscheidene grote
landen het niet eens konden worden
over een gezamenlijke houding tegen
over Israël. In een situatie waarin Israël
weer steeg in de politieke waardering
was dat natuurlijk weinig gelukkig. Het
was bepaald niet de tijd om een anti-Is-
raëlbeleid te gaan voeren. Mensen die
zeggen: Europa kon het met eens worden
over de aanpak van Saddam Husayn,
hebben een beetje gelijk maar zeker niet
helemaal".
„Op militair gebied zijn we er toch maar
in geslaagd een situatie te creëren waarin
alle WEU-landen deelnamen aan de ma
rine-actie. De ministers van Spanje en
Portugal hebben mij gezegd: zonder de
WEU zouden we nooit hebben meege
daan met de Golfoorlog. Misschien gold
dat zelfs wel voor België en Italië. In
concreto was het nu zo dat de WEU-lan
den op een gegeven moment 39 schepen
in de Golf hadden. Bijna driekwart van
alle acties ten behoeve van het embargo
tegen Irak - het aanroepen van schepen,
informeren naar en eventueel controle
ren van de lading - is gedaan door sche
pen van de WEU".
„Toegegeven, aan de eigenlijke oorlog
hebben we veel minder meegedaan. Ge
lukkig dat de Engelsen en de Fransen
vliegtuigen en grondtroepen hebben ge
stuurd en Italië negen vliegtuigen. En we
mogen niet vergeten dat de andere
WEU-landen andersoortige hulp hebben
verleend. België heeft een pijpleidings
compagnie gestuurd, er zijn medische
eenheden heen gegaan en de Duitsers
hebben een groot aantal 'Fuchsen' gele
verd, tanks met chemische detectie-ap-
paratuur waarmee je onmiddellijk kunt
zien of de grond besmet is als gevolg van
chemische wapens. Die dingen hadden
de Amerikanen niet of onvoldoende. En
kijk eens naar het verloop van de mari
ne-actie. Wat in 1987 niet mogelijk was,
gebeurde nu wel: wederzijdse bescher
ming, verdergaande coördinatie onder
een Franse admiraal, afspraken over
operatiegebieden, verdergaande logistie
ke samenwerking. Daar ben ik echt heel
tevreden over".
Golflessen
Waar houdt Van Eekelen zich nu na de
Golfoorlog precies mee bezig? „Ik heb
op 27 juni tijdens de laatste WEU-mi-
nisterraad mandaat gekregen om een
aantal praktische dingen uit te werken.
We streven naar de oprichting van een
snel verplaatsbare strijdmacht die ik nog
geen 'European Reaction Force' mag
noemen, maar die het wel moet worden.
Ik ben bezig met het uitwerken van alle
maal zaken die nodig zijn voordat je
zo'n Reaction Force op de been kunt
brengen. Als secretariaat van de WEU
bekijken we de gevallen waarin onze lid
staten gezamenlijk zouden willen optre
den. We gaan na wat voor operationele
capaciteiten nodig zouden zijn. We zoe
ken ook uit hoe je zo'n Reaction Force
snel zou kunnen transporteren en ter
plekke brengen en hoe het moet op het
Als Lubbers niet weg mag, valt het kabinet
Als premier Ruud Lubbers zich straks kandidaat wil stellen voor het
voorzitterschap van de Europese Commissie, het dagelijks bestuur van
de Europese Gemeenschap, moet de Haagse politiek hem dat gunnen,
vindt dr. Wim van Eekelen. „Iemand die al drie kabinetten heeft ge
leid, kan voor Nederland nog beter werk doen in Brussel. Ik zou er
persoonlijk alle begrip voor hebben als Lubbers tussentijds weg zou
gaan. En als dat niet mag? In Nederland zitten kabinetten toch meestal
niet de volle rit uit. De partijen willen graag de vrijheid hebben na
verkiezingen met een andere partner in zee te gaan".
In Nederland wordt soms met
enige jaloezie over het salaris
van de secretaris-generaal van
de WEU gesproken. Van Eeke
len vindt dat een beetje onzin
nig. „Op zich is het een mooi
salaris. Ik verdien inderdaad
aanzienlijk meer dan een Ne
derlandse minister, maar dat is
op zich niet zo'n kunst. Een
Nederlandse minister verdient
niet zoveel, zeker niet netto.
Vroeger zei men van deze func
tie bij de WEU wel eens: het is
een nette-herenbaan. Maar daar
ging het mij echt niet speciaal
om, hoor. Ik was veel meer ge
ïnteresseerd in de uitdaging van
het werk zelf'.
gebied van verbindingen en commando
structuren. Dat ik nog niet van een Eu
ropese strijdmacht mag spreken, komt
door Frankrijk en Duitsland. De Fran
sen zijn nog altijd wat huiverig voor het
onder vreemd commando plaatsen van
hun troepen. De Duitsers mogen van
hun grondwet nóg niet deelnemen aan
militaire acties buiten het NAVO-ge-
bied. Daarom vinden deze twee landen
het prettig dat ze over deze WEU-activi-
teiten kunnen zeggen: het is allemaal
nog planning; het bestaat nog niet echt".
Heeft de Goh
Europa nog meer
„De les van de Golf is ook hoe belang
rijk 'satellite intelligence' en 'hi-tech' te
genwoordig zijn. De luchtoorlog was
perfect gecoördineerd. In de eerste 24
uur werd de Iraakse luchtverdediging
volledig uitgeschakeld. Een geweldige
prestatie. En we hebben dingen gezien
die we nog nooit hadden gezien! Via
CNN zag je een 'cruise missile' (kruisra
ket) langs een hotel in Baghdad vliegen...
Een fantastische ervaring!"
De geallieerden hebben met vliegende
vaandels en slaande trommels gewonnen,
maar Saddam Husayn doet nog steeds
wat-ie wil.
„Ja, intern is er in Irak nog een heel be
hoorlijke cohesie. Dat komt uiteraard
ook door het schrikbewind van Saddam.
Zo gauw als iemand z'n kop opsteekt
gaat-ie eraf. Maar het was niet onze be^
doeling het regime van Saddam af te zet
ten. Het ging erom de agressie tegen Ku
wayt ongedaan te maken. Ik vond het
heel verstandig dat Bush na honderd uur
de grondoorlog heeft afgeblazen. Op dat
moment waren er in Europa al weer kri
tische geluiden te horen. Zo van: het
wordt een 'turkey shoot' (kalkoenen-
jacht); je kunt alles kapot schieten want
ze doen toch niks meer terug. Dat soort
kritiek zou steeds meer gehoord zijn.
Ook in Amerika zelf zou het Vietnam-
syndroom de kop weer hebben kunnen
opsteken".
Damocles
Mar er is wel weer militair geïnterve
nieerd ten behoeve van de Kurden.
„Daarin hebben de Engelsen een heel in
teressante rol gespeeld. Premier Major
realiseerde zich dat de publieke opinie
het niet zou verdragen als wij anderhalf
miljoen mensen lieten kreperen. Toen
zeiden de Amerikanen: okay, dan doen
wij ook mee. En nu is het nog niet voor
bij. Er worden een paar duizend man
troepen in Zuid-Turkije gelegerd, zodat
we elk moment toch weer kunnen ingrij
pen. De naam van die operatie heeft nog
een mooi relletje gegeven. De Engelsen
hadden 'Zwaard van Damocles' bedacht,
hahaha! Maar de Amerikanen vonden
dat toch ietsje te...hahaha!"
Dan ineens weer zeer serieus: „Ook voor
mij als WEU-functionaris is de interven
tie ten behoeve van de Kurden een be
langrijke zaak. Veronderstel dat er zoiets
in Oost-Europa gebeurt. Hoe reageert
ons publiek dan? Zeggen ze: in dat wes
pennest moet je je vooral niet begeven,
of zeggen ze: dat kan zo niet, daar
moeten jullie iets aan doen? Als het in
Joegoslavië of de Sovjetunie of waar ook
in Oost-Europa echt uit de hand loopt,
zal onze publieke opinie eisen dat wij in
grijpen. Zeker als zich grote groepen
vluchtelingen naar de grenzen gaan bege
ven".
Kan Europa dan iets doen?
„Ja, via de WEU. Als men de wil op
brengt, kan dat. Helaas nog niet zo goed
als ik graag had gezien. In april heb ik er
al voor gepleit maatregelen te nemen.
Dat vond men toen vreselijk in Neder
land. Optreden in Joegolavie! Hoe komt-
ie Van Eekelen er bij? Nu organiseert
Nederland zelf het sturen van een missie
met militairen erin. Daaraan zie je dat
de publieke opinie nu al een grote rol
speelt. Zelfs Groen Links wil dat we zo
ongeveer ons hele leger inzetten in
Noord-Irak en misschien straks ook wel
in Joegoslavië. Ik ben er zelf van over
tuigd dat het ook daar elk moment fout
kan lopen".
En dan staat er een Europees leger klaar
om in te grijpen?
„Ik praat niet over een Europees leger.
Ik zou blij zijn met één Europese divisie,
zo'n 15.000 k 20.000 man troepen dus".
Slimme kinderen
verdienen vele
roebels per dag
Idoor
ROB VUNDERINK
MOSKOU/VYBORG - Op de Arbat,
een mislukte Russische poging tot een
winkelstraat in een oude wijk pal naast
het hart van Moskou, zit een jongetje
van hooguit twaalf op een bajan te spe
len. Of het nu om de Lambada, de Turk
se Mars of Russische volksliedjes gaat,
de kleine vingers ontlokken om het even
welke klanken moeiteloos aan zijn knop
penaccordeon.
Het joch, met zijn ouwelijke koppie,
doet geen moeite zijn verveling te ver
bergen en lijkt voor geen kopeke plezier
te scheppen in zijn eigen gemusiceer. Hij
wil vast voetballen met zijn vriendjes.
Toch speelt hij niet slecht en rond twee
uur 's middags liggen er tientallen tot
honderden roebels aan munten en pa
piergeld in een plastic emmertje aan zijn
voeten.
Een eindje verderop zit, met een eigen
wijs gezicht, een zesjarig ventje traditio
nele Russische houten poppen te verko
pen, de overbekende holle matrjosjka's,
Russische vrouwtjes, waarin een kleinere
kopie zit met daarin een nog kleinere en
zovoort. Sinds jaar en dag dragen som
mige van die poppen het uiterlijk van de
uitvinder van de perestrojka, maar ook
voormalige Sovjetleiders en Jeltsin lig
gen zo te zien goed in de markt.
Mooie wetten
Dat zesjarige manneke neemt een uurtje
waar voor zijn oudere broer. Met dit
soort jeugdarbeid valt het in Moskou
nogal mee. De Sovjetunie heeft dan ook
fantastisch mooie wetten die vrouwen
en kinderarbeid, milieuvervuiling en al
dat soort zaken veel meer aan banden
legt dan het Westen. Tegelijkertijd bou
wen in het eerste socialistische land ter
wereld vooral vrouwen de wegen en ver
vuilt het verkeer veel steden zodanig dat
de met stookoliedampen bezwangerde
lucht bijkans aan scherven op het asfalt
valt. Toch houden die mooie wetten en
die afzichtelijke werkelijkheid elkaar in
der Russen oog netjes in evenwicht.
Beroepsgeheim
Zo'n fraai evenwicht bereikten onlangs
ook de autoriteiten in Vyborg, een aan
het eind van de oorlog van Finland afge
snoept havenstadje. Tegenwoordig kun
nen Finnen aan de grens een Sovjetvi
sum kopen voor een bezoek aan hun
voormalige grondgebied. De toegeno
men bezoeken zorgen voor een levendi
ge zwarte handel - de enige echte markt
die de Sovjetunie in het zevende jaar
van de perestrojka rijk is.
Hier behoren tieners, maar ook jongere
kinderen, tot de gewiekste zakenlieden,
waarschijnlijk omdat zij nog niet gehin
derd worden door de theorieën van de
onfeilbare Marx en Lenin. De kinderen
verkopen champagne en vodka aan de
eeuwig dorstige Finnen. Ze handelen
ook in legeruniformen, leren riemen,
vistuigen en sportartikelen, die in de
sportzaak om een of andere vreemde re
den niet te krijgen zijn.
Machteloos
Dima is 11 jaar. Hij verdient 40 Finse
marken per dag, die hij verkoopt voor 5
roebel per stuk. Hij maakt dus minimaal
200 roebel per dag, maar er zijn ook da
gen van 1000 roebel bij. En dat in een
land waar Ivan Modaal 300 tot 350 roe
bel per maand verdient.
Waar heeft Dima zoveel geld voor no
dig?
„Ik ga een brommer kopen".
En als hij die brommer eenmaal heeft?
„Dan hoef ik geen geld te verdienen en
ga ik op mijn brommer crossen".
Is hij niet wat te jong om te crossen? Is
hij niet bang voor de politie?
,,De politie! Die steek ik in mijn zak".
Inderdaad staat de politie nagenoeg
machteloos, omdat de jeugd gedekt
wordt door de ouders. De meeste ouders
kijken wel uit om hun kip met gouden
eieren te slachten. Beter handel dan
drugsverslaving, luidt hun motto.
Gestraft
Het nationale parlement in Moskou
heeft eindelijk besloten tot denationali-
satie en privatisering. Buitenlanders mo
gen, ook al weer op papier, nu voor hon
derd procent eigenaar van een onderne
ming zijn.
Leve de markt, maar wee je gebeente als
je je in zaken begeeft. Zo is zijn wat al te
fors ontwikkelde handelsgeest Sasja, die
op zijn negende in zaken ging en sinds
dien zijn moeder onderhoudt, noodlottig
geworden. Sasja droomde ervan een Ca
dillac te kopen om zijn moeder door Vy
borg te rijden. Het mocht niet zo zijn.
De krant Komsomolskaja Pravda
spreekt er schande van, maar Sasja, die
op zijn tiende van school ging omdat hij
kon lezen en schrijven maar van zijn on
derwijzers over zaken doen niets kon
opsteken, moet nu naar een verbete
ringsgesticht.
Een mooi evenwicht dat de autoriteiten
van Vyborg hebben bereikt: de zwarte
handel mag welig tieren, maar een schul
dige is in ieder geval gestraft.
