Hoe de oude lakenstad" aan
aanzien won en weer verloor
LANGS OMWEGEN
Postbank helpt bij
terugvorderen geld
Zoeterwoude raakt opnieuw baas gemeentewerken kwijt
IN- EN BOLLENSTREEK
CcidóeSou/wmt
DINSDAG 9 JULI 1991 PAGINA 11
NAAM DER WET
I
oevoet
>t een koevoet breek je
in, maar repareer je
ers. Met dat verhaal
'a. e een jeugdige
(aenaar, zelf toch wel de
tl er-leeftijd ontgroeid,
dren kantonrechter R.
Leeuwen overtuigen
zijn onschuld. De
er stond bij hem thuis
iR ij was op die bewuste
r1 net zijn vriend op weg
jn est naar de schuur om
i8 nankement te
elpen.
lij 's avonds om twee
:N loor de politie was
de gehouden nadat hij
ijn vriend er eerst
oor waren gegaan, wat
>P laar nou erg aan. En
a' ij de koevoet in de
#cen had gegooid toen
(ai )litiewagen hen had
(n gereden, dat was toch
56erg. Bovendien was de
j^aet niet eens van hem,
4id hem geleend. En
4.(|t hij het ding had
Uiegooid had hij de
4e a 75 gulden ook
aan zijn vriend
Yiapd. Nee, een koevoet
JElikten andere mensen
2lh te breken. Maar hij
diPiet'
Knschuld van de jongen
rechter Van
riyjiven toch wat al te
«joofwaardig in de
Maar omdat de politie
14 niet op heterdaad had
Tpt kon hij er niet
4.0 van maken dan 50
e"ti boete,
rd
iy|se taal
J je taal bezigde een 45-
|k'1 beveiligingsman uit
■dapeijerland. De
3 isn die hem op 18
Alt, 1989 hadden
1 2,'houden op rijksweg
45|ren volgens hem een
eijvoorbeeld van
i Vtzakken". „Ze moeten
inai achterop m'n
fbak hebben gezeten
3Efe te kunnen
4 oiuden", verdedigde de
00.1fsleider van het
neidsbedrijf zich, die
hard te hebben
E|en om een paar
ponden in
ïrdam op tijd te eten
indinen geven.
!kele kennis van
^aheidszaken was
ooi T
:r van justitie J. van
ZPr het rijgedrag van
gevn allerminst
^iektigd. Dat hij op
sen# "door d'e
'llngsriiders wat
3 i>kt' was geraakt, dat
satnel zijn. „Maar met
lometer per uur op
fnnbïen drie meter achter
;rorprligger rijden, dat is
gevaarlijk". Van de
ERKam die de
{^leidsman voor de
^gjn had gekozen,
it lahij al helemaal niks
ereifi. „Niet zo
-NlJidig van u om zich
^le drukken. Die
Kir]akken' waren
ot h die met gevaar
ers Igen leven een einde
cafe dollemansrit
ur |i gemaakt. Als u niet
n b(Ot had gereden,
srst ji zij dat ook niet
istdren". De man, die
.Ed?° voor zijn werk
'181odig zei te hebben,
11.Ier uiteindelijk nog
an g vanaf. Zes
3° fen voorwaardelijke
'15vjing van de
jag egdheid en een
-19.fan 545 gulden.
9- J
-19-pl
i ha-jarige vrouw uit
degiisse had er wel
1 haanden ontzegging
^^rijbevoegdheid voor
I4|n een boete van 216
16.1 te ontlopen. De
10-Odie op de
A-^nschansweg 30
tiideïer te hard had
oor Pen was betrapt,
i) zijnt als haren op het
HjksZe had juist een
^Ae periode in haar
jng; joorgeworsteld toen
3g m'erpleegster werkte,
nogöi alle depressies te
5n: *Jen was ze keihard
^jjideren, Nederlands
srvoi^geschiedenis
1. K En haar vriend,
deutt zoveel verdiende,
'tie ook. De Leidse
LolVN" Van
n; \fn kon toch wel
lereitn dat er dan geen
hooferbleef om een
de ed betalen. Dat kon
i_i9jls ze weer in de
i: I4|ng ging werken en
yooris ze juist aan
15
a befuwen begreep het
,-2o.? niet. „Ontzegging
u. rijbevoegdheid? U
u. flf geen auto maar
rRATjeen van een
♦81 (J Dan heeft
v0£n van het rijbewijs
ipenin enkele zin".
jt luttele
flNKfirag wilde hij de
5- afqeen strafblad
sprasj}- >.Dat geld kunt u
I8.30Ö betalen. De
irech^o rolt pas over
a,dlanden in de bus.
laren dus".
BOEK OVER 700JAAR TEXTIELNIJVERHEID IN LEIDEN
Op mijn omwegen door stad
en land kom ik graag mensen
tegen. U kunt mij telefonisch
of schriftelijk vertellen wie u
graag in deze rubriek zou wil
len tegenkomen. Ik ben be
reikbaar via telefoonnummer
071 - 144046.
Bewoners willen
demping sloot
Nieuwbouw van AGU
Het bedrijventerrein Roomburg in Leiden loopt al behoorlijk vol.
Naast de nieuwbouw van de Japanse electronicagigant JVC aan
de Krantzweg wordt ook gebouwd aan een nieuw onderkomen
voor AGU-sport, producent van sportartikelen en vooral: regen
kleding. De nieuwbouw beslaat zo'n 2500 vierkante meter en zal
bestaan uit kantoren, magazijnen en een showroom. Het ontwerp
ervoor werd gemaakt door architectenbureau Sander Douma uit
Schermerhorn. Opvallend in het gebouw zullen straks de alumini
um vliesgevel en de stalen damwandbeplating zijn. Heembouw
uit Roelofarendsveen is uitvoerder. De oplevering is gepland voor
november van dit jaar.
ILLUSTRATIE: PR
I (Vervolg van voorpagina)
ZOETERWOUDE In
woners van Zoeterwoude
konden hun geld van het
Wereldnatuurfonds terug
krijgen met hulp van de
Postbank. De mensen
moesten, om te bewijzen
dat ze betaald hadden,
hun giro- of bankafschrift
laten zien.
Een inwoner van Zoeterwoude
heeft zich over de gang van
zaken beklaagd bij de gemeen
telijke ombudsfünctionaris. Hij
meldde dat hij een deurwaar
der op zijn dak had gekregen
om een vordering voor reini
gingsheffing te incasseren. De
klager vond dat hij geen me
dewerking behoefde te geven
en stelde dat de gemeente er
zelf maar achter moest komen
dat hij zijn reinigingsrechten
had betaald.
Wereldnatuurfonds
Toen bleek echter dat de „na
tuurvriendelijke burger" geen
gebruik had gemaakt van de
voorgedrukte acceptgirokaar
ten maar uit eigener beweging
- een bedrag gelijk aan de ge
meentevordering had over
gemaakt aan het Wereldna
tuurfonds met een overschrij
vingsformulier. En dat was
dus niet de fout van de ge
meente, maar toch echt van de
klager zelf, zo oordeelde de
ombudsfünctionaris. Uiteinde
lijk heeft de burger toch maar
aan zijn verplichting voldaan.
Woonruimte
De ombudsfünctionaris vond
een klacht over woonruimte
toewijzing gegrond. Een in
woonster had namelijk geen
bericht gekregen van het feit
dat zij van de lijst van woning
zoekenden was geschrapt. Zij
had namelijk het formulier dat
jaarlijks moet worden inge
vuld niet teruggestuurd. De
dame in kwestie stelde dat op
basis van de Woonruimtever
ordening zij dan een schrifte
lijk bericht moet krijgen en
dat was niet gebeurd. Daarom
werd haar klacht gegrond ver
klaard.
Een andere klacht had betrek
king op het te laat reageren op
een brief. Dat was overigens
gisteravond een zorg van de
commissie algemene zaken. De
drie fractievoorzitters stelden
dat zij nogal eens worden ge
confronteerd met klachten
van inwoners dat een reactie
van de gemeente erg lang (te
lang??) uitblijft op brieven.
Gemeentesecretaris L. Kruit
hof meldde dat intensief wordt
gewerkt aan verbetering van
het registreren van inkomen
de post. Als over enige tijd de
verbouwing achter de rug is
en de ambtelijke reorganisatie
een feit dan zal de situatie
zichtbaar verbeteren.
Klachten
De Zoeterwoudse ombudsfünc
tionaris, mr. I. Mantel-Duetz,
heeft in de periode 1 mei 1990
tot 1 mei 1991 slechts drie ge
gronde klachten gekregen.
Voor de commissie algemene
zaken was dat gisteravond
geen reden om de functie ter
discussie te stellen. Sterker
nog, als blijkt dat er regionaal
geen draagvlak is voor een
ombudsfunctie overwegen de
fracties van Progressief Zoe
terwoude en de VVD zelfs
over te gaan tot een aanstel
ling van vijf of zes jaar. Nu
geldt de aanstelling steeds
voor één jaar. Het CDA, dat
eerder al grote vraagtekens
plaatste bij de functie, doet
daar nu beslist nog geen uit
spraak over.
Zelden zal de beproefde cy
clus „opkomst, bloei en neer
gang" beter zijn aangetoond
dan in de bemoeienissen die
de stad Leiden met de textiel
heeft gehad; wel zevenhon
derd jaar lang. Geruime tijd
heeft Leiden de eerbiedwaar
dige erkenning van „de oude
lakenstad" die zich kon
meten met de textiele nijver
heid in Vlaanderen en Enge
land gekend totdat zij uit
eindelijk op dat gebied uitge
bloeid was en verder slechts
in de herinnering is blijven
hangen. De gevolgen van het
noodlot, de algehele achter
uitgang, kwamen hard aan.
De tijd heeft flink ingehakt
op de Leidse textiel die ten
slotte moegebeukt in volledi
ge teloorgang tenonder is ge
gaan.
„Er is nauwelijks een tweede
stad in Nederland te vinden,
die zo duidelijk de grote
kwetsbaarheid heeft onder
vonden van de volstrekt eco
nomische afhankelijkheid
van één branche. Zolang het
daarmee goed girlg, ging het
ook goed met de stad, maar
zodra deze achteruitging, en
dat was vanaf ca. 1670 het ge
val, bevond zich ook de stad
vrij snel in grote problemen.
Een alternatief voor de kwij
nende en verdwijnende tex
tielnijverheid heeft Leiden
eigenlijk nooit kunnen vin
den vóór de laatste decennia
van de 19e eeuw. Zelfs toen
konden de nieuw opkomende
industrieën (metaal en con
serven vooral) de textiel ze
ker niet in zijn geheel ver
vangen". Aldus lezen we bij
één van de 14 auteurs die
met elkaar gezorgd hebben
voor het totstandkomen van
het rijk gedocumenteerde
„geschiedenisboek" „Stof uit
het Leidse verleden zeven
eeuwen textielnijverheid".
Onder redactie van
J.K.S.Moes en B.M.A.de
Vries. Het is het vijfde deel
in de bij uitgeverij Matrijs
verschenen Leidse Histori
sche Reeks. Vorige week
werd „Stof uit het Leidse
verleden" gepresenteerd aan
de gemeente Leiden en de
Vereniging Oud Leiden.
De gecultiveerde en zich met
zorg kledende mens is altijd
al omgegaan met stof en
weefnijverheid. Degenen die
zich met de fabricage en ver
spreiding van textiel bezig
hielden hebben daar over het
algemeen goed garen bij ge
sponnen. Wat dit betreft ging
het hele volksstammen en
gilden een tijdlang naar den
vleze. Men ging zorgvuldig te
werk. De wol van overzee
men ga alleen maar die mil
joenen Britse schapen na die
altijd op het eilandenrijk met
z'n groene glooingen hebben
gegrazen en daarmee bijdroe
gen tot een nationale glorie
arriveerde destijds in ba
len of op vellen in Leiden.
LEIDSCHENDAM Bewo
ners van de Parnashofweg en
Veursestraatweg in Leidschen-
dam hebben zich gisteren in
de commissie verkeer en ver
voer beklaagd over de sterk
vervuilde sloot langs deze we
gen. Zij willen dat de sloot
wordt gedempt.
Twee woordvoerders van de
bewoners drongen voorts aan
op verbetering van het te
smalle voetpad en het aanleg
gen van een fietsstrook. Wet
houder J. C. van Erp deelde de
commissie mee dat aanleg van
een fietspad 250.000 gulden
kost. Dempen van de sloot
mag van het hoogheemraad
schap alleen als voor vervan
gende waterberging wordt ge
zorgd. Dat moet dan op dezelf
de plaats en kost nog eens
125.000 gulden, aldus de wet
houder.
De commissie ging akkoord
met een voorstel de zaak op de
prioriteitenlijst voor de begro
ting te plaatsen. De gebruikers
van het spreekrecht bleken na
afloop allesbehalve tevreden.
De heer C. Toneman: „We
willen helemaal geen aanleg
van een fietspad, alleen het
doortrekken van een reeds be
staande rode rijwielstrook. En
wat dat slootje betreft, daar
van heeft Rijnland gezegd in
het geheel geen punt te willen
maken".
ZOETERWOUDE De
directeur gemeentewer
ken van Zoeterwoude,
A. C. Taminiau, gaat Zoe
terwoude verlaten. Hij is
pas sinds 1 oktober vorig
jaar in dienst. Om per
soonlijke redenen gaat hij
terug naar zijn oude
werkgever, de gemeente
Leiden.
De mededeling van het ver
trek van de directeur gemeen
tewerken viel gisteravond
rauw op het dak van de frac
tievoorzitters. Temeer omdat
de laatste jaren er nogal wat
wisselingen plaatsvonden. Di
recteur H. Cooijmans vertrok
op 1 januari 1983 nadat hij 12
jaar actief was geweest in Zoe
terwoude. Zijn opvolger, Tj.
van Wijk, vervulde 2Vi jaar de
functie van directeur gemeen
tewerken om vervolgens naar
het bedrijfsleven te gaan. Op 1
augustus kwam D. Veen naar
Zoeterwoude om vervolgens
33A jaar later te vertrekken
naar Brabant om plaats te ma
ken voor A. C. Taminiau die
er op dat moment bijna 20 jaar
had opzitten bij de gemeente
Leiden waar hij zich via de te
kenkamer, opzichter en
groepsleider had opgewerkt
tot plaatsvervangend hoofd
van de afdeling bestratingen.
Gisteren maakte hij bij het
Zoeterwoudse management
bekend per half oktober ont
slag te zullen nemen. Tami
niau was voorbestemd om
hoofd van de nieuwe sector
grondgebied te worden. Zoals
bekend is Zoeterwoude bezig
met een reorganisatie waarbij
een drietal sectoren wordt ge
vormd. Het ziet er naar uit dat
G. van Leeuwen tijdelijk als
waarnemend directeur zal
gaan optreden. Die taak heeft
hij overigens in zijn jarenlange
loopbaan in Zoeterwoudse
dienst al vier keer eerder ver
vuld. Het is de bedoeling dat
half augustus bekeken zal
worden hoe de ontstane vaca
ture het best vervuld kan wor
den.
Hier aanschouwen we manne
lijk personeel van Krantz om
streeks de eeuwwisseling.
de la Court, die uitgroeide tot
een hoogst belangrijke Leidse
lakenreder. Het scheen niet
op te kunnen met de Leidse
textielnijverheid, maar dat
was schijn: het kon wél op en
een periode van langdurig
verval tot ca. 1800 trad in.
Het werd een proces van af
takeling. Stukje bij beetje
raakte Leiden z'n afzetmark
ten kwijt, voornamelijk door
verlies van invloed na aller
lei oorlogshandelingen elders
in Europa. Het was zowat ge
daan met de invloed van de
Republiek in het koopman
schap. Ter zee werden de
Verenigde Provincies over
vleugeld door Brittannië en
de textiel ging mee in de on
dergang. Leidse wolbewer
kers kozen liever voor het
avontuur en beproefden hun
geluk tot in Spanje.
Aanmoediging
De Leidse bevolkingsomvang
daalde dramatisch: rond 1750
waren er nog slechts 37.000
inwoners. Maar er kwam een
kentering ten goede, na de
Franse tijd. Koning Willem I,
hoe men ook over hem mag
denken als absoluut souve-
rein die zich in het Zuiden
verslikte, moedigde de natio
nale nijverheid aan en ook
Leidse fabrikanten kregen
voorschotten voor de stich
ting, uitbreiding of instand
houding van industriële on
dernemingen. Er moest iets
gebeuren, immers van de
28.000 inwoners van Leiden
in 1816 werden er 15.000 als
armlastig beschouwd. De
Leidse textielnijverheid her
leefde. Voor niet al te lange
tijd, maar men sliep weer
Het ruwen van dekens bij de
firma Zaalberg, omstreeks
1900. Deze firma bestond se
dert 1770. In het produktiepro-
ces was sinds eeuwen geen
wezenlijke verandering opge
treden.
overal onder de Leidse de
kens. Daar waren namen als
Krantz, Van Wijk en Zaal
berg, maar echt nieuw leven
zat er niet meer in, ondanks
de vaart der stoom- en weef-
machines.
Na 1970 was het praktisch
gedaan met de Leidse textie
lindustrie, maar ook elders in
het land ging het in de jaren
'60 bergafwaarts met „de tex
tiel", ondanks fusies en
nieuwbouw van bedrijven.
De bijvoeging „faillissement"
kwam steeds meer voor en
overal in de oude lakenstad
vierde de onttakeling hoogtij
en werden er complexen ge
sloopt en verdwenen uit het
stadsbeeld. Het moge duide
lijk zijn, dat er sprake van
van „structurele problemen".
Zo verging het een oude tak
van Leidse nijverheid en er
kon alleen nog maar over ge
schreven worden, over hoe
het was en nooit meer zal
worden. Dag Poot, dag brei
goederen, dag de hele rest.
Voer voor historici en be
langstellende leken. Dat is
wat men vindt bij het raad
plegen van het diepgravende
„Stof uit het Leidse verle
den", gepuurd vooral uit de
schriftelijke neerslag van de
plaatselijke geschiedenis zo
als die bewaard wordt in het
Leidse Gemeentearchief aan
de Boisotkade, waar men bij
na dag en nacht onvermoeid,
vol liefde en toewijding, be
zig is met het voeden van de
vele leergierige amateur-zoe
kers naar de lokale geschied
schrijving. Maar dat is een
hoofdstuk met tabellen en
grafieken, en een studie
apart in „Stof uit het Leidse
verleden".
De zendingen werden, omdat
de hoogste eisen eraan wer
den gesteld, nauwkeurig on
derzocht en naar kwaliteit
gesorteerd. Alleen de beste
kwaliteiten werden gebruikt
voor zuiver wollen stoffen,
terwijl de mindere kwalitei
ten doorgaans werden ge
combineerd met geite-, koe-
of zelfs kameelhaar om aller
lei mengstoffen te maken, zo
als bijvoorbeeld grein.
Geen verfijning
Uit de vroegste bronnen is
bekend, dat in de 13e eeuw te
Leiden, vermoedelijk nog op
bescheiden schaal van wol
textiel werd gemaakt. Na het
midden van de 14e eeuw
bloeide de Leidse lakennij
verheid op. Dat was een ont
wikkeling die verband hield
met de overschakeling van
inheemse op Engelse wol als
grondstof. Vanaf ongeveer
1396, zo tegen de tijd van Ja-
coba van Beieren, maakte
men in Leiden alleen nog ge
bruik van Engelse wol en
daarmee werd het Leidse lot
verbonden met de politiek
van de Engelse koningen en
van hun oorlogen met Vlaan
deren en Holland.
Leiden pikte elk textiel-
graantje mee en het stadsbe
stuur hield deze belangrijke
tak van nijverheid nauwlet
tend in het oog. Een steeds
De Leidse textiel- en andere baronnen hebben heel wat „stof" doen opwaaien. Hier Leidse indus
triëlen in goeden doen genoeglijk aan de disch, rond 1895. Van links naar rechts: A.Driessen,
W.C.Mulder, M.Vos, P.A.Wernink, A.Tïeleman, Hoogenstraaten, Verhey van Wijk, A.de Koster,
D.Jaeger en J.Zaalberg.
groter afzetgebied werd door
de Leidse wollen stoffen be
streken. Op verfijning was
men niet uit, eerste kwaliteit
laken was niet de opzet in
deze nijverheid, maar de in
ternationale concurrentie
kon men goed aan. Het suc
ces van het Leidse fabricaat
was afkomstig van de Hol
landse combinatie van deug
delijkheid en een betrekke
lijk lage prijs en deze stoffen
vonden vooral aftrek onder
brede lagen der bevolking.
Omstreeks 1480 viel het
hoogtepunt van de Leidse
textielnijverheid en de immi
granten stroomden toe om in
„de oude lakenstad" emplooi
te vinden. De bevolking
groeide van zo'n 5000 inwo
ners rond 1400 tot ongeveer
12.000 een eeuw later. In
1574 werd de stad belegerd
en ontzet en daarna trad een
tweede bloeiperiode van de
Leidse „stof" in. Al vrij snel
bestond een kwart van de be
volking uit Zuidelijke Neder
landers, op de hielen gezeten
door de Spanjaarden en
vluchtend (vooral als Walen)
voor godsdienstonvrijheid en
oorlogsgeweld. Met name de
Vlaamse „inwijkelingen"
FOTO'S: PR
gingen op de Leidse nijver
heid hun stempel drukken en
nog op de huidige dag staat
het telefoonboek van Leiden
vol met namen die zuidelijk
zijn geweest maar inmiddels
geheel Leids en ingeburgerd
zijn geworden.
Het kon niet op met de wel
vaart in een stad die na 1660
rond de 70.000 zielen telde.
Die mensen krioelden in het
wereldje van de textiel en
het laken en woonden in een
klein gebied zowat boven op
elkaar. Het was de tijd ge
weest van gefortuneerde tex-
tielkooplieden, zoals Pieter
