Wie is
eigenlijk
de baas over
mijn geld?
Laatste put loopt leeg in Zolder
Na de sluiting van de Belgisch-
Limburgse mijnen van het
oostelijk bekken - Waterschei,
Winterslag, Eisden - is het nu
langzaam de beurt aan hun
westelijke collega's Houthalen,
Beringen en Zolder om voorgoed
de poorten te sluiten. Uiterlijk zou
dit moeten gebeuren op 31
december 1992, maar verwacht
wordt dat het allemaal veel vroeger
zal plaatsvinden. Volgens het plan
van de inmiddels alweer
verdwenen manager Thyl
Gheyselinck van de Kempense
Steenkoolmijnen (KS) werden
Beringen en Zolder tot één mijn
gefuseerd, met ook schachten in
Houthalen. Net als voor de
mijnwerkers van het oostelijk
bekken worden voor het westen
forse afscheidspremies voorzien,
speciale bijdragen voor
vervangingsinkomens en
bijpassingen voor salarissen, buiten
KS verdiend.
De Vlaamse en de nationale
regering, de provincie Limburg en
de Europese Commissie hebben
afgesproken om samen te werken
aan de reconversie van de
mijnprovincie. Daarbij moet
Limburg, een provincie met
744.553 inwoners, van wie 9,1
migranten, en sinds 1958
ontwikkelingszone, tegen 1996 een
werkloosheidsgraad te bezorgen die
gelijk ligt met het gemiddelde in
Vlaanderen. Daarom moeten
onder meer 40.000 nieuwe banen
geschapen worden om het verlies
van de werkgelegenheid in de
mijnen te compenseren en meer
stempelaars aan een baan te
helpen. Ook moet de
scholingsgraad in Limburg op
gelijke hoogte worden gebracht met
die van de rest van Vlaanderen.
Momenteel zijn nog 2200
werkqemers, boven- en
ondergronds, in de laatste mijn in
Zolder aan het werk.
ZATERDA^MULU99^AGINA^
BANKEN SCHADEN IN ERNSTIGE MATE
VERTROUWEN VAN KLANTEN
Idoor
JAN BAKKER
DEN HAAG - De uitdrukking 'zo
safe als de Bank van Engeland' be
rust op pure nonsens: de cliënt
moet ervan kunnen uitgaan dat in
wezen alle banken even betrouw
baar zijn. De Slavenburgs en de
Ambrosiano's zijn ook maar spel
den in de financieel-economische
hooiberg! De laatste decennia ech
ter heeft het vertrouwen dat cliën
ten in hun banken plegen te heb
ben, zich jammerlijk tegen hen ge
richt. De banken zijn hun vertrou
wen gaan exploiteren. Ze creëren
nooit-gevoelde behoeften, naaien
daarmee hun cliënten een oor aan
en stellen dat voor als 'service'. Ze
leggen rookgordijnen van service,
bijvoorbeeld in de vorm van bran
che-vreemde reisbureaus, om de
cliënt te imponeren.
Groei van kwantitatieve omvang werd
voorgesteld als een voordeel voor de
klant. En de computer deed zijn intrede.
Die zou de service de snelheid geven
van het licht. Maar de cliënt had hele
maal geen invloed op deze ontwikkeling
en kon er zich zelfs niet over uitspreken.
Een mooi voorbeeld is de slagzin: 'Meer
bank voor Uw geld', die niet anders be
tekent dan 'Meer bankgebouw van Uw
geld'. Nóg meer kans om belangen van
cliënten royaal te kunnen behartigen!
Van 'Vertrouwen' werd niet meer gerept:
nu was house style, 'je thuis voelen' en
meedenken het parool.
Maar wie beseft, dat het zijn eigen geld
is dat tegen de muren wordt gekwast, zal
lak hebben aan house style, de belazer-
lijn. En om met de cliënt te kunnen
meedenken, zal een bank toch diens om
standigeheden nauwkeurig moeten ken
nen. Al in 1984, bij de actie 'Betalings
verkeer - Verkeerde betaling', bleek de
Consumentenbond dat persoonlijke ge
gevens in handen van de bank helemaal
niet zo veilig zijn als menigeen denkt.
Banken kunnen geen 'vertrouwens-za-
ken' meer zijn, sinds ze een nogal intie
me band met de fiscus onderhouden.
Dat zette in met de privatisering van het
staatsbedrijf der PTT - waardoor de
Staat een jaarlijks extraatje van achttien
procent van alle handelingen kon op
strijken - tot een soort 'holding' van
PTT-Post, PTT-Telecommunicatie en de
Postcheque- en Girodienst die, samen
met een particuliere bank, tot Postbank
werd. In een volgend stadium ging de
Postbank samen met een particuliere
verzekert ngsmaatschappij
Traag
Het wekelijkse loonzakje is al enkele
tientallen jaren uit de mode. Alle lonen,
salarissen en uitkeringen worden per
bank uitbetaald. Wie bij zijn werkgever
zijn geld 'in het handje' zou vragen, zou
hopeloos in moeilijkheden raken.
Inmiddels hebben alle banken zich ver
plicht, de fiscus inzage te geven in de fi
nanciële positie van hun cliënten. Naar
het heet om het zwart-geldcircuit tegen
te gaan. In feite wordt de spaarlustige
cliënt gedwongen zijn witte geld zwart te
maken. Totdat de fiscus erachter komt.
Dan wacht hem een fikse boete.
Een algemene klacht is dat het betalings
verkeer te traag gaat. En met klachten
daarover kan de cliënt nergens terecht:
op het telëfoonnummer van de Klach-
tendiensten zijn steeds twee en twintig
wachtenden vóór hem.
De banken hebben onderling een 'valu-
teringsreglement' samengesteld. Daarin
maken ze uit, hoe ze zullen rekenen:
geld kan nooit op de dag van overschrij
ving gevaluteerd worden. Over gestort
geld geven ze minimaal een dag later
rente. Maar opgenomen bedragen wor
den onmiddellijk van de rekening afge
schreven. Bij overschrijving van de ene
bank naar de andere gaan zo minimaal
twee dagen rente verloren. Het blijft ge
woon een paar dagen ergens hangen,
waardoor zo'n transactie in dit compu
tertijdperk op z'n minst vier a vijf dagen
duurt. Van al dergelijke overboekingen
genieten steeds twee banken per jaar al
gauw enkele miljoenen, waarvoor ze in
letterlijke zin niets hoeven te doen.
Die handelwijze wordt vergemakkelijkt
doordat de meeste rekeninghouders niet
weten hoe hun bank valuteert en hoe
veel rentedagen er dus bij een over
schrijving gestolen worden. Daar komt
bij dat de service van het dagafschrift -
om redenen van bezuiniging - is ver
vangen door een periodiek overzicht.
Dagafschriften worden nog wel ver
strekt. Maar dan op uitdrukkelijk ver
zoek en... tegen betaling.
Met zo'n periodiek overzicht veroorza
ken de banken een stofwolk die de cliënt
het overzicht bemoeilijkt: de dag van
boeking en de valutadag worden wel
vermeld maar zijn dan inmiddels vol
tooid verleden tijd, terwijl ook het eind-
saldo sedertdien alweer gewijzigd is.
Wel geven de periodieke overzichten
aan hoeveel de privérekeninghouder
rood staat en hoeveel hem dat op jaarba
sis gaat kosten. Maar over het voor hem
positieve saldo - dat is dus werkkapitaal
van de bank - ontvangt hij bijna géén
rente. Als service stuurt de bank hem al
lerlei duur, maar ongevraagd, drukwerk
toe om hem te attenderen op voordelige
spaarrekeningen en andere vormen van
dienstbetoon.
Nul op rekest
Wat is er mis met het betalingsverkeer,
dat toch het uitgangspunt van het bank
wezen was? Kosten de prestigieuze com
puters meer dan de banken aan rente en
emolumenten bij elkaar kunnen sprok
kelen?
In 1984 spraken de banken over een ver
lies op die tak van bedrijf van 1,5 mil
jard gulden. In 1990 was dat verlies op
gelopen tot ongeveer 22 miljard. Over
de exacte hoogte van hun verliezen hul
den ze zich in stilzwijgen. De redactie
van het blad Konsumenten Kontakt die
inzage in de verliescijfers vroeg, kreeg
nul op het rekest.
Op 3 december 1985 sprak de Raad
voor het Betalingsverkeer in het geheim
over het berekenen van tarieven voor de
verwerking van acceptgiro's en incasso
betalingen; ABN en AMRO wilden toen'
ook een vergoeding vragen voor het par
ticuliere betalingsverkeer: de met de
hand geschreven betalingsopdrachten.
Volgens de notulen van die geheime bij
eenkomst betoogde RABO-topman Wijf
fels: „...dat, indien het bankwezen een
actie wil ondernemen op het tariferings
pad, een 'stofwolkstrategie' nodig is in
dier voege dat het voor het publiek niet
duidelijk is wat er gebeurt. Dit betekent
derhalve dat het alleen via produkt-dif-
ferentiatie (d.w.z. naast de bestaande re
kening een nieuwe vorm creëren met
nieuwe faciliteiten) mogelijk lijkt, tot re
sultaten te komen".
Konsumenten Kontakt, in de rug ge
steund door het Comité Banktarieven
nee' en het Gebruikersplatform Beta
lingsverkeer, verzocht minister Kok (fi
nanciën) en minister Andriessen en
staatssecretaris Bukman (economische
zaken) gebruik te maken van hun be
voegdheden om de voorgenomen tarife
ring tegen te gaan. Maar het bleek al
gauw dat de banken van Kok niets te
vrezen hadden. Desondanks kwamen de
voorgenomen tarieven er niet. Tot nu
toe niet. Want de banken willen tóch
'bezuinigen'.
Niet voor niets verliepen de recente on
derhandelingen over de Collectieve Ar-
beids Overeenkomst voor het bankper
soneel nogal stroef. Want het invoeren
van dure computers ten gerieve van de
cliëpt is in vele gevallen al ten koste ge
gaan van het personeelsbestand. Her en
der had dat een onderbezetting aan de
balies tot gevolg, tenminste op de spitsu
ren. Service?
Pincode
Geen nood: daar kwam de pincode, met
hulp waarvan de cliënt zijn geld uit de
muur kon trekken. Dat houdt degenen
bij de loketten weg die toch alleen maar
geld komen ophalen en waaraan de bank
dus weinig verdient. En de verminderde
drukte aan de balie zal, indien nodig, de
bankdirectie een argument in handen ge
ven om zich van overtollig personeel te
ontdoen. Desgewenst kan ze gebruik ma
ken van oproep- of uitzendkrachten.
Dank zij de pincode gemakkelijk geld op
elk moment van de dag en de nacht? Ja.
Maar de Bankiersvereniging heeft daar
wel de beperking aan verbonden dat ex
tra betaald moet worden voor het ge
bruik van de betaalautomaat buiten be
paalde uren.
Er zijn banken die extra kosten in reke
ning brengen, als hun cliënten een be
taalcheque uitschrijven voor een bedrag
van minder dan 35 gulden. Ook komt
het voor dat houders van een bankreke
ning, die deze rekening om wat voor re
den ook slechts zelden gebruiken, be
richt van hun bank ontvangen dat de re
kening wordt opgeheven. Waarbij 'admi
nistratiekosten' in rekening worden ge
bracht. Service!
De pincode discrimineert de klant. Want
degenen wier inkomen beneden een ze
ker peil blijft - uitkeringsgerechtigden
en mensen zonder regelmatig inko
men - krijgen slechts beperkt krediet.
De diverse categorieën ontvangen ook
verschillende aantallen betaalcheques.
De pincode is nauwelijks van nut voor
mensen die niet in staat zijn hun huis
houdbudget te bewaken en denken POG
(Plotseling Opkomend Geldgebrek) bij
voortduring te moeten bestrijden. Want
de banken verdienen het meest aan de
genen die het gemak van het 'flappengat'
niet kunnen weerstaan en het uitmelken
tot ze maximaal rood staan. Dat lew
weer rente op.
Bankpasjes - plus pincode - word-
door een aantal banken gratis verstnl"?'
aan rekeninghouders. Men kan ern 1 ED
betalen als met een creditcard. Niet)
leen bij benzinepompen, maar ook
een aantal winkels, restaurants en hotlWA
De provisie die de banken voor deze $ren
vice in rekening brengen, wordt dooriMoz
oliemaatschappij, winkelier of hotelhtware
der op zijn klanten verhaald. (Zoals <}LjSZI
de tarieven van het betalingsverkeer 3
de klant doorberekend zouden word(jadrk
Waardoor het bankpasje de prijzen inen
drijft, ook voor de klanten die contlkwaï
betalen. Daarbij komt nog, dat niet laf
neringdoenden dit betaalmiddel accep
ren, zodat de bankpashouder gedwonc
wordt alleen met de 'betere' bedrijjDe 1
zaken te doen. boert
ren,
M°Z!
Saldofoon fc
gel.
De Verenigde Spaarbank, de 'Bank itimb
de S', heeft de Saldofoon ingevoerd. Jeen
is een 06-nummer waarmee de bakangi
voor vijftig cent per minuut zijn sldiet a
kan opvragen bij de centrale compitaerd
Voor de bank zou het om een bespritreerl
gaan. Als aanvulling op deze gloediieMozi
we service weigert het personeel vai tileen 1
minste één filiaal (in Amsterdan) ide h<
saldovragen te beantwoorden vaneliêHeili
ten die, voorzien van pasje en legtinop 2
tie, aan de balie verschijien. „Bet u Ischot
saldofoon maar", klinkt het. Het testiAvipt
van de bank laakt deze houding mdraai
barst niet in woede uit. bewe
Eigenlijk is er maar één bank waarogrote
nog iets vriendelijks te z<ggen valt: dafedai
de ASN, de Algemene Spaarbank virucht
Nederland, in Den Haa;. Een spaarba^ens.
neemt niet deel aan heDetalingsverkemaak
Wie bij de ASN ea spaarrekenüeze
opent, komt met de bnk overeen ivecin
een bepaald percentagevan de rente valdi
goede komt van een ged doel. Bijvowerkt
beeld in de Derde Weeld!
LIMBURGSE STEENKOOLMIJNEN VERHUIZEN NAAR DE GESCHIEDENIS
ZOLDER - Om goed kwart over
twee 's middags sijpelt op de mijn
in Zolder de ochtendploeg naar
buiten. De meeste 'koolputters'
spoeden zich naar hun auto op de
parking van de koolmijn, enkele
tientallen duiken in wachtende au
tobussen van prive-vervoerbedrij-
ven. Een goed dozijn rept zich naar
de bier-, worsten-, snuisterijen-,
fruit-, kranten- en rookwarenstalle-
tjes, buiten bij de ingang.
Je ziet het zo, dat de put hier op zijn
laatste benen loopt, zucht Fons Frede-
rickx temidden van de meest uiteenlo
pende zaken waarmee zijn kraam is vol
gestouwd. Kijk nu zelf eens: hoeveel
volk komt hier nog naar buiten? Een
handvol, da's alles. Ik sta hier al van
1946, en ik heb de hoogdagen van de
put meegemaakt: tussen '64 en '74 werk
te hier nog 7000 man. Vandaag nog
2200: de allerlaatste koolputters van heel
het land...'t Is ermee gedaan, afgelopen,
fini!..."
Schuin tegenover de mijningang en de
stand van Fons draagt een café de naam
De Laatste Mijn. Binnenin geen Belgen,
wel enkele Turken. Ook de uitbater is
T urks.
Nog enkele maanden, en dan vliegen we
op de dop zegt Ayhan, een van hen.
Ayhan heeft net de vroege shift in de put
achter de rug, en komt het mijnstof eerst
doorspoelen voor hij naar huis gaat.
Doppen
Achttien jaar geleden kwam hij uit Tur
kije naar België, vertelt Ayhan. Hij kon
onmiddellijk in de mijn in Zolder aan
de slag. „Drieëntwintig was ik toen, en
ik kon direct in de ondergrond aan de
slag. Ja, al die tijd woonde ik hier, vlak
bij de put". Ayhan is getrouwd en heeft
vijf kinderen: een zoon, vier dochters.
„Zij wonen echter al die tijd al in Tur
kije. Iedere maand stuur ik geld, en
In Nederland eindigde het mijnt ijdperk op 31 december 1974, toen de allerlaatste steenkool uit de Oranje-Nassau-mijn werd ge
haald. In Belgisch Limburg moeten de laatste 'koolputters' binnenkort ook naar ander werk uitkijken. FOTO: ANP
tweemaal per jaar ga ik naar mijn gezin
in Turkije. De eerste keer in de zomer,
de tweede keer met kerstmis en nieuw
jaar".
„Afgelopen, voor altijd. Wat moet ik op
mijn leeftijd hier nog ander werk gaan
zoeken? Buiten de kolen ken ik ook
niks. Ik ga dus doppen: nog twee jaar,
tot ik mijn volledig pensioen kan trek
ken. En dan: terug naar Turkije. In Bel
gië blijven en mijn gezin naar hier over
brengen? Ik denk er niet aan. Kijk maar
eens naar de jeugd hier: ze drinken, slik
ken drugs, stelen. Ze lopen een hele dag
op straat, omdat ze geen werk vinden.
Er is hier geen werk: zelfs wie van de
universiteit komt, moet gaan doppen".
„Discriminatie? In de mijn bestaat dat
niet: iedereen werkt met iedereen, om
het even van welke nationaliteit je bent.
Het kan met dat soort werk ook niet an-
„Dat
grote
ben
waan
delen
Niet
doen.
Ie ve
to'n
„Een
jeker
ïwan
ders: de een heeft d ander nodig. In|chfu
put moet je je wer' zien, aanvoelen'
uitvoeren. Discrimhatie, dat vind je
ven de grond. In d mijnstreek min<^*
maar de laatste ijd daarbuiten t
meer..."
En Ayhan wordt jlots weemoedig.
Turkije woon ik am de kust, een r
klimaat is het daarin februari pluk i
de mandarijntjes lan de bomen... G
elf maanden per j;ar sneeuw, vorst,
gen en mist, zoalshier. Bedankt, Bel
voor wat ik hier allemaal heb kun
verdienen, en voer het mooi pensi
dat mij te wachter staat. Maar uiteii
lijk ben ik toch irde zon geboren...'
Toekomst? Hebbn vreemdelingen
niet in de put hebben gewerkt in T
burg wel toekomt?, valt Hafid (26)
Hij is Marokkaai, woont in Zoldei
getrouwd, woont net zijn vrouw bij
ouders, en praat iven vlot Turks als
derlands. Zijn valer kwam al in 1961
Marokko en vonl direct werk in de
derse ondergronc In 1969 volgde H
met broer en nneder. Hij is nu
maanden aan dedop.
„Ben ik nog wel Vlarokkaan? Ik voel
geen Marokkaan na zoveel jaar B<
voel ik me Belg Kom ik in Maro
dan word ik uitgelachen door de ai
ren: men verwijt mij dat ik Marokk.
praat met een Bdgisch accent... Nu g
aanvraag doen <m Belg te worden,
zal alles ook eer beetje makkelijker
ken, en wat mer deuren openzetter
hoop ik toch".
Als je uit de mijl komt, is het erg r
lijk om bij een andere baas te wenj
weet Rudi Hernans (34) uit Houtha
„Sinds ik twee .par geleden de mijn
ondergronds-metanicien verliet, bel
aan mijn derde werkgever bezig. Eif
ze morgen zeggei: ge kunt terug de f
in, dan ga ik vmavond al aanschu
om er zeker bij ,e zijn!"
„Waar je in de mijn recht op hadl
kreeg je, daar noest je niet eindef
voor gaan zagen, zoals dat op een i
moet, en waarbj je dan nog dool
baas of de andiren met nijd bek!
wordt omdat je bij je vertrek uit de0or
een mooie finaneële premie hebt m» st
kregen". ime,
CeidócSouocmt
