Tekort aan oogartsen wordt steeds nijpender
CcidócSomont
WACHTTIJDEN
TOT MEER DAN
EEN HALF JAAR
Baby heeft koorts, mag
ik hem 'n zetpil geven?
Meesterstukken in de mode
GEZOND EN WEL
MAANDAG 24 JUNI 1991 PAGIt
door Joke Forceville-Van Rol
CONTACTED
Gij zult uw naaste ben»
als uzelf. [i
Markus, 12, 31 pk n
Een vriendelijke lezei
mij vaker schrijft, rei
enige tijd geleden op
lumn 'rijblijvend'.
daarin gesteld dat het
de zaak is als wij, en n
wel vooral wij vrouwen,
overtuigd raken dat er
als gezonde eigenliefd
staan. Het is normaal
er ons tegen verweren
wereld om ons heen (o
kleine wereldje van onzt
naastenons helemaal
op te slokken. Gedach
bijbelse aansporing „G
uw naaste beminnei
Het is opvallend dat
een bepaald onderwerp
ma bezig zijnde, dik wij
verschillende kanten I
kertijd ermee word geco
teerd. De bovenbedoeld*
lag nog op mijn bureai 1C*S'
door het bezoek vai ddi
vrouw van even in de ach
weduwe, enig kind, dt r0p
kwestie aan de orde we j
steld. Haar vijfenzevent
ge moeder eist haar
meer op. Niet eens voo nZ€
verzorging, want die gei daa
in het huis waarin ze jro:
Maar moeder wil geze zje]
en enkele uren per dag
ze veel te weinig. Ook
avonden van haar docht >en
ze beslag. Deze vrouw der
trouwd geweest, mijn iar
schrijfster niet. Maar t
weer wordt het, tot in on
gen, vanzelfsprekend
dat alleenstaande vr
zich als verzorgster of
schapsdame van een ou '^ut
der opwerpen. En altijl 1Z1JC
klinkt dan als argumen ee'
hebben toch geen man*™
kinderen te verzorge, ö(r
kunnen het gemal'*el
doen". Maar het gevolg de
dat later, als de ouder n :n
of vader overleden is, de 10,1
ter die dan van midi '.'p
leeftijd is achterblijft mi 'd
wijls heel oude kennisse lts£
vader of moeder). Vae
privébestaan opbouwen en
gewoonlijk nauwelijks gg
men. Het blijft dus wai
ik in 'Vrijblijvend' he
schreven, dat persoi
contacten creëren in het
onmisbaar is. Daar mod V
het allemaal in de toe
van hebben. Ook wie
door het leven gaan.
vindt mijn briefschrijfs
speelt nog iets anders. C
ten zijn belangrijk, ma, j:
aankweken van mteress zoe
minder. In die gedachte l\e
me helemaal vinden. lei jj
moet dat bedenken. Ook i a
ne. man of vrouw, die de
verte de vut of het pem
ziet wenken, moet lang Errr
voren overwegen hoe d Ba
tijd die straks besch Ma
komt, op een plezierige rtn
kan worden besteed. W 00
zond leeft, wordt mis mc
wel tachtig jaar. Dat do n
verstandig mens toch ni e
tend op zijn stoel, kijkei TeSl
de zon 's morgens opg ger
's avonds weer onder. n
dus gewenst op zoek te )t j,
naar een nieuw gebied v
gen ontplooiing. Daarbij Bi
één ding toch maar vot ,p
overweging worden ger an
Ga in al deze gevallen oj >ht
naar activiteiten die oi
tingen met anderen zuil zjc
leveren. Tracht iets te nje
waarbinnen het mogelijk M;
za men lijk allerlei te on |ag
men. Niets maakt oni eis
contact zo vanzelfspreke t
ook zo aangenaam als ei ij
zigheid waarover men oi
op andere tijden en pl
met elkaar van gedachte
wisselen. Wat dat moe ttir
kan ik in zijn alge mei en
natuurlijk niet aangevei eft
hangt van allerlei af. Vi ste
der ligt het anders. M, ltei
zou wel aanraden: ga in i g
val niet in je eentje vis: et
als je een studie oppak
dan eens rond of je nil
maatje kunt vinden da
wil doen. Als je een l„(
gaat volgen, interesseer i
bekenden voor die lesst
ga samen. Neem, zo «40
bedacht hebt dat een
club iets voor jou is, een
din of kennis mee. I
groepsverband wan 1
zwemmen, fietsen of na 1
gales. Is het lastig, of
lend rekening te muetei
den met een ander? 7)r
niet alleen op pad wL
moet de consequenties UT'
van onder ogen zien. Ge
eigenliefde daar hadd
het toch over is n
strijd met enig gevoel
aanpassing. Je naaste i
nen als jezelf heeft alti
twee kanten: Zelf behoe
niet aan tekort te kom
telt mee en hebt je eiger,
sen. Maar waarom zou d 0
voor de ander gelden "r
streeft hopelijk ook, en l
recht, naar
eigenliefde.
fa
Wie tegenwoordig vlot door een oogarts
geholpen wil worden, doet er goed aan
zich te melden voordat de kwaal is ont
staan. De 450 oogartsen in Nederland
moeten op hun tenen lopen om de
groeiende stroom patiënten bij te hou
den. Wachttijden voor een afspraak lo
pen soms op tot meer dan een half jaar.
Het tekort aan oogartsen wordt steeds Oogarts A. Craanwijk onderzoekt een patiënte in het Haagse Oogziekenhuis,
nijpender.
Leontien Heerkens, woord
voerster van de Nederlandse
Vereniging voor Blinden en
Slechtzienden (NVBS), be
schrijft de trieste situatie
rond de overbezetting van de
Nederlandse oogartsen. „Er is
in Nederland ongeveer één
oogarts op 35.000 mensen. De
artsen maken werkweken
van zestig uur en meer en
kunnen maar weinig tijd be
steden aan de individuele pa
tiënt. Mensen krijgen daar
door de indruk dat ze door al
het gehaast tijdens een
spreekuur te weinig aan hun
trekken komen". Volgens de
NVBS zijn het niet de oogart
sen zelf, die eventueel uit
winstbejag, een krappe
markt in stand houden, maar
is het de overheid die door de
grote bezuinigingen de oog
klinieken het werken bijna
onmogelijk maakt. Volgens
Heerkens heerst er veel on
rust onder de patiënten,
„want als je eerst goed kon
zien en je blik wordt in korte
tijd wazig dan wil je snel we
ten wat er aan de hand is".
Ze zegt dat door de lange
wachttijden gemakkelijk ge
vaarlijke situaties kunnen
ontstaan. „Mensen die de
spreekwoordelijke sterretjes
zien bijvoorbeeld, daar kan
van alles mee aan de hand
zijn. De oorzaak kan liggen
in oververmoeidheid of een
flinke kater, maar het kan
ook het eerste symptoon van
een loslatend netvlies zijn. In
het laatste geval moet er snel
ingegrepen worden, want an
ders is de patiënt de klos.
Te snel
De wachttijd in het Oogzie
kenhuis 's-Gravenhage be
draagt twee tot drie maan
den. Een woordvoerster van
het ziekenhuis noemt de situ
atie echter niet alarmerend.
„Acute gevallen worden
meestal op tijd ontdekt en
kunnen er altijd tussendoor".
Volgens haar stappen veel
mensen te snel naar de oog
arts. „Patiënten die tien, vijf
tien jaar geleden een bril
hebben gekregen, zijn toen
door hun huisarts naar de
oogarts doorverwezen. Als ze
merken dat hun ogen verder
achteruit gaan is het logische
gevolg dat ze weer bij die
zelfde oogarts aankloppen.
Die patiënten weten vaak
niet dat veel routinecontroles
ook door de huisarts zelf of
door een opticien uitgevoerd
kunnen worden". De oplos
sing voor de overbezetting
ligt volgens haar dan ook be
halve in meer geld en een
groter aantal oogartsen, ook
in het delegeren van taken
als brilcontroles en oogdruk-
metingen naar huisartsen en
opticiens.
In het Haagse Oogziekenhuis
werken tien oogartsen in
wisseldienst. Eén arts behan
delt twintig tot vijftig patiën
ten op een dag. Het spreek
uur is vaak overbezet. De
woordvoerster wijt het groei
ende aantal patiënten aan de
toenemende vergrijzing. „De
gemiddelde leeftijd onder de
Nederlandse bevolking stijgt,
dat brengt meer oogproble
men met zich mee. Daarente
gen blijft het aantal oogspeci
alisten nagenoeg gelijk". Ook
de technische ontwikkeling
levert volgens haar een bij
drage aan de overbezetting.
„Daardoor kunnen steeds
meer ziekten adequaat wor
den behandeld. Maar vaak
zijn de behandelingen inten
sief en langdurig, het kost ge
woon veel tijd".
Druppel
Het Nederlands Oogheelkun
dig Gezelschap, een overkoe
pelende organisatie van oog
specialisten, vindt dat de
overheid het aantal oplei
dingsplaatsen moet verhogen.
Oogarts P. Alkemade, secre
taris van het Gezelschap en
verbonden aan het Westein
de Ziekenhuis in Den Haag,
legt uit dat er nu tachtig op
leidingsplaatsen zijn in de
Academische Ziekenhuizen.
Een oogarts moet vier jaar
studeren, daardoor komen er
in Nederland elk jaar twintig
oogartsen vrij voor de prak-
FOTO: STEPHEN EVENHUIS
tijk. „Wij zouden graag zien
dat dat er 25 worden Dan
wordt de krapte op de markt
opgelost". Meer hoeven het
er niet te zijn, benadrukt Al
kemade, want de oogspecia
listen willen 'Belgische toe
standen' voorkomen. „In Bel
gië is een overschot ontstaan
van oogartsen. Dat is ook niet
bevorderlijk voor de beroeps
groep".
Het Oogheelkundig Gezel
schap is blij dat het rijk pas
geleden acht miljoen gulden
beschikbaar heeft gesteld
voor acht nieuwe opleidings
plaatsen, waardoor er voort
aan jaarlijks twee oogspecia
listen extra de praktijk in
kunnen. Alkemade geeft toe
dat het een druppel is op een
gloeiende plaat. „Maar het is
beter dan niets. We moeten
er niet alleen voor zorgen dat
het aantal opleidingsplaatsen,
maar ook het aantal functie
plaatsen in de ziekenhuizen
toeneemt".
Uitwijken
Dokter Jansonius, Neder
lands woordvoerder van de
Europese Vereniging van
Oogspecialisten, constateert
dat Nederland in dat opzicht
zelfs internationaal achter
begint te lopen. „De Europe
se norm stelt dat er één oog
arts op 25.000 patiënten moet
zijn. In ons land zijn dat tien
duizend patiënten meer. Er
gernis over lange wachttijden
doet steeds meer mensen uit
wijken naar de ons omrin
gende landen. „Zelfs Moskou
staat op het lijstje van som
mige mensen met een ernsti
ge aandoening", zegt woord
voerster Heerkens van de
Nederlandse Vereniging voor
Blinden en Slechtzienden.
„De oogheelkunde staat daar
op een hoog niveau".
Maar ook oogartsen wijken
in toenemende mate uit naar
het buitenland. „Die zijn de
hoge werkdruk beu", aldus
dr. Alkemade. Ze kunnen
daar vaak meer verdienen.
Het Westeinde Ziekenhuis in
Den Haag kampt met een
wachtlijst van ongeveer twee
maanden. De geringste on
derbreking in het strakke
tijdschema doet de wachttij
den echter omhoog schieten.
Alkemade: „In de zomer ga
ik op vakantie, collega's
moeten dan mijn patiënten
overnemen, dat is bijna on
mogelijk". Nog moeilijker ligt
het als er onverwacht een
oogarts uitvalt. Een spreek
uur overslaan is er niet bij.
Met veel kunst- en vliegwerk
moet het dan verschoven
worden.
Door de overbezetting van de
oogartsen komt niet alleen de
behandeling van patiënten in
het gedrang, maar ook de be
geleiding. Heerkens zegt
hierover: „Mensen komen bij
de oogarts en zijn ongerust.
Ze willen weten wat eraan
scheelt. Als dan blijkt dat er
iets ernstigs aan de hand is,
vallen ze vaak in een diep
gat. Buiten de behandelende
taak van een oogarts is er
ook een sociale taak voor
hem weggelegd. Hij moet
proberen de patiënt op zijn
gemak te stellen e'n hem in
formeren over de mogelijk
heid zich te wenden tot hulp
verlenende instanties. Het is
belangrijk dat oogartsen de
mens achter de aandoening
blijven zien en dat is in de
huidige situatie onmogelijk".
Drie uur 's-nachts. De tele
foon gaat. „Hebt u dienst,
dokter?". „Ja, voor spoedge
vallen". Dit laatste voeg ik
er veiligheidshalve altijd
maar aan toe. „Mijn baby
heeft al sinds 10 uur gister
avond 39 graden koorts. Ik
heb al een zetpil gegeven,
maar de koorts zakt niet.
Kunt u komen?". Uit mijn
verdere vragen blijkt, dat er
weinig aan de hand is. Het
kindje hoest niet, braakt
niet, drinkt normaal, is niet
Ik stel de ouders gerust en
zeg dat de koorts niet zo'n
ramp is en dat ze maar eens
rustig moeten afwachten.
Veel mensen vinden koorts
al snel een verontrustend
verschijnsel. Koorts is geen
ziekte, maar een symptoom,
dus een uiting van een ziek
te. Die ziekte kan zijn een
infectie, een reumatische
ziekte, een kwaadaardige
ziekte en nog wat zeldzame
re ziekten. Als uw huis in
brand staat, zult u eerst de
brand blussen alvorens de
rommel op te ruimen. Zo
moet u ook als u ziek bent,
eerst proberen de oorzaak te
vinden en deze zo mogelijk
en zonodig bestrijden. Is het
daarna nog nodig iets aan de
koorts te doen? Alleen als
deze zelf klachten geeft.
Een paar voorbeelden. Kin
deren kunnen 'koortsstuip
jes' krijgen. Dit zijn aanval-
letjes van epilepsie ten ge
volge van de koorts. Deze
kunnen gevaarlijk zijn.
Koorts kan hevige hoofdpijn
geven, of verwardheid, of
zelfs een delier (ijlende
koorts, tot krankzinnigheid
toe), vooral bij oude mensen.
Oudere mensen met een
slechte hart- en longfunctie.
Voor hen kan de koorts de
druppel zijn die de emmer
doet overlopen. Een graad
verhoging van de lichaams
temperatuur geeft namelijk
een verhoging van de stof
wisseling van 13 procent en
daarmee ook een verhoging
van de zuurstofbehoefte.
Voor mensen in slechte toe
stand kan dit net te veel zijn.
In deze gevallen is het nut
tig de koorts te bestrijden.
Heeft koorts een zinvolle
functie? Bij enkele ziekten
bestaat de indruk dat de
temperatuursverhoging een
gunstig effect heeft op de ge
nezing, bijvoorbeeld een laat
stadium van syfilis. Ook bij
dierproeven is gebleken dat
verhoging van de lichaams
temperatuur de duur van
een bacteriële infectie kan
bekorten. Er is verder niet
zo heel veel over bekend.
Voor een dokter is koorts
een nuttige graadmeter. Als
de koorts bestreden wordt, is
het natuurlijk verloop van
de ziekte minder goed te
volgen.
Welke mogelijkheden zijn er
voor koortsbestrijding? Als
het ernstig zieke mensen be
treft, voor wie de tempera
tuursverhoging levensge
vaarlijk is, is koeling de bes
te oplossing. Dit kan gebeu
ren met een ventilator, met
besprenkeling van de lakens
met alcohol, en eventueel
gedeeltelijke onderdompe
ling in koud water. Verder
zijn er enige medicijnen die
de koorts kunnen verlagen.
Het bekendste is ongetwij
feld acetylsalicylzuur (aspiri
ne). Deze stof heeft vele mo
gelijke bijwerkingen. Lees
ter ontspanning eens de bij
sluiter. Enkele van deze bij
werkingen zijn zeer ernstig,
en kunnen vooral bij kinde
ren zelfs dodelijk zijn.
Een tweede bekend genees
middel op dit gebied is para
cetamol. Het heeft wat min
der bijwerkingen, zeker bij
kortdurend gebruik. Dit is
dus het middel van eerste
keus. Het bestaat in diverse
toedieningsvormen: drankje,
tablet of zetpil. U vraagt
naar simpele middeltjes. Die
bestaan niet. Van allerlei
huismiddeltjes die u ge
bruikt bij griep, zoals sto
men, de borst insmeren met
naar kamfer en methol rui
kende smeersels, hete ci
troen drinken, mag u geen
effect verwachten op de
temperatuur.
Idoor
TINY FRANCIS
Elke zomer zijn er in de meeste westerse lan
den diverse festivals rondom toneel, muziek,
opera, ballet. De toiletten die daar gezien
worden, lijken een wraakneming op de een
voud en willekeur en op de absurditeiten die
soms als mode worden gezien. De Engelsen
met hun traditionele feesten, hun intensieve
hofleven met 'debutanten' en hun 'duchesses'
(die echter wel als 't zo uitkomt in de tuin
met rubberlaarzen de border staan om te spit
ten) zijn bik op zulke japonnen.
Vaak lijken ze gemaakt van stoffen om het
'fourposter'-bed van Hendrik de VlIIste, die
de koppen van zijn vrouwen door de Tower
liet rollen, maar wel een mooie slaapplaats
had... De baljapon is een kleed dat werkelijk
danst op de klanken der 'grandeur', bijna
verstomd, maar toch nog hoorbaar. Zo nu en
dan. Ook in Parijs, Berlijn, 's winters in
Gstaad, Amsterdam en overal waar het leven
wordt gesavoureerd. Het ruist in taffatas, het
zwenkt in satijn, het plooit in damast en het
ritselt in zijde. Dit soort japonnen slaat een
brug van Scarlett O'Hara in het diepe zuiden
van Amerika rond 1900, het drama van Sha
kespeare oude stijl (niet bij Othello in jeans
op de planken) en naar de „bals" van vroe
ger.
Het geheim van het baltoilet is dat het zoveel
geheimen bergt, maar het is bijna een ana
chronisme. Gainsborough is dood! De 'grand
old man' van de mode in Engeland is nog al
tijd Sir Henry Amies, couturier van Koningin
Elisabeth II. Al sinds 1947 ontwerpt hij kle
ren in zijn prachtige huis aan de rijke Saville
Row, Londen. Nu meer dan 80 jaar oud, laat
hij veel over aan zijn rechterhand Ken Fleet
wood en diens assistent John Moore. Ze gelo
ven niet in bloot. Hoe mysterieus de bedek
king van alles beneden de taille door welven
de, golvende rokken kan zijn, zie je bij de
eerste blik op Glenn Close in de film 'Dange
rous Liaisons'. Weinig opera's overigens of
concerten met prima donna's zijn compleet
zonder de 'ballroom'-jurk op het toneel. De
signer Murray Arbeid heeft deze al meer dan
35 jaar gemaakt. Ze kosten alleen wel rond de
3000 pond Hij vindt dat de rok lieflijk om
laag moet glijden „zonder dat iemand ziet dat
een vrouw voeten heeft..." Andere uitspraak
over het 'grande toilette' komt van de Britse
modeman Terence Nolder: „Met de baljapon
treedt de vrouw een andere wereld binnen.
Al is het fenomeen op zich decadent". Prach
tige staatsiejurken voor onder anderen Elisa
beth Taylor en Sophia Loren werden in En
geland gemaakt door de Joegoslavische cou-
turière Franka. Ze ging in 1960 in de leer bij
hofcouturier Hartnell en heeft een illustere
clientèle tot in de Verenigde Staten aan toe.
De Ricci zomerbruid 1991 (couture) moet etherisch en roman
tisch zijn. Ze draagt hier een lang organza-kleedje, overgebor-
duurd met witte bloemen. De sluier is lang en wordt met een
satijnen strik op het voorhoofd vastgemaakt.
FOTO: PR
Nina Ricci met
een groot toilet
van zwarte
taffetas. Bij de
zoom
horizontale
banen in
groen, rood,
geel, bleu en
oranje. Over
het lijfje huift
een recht
doorzichtig
mouwloos
hesje, over-
geborduurd
met schitter-
patroontjes
(Nina Ricci
haute couture).
FOTO: PR
Festival-robe van damast met cross-over-lijfje aan lange, rijk
geplooide rok. Om de hals een enorme dubbele satijnen los
se kraag (Franka).
FOTO: PR
