W
frleegd
e Louis van Gasteren moord of verzetsdaad?
ocalistenconcours
en Bosch zuiniger
iet prijstoekenning
Miljoenste bezoeker
'Dances with wolves'
Michael J. Fox met parodie op zichzelf
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
en tfST/RTV
CeidaeSowumt
VRIJDAG 21 JUNI 1991 PAGINA 13
sye Norman
te
1 >lo''
vo 1161
ik mij even voor-
Ik ben Jessye
en wil niet op
De Ameri-
sopraan kwam
aan op Schip
een galacon-
it het Koninklijk
jrtgebouworkest,
i in het Concert-
iv. Norman, vol-
velen 's werelds
operazangeres,
g bij aankomst
ezicht achter een
ijjoemen.
foto: anp
Onderscheiding voor Cees Nooteboom
AMSTERDAM Auteur Cees Nooteboom is door de Franse re
gering onderscheiden met het Kruis van Ridder in de Orde van
het legioen van Eer.
Hij krijgt deze onderscheiding voor zijn rol in de Frans-Neder
landse culturele betrekkingen. Van Nooteboom zijn tot nu toe
zes titels in Frankrijk verschenen. Dit heeft Uitgeverij De Ar
beiderspers meegedeeld.
Den Hertog directeur schouwburg Haarlem
HAARLEM Mark den Hertog (42) is benoemd tot directeur
van de Stichting Stadsschouwburg en Concertgebouw Haarlem.
Per 1 september volgt hij Karei Baart op, die gebruik gaat ma
ken van de VUT-regeling.
Den Hertog is momenteel woonachtig en werkzaam in Duits
land. Daar houdt hij zich bezig met organisatie en advies in de
culturele sector. Eerder was hij gedurende vier jaar werkzaam
in de staf van de Alte Oper Frankfurt.
Jaap Vegter moet
tekeningen terug krijgen
DEN HAAG Voormalig zaakwaarnemer
H. Drexhage van cartoonist Jaap Vegter
mag niet langer het auteursrecht op de wer
ken van Vegter exploiteren op straffe van
een dwangsom van 25.000 gulden per dag.
Bovendien moet Drexhage binnen tien da
gen alle originele werken en financiële be
scheiden teruggeven die hij Van Vegter in
bezit heeft. Dat besliste mr. J. Brinkhof van
de Haagse rechtbank gisteren in het kort
geding dat de cartoonist tegen Drexhage
had aangespannen. Op 23 mei vorig jaar
zegde Vegter de overeenkomst met zijn
zaakwaarnemer op. Volgens de tekenaar
weigert Drexhage daar echter gehoor aan te
geven. Hij houdt de tekeningen in zijn bezit.
Daardoor kon Vegter bij voorbeeld niet
deelnemen aan een internationaal festival
voor cartoonisten in Kuala Lumpur.
Boekman-scriptieprijs
voor studentes UvA
AMSTERDAM Politicologe Bregje van der
Haak en communicatiewetenschapster Mir
Wermuth hebben de Boekman-scriptieprijs
1990. een aanmoedigingsprijs voor studenten
kunst- en cultuurwetenschappen, gewonnen.
Aan de prijs is een bedrag van 1500 gulden ver
bonden. Dit heeft initiatiefnemer de Boekman
stichting in Amsterdam meegedeeld. Beide stu
denten studeren aan de Universiteit van Am
sterdam. Van der Haak deed onderzoek naar
het nut van culturele vertegenwoordiging in
het buitenland en het buitenlands cultureel be
leid. Wermuth bestudeerde de hiphop-cultuur
in Nederland. Beide scripties worden gepubli
ceerd. In totaal werden 61 scripties ingezonden.
Het bedrag, ieder 750 gulden, is gisteren door
juryvoorzitter dr. J.J. van Maanen van de
Rijksuniversiteit Groningen uitgereikt.
lECHTBANK BUIGT ZICH OVER OORLOGSVERLEDEN CINEAST
MERSFOORT Nie-
fand kan zich aan zijn
jrleden ontworstelen.
}at heeft ook de nu 68-
cineast Louis van
isteren weer eens kun-
ervaren. Vijfenveer-
jaar lang zweeg hij
fer de moord die hij in
oorlogsjaren pleegde.
|ot hij iets los liet in een
erview. Na een reeks
i artikelen in Het Pa-
pl, buigt de Amster-
rechtbank zich
jomenteel over de
•aag: pleegde Van Gast-
fen destijds een verzets-
ad of een ordinaire
lofmoord?
zaak kwam in januari
aan het rollen door een
:ikel van journalist Bart
iddelburg in Het Parool,
ider de kop 'Een moord in
Beethovenstraat' schreef
'alter Oettinger op 24 mei
143 door Louis van Gaste-
n. Centraal in in het artikel
ond de vraag: „Was de dood
Walter Oettinger een
aad van verzet of roof-
joord?" Een maand later
olgden nog twee artikelen,
liddelburg diste een groot
antal gegevens op uit het
rieden van Louis van
asteren, zoon van de ver
aarde acteur Louis 'Lode-
en broer van de twee
geleden overleden actri-
Josephine. Louis van
lasteren, toen twintig jaar
n elektricien van de Stads-
chouwburg, kreeg op 19 mei
941 de hem onbekende Wal-
er Oettinger als joodse on-
derduiker in huis. Dat huis
was een kamer driehoog in
de Amsterdamse Beethoven-
straat. Oettinger bleek geen
model-onderduiker en liep,
ondanks de gevaren om op
gepakt te worden, regelmatig
overdag op straat. De span
ning tussen beide mannen
liep zo hoog op dat Van Gast
eren, bang dat Oettinger hem
en anderen zou verraden,
zijn onderduiker vroeg om te
vertrekken. Oettinger dreig
de Van Gasteren 'erbij te zul
len lappen' als hij weg moest.
Van Gasteren voelde zich
daardoor bedreigd en ging bij
een aantal bekenden te rade.
Hij besloot de man te liquide
ren. Op 24 mei sloeg hij hem
in de badkamer de schedel
De kleren van Oettinger
werden verbrand in de
stookketel van de eveneens
in Amsterdam wonende zus
ter Josephine. Vijf dagen la
ter huurde Van Gasteren een
bootje en dumpte het lijk,
verpakt in een kledingkist
van vader Van Gasteren, in
de Boerenwetering. Daar
werd het lichaam korte tijd
later ontdekt. Omdat hij bij
de botenverhuurder zijn ei
gen naam had genoemd,
werd Van Gasteren al op 30
mei 1941 aangehouden. Vol
gens Middelburgs nasporin
gen ging de rechtbank niet in
op het beroep op noodweer
exces en op 15 juni werd Van
Gasteren wegens doodslag tot
vier jaar gevangenisstraf ver
oordeeld. Na de bevrijding
lukte het zijn ouders, gehol
pen door verzetsman Karei
de Vries, om gratie voor hem
te krijgen. Later zou Louis
van Gasteren vertellen dat
hij door de Grote Adviescom
missie der Illegaliteit (GAC)
in 1946 volledig gerehabili
teerd was.
Hoewel de zaak in kleine
kring bekend was (zo werd
Van Gasteren na de oorlog
niet toegelaten tot de kunste
naarssociëteit 'De Kring'),
leek Nederland de gebeurte
nissen te vergeten. Tot Adri-
aan van Dis in 1982 in het
NRC Handelsblad een aantal
Duitse emigranten in Am
sterdam-Zuid aan het woord
liet. Zij vertelden over de
„gruwelijke geschiedenis" en
uitten hun twijfels over de
verzetsachtergrond van de
moord. Een week later recti
ficeerde de NRC het artikel:
„Ons is aangetoond dat het
doden van de joodse emi
grant een door de bezettings
omstandigheden geboden
daad van een jonge verzets
strijder is geweest".
Eén van de geinterviewden,
Greet Carvalho-Kraassen-
berg uit Amsterdam, liet het
er niet bij zitten en vroeg
Van Gasteren verscheidene
keren om opheldering over
de dood van Oettinger die
een goede bekende van haar
was. Dat bleek vergeefse
moeite en de inmiddels 85-ja-
rige Amsterdamse verzocht
het ministerie van justitie om
inzage in het strafdossier uit
de oorlog. Hetgeen haar ver
volgens eveneens werd ge
weigerd.
In oktober 1989 kwam Van
Gasteren wederom in het
nieuws toen hij in Het Parool
gewag maakte van een nieu
we film ('Er gaat geen vlieg
tuig naar Zagreb') waarin hij
een deel van zijn oorlogser
varingen wilde vastleggen.
Twee maanden later gaf hij
samen met H.J.A. Hofland en
Jan Vrijman in de NRC ant
woord op de vraag: wat deed
u op bevrijdingsdag 1945?
Van Gasteren vertelde toen
voor het eerst over zijn cel
straf wegens het liquideren
van een "levensgevaarlijke"
onderduiker en repte weer
over de film die hij van plan
was te maken. Deze uitlatin
gen waren reden voor Pa
rool-journalist Middelburg
om de zaak te gaan onderzoe
ken. Op zijn speurtocht ont
moette hij mensen die vertel
den dat Oettinger over veel
geld beschikte, dat Van Gast
eren na de moord geld op zak
had dat zo te zien „nat was
geweest" en dat hij plotseling
openstaande rekeningen vol
deed.
Behalve de verschillende pa
gina-grote artikelen die Mid
delburg over 'de zaak van
Gasteren' schreef, belichtte
ook Parool-hoofdredacteur
Sytze van der Zee in het
NOS-programma 'Lopend
Vuur' het mogelijke roof
moord-element in de affaire.
Van Gasteren stapte met zijn
advocaat H. Doeleman daar
op naar de Raad voor Jour
nalistiek en vroeg om een
veroordeling van Middelburg
en Van der Zee.
De Raad stelde Van Gasteren
in het gelijk, tot verbijstering
van Middelburg en Van der
Zee die in een recent artikel
van Remco Meijer in Elsevier
lieten weten de uitspraak
„onbegrijpelijk" te vinden.
Middelburg: „Als het verzets-
motief niet is aangetoond, ga
je als journalist door met zoe
ken en stuit je op geld als
mogelijk motief. Geld heeft
er mee te maken gehad, dat
staat vast, en dat mag dan
niet ontbreken in je verhaal.
Maar de Raad ontkent blijk
baar dat automatisme van
verder zoeken."
Van Gasteren zette daarop
een civiele procedure in
gang. Als voorschot op een
schadevergoeding eiste hij
van Het Parool ongeveer
130.000 gulden.
De zaak diende 23 mei van
dit jaar voor de Amsterdamse
Louis van Gasteren hult zich in stilzwijgen.
rechtbank. Nog dezelfde
week kwam Middelburg met
een nieuw artikel in Het Pa
rool waarin hij niet alleen de
eerdere beschuldigingen her
haalde, maar ook nieuwe toe
voegde. Want onder de kop
'Nog een moord in de Bee
thovenstraat' kwam hij met
verklaringen van mensen die
beweerden dat Van Gasteren
bij vergissing een tweede on
derduiker had vergiftigd en
diens lijk in de stookkelder
van de Stadsschouwburg had
verbrand.
Onzinverhalen
Van Gasteren hult zich over
de hele affaire in stilzwijgen.
Maar zijn advocaat Doeleman
doet alle beschuldigingen in
diverse vraaggesprekken af
als „onzinverhalen". Voor de
rechtbank zouden juist de
verzetsactiviteiten van Van
Gasteren naar voren zijn ge
komen (het vervalsen van
persoonsbewijzen en het vei
lig stellen van inboedels). Na
het vonnis, dat op 10 juli
wordt verwacht, gaat Van
Gasteren waarschijnlijk nieu
we gerechtelijke stappen te
gen de Amsterdamse krant
nemen.
Inmiddels heeft de afdeling
rechtspraak van de Raad van
State overigens wel uitge
sproken dat de door Van
Gasteren opgevoerde rehabi
litatie door de Grote Advies
commissie der Illegaliteit in
1946 „niet aannemelijk" moet
worden geacht. Deze uit
spraak werd gedaan in een
Arob-procedure die me
vrouw Carvalho heeft aange
spannen tegen de minister
van justitie omdat zij geen in
zage kan krijgen in Van
Gasterens strafdossier. Overi
gens heeft de Arob-rechter
het beroep van de Amster
damse vrouw verworpen.
Haar belang weegt biet op te
gen „het recht op eerbiedi
ging van de persoonlijke le
venssfeer en de bescherming
van medische en psychologi
sche onderzoeksresultaten",
aldus de Raad van State.
Onduidelijk blijft waarom
Van Gasteren zelf zo ernstig
bezwaar maakt tegen inzage
door derden in het strafdos
sier. Belangrijkste vraag blijft
daardoor waarom de onder
duiker indertijd geliquideerd
moest worden. Van Gaste
rens advocaat Doeleman in
Elsevier: „Het is zo'n ingrij
pend verhaal voor Van Gast
eren, dat hij zich niet geroe
pen voelt om aan Jan en alle
man tekst en uitleg te ge-
r n,
BOSCH Het Irr
ationaal Vocalisten
cours 's-Hertogen-
:h (van 23 tot en met
;cl ugustus) wordt dit jaar
de 38ste maal geor-
iseerd, binnen de con-
?Gp swereld een unicum,
dei
:n rganisatoren zijn niet doof
eken voor het verwijt, dat
et concours te royaal werd
out esprongen met het toeken-
em( van prijzen waarbij de in-
werd gewekt, dat vc
finalisten wel een prijs
was. Dit jaar zullen in ie-
geval de Prijs Vrienden
het Lied en de Toonkunst
alisten Prijs niet meer
U"j len toegekend. In plaats
de Lied-Vriendenprijs, die
worden toegekend aan
Nederlandse kandidaat
een bijzondere aanleg
de categorie lied, zal in
komende gevallen het ac-
nadrukkelijk worden ge-
op het organiseren van
die niet voor een andere
in aanmerking kwam
die toch een aanmoedi-
verdiende, komt even-
te vervallen.
is de laatste jaren geble
ken, dat steeds minder jonge
Nederlandse vocalisten het
concours aandurven omdat zij
zich realiseerden, dat het ni
veau van de concoursen in
Den Bosch hoog is en dat de
jury-eisen streng zijn. Er was
dan ook steeds minder aanlei
ding die Toonkunstpijs toe te
kennen.
Marijke Roef, directeur van
het concours, is van mening
dat voor het concours een taak
is weggelegd in het organise
ren van vervolg-optredens
door de winnaars. Belangrijk
voor de winnaars, maar ook
voor het publiek dat dan meer
betrokken zal worden bij het
verloop van een zangcarrière.
Mevrouw Roef is ook van plan
in het vervolg meer opera-in
tendanten uit te nodigen zit
ting te nemen in de jury, zij
immers kunnen voor de toe
komst van de talenten van
grote betekenis zijn. Zo zal dit
jaar naast onder anderen Men-
no Feenstra, Betty Allen, Eli
sabeth Cooymans, Jules Bastin
en Irwin Cage, ook Hugues
Gall, intendant van de opera
te Genève, deel uitmaken van
de jury.
Het staat nu al vast dat sprake
zal zijn van een invasie van
Russische vocalisten, zestig
procent van de tot nu toe ont
vangen inschrijvingen bestaat
uit Russen. Maar ook van
Amerikaanse zijde bestaat
voor dit concours veel belang
stelling.
ikelijkse boekenmarkt in Amsterdam
STERDAM Amsterdam krijgt een wekelijkse boeken-
kt op het Spui die met ingang van 5 juli elke vrijdag wordt
nuden.
ladruk zal liggen op antiquarische boeken. De markt, op een
nworp afstand van het standbeeld van 't Lieverdje, is een
atief van 'De Amsterdamse Boekenmarkt', een groep van
quarische en tweedehands boekenhandelaars, voornamelijk
stigd op en rond het Spui.
Meest opvallende persoonlijkheid op deze foto hun bijdrage aan de filmindustrie. Van links
is ongetwijfeld Zsa Zsa Gabor (tweede van naar rechts de dames Claire Trevor, Esther Wil-
rechts), die zich tot op hojge leeftijd in minirok- liams, Gabor, Lauren Bacall, en tegen de klok in
ken blijft hullen. De dame die hoe dan ook de de heren Mickey Rooney, Dennis Hopper, Charl-
aandacht naar zich toe wil trekken is een van de ton Heston en Donald Sutherland,
zeven oudere acteurs die gisteren in het Itali- foto: ap
aanse Como een onderscheiding kregen voor
AMERSFOORT In Amers
foort is gisteren de miljoenste
bezoeker verwelkomd van de
film 'Dances with wolves'.
'Dances with wolves' geregis
seerd door Kevin Costner
werd dit jaar bekroond met ze
ven Oscars, waaronder voor
de Beste Film, Beste Regisseur
en Beste Muziek. De film
draait momenteel al negentien
weken achtereen in 54 biosco
pen in ons land.
In tegenstelling tot de geijkte
'indianenfilm' probeert Cost-
ners film iets te laten zien van
de unieke denkwereld van de
indiaan. 'Dances with wolves'
is de naam die de Sioux-India-
nen geven aan de jonge cava-
lerie-luitenant John Dunbar
(gespeeld door Costner zelf)
die in 1860 op een onbemande
buitenpost van het leger te
rechtkomt. Dunbar wordt op
genomen in de stam, vecht
zelfs mee tegen de Pawnees.
Tot het Amerikaanse leger
toch nog op die buitenpost ar
riveert en de bekende tragi
sche wending in de film moet
plaatsvinden.
Veertig gebouwen
open op Rotterdamse
Architectuurdag
ROTTERDAM Op zondag
30 juni organiseert de Rotter
damse Kunststichting voor de
vijfde keer de 'Dag van de ar
chitectuur'. Veertig gebouwen
uit de periode 1895-1945, de
doorbraak van het Moderne in
Rotterdam, zijn op die dag gra
tis toegankelijk. Als achter
grondinformatie heeft de
Kunststichting een tentoon
stelling ingericht in het Schie-
landhuis. Die duurt van 23
juni tot 28 juli en toont ma
quettes, foto's tekeningen en
video's. De informatie ver
schijnt tevens in boekvorm
onder de titel 'Architectuur
Rotterdam 1890-1945'.
'THE HARD WAY
LIDO/STUDIO Leiden: 'The hard
way' met Ja me» Woods en Michael
J.Fox. Scenario: Daniel Pyne, Lem
Dobbs. Regie: John Badham.
John Badhams 'The hard way'
is een onderhoudende combi
natie van actie en komedie,
zonder dat het echt een hoog
vlieger wordt. Leukste aspect
van de film: Michael J.Fox
speelt er een populaire Holly-
wood-ster in die op de echte
straatstenen van New York bij
een rauwdouwer van een poli
tieman ervaring voor een
nieuwe rol mag opdoen: Een
mooie knipoog naar Fox' eigen
populariteit en z'n pogingen
van zijn 'Family Ties'- en
'Back to the future'-image af
te komen.
Regisseur John Badham is een
filmische alleseter ('Saturday
night fever', 'Stake out', 'Short
circuit') wiens laatste poging
actie en komedie te combine
ren in 'Bird on a wire' nogal
mislukte. In 'The hard way'
gaat het hem stukken beter af.
Zijn film vertelt het verhaal
van de cliché-harde jongen uit
het New Yorkse politie-appa-
raat: gescheiden, durft zich
niet te uiten tegen zijn nieuwe
vriendin, maar doet dat des te
harder tegen de mannen van
de misdaad. Hij krijgt het ver
zoek of hij een verwende Hol-
lywood-ster uit films in 'India
na Jones'-stijl mee wil nemen
op patrouille door New York.
Hij heeft zwaar de pest in,
want het betekent dat hij van
de 'zaak' waarmee hij net zo
ver is gevorderd wordt ge
haald. Bovendien gaat het die
Hollywood-acteur uit 'Smo
king Gunn II' zowel bij zijn
superieuren als bij de dames
stukken beter af dan hemzelf.
Het is alweer een variant op
de 'buddy-movie', maar met
leuke acteermomenten tussen
de snauwende grauwende Ja
mes Woods en het groentje Mi
chael J.Fox. De eerste is zijn
pokdalige zelf, de tweede
brengt iets nieuws. Al kan ie
Michael J.Fox maait het glaswerk van een terrastafeltje met de
restanten van zijn handboeien.
de grappen halverwege wél
voorspellen en geeft het scena
rio nét te weinig nieuwe injec
ties, het levert een gek meng
sel van grim- en grijnslach op:
Zoals een achtervolging die
uitmondt op een New Yorkse
wolkenkrabber, langs de rand
van de hoed van een enorme
rokende reklame-cowboy uit
Fox' film 'Smoking Gunn' (let
op de terugkerende grap over
roken). En een achtervolging
(a la 'Knock on wood') door
een Tuschinski-achtige bio
scoop waar uiteraard een
'Smoking Gunn'-film van Mi
chael Fox draait en waar de
levende held dwars door het
witte doek mag heentuimelen.
Opvallend is overigens dat
Badham juist in die grote scè
nes de spanning uit handen
laat vallen: alleen de knipoog
blijft over waardoor de zorg
vuldig opgebouwde spanning
door de gootsteen van de anti
climax wegspoelt. Beste deel
van de film een zinderende
eerste acte, waarin je al tijdens
de begintitels een prachtig
beeld krijgt van een hectisch
en kleurrijk New York op en
rond Times Square.
