roene jaren Leidse Hout
LANGS
OMWEGEN
- - jf-V.
Vereniging Houtzaagmolen De Salamander
Rolstoelgebruikers
geven gele kaarten
[DEN OMGEVING
CfiidócSouoont
VRIJDAG 21 JUNI 1991 PAGINA 11
i erinneringen aan wat werd opgezet, verdween en niet meer terugkwam
is allemaal zo'n beet-
lUegonnen met de goede
uttel. De idealist en
ksvriend Johannes
071 uttel had z'n naam
schien niet onmiddel-
07i. mee, maar hij was
00 Itemin redacteur van
Woordenboek der
's lerlandse Taal, en in
8^ jaren '20 en '30 Leids
hoi ueenteraadslid voor de
5j°jde directe voorloper
win i de CPN. Hoe marxis-
b Knuttel ook was, hij
utoen hij in 1916
S Islid w rd, voor zich-
j;J een buitenhuis in de
Th irdwijkse duinen bou-
i. Dat was een won-
in Maar wat meer is:
19 .N.Knuttel was koud 4
en, [en raadslid toen hij
tu voorstel indiende dat
oo bestaan van een Leids
Spu is" zou inluiden. Hij
(g{ iste dat B en W een
do iaissie zouden benoe-
i, die „ten spoedigste
5*1 plan zal ontwerpen
bosch- en parkaan-
ju op ruime schaal".
*.oc ar hij wilde ook volks-
el2. Ihuizen en volkswo-
di. gbouw. Hij wilde zo-
L Jan Knuttel, de in-
j.JJ ctueel, was sociaal
bewogen.
voorstel werd evenwel
de raad afgewezen, maar
de Leidse supermolenaar
oo ie Koster een fikse som
i (fï 1.500) in een te vor-
fonds had gestort, kwam
sc ot in de zaak. De
^>n met dubbeltjes en stui-
en ook hogere bedragen
ETTfomden binnen. In decem-
26 ging de raad akkoord
het beschikbaar stellen
een gebied langs de War-
iderweg, 23 hectare groot.
3_-4 Leidse Hout kon een feit
worden. Een van de
liste lanen (volgens de
fienden" „de allermooiste
het park") werd later
JAN Knuttel vernoemd.
ening
sdag 30 juni 1931 vol
le week 60 jaar geleden
de 's middags burgemees-
8 an de Sande Bakhuijzen,
0' ns goed gebruik, van
een spreekgestoelte of-
il de Leidse Hout. Ieder-
Ckd zat opgetogen naar zijn
uijürden te luisteren. Het was
gloriedag voor de stad, die
die jaren van toenemend
';eer en gebrek aan wan-
voor z'n inwoners
een beetje rust en ruimte
was. Het „park" was er.
Een pronkstuk in het landschap: de „piasvijver" in de Leidse Hout in november '84 gekiekt.
wie een paar ontheemde pia
nostemmers. Knuttel kon in
zijn hart dankbaar zijn. Hij
bleef nog een paar jaar raads
lid, kwam na de oorlog terug,
maar stelde zich in '49 niet
„Verdere plannen", zoals het
heette, „zoals aanleg van
sportterreinen, de bouw van
een paviljoen e.d., zullen te
zijner tijd, wanneer de gelden
daartoe beschikbaar zijn, ver
der worden uitgevoerd".
We lezen in een feestartikel
in de Leidsche Courant van
30 juni '31:
,,Dit was de uitkomst van een
initiatief van eenige goede
Leidenaars om den Leidschen
Hout te stichten. Hier gaat het
niet alleen om een wandel
bosch. Wij moeten deze
prachtige daad beschouwen
als een eerste pooging om aan
de burgerij weer rustige
delgelegenheid terug te ge
ven, te zorgen, dat aan de uit
breidende stad haar oude be
koorlijkheid worde terug ge
geven, zoodat de Leidenaar
van straks nergens liever zal
wonen dan in de eigen stad.
In deze gedachte ligt een
groot algemeen belang opge
sloten, een stadsbelang, dat
ook door het stadsbestuur als
zoodanig wordt gevoeld. De
gemeenteraad toonde dit door
aan het Fonds voor aanleg en
onderhoud van Wandelpar
ken de benoodigde gronden af
te staan en door mede te wer
ken aan de vaststelling der
statuten, waarbij bepaald is,
dat er een innig verband zal
bestaan tusschen dit particu
liere fonds en de gemeente.
Verondersteld mag dus wor
den, dat het in de bedoeling
ligt, geleidelijk naar uitbrei
ding van rustige wandelter
reinen en wandelsingels te
streven.
Het werk werd uitgevoerd
met werkloozen van de ge
meente Leiden, hetgeen op
zich reeds een voordeel was
voor de stad, vooral om zijn 0
sociale betcckenis. Vele arbei- 1 gestoken, waar Knuttel het
meer herkiesbaar. Hij over
leed in februari '65 en werd
postuum naamgever van de
mooiste „Hout-laan".
Stichters met geld
Hulde aan de stichters! Zij im
mers hadden geld in de Hout
ders zijn bekwame grondwer
kers geworden, want het
grondwerk in den polder,
welke uit zware klei bestaat,
was niet gemakkelijk. Op de
Leidsche Hout moest er ge
werkt worden; een slappe
vond het wel eens te veel,
maar van de flinke arbeiders
werden daarover nooit klach
ten vernomen".
Op 22 november 1929 plantte
burgemeester Van de Sande
Bakhuijzen, tevens voorzitter
van het Fonds, de eerste
boom. Begin '30 werd een
aanvang gemaakt met de aan
leg van de grote vijver (48x85
mtr.), op 1 1/2 meter diepte,
met een bordes van 75 cm.
„voor de waterplanten". Er
was werk genoeg voor de on
geveer 50 werkloozen, onder
eJames met pothoedjes bezetten in april 1931 de allereerste bank van het nieuwe park. Als ze
ch omdraaiden, zagen ze de huizen van de Warmonderweg.
met woorden had gezegd.
Daar zijn nu de Johan de
Kosterweg, de Bank van
Krantz, industrieel, de
M.H.van Waverenweg (van
de bollen), het Bos van Bos
man, stoomspinnerij-specia
list, van 3 hectare. Helemaal
vooraan, waar destijds de ge
zichtseinder nog niet bepaald
werd door de hoogbouw van
het Diaconessen Ziekenhuis,
liet een door geboorte voor
aanstaande dame haar dieren
weiden. Dat werd dus het
Hertenkamp, waar nu de ko
nijntjes node gemist worden
en waar de hondsbrutale mus
sen het merendeel van de be
zoekers uitmaken en de koek
jes uit je hand wegritsen en
elkaar de overvloedige krui
mels misgunnen. De Leidse
Hout is in 60 jaar tijd betove
rend mooi geworden; een
prins onder de Houten van
ons vaderland.
Het werd een levenslustige
compositie van essen, eiken,
iepen en, in mindere mate,
van wilg, es, beuk, populier,
kastanje, linde, plataan, es
doorn, meidoorn, lijsterbes,
grauwe abeel, tamme kastanje
en Italiaanse populier. Maar je
vindt er ook de veldesdoorn,
liguster, vlier, vogelkers,
hulst, braam, klimop en nog
een enkele keer de rhodon-
dendron en sneeuwbes. En
dan de „gevleugelde vrien
den". Je hoort ze wel, maar
ziet ze zelden: fitis, tjitjaf,
tuinfluiter, boomkruiper, win
terkoning en staart-, kool-,
pimpel- ,en zwartkopmees.
Het moet ook, die opening
van het „bos" in crisistijd, een
grote voldoening zijn geweest
voor K.C.van Nes, tuin- en
landschapsarchitect uit Apel
doorn, die de Leidse Hout aan
zijn vorm hielp. Van Nes was
wekelijks op „het werk" te
vinden om de ontwikkeling
in het oog te kunnen houden.
Daarbij had hij ook nog be
moeienissen met het in „aan
bouw" zijnde Amsterdamse
Bos, destijds „het Bosplan" ge
noemd, dat eveneens als een
werklozenproject tot grote
hoogte zou stijgen en niet
meer „van echt" was te on
derscheiden. Werkelijk, als er
iemand „vader der groen
voorzieningen" genoemd kon
worden, was dat wel Van Nes.
Hij kon zich roemvol meten
met ontwerpers van Franse
en Engelse landschapsparken,
en Leiden heeft van hem ge
plukt, in de goede zin des
woords.
Vrienden met pijn
Volgende week is het ook
feest voor „de vereniging van
Vrienden van de Leidse
Hout", die nu 5 jaar bestaat.
Secretaris is W.H.R. Mante,
die met de voorbereiding van
het lustrumfeest overuren
maakt en aan slapen nauwe
lijks toe komt. Hij is zowel
„Vriend" als bewoner van de
staatsliedenbuurt op de grens
met Oegstgeest.
Zou het nu maar alleen gaan
om het vieren van 60 jaar
Leidse Hout, alla. Maar er
komt nog een rel bij, helaas,
die wij in dit verband slechts
zijdelings willen noemen: de
school- en huizenbouw „in de
Leidse Hout". Er is duidelijk
trammmelant op de rand van
zoveel kostelijk en moeizaam
opgeleverd groen. Met name
op de hoek van de Houtlaan
en de Antonie Duycklaan,
waar de welgestelden zich tot
nog toe konden vermeien in
de aanblik en de rust van een
tot volle wasdom gekomen
Hout.
Wat voor procedures er al
niet in werking zijn gesteld,
een feit is, dat volgende week
woensdag 26 juni de eerste
paal geslagen zal worden voor
tegen een Woutertje Pieterse-
school, maar niét op die plek",
getuigt Mante. „Er komen
nota bene drie Leidse wet
houders naar die paal kijken.
Maar enfin, wij hebben straks
de Leidse burgemeester die op
het 60-jarig feest van de Hout
aanwezig zal zijn. Maar nee,
die bouwsituatie er zijn ook
nog eens een paar honderd
woningen'langs de Warmon
derweg geprojecteerd, wat he
lemaal belachelijk is natuur
lijk) is bepaald geen verjaar
dagsgeschenk aan de Leidse
Hout, waar wij als Vrienden
en vele anderen verliefd op
zijn geworden".
Het knuffelkind
Het laatste woord zal door de
Vrienden niet gesproken zijn,
maar die eerste paal zal ook
niet meer uit de kleffe grond
getrokken kunnen worden.
Helaas, het is een smet op het
met veel voldoening geden
ken van Leidens allermooiste
park en wandelwoud. Het
knuffelkind van de tuinlieden
van de Directie Groen, afde
ling Plantsoenen, die met veel
hart voor de zaak aan de
Leidse Hout gewerkt hebben
en er nog steeds voor in touw
zijn. Er zijn, bijvoorbeeld, ook
meer banken gewenst. Secre
taris Mante: „Wel, ze kómen
er, zo is ons door Groen ver
zekerd".
Ik ga op deze materie maar
niet verder in, omdat het te
schrijnend is binnen het feest-
bestek. Maar ik kan met de
Vrienden meevoelen, waar zij
bij monde van hun bestuur
zeggen: „Hoe moet je straks
die school bereiken, wat,
hmm? Het schoolterrein komt
in feite op een eiland te lig-
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen.
Ik ben bereikbaar via
071-122244.
gen. Maar als je een dam met
duiker aan wilt leggen gaat
dat ten koste van de bestaan
de houtwal". En dan krijg je
het geval van duiker I of dui
ker II. Ach, er is weinig hoop
meer. En de Vrienden van de
Leidse Hout, als een strijdbare
ere-garde van een groen land
schapsmonument, een eervol
groengebied in het streekplan
Zuid-Holland, hadden zich
dat allemaal wel anders voor
gesteld.
Niettemin wordt zondag de
trompet gestoken over 60 jaar
Leidse Hout. In het kader van
„Leidse Hout parkconcerten
1991". Om twee uur 's mid
dags is er een concert van The
Old Rhine Jazzband tegen
over het geplaagde Theehuisje
Leidse Hout. Het is een her
haling van het optreden van
vorig jaar dat toen een groot
succes werd. Volgende week
zondag 30 juni, de eigenlijke
feestdatum, treedt de onver
woestbare Harmoniekapel
Werkmans Wilskracht op de
zelfde plek (ijs en weder die
nende) aan.
W.W. was er ook al bii 60 jaar
geleden en neemt derhalve
een ere-positie in. Overigens
hoorde ik (wat een ieder van
u bekend moet zijn), dat, on
der andere, door de goede
diensten van de Vrienden de
fameuze pannekoeken weer
onder mondbereik zijn, nu al
lerlei voorschriften gehono
reerd kunnen worden. Ik zat
er gistermiddag even buiten
in het zonnetje en dacht dat
het werkelijk zomer zou wor
den. Het was een komen en
gaan van zonnezoekers en
kinderen op de schommel en
honden die iets vies deden,
daardoor een smet werpend
op het schone imago van een I
stadspark.
Hondebezitters
Maar, hoe dan ook, op zondag j
30 juni vieren de Vrienden (ik
citeer voorman Mante), „alle
maal hondebezitters, ouders
van kinderen, natuurliefheb
bers of mensen die in de open
lucht eens lekker willen stu-
Dan treedt Werkmans Wils
kracht, W.W., als liefhebbers
van het eerste uur op, om 2
uur. Anderhalf uur later is de
opening van een tentoonstel
ling van fotoalbums in het
Koetshuis, bij de Burcht, en
volgt de uitslag van de foto
wedstrijd „Waar stond de fo
tograaf?" ken je plekje,
min of meer. In september, na
de vakanties, speelt in de
Hout op de 8ste, het Leidsch
Politie Muziek Gezelschap, en
op zondag 29 september het
Jeugdsymfonieorkest Oegst
geest, als bevriende, buiten
Leidse mogendheid, ook nog
een aantal klankrijke werken.
Buitendien willen de Vrien
den zich sterk maken voor de
heroprichting van de muziek
tent die in de oorlogsjaren uit
het gezicht is verdwenen
maar nu node gemist wordt
sinds de Hollandse zomers zo
onvoorspelbaar wederom op
de winter afgaan. Je wilt bui
ten ook weieens muziekma-
ken nou, doe dat dan in een
tent. Dan zit je tenminste
droog. In elk geval kunnen de
Vrienden zich verlaten op
hun strijdbare vereniging, die
een „adviesorgaan" binnen de
gemeente wil zijn. Al komen
voorbije aanplantingen niet
meer terug, zoals de ratelpo-
pulier, de balsumpopulier en
de kurkiep. In de oorlogstijd,
toen Jan Wolkers nog eens,
op een kuise manier (hoewel
hij 's avonds alweer creatief
aan het walgen was), de mu
ziektent zat te tekenen, ver
dwenen ca. 2000 bomen en 8
ha. hakhout in de noodka-
cheltjes van de omwonenden.
Alsook de houten bruggetjes
met aan één zijde een leuning
en, niet te vergeten God
betere de muziektent.
Zo kwam men, bij de herin
neringen aan vroeger, tot de
naoorlogse conclusie: „Toch
werd de Leidse Hout niet
meer zoals zij vóór de oorlog
was". Op 10 mei 1940 stond er
in de Leidse Hout een batterij
veldgeschut blaffend tegen de
gelande Duitsers in Valken
burg vruchteloos een nieuw
deren", het Leidse Houtfeest, j' tijdperk in te schieten
Hier is een werkloze pianostemmer in het najaar van 1929, samen met een collega, bezig met het planten van de eerste bomen
van de Leidse Hout. Op de achtergrond de Warmonderweg. FOTO'S: pr
ilieu-
ochure
ïillensector
V HAAG In een
os' uwe brochure van het
idbouwschap wordt in-
de vraag hoe
gebruik van chemi-
middelen in de
ente- en bloembollen-
kan worden terugge-
l'Jngen.
brochure maakt deel uit
;]1 de serie 'milieu en bedrijf'.
'te der verschenen al werkjes
r de intensieve veehouderij
en de glastuinbouw. Alle
ers bevatten praktische
e om de milieubelasting
rland- en tuinbouw te ver
ijl- deren. De brochures wor-
;n op aanvraag gratis toege-
den. Meer informatie via
LEIDSCHENDAM In Leidschendam is de Vereniging Hout
zaagmolen De Salamander opgericht die de komende jaren de
molen zal exploiteren en zo functioneel mogelijk zal maken. De
vereniging is een voortzetting van de Vereniging Vrienden van
De Salamander in oprichting. Het is de bedoeling een aantal
werkgroepen samen te stellen waarin mensen zitten die de mo
len al lange tijd een goed hart toedragen. De basiskosten voor de
exploitatie van de molen worden vergoed door de gemeente
maar er is nog veel geld nodig om de molen in de toekomst zo
goed mogelijk te laten draaien. Wie lid wil worden van de vere
niging (contributie minimaal 15 gulden per jaar) kan geld over
maken op de rekening van de Rabobank Leidschendam, nr.
36.59.17.001 of per giro 19975 van de Rabobank met vermelding
van hetzelfde nummer. Men krijgt dan een bewijs van lidmaat
schap en wordt regelmatig op de hoogte gehouden van activitei
ten en ontwikkelingen rond de molen. In september wordt voor
de leden in de molen een bijeenkomst georganiseerd waarbij
mededeling wordt gedaan van de toekomstplannen.
BURGERLIJKE STAND
LEIDEN Overleden: A.T. Mul
der, geb. 29 jan. 1928, echtgenote van:
H Westerhof; J. Jongbloed, geb. 10
febr. 1909, gehuwd geweest met: C.
van der Plas; J. M. Zandbergen, geb.
11 okt. 1943, man; A. H. Huussen,
geb. 14 aug. 1915, man; A. M. Korte-
kaas, geb. 20 febr. 1912, echtgenote
van: Th. van der Velde; J. van Ba
ren, geb. 23 juli 1906, gehuwd ge
weest met: J. Tuijnder; G. van Zwie-
ten, geb. 26 juli 1913, man; J. van
Rijn, geb. 28 nov. 1948, echtgenote
van: J. Los; C. J. Vloemans, geb. 29
mei 1907, man; C. M. Langezaal, geb.
12 dec. 1934, echtgenote van: J. Zuur
mond; G. J. Bosman, geb. 3 juni 1940,
man; J. F. Ritmeester, geb. 4 april
1912, man; D. van Galen, geb. 29 nov.
1906, man; E Hillen, geb. 11 aug.
1926, gehuwd geweest met: P Ha
ring, B. J M. Moritz, geb. 4 mei 1942.
man; W E. Knip, geb. 2 febr. 1924,
Ondertrouwd: T P. M. van der Lelij
en J. Ravensbergen; R. Sneep en
J E. H. Langenberg; P. J. Koole en
C J. van den Berg; H. Nagtegaal en
A. Marquenie; V, M. Artist en L. A.
Vermond; R. H. G. P. van der Boor
en J. H. M. van Niekerk; H. J. Pragt
en J. W. M. Kleijweg; S. Middleton
en E. Spittje; M. F. R. Prangel en
C J. de Gelder; T. K. Grimmius en
H. Rehorst; J N. van der Molen en
M J. Boonstra; L. J. van Leeuwen en
E. Verhoeven H. T. Pleij en
E. C. H. M. Verhaar; L. J Nelemans
en M. S. de Wolff; J M. Kalkman en
E Fernéndez Hernandez; M. Later-
veer en M. de Beer; H C. Bouwman
en P. van Velden; P. S. Gutteridge en
H. M. D. de Jong; W A Kaaphorst en
Y S. M Kooijman. W. W. S. Does en
A S. G de Haan, A G. van Beek en
L M. Roodenburg; W. C Tutupoly en
L. E. Schaegen; J.C M Poelen en
M. C. Niemantsverdriet; H. Montanje
en W. Tijsen; H. P Holthuis en H. M.
Kreuger; R. de Nobel en M. C. L. de
Rooij; J. P. Mink en M. Brouwer; A.
Zerouali en F. van Hensbergen;
E. J. J. Kramer en H. Hoegen; M, de
Ridder en S. J. Tiissen; R. P. S. Pee-
ters en S. van Helden; R. Grooters en
M. J. M. A. van Velthuijsen; R. W.
Arbouw en Y.J. Malcorps; D. J. Smit
en J. Lancel; G. B. M. Engbersen en
P. M. E. Bernini; Th. de Vogel en S.
Rehmann; W. G. Bodo en M. Y.
Noorlander, T. J. A. G Delhaas en J.
Raalte; R. H. Huizenj
ter; E Devilee en J de Roode; A. B.
Ouwerkerk en Y. de Vogel, J W.
Peet en G. H A M. de Jong; J. T. J.
Baak en J W. J. Binnendijk; G. van
der Wal en J M. T. van de Vlekkert,
M van Oevern en C. C. Rozier.
Gehuwd: C. de Ru en J. G. Siera,
H J. Philipsen en A. van der Wal;
L. A Marks en A. M. C. de Groot; H.
Glasbergen en A. J. Eradus;
R. C. H. S. Schipaanboord en C. I.
Flandrijn; R. van Straaten en
D. J. W. L. Planjer; A. B. Bisschop en
M. J. F. Juffermans; M. P. W. van der
Weg en H. J. Kroeze; A. J. Maddamin
en S. Meijers; A. W.K.S. Marinelli
en W P. ae Jonge; M. L. Erades en
J H J. Betcke; W. E. Beek en. A R
Klomp; J. W van Gelderen en A. E.
van Brakel, Mohsen en I.A.E.C,
Janssen C. J. van der Krogt en M. E.
van Orssagen; J A. Schaap en S. R.
van Belzen;
Verdi's Requiem
in Pieterskerk
LEIDEN Het Amsterdamse
Sacrea-oratoriumkoor voert
zaterdag het Requiem van Gi
useppe Verdi uit in de Pieters
kerk in Leiden. Het Amster
damse, 150 leden tellende koor
onder leiding van dirigent
Pierre Schuitemaker, bestaat
vijf jaar en trad al eerder op
voor een uitverkocht Concert-
febouw in de hoofdstad. De
5-jarige soprane Mariëtte Oel-
derik is de enige van de vier
solisten die is voortgekomen
uit de gelederen van het koor
zelf. De andere drie solisten,
Henk van Heijnsbergen (bas),
Ludwig van Gijzighem (tenor)
en Helène Versloot (alt) zijn
beroepsmusici met grote erva
ring en een drukke beroeps
praktijk.
Verdi's Requiem stamt uit
1874 en kenmerkt zich door
Verdi's hang naar opera-ach-
tige effecten die veel van koor
en orkest eisen.
De aanvang van het concert is
om 20.15 uur.
WASSENAAR Het bestuur van de Wassenaarse
Minder Validen (WAMIVA) gaat de komende maan
den gele kaarten uitdelen. De gele kaarten krijgen bij
voorbeeld fietsers die hun fiets zodanig ongelukkig op
het trottoir hebben neergezet dat er geen rolstoel meer
door kan.
Ook iemand die zijn auto zo heeft dat rolstoelers in hun bewe
gingen worden gehinderd kan zo'n kaart krijgen. Hetzelfde
geldt voor bewoners van huizen waar de takken teveel over het
voetpad hangen kunnen een gele kaart van de Wamiva in de
bus verwachten. „Het gebeurt helaas maar al te vaak dat een
rolstoelberijder zijn weg onnodig geblokkeerd vindt door allerlei
obstakels. Wij kunnen tal van voorbeelden geven. Zoals de auto
half op de stoep, een baricade van vuilniszakken of containers,
overhangende takken of hondenpoep op de stoep. Vooral dat
laatste is natuurlijk het meest onsmakelijke. Vooral wanneer
men een rolstoel berijdt die men zelf met de handen langs de
wielen voortbeweegt. Ineens grijpt men dan in de hondenpoep.
Uiterst onsmakelijk Maar ook degene die zijn auto zonder ont-
heffingskaart op een parkeerplaats voor minder validen par
keert kan een gele kaart verwachten", aldus mevrouw Hammer,
voorzitter van de Wamiva.
I
