„.Op avontuur in het Wilde Oosten
,Het communisme
omt zeker terug"
-^OERENACTIELEIDER BEPROEFT GELUK IN VOORMALIGE DDR
Gokken
Subsidie
Privileges
Studenten
Idealen
Samenwerking
£eidóc6ou/uMit
ZATERDAG 15 JUNI 1991 PAGINA 29
)e grondkoorts lijkt uitgebroken,
p de voormalige DDR liggen mil-
jenen hectares spotgoedkope land-
ouwgrond. Westduitse boeren
ebben hun begerige blik daar al
p laten vallen. Maar ook Neder-
inders trekken naar het Wilde
iosten. Eén van hen is Berend van
er Velde uit Wijster: 32 jaar oud,
etrouwd en vader van een baby.
ij stond in 1990 bij de boerenac-
es op de barricaden.
[ij knokte voor een betere boeren-
rijs, maar verloor. Nu, een jaar la-
ir, zit hij veertig kilometer ten
lidwesten van Maagdenburg en
oert daar op 750 hectare land. De
aanschuur van de DDR, bij inge-
ijden beter bekend als Magdebur-
:r Börde. Een Drentse boer op
yontuur.
ARTHUN - Tarthun, een dorpje van
lizend inwoners, ligt er uitgestorven
j. Een kerk, een handvol huizen, een
ikel winkeltje, een bomenlaan en
>eens sta je op het boerenerf. Een sjiek
f moet het ooit geweest zijn. Een statig
iis ook. Omringd door stallen en pak-
lizen. Eens was dit boerenerf in goede
ien. Nu oogt het slordig. Ruiten uit de
al, twee Trabantjes in het hoge gras
één gaat er straks weg voor vijf tien-
:s") en her en der boerenmachines of
ukken ervan.
jn leven heeft nu een heel andere wen-
ng gekregen. Bij de boerenacties van
mg jaar stond Berend van der Velde in
ïska renthe vooraan. Maar toen al had hij
ian\ e' door, dat er voor een boer in Ne-
rland weinig eer en weinig centen vie-
i te halen. „Zo'n opstand van toen
ijg je nooit meer. En het resultaat? Nul
imma nul. Had de politiek ingespeeld
onze wens voor groene energie van
koolzaadmotor en bio-ethanol, dan
bs ik misschien gebleven",
de zomer van 1990 viel het besluit te
frtrekken. Zijn vrouw Klaasien stemde
1 mee in. Evenals zijn jongere broer
Uko, die nu noodgedwongen het vuile
erk opknapt, samen met zeven Oost-
jitse werknemers. Vader runt het be-
rijf in Wijster (250 ha) verder. Hon-
ird hectare verpacht land werd van de
Ind gedaan. Een deel ging in de braak
I op de rest zou vader de eindjes aan
kaar knopen. Zolang als het duurt,
Bnt zijn vrouw Klaasien en hun zoon
Beeld van het aangekochte boerenerf in de voormalige DDR.
tje zullen mettertijd ook naar het Oosten
trekken. En dan wordt het land in Wij
ster verkocht aan de hoogst biedende.
Berend zelf is met zijn gedachten al lan
ger bezig met de verhuizing. Vanaf sep
tember ging hij minstens één keer per
week naar de DDR. Het hele land heeft
hij afgesjouwd. Via via kwam hij achter
een betrouwbare makelaar in Bremen.
De makelaar kende genoeg LPG's, Land-
wirtschaftliche Produktions Genossen-
schaften, een soort coöperaties, waar de
boeren verplicht waren hun land aan te
verpachten zonder ooit een mark pacht
te zien. Je hebt LPG's van duizenden
hectares. Berend zag er eentje van
13.000 hectare, waarvan de baas destijds
rondreed in een Wartburg met chauf
feur. Zo veel land hoefde van hem ook
weer niet.
Berend zette door en vond in de buurt
bij Eglen een iets kleinere LPG van 1300
hectare, eigendom van 85 boeren, voor
namelijk Poolse vluchtelingen die inder
tijd van het communistische regime een
lapje grond van vijf of tien hectare had
den gekregen.
Toevallig liep hij toen tegen de Friese
gebroeders Wijnands uit Appelscha aan,
en met hen deelde hij het land. In febru
ari sloot hij de koop met de Treuhand,
het door Bonn in het leven geroepen
overheidsorgaan dat grond en gebouwen
in de voormalige DDR moet privatise-
De koop was wel even spannend. Pas de
helft van de contracten was geregeld en
ondertekend. Zeven van de 85 werkne
mers nam hij over. „Ik moest poten en
zaaien. Ik moest gokken dat het goed
zou gaan". Het grondeigendom in de
DDR is zo versnipperd dat je maar
moet afwachten of ineens niet een West
duitser uit de prehistorie op je stoep
staat en zijn land opeist.
Het ging in dit geval goed. De indertijd
weggejaagde Duitser was in 1952 voor
toen 350.000 D-mark schadeloos gesteld
en kon geen aanspraak meer maken op
het land. Het huis is nog een vraagteken,
maar als de Duitser hem eruit zet, zoekt
hij wel wat anders. „Ik ben hierheen ge
gaan en ga niet meer weg. Maar het is
me wel tegengevallen. Ik heb geen spijt
van de stap, maar dat alles hier zo inge
wikkeld was, dat had ik niet verwacht".
Hij doelt met name op de bureaucratie.
Stapels papieren invullen, dan zus, dan
weer zo. Papieren over je reputatie als
boer, papieren of je geen belastingschuld
hebt, papieren of je boekhouding klopt,
je diploma's. „Zet een vriendelijk ge
zicht op, lach als een Chinees en wordt
nooit kwaad", zo luidt zijn advies. „Ze
laten je rustig een accountantsrapport in
het Duits vertalen. Of je moet een aan
vraag drie keer op telkens weer een an
dere manier invullen. Mijn trekkers rij
den onverzekerd rond, omdat ik geen
Duits kenteken kan krijgen. Ik heb
moeten knokken om voor mijn trekkers
niet twee keer btw te hoeven betalen".
Speciaal voor die papierwinkel heeft hij
een copieerapparaat aangeschaft. „Ze
flikten het rustig om je eerste 'Antrag' af
te wijzen en om een tweede te vragen.
Nou, dan wist ik niet meer wat ik op het
eerste 'Antrag' had gezet. Nu heb ik al
tijd een copietje bij de hand".
„Ik zal je wat zeggen: ik heb hier de Ne
derlandse ambtenaar leren waarderen.
Die is flexibel, knijpt een oogje dicht en
denkt met je mee. Maar hierT Ik zit hier
nu bijna drie maanden. Ik heb nog geen
overall vuil gemaakt. Dag in dag uit ben
ik in de weer met de bureaucratie".
Zo is er het melkquotum. Volgens het
contract heeft hij recht op een quotum
van 1,5 miljoen liter oftewel 250 koeien.
Hij heeft slechts de helft gekregen. Bin
nenkort moet hij weer naar Maagden
burg, naar de autoriteiten. Bellen helpt
niet, want ondanks de hereniging ver
loopt het telefoonverkeer nog vooroor
logs, dat wil zeggen via de centrale en
die is altijd overbelast.
Neem nou de vele subsidiemogelijkhe
den die de Duitse overheid kent voor
aanschaf machines, kwaliteitsverbete
ring, milieu-investeringen, energiebespa
ring enzovoort. Hij heeft nog geen cent
gezien. En elke keer rijdt hij naar de
Kreis Stadtfort voor de zoveelste poging
een paar marken los te peuteren.
De afzet van zijn produkten (graan, sui
kerbieten en aardappelen) zijn veel min
der problematisch. Graan levert de lage
EG-prijs op. Met zijn bieten wordt het
iets moeilijker. In de buurt staat een fa
briek uit 1925, waar sinds die tijd niets
aan is gemoderniseerd. Dus levert hij
zijn vracht honderd kilometer verderop
af, in het Westduitse Braunschweig.
Maar over twee jaar is dat euvel verhol
pen en is de nieuwe Oostduitse fabriek
klaar. Zo kent het verblijf in de ex-DDR
vele haken en ogen. Niemand wees hem
de weg naar een depot voor bestrijdings
middelen. Toevallig liep hij daar zelf te
gen aan. Hij wil maar zeggen: „Niemand
wijst je de weg, je moet het allemaal in
je uppie doen".
Blijft het desondanks toch leuk? „Ja, ik
houd van het avontuur. Het is riskant,
maar je moet niet wachten tot alle risi
co's weg zijn. Als ik het over zou doen,
zou ik dichter naar de Poolse grens gaan.
Daar is de grond nog goedkoper en word
je als een verlosser met open armen ont
vangen. Hier is de concurrentie veel gro
ter. Mijn drijfveer om hierheen te gaan
is dat ik boer wil blijven. En dat denk ik
hier langer vol te houden".
Hij krijgt regelmatig bezoek van Neder
landse collega-boeren. Die willen weten
hoe het hem vergaat. Waar loop je tegen
Berend van der Velde„Ik heb hier de
Nederlandse ambtenaar leren waarderen.
Die is flexibel, knijpt een oogje dicht en
denkt met je mee".
FOTO'S: HARRY TIELMAN
aan? Waar moetje op letten? Tot nu toe
geeft hij nog gratis advies. Volgende
week nog komen er drie bussen vol uit
Drenthe. Daar wil hij nog wel tijd voor
vrijmaken. Maar bij boeren uit andere
delen van het land heeft hij weinig be
lang. „Ik ben geen gids. Ik wil ook een
keer aan de slag".
Boeren in de voormalige DDR (de Gro
ningse actieleider Willem Schaap uit
Leermens is ook van plan daar heen te
trekken) moeten zich van subsidie wei
nig voorstellen. „De Westduitse banken
helpen je voor geen cent. Pas toen mijn
eigen bank zich garant stelde, kreeg ik
kredieten".
Hij blijft zich verbazen. Maar ja, dat
hoort bij het pionieren. Zo spreken zijn
werknemers hem aan met Herr. En elke
dinsdag komen de eertijds 85 'boeren-
aandeelhouders' trouw hun zakje tarwe
voor hun varkens ophalen. Dat ging
vroeger zo. Als tegenprestatie voor dat
zakje tarwe moest ieder 75 are bieten
schoffelen. Die regeling loopt 1 juli af.
De ex-DDR wordt dan een echte kapita
listische staat. Zonder poespas, zonder
eens verworven privileges.
Eén compromis sluit hij nooit van zijn
leven. De Duitse makelaar vindt dat hij
de naam van zijn zoontje Anne-Jan
moet veranderen, als die met zijn moe
der naar Tarthun komt. Die naam klinkt
te meisjesachtig en daar kan de Duitser
niet mee uit de voeten. „Mooi dat ik die
naam niet verander. Het is en blijft
Anne-Jan". Voor één keer bepaalt Be
rend van der Velde zelf de grens.
VIM KLINKENBERG BIJ
)E OPHEFFING VAN DE CPN:
i-
lEN HAAG - De Communisti-
!he Partij van Nederland (CPN)
fft zichzelf vandaag op en gaat
Jfinitief op in Groen Links. Dit
{beurt tijdens de laatste vergade
rt oJig van de partij in de Flint in
ïet^nersfoort. Een 73-jarige historie
Alllmt hiermee tot een einde. Jour-
n c2Jist, marxist-stalinist en oud-
jen tpN'er Wim Klinkenberg treurt er
rtoeeft om. „De CPN was toch allang
ntooP°d", zegt hij. „Maar het com-
oudeiunisme komt terug, dat weet ik
vojker".
oegajak na de Russische Oktoberrevolutie
(dee® 17) kreeg ook Nederland zijn com-
in te^inistische partij: de Communistische
Irtij Holland (CPH), die de Sociaal De-
pcratische Partij opvolgde. Na de oor-
g werd de CPH omgedoopt in CPN en
>lgde een bloeiende periode. Bij de ka-
nisearverkiezingen van 1946 veroverden
NjJ communisten 10,6 procent van de
ir 20fmmen. Het communisme werd een
stellijil. Een communist sportte, reisde en
rlandbsiceerde communistisch, las de Waar-
eerad en had hoofdzakelijk contact met
18S partijkameraden. Een tijdlang had de
ick vfN de absolute meerderheid in de
de volksbuurten en was het de grootste par-
j in Amsterdam. Het CPN-dagblad De
Barheid was in die tijd zelfs de meest
lezen krant van Nederland,
plgens Wim Klinkenberg waren de
staatfcnmalige communisten heel bijzonder,
sucar zaten schitterende mensen in de
9O.0PN. Velen hadden tijdens de oorlog in
kringjt verzet gezeten of in een concentratie-
Ie webp. Deze mensen waren echt hond
en vrouw aan de partij. Voor deze commu-
wanten van de oude stempel doet het na-
ürlijk enorme pijn dat de partij zo te
ispicibnde is gegaan".
ter vjinkenberg werd in 1948 CPN-lid en
lig in 1953 bij de Waarheid werken als
:f van de buitenland-redactie. „We
)ben toen een keiharde toon aangesla-
die hoorde bij de Koude Oorlog,
ik ben niet kritisch genoeg geweest
y i opzichte van de Sovjetunie. Maar
«Russische ingrijpen in de Hongaarse
«and van 1956 heb ik tot op de dag
vandaag verdedigd. Hoezeer ik die
and ook begreep, het was een ge
lijke, destabiliserende situatie. Het
nu eenmaal de tijd van de Koude
log en het machtsevenwicht mocht
worden verstoord, vond ik".
IA een aantal meningsverschillen werd
Br jnkenberg in 1963 ontslagen bij de
rheid en in 1966 door de CPN ge-
:rd. „Ik ben altijd een aanhanger
het Russische communisme geble
ven maar de partij ging zich steeds meer
oriënteren op Peking. Sindsdien draag ik
de CPN bepaald geen warm hart meer
toe". Klinkenberg bleef free-lance in de
journalistiek actief en trad in 1975 toe
tot het 'journalistenforum' dat eerst door
de NOS en later door de TROS op de
radio werd uitgezonden. In 1988 werd
Klinkenberg ook daar uitgezet vanwege
beledigende opmerkingen over prins
Bernhard en premier Lubbers.
Rond 1970 werd de CPN een toe
vluchtsoord voor strijdbare studenten en
jonge vredesactivisten. Niet Marx en Le
nin, maar Che Guevara en Mao Zedong
werden de ideologische helden. De
rech tl ij n ige orthodox-communistische
leer verwaterde meer en meer.
Met het verwateren van haar principes
verloor de CPN ook de steun van het
volk. Bij de Tweede-Kamerverkiezingen
van 1977 viel de CPN terug van zeven
naar twee zetels. Na 1986 waren er zelfs
helemaal geen communistische afgevaar
digden meer in het parlement.
Uiteindelijk deed de CPN in 1982 offi
cieel afstand van haar marxistisch-leni-
nistische beginselen. „Voor mij was dat
al het moment dat de CPN zich ophief
als communistische partij", zegt Klin
kenberg. „De opheffing van vandaag is
slechts een formele bevestiging daar
van". „In 1982 heeft de CPN haar prin
cipes verkwanseld. In plaats daarvan
werd het feminisme heilig verklaard en
kwamen er allerlei homo- en lesbische
werkgroepen. Ik gun ieder zijn plezier,
maar dat hoort niet in een partij thuis.
Het feminisme is een doel op zichzelf
geworden. De vrouwenstrijd kan alleen
maar gevoerd worden als onderdeel van
de klassenstrijd".
„De doelstellingen veranderden omdat
de studentengeneratie de leiding nam in
de CPN. Mensen als Ina Brouwer heb
ben de partij een ander gezicht gegeven
en tenslotte om zeep geholpen. Zij heeft
daar ook nooit een geheim van gemaakt.
Ik heb Ina Brouwer nooit als een com
munist beschouwd. Ze bleek een voor
uitstrevend maar burgerlijk figuur te
zijn".
De teloorgang van de marxistische be
ginselen stuitte enkele Oostgroningse
communisten zo tegen de borst dat zij
zich afsplitsten en het Verbond van
Communisten Nederland (VCN) vorm
den. Zij zijn echter altijd een randver
schijnsel gebleven en ontstegen de om
vang van een sekte niet.
In juni 1988 verwijderde de CPN zich
nog verder van het marxisme door met
PPR, PSP en EVP te gaan samenwerken
onder de naam Groen Links. De ver
schillende parijen zouden nog enigszins
onafhankelijk blijven voortbestaan,
Wim Klinkenberg: „De arme donders hebben niets aan een schoon milieu als ze worden uitgebuit".
maar hun politieke activiteiten zouden
voortaan onder de vlag van Groen Links
plaatsvinden.
In tegenstelling tot de CPN blijft Klin
kenberg trouw aan zijn idealen. „Ik ge
loof wél in een rechtvaardige communis
tische samenleving. In Oost-Europa is
het fout gegaan omdat men de wapen
wedloop met het Westen niet heeft kun
nen volhouden. Met de wapenwedloop
heeft het Westen het oostblok econo
misch uitgemergeld en dat is ze gelukt.
Oost-Europa had immers een giganti
sche economische achterstand op het
Westen. Maar natuurlijk heeft het oost-
blok ook enorme fouten gemaakt. Zo
heerste er bijvoorbeeld een grote mate
van corruptie".
Alhoewel Klinkenberg onverkort vast
houdt aan de marxisitische beginselen is
hij een aanhanger van Gorbatsjovs her
vormingsprogramma. „Perestrojka is
een noodzaak omdat het de enige ma
nier is om het positieve wat de commu
nisten in de Sovjetunie hebben bereikt,
te behouden. Het is geen langzame af
schaffing maar een aanpassing van het
communisme".
„Elke economie moet uitgaan van vraag
en aanbod, dat is in Oost-Europa te lang
ontkend. Maar de markt moet worden
gereguleerd ten bate van degenen die
geen enkele macht in de markt hebben.
Zij zijn alleen maar consumenten en
slachtoffers en worden als een voetbal
heen en weer geschopt".
Als rechtlijnig communist ziet Klinken
berg het opgaan van de CPN in Groen
Links dan ook niet zitten. „Groen Link-
sers zijn wel aardige mensen, maar ze
zijn halfzacht. Ze vormen een heel du
bieuze club. Alles wordt ondergeschikt
gemaakt aan het milieu omdat dat zo in
cl. ^He is. Bovendien: de PPR en EVP
zijn religieuze partijen. Hoe kan een
communistische partij daar nu mee sa
menwerken?"
„Natuurlijk, ook ik draag het milieu een
warm hart toe, maar zolang we met een
half miljoen echte werklozen en een mil
joen verborgen werklozen zitten, vind ik
de problemen die daarmee samenhangen
belangrijker. De arbeidsmarkt is een to
tale puinhoop, er is steeds meer armoede
en er wordt bezuinigd op vitale dingen
als volksgezondheid. Met alle respect
voor het milieu zeg ik dus dat werkloos
heid en armoede niet van ondergeschikt
belang zijn. De kern van het politieke
conflict is de klassenstrijd en niet het
milieu. Het zogenaamde milieubeleid
wordt door Jan met de pet betaald. De
grote bedrijven mogen gewoon doorgaan
met lozen. Dat is de macht van het kapi
taal en de onmacht van de politiek. De
arme donders hebben niets aan een
schoon milieu als ze worden uitgebuit".
„Ik ben een voorstander van samenwer
king, maar communisten kunnen niet
één partij vormen met ecologisten, paci
fisten en evangelisten. De communisti
sche principes mogen niet worden on
dergesneeuwd door het milieu. Hoezeer
ik ook respect heb voor Ria Beckers,
haar opvattingen zijn niet de mijne".
„Groen Links is een compromis, dat
ruik je van honderd kilometer. Een com
promis kan nooit mensen aanspreken.
Groen Links praat nu over elementaire
vrijheden. Maar praten ze dan over vrij
heid voor Philips of voor Jan met de
pet? Nu willen ze zelfs met het CDA re
geren! Hoe kun je nu met een miljonair
als Lubbers in een kabinet stappen?"
Volgens Klinkenberg heeft een commu
nistische partij nog wel degelijk be
staansrecht. „Elke dag zie ik nog klas
senstrijd. Ik vind dat er een partij moet
blijven bestaan die zich baseert op het
gegeven dat de samenleving is verdeeld
in een kleine groep die veel bezit en een
FOTO: STEPHEN EVENHUIS
hele grote groep die niets bezit. De mar
xistische beginselen zijn nog steeds gel
dig".
„De produktiemiddelen zijn nog steeds
in handen van een beperkt aantal onder
nemers die beslissen over het leven en
het lot van de rest. Er wordt alleen maar
geproduceerd om de winst en als er geen
winst meer kan worden gemaakt staan
de werknemers op straat. Zolang die af
hankelijkheid bestaat wordt er klassen
strijd gevoerd".
„Natuurlijk hebben we in Nederland
naar verhouding een vrij redelijke situa
tie, maar dat neemt niet weg dat er on
rechtvaardigheden zijn. We mogen ook
niet vergeten dat vooral de Derde We
reld in een permanente klassenstrijd ge
wikkeld is. De arme mensen daar ver
hongeren en worden uitgebuit door een
handvol rijke ondernemers. Daarom ben
ik nog steeds een overtuigd marxist".
Klinkenberg is er dan ook heilig van
overtuigd dat het communisme terug zal
komen. „Let maar op: er komt een com
munistische 'revival'. Meer dan ooit be
staat de noodzaak van een rechtvaardige
samenleving waar mensen gelijk zijn. Er
zal een nieuwe beweging ontstaan: een
goede strijdbare klassen-partij die het
opneemt voor de armen. Steeds meer
mensen in Nederland zullen beseffen dat
het zo niet langer kan".
