1
inal
Ie
Op zoek naar
-Romeinse resten
Totor
Toneelfestival
Symphatie
'VIA ROMANA': NIEUWE
FIETS- EN WANDELROUTE
TUSSEN NIJMEGEN EN XANTEN
Valkhof
Park
CeidócSouAmit
ZATERDAG 15 JUNI 1991 PAGINA 27
Hardhorig is nog zwak uitgedrukt. Welke Kuifje liefhebber schiet niet iedere keer weer in de lach bij de eeuwige misverstanden tussen
professor Zonnebloem en kapitein Haddock.
WELKENRAEDT - Kuifje in
Welkenraedt, het zou de titel kun
nen zijn van het 24ste avontuur,
waarin zowel de jonge avonturier
als de lezer zich afvragen wat er in
dit Belgisch-Duits grensdorpje in
's hemelsnaam te beleven valt.
Naast de Schat van Scharlaken Rack-
ham en de Scepter van Ottokar die hier
te bezichtigen zijn wordt er tot 15 sep
tember een indrukwekkende overzicht
gegeven van Kuifje, Kwik en Flupke en
de andere helden die op de tekentafels
van Hergé (pseudoniem van Georges
Rémi) gestalte kregen. Sinds 1930 wordt
om de 17 seconden een Kuifje-album
verkocht en de laatste tien jaren gaat er
zelfs wereldwijd om de 4 seconden een
album over de toonbank. Alles samen
goed voor zo'n 150 miljoen exemplaren
in 40 talen.
De loopbaan van Georges Rémi start in
1922 als illustrator van het tijdschrift Le
Boy Scout. Pas in december 1924 tekent
hij voor de eerste maal met het pseudo
niem Hergé. Anderhalf jaar verschijnt
zijn eerste held Totor, het 'oudere broer
tje' van Kuifje, dat in 1929 zijn eerste
avontuur beleeft in het bolsjewistische
Rusland. Na een verhaal boordevol ste
reotypen over de toenmalige Sovjetunie,
steekt de jonge journalist in 1930 een lo
frede af op Belgisch-Kongo. Later geeft
Hergé toe dat beide verhalen doorspekt
waren met stereotypen en hij veroor
deelt het strenge paternalisme in zijn
tweede album.
Kuifje (die in de Franse versie Tintin
heet) de globetrotter is geboren en voor
zijn volgende reizen gaat het richting
Amerika en Egypte. .Alvorens Hergé
Kuifje naar China zendt, wijst de jonge
Chinese student Tchang Tchong-Yen
hem op de realiteit van Azië. In 'De
Blauwe Lotus' breekt Hergé definitief
met stereotypen en vooroordelen en hij
plaatst zijn held in een realistisch decor.
Soms jaren zijn tijd vooruit, zoals in
'Raket naar de Maan' en 'Mannen op de
Maan' (1950).
Het initiatief van de 'Alles over Hergé'-
expo werd genomen door de Franstalige
acteur en Hergé-fiel Stéphane Steeman.
Als acteur trad hij regelmatig op in het
toneelfestival van Welkenraedt. Twee
jaar geleden wou festivalorganisator
René Schyns deze tentoonstelling al op
zetten in Luik. Uiteindelijk werd het
1991 en Welkenraedt, waar de 20ste ver
jaardag van het festival gevierd wordt.
In de tentoonstelling worden realiteit en
fictie met elkaar verweven. Enerzijds
krijgt de bezoeker een beeld waar Hergé
zijn inspiratie haalde, terwijl anderzijds
zijn creaties op 'ware grootte' of schaal
model worden nagebootst.
Uitgerekend deze driedimensionele de
cors vormen de hoogtepunten uit de ten
toonstelling, hoewel het (te) rijke aanbod
van originele prenten, tekeningen, kaften
en tijdschriften misschien waardevoller
is.
Keurig weergegeven zijn onder meer de
opiumzaal uit 'De Blauwe Lotus', de
Inca-raadszaal uit 'De Zonnetempel', de
kelder uit 'De Krab met de Gulden
Scharen' en de bovenste trap van de
maanraket of de mini-duikboot, ontwor
pen door de onvolprezen professor Zon
nebloem.
Daarnaast zijn er talrijke waardevolle en
zeldzame voorwerpen waarop Hergé
zich baseerde voor zijn tekeningen. Zo
treft men er een authentieke kleder
dracht aan van een negentiende eeuwse
Siouxhoofdman, het verkleinde hoofd
uit de Jivaroscultuur (Kuifje en de Pica-
ros) en de scepter van Ottokar IV.
Sporadisch betrokken in vuurgevechten,
ontbreekt het ook niet aan de originele
wapens, zoals het Hotchkiss-machmege-
weer waarvan de grenswachten van San
Theodoros zich bedienen (Het Gebroken
Oor), de Luger PI08 uit Vlucht 714 of
het Sturmgewehr 44 waarmee Kuifje de
Mosquito's neerhaalt in 'Cokes in voor
raad'.
De sympathie die Hergé en Tintin nog
steeds genieten, is concreet en voelbaar,
aldus Stéphane Steeman in zijn inlei
ding.
Op enkele Nederlandstalige onderschrif
ten en een kleine brochure na lijkt het
erop alsof het Kuifje in Nederland een
grote onbekende is. De extra-uitgaven
van Nederlandstalige weekbladen bij het
overlijden van Hergé in 1983 ontbreken,
omdat verzamelaar Stéphane Steeman
zo aangeslagen was dat hij ze niet kon
bemachtigen. Zelfs in de piramide met
kaften in alle talen ontbreekt een Neder
landstalig avontuur.
Toch aangenaam verrast door de veelzij
digheid, blijft de vraag waarom de
'grootste Hergé-tentoonstelling ooit ter
wereld gehouden, als het ware 'aan het
einde van de wereld' wordt gehouden.
Hergé zou dit eerbetoon allicht te groot
vinden, maar Kuifje en zelfs Bianca Cas-
tafiore verdienen beter dan in Welken
raedt zowel in het cultureel centrum als
bij de slager tussen de coteletten geëerd
te worden.
De tentoonstelling 'Alles over Hergé'
loopt tot 15 september en is dagelijks toe
gankelijk van 10.00 tot 19.00 uur. vrij
dag tot 22.00 uur. De toegang bedraagt
300 fr. (zo'n 16 gulden), voor personen
van 7 tot en met 77 jaar.
kt
(IJMEGEN - Stripheld Obelix, de
Onoverwinnelijke Galliër, verbaas-
e zich keer op keer over hen:
(are jongens, die Romeinen'. De
irecteur van het Verkehrsamt in
.anten, Peter Friese, noemt hen
ie eerste toeristen in deze regio',
het Rijnland begint bijna iedere
itorische beschouwing met de
zenCfase: 'Reeds de oude Romeinen...'
Iet verhaal is bekend; de Romeinen wa-
ïn niet alleen veroveraars, ze brachten
ik een hoogstaande beschaving naar
drassige streken, waarvan tot op de
van vandaag sporen zichbaar ziin.
'li Xanten bijvoorbeeld, één van de be-
Migrijkste plaatsen in het Romeinse
ijnland, en in Nijmegen, waar opstan-
lingenleider Julius Civilus op de balu-
ade van het Valkhof tandenknarsend
wrekende heerscharen zag naderen,
ijmegen (Ulpio Noviomagus) ligt twee
;marsen van Xanten (Colonia Ulpia
liana). Een afstand van ongeveer 65
lometer. Dat bracht slimme geesten bij
Nijmeegse VVV en de Duitse zuster-
janisatie in Xanten op een lumineus
:e. 'Waarom', zo werd er geredeneerd,
>pen we die oude marsroute niet om
meel ^ia Romana en stippelen we een rou-
T uit voor wandelaars, fietsers en auto
mobilisten?'. Met financiële steun van
Europees fonds voor regionale ont-
celing werd een tocht ontworpen,
trin zowel cultuur-historische ele-
:nten als fraai natuurschoon zijn opge-
imen.
ie denkt dat hij letterlijk in het voet-
ior van de Romeinse legioenen treedt,
ft het mis. Het is namelijk zeer aan-
nelijk dat de soldaten langs de Rijn
•kken en het ondoordringbare woud
iden. De Via Romana laat, afgezien
in het startpunt Nijmegen, de rivier
*ts liggen, voert door het schilderachti-
Kranenburg en Kleef, naar Kalkar
lar onlangs nog het in gebruik nemen
(n de omstreden kerncentrale werd af
blazen) en vandaar naar Xanten. Het
idstation lag ooit aan de Rijn, maar
rd 'een dode stad' toen de bedding
ih in de 16de eeuw een stuk oost-
irts verlegde.
Desondanks zijn er genoeg Romeinse
resten langs de route te vinden, die de
naam Via Romana rechtvaardigen. Peter
Friese meent dat het begrip ook niet te
eng moet worden opgevat: „Natuurlijk
gaat het in eerste instantie om de Ro
meinse overblijfselen, maar de route
leidt ook langs kerken, ruines en andere,
historisch waardevolle plaatsen".
Het startpunt van de route is het Hol
land Casino in Nijmegen. Een opmerke
lijk begin. Is het een verwijzing van de
voorliefde van Romeinen voor spelen?
Of zou de VVV de mensen alleen maar
op een van de nieuwste aanwinsten van
de Waalstad willen wijzen? Dichterbij
gekomen wordt alles duidelijk. Tijdens
de bouw van het casino is een deel van
een laat-Romeinse muur blootgelegd. In
de vitrine is een deel van het originele
verwarmingssysteem te zien, dat in 1985
werd opgegraven.
De geschiedenis van Nijmegen begint 12
voor Chr., als Romeinse legioenen ons
land binnendringen. Nijmegen is de eni
ge plaats in Nederland waar bewijzen
zijn gevonden van een zo vroege aanwe
zigheid van de Romeinen. De ontwikke
ling van militaire legerplaatsen, het ont
staan en de groei van Nijmegen als be
langrijkste Romeinse stad op Neder
lands grondgebied (zij was ook het laat
ste steunpunt aan de noordelijke grens)
zijn af te leiden uit de vele opgravingen
die in en rond de stad zijn uitgevoerd.
De eerste meters leggen we af op de
Waalkade en die leiden ons langs het
Valkhof, een karakteristiek punt in Nij
megen. Op de balustrade van het Valk
hof staan de historische woorden van de
Bataafse rebel Julius Civilus, toen hij de
Romeinse troepen zag naderen om Nij-
megen te heroveren: „Hier stond Claudi
us (zoals Julius Civilus ook genoemd
wordt, red.), hier zag hij tandenknarsend
de adelaars, hier zag hij de grimmige
blik van de wrekende heerscharen nade
ren".
Uitgezwaaid door keizer Trajanus ne
men we afscheid van Nijmegen. Eerst
bergopwaarts; veel schakelen, versnelling
1 is populair. We passeren Museum
Kam, waar een enthousiaste amateur-ar
cheoloog allerlei vondsten, zoals aarde
werk, glas, brons, munten en muziekin
strumenten heeft bijeengebracht en de
Romeinse geschiedenis van Gelderland
in beeld is gebracht. De route leidt langs
het Kops Plateau, de enige belangrijke
Romeinse vindplaats in Nijmegen, die
onbebouwd is gebleven. In 1986 is men
hier begonnen met opgravingen die ze
ker nog tot 1995 zullen voortduren. Op
dit plateau hebben Romeinse versterkin
gen gelegen.
Dan gaat het via de reliëfrijke omgeving
van Nijmegen richting Duitsland. Op
merkelijk is de rust, die intreedt bij de
grens. Alsof die niet alleen twee landen
scheidt, maar ook een markering bete
kent tussen stilte en lawaai. Het Ger
maanse Kranenburg is de volgende hal
te. Ook hier een museum met Romeinse
vondsten.
De tocht loopt vervolgens door landelijk
gebied, richting Kleef. Hoewel een amfi
theater in de routebeschrijving staat aan
gegeven worden we hier niets van ge
waar. Wel stuiten we in een kerk op een
altaarsteen, die gewijd is aan de god
Mars-Camulus, en later in ongewijzigde
vorm tot christelijk altaar is gewijd.
In Kleef hoor je net zo veel Nederlands
als Duits. Het is een populaire stad bij
grensstreekbewoners, die goedkoop tan
ken koppelen aan een middagje winke
len. Ook daar kan een kerk bezichtigd
worden. Na Kleef wordt de pedaleur in
de richting Kalkar geleid.
De tocht voert door een bosrijke omge
ving. Fietspaden gaan over in bospaden,
waarop fietsen soms niet meer mogelijk
is. Halverwege het traject moeten we
drie beurten overslaan; we zijn het spoor
bijster geraakt. Een onduidelijkheid in
de routebeschrijving? Of gewoon een na-
vigatiefout? Het laatste is het meest
waarschijnlijk. Hoe het ook zij, met wat
rekenwerk en fortuin belanden we weer
op de oorspronkelijke route en aan het
einde van de middag komt Kalkar in
zicht.
Het plaatsje waar de Romeinen een le
gerkamp hadden, zal altijd geassocieerd
worden met de nucleaire kweekreactor.
Van de commotie van toen is niets te
merken; het stadje ademt een bijna on
wezenlijke stilte uit. Midden op het
plein staat het monumentale stadhuis
(uit de 15de eeuw!), waarachter het
plaatselijke museum haar Romeinse
waar etaleert.
De volgende dag wordt koers gezet naar
het eindstation: Xanten. Was het 'Ro
meinse element' - afgezien van Nijme
gen - tot dan toe maar mager vertegen
woordigd, Xanten maakt op dat gebied
alles meer dan goed. Alleen al het unieke
Archeologische Park. Hierin vinden we
opgegraven resten en gereconstrueerde
bouwwerken van een Romeinse stad, of
wel Colonia Ulpia Traiana, die rond 100
na Chr. werd gesticht en waar 10.000
mensen leefden. De stad verviel na het
vertrek van de Romeinen en werd later
niet meer herbouwd. Xanten ontstond
even buiten het huidige park, op het
grafveld van de oude Romeinse stad.
Colonia Ulpia Traiana was met een op-
Romeinse overblijfselen
bij de Waalbrug in
Nijmegen. Hoewel de
wandelaar niet 'echt' in
de voetsporen van de
Romeinse legioenen
treedt, zijn er genoeg
Romeinse resten langs de
wandelroute Nijmegen-
Xanten te vinden, die de
naam Via Romana
rechtvaardigen.
M FOTO: PERS UNIE
pervlakte van 73 hectare ongeveer 23
hectare kleiner dan het Romeinse Keu
len. De stad was aangelegd zoals de
meeste Romeinse steden: op het teken
bord ontworpen, met een net van stra
ten, die elkaar vrijwel altijd loodrecht
kruisten, omgeven door een hoge muur
met poorten en torens. Daarachter lagen
woonhuizen, tempels, bestuurs- en bad-
gebouwen en een groot amfitheater
(waar tegenwoordig 's zomers, net als
vroeger, grote openluchtvoorstellingen
plaats hebben).
Dit alles is terug te vinden in het park,
waar de vele meters hoge haventempel
het meest opvallende bouwwerk is. Mo
menteel vinden er nog steeds opgravin
gen plaats en zijn er plannen om de
oude Rijnarm uit te baggeren, zodat de
haven voor de muren van het huidige
park gereconstrueerd kan worden.
Wie er dan nog niet van genoeg heeft,
kan in Xanten zelf een bezoek aan het
plaatselijk museum brengen, waar het
roemrijke verleden in woord en beeld
tot leven komt. Directeur Peter Friese
van het Verkehrsambt verwacht dat het
toch al grote aantal Nederlanders door
Via Romana verder zal toenemen.
Hoe komen de deelnemers weer in Nij
megen? Echte sportievelingen zullen op
eigen kracht op hun schreden terugke
ren, maar bus, trein of taxi zijn ook een
mogelijkheid. Friese: „Er is een ver
voersbedrijf in Emmerich, dat een spe
ciale boot wil inzetten om de fietsers en
wandelaars via de Rijn naar Nijmegen te
brengen".
Wie een speciaal arrangement bij de
VVV in Nijmegen boekt zit helemaal ge
beiteld (al hangt daar natuurlijk wel een
speciaal prijskaartje aan): vervoer terug
wordt geregeld terwijl de (gehuurde) fiet
sen worden opgehaald. Het zal voor ve
len de aantrekkelijkheid van de Via Ro
mana vergroten. Heen is vaak leuker
dan terug.
Van de 'Via Romana', een 65 kilometer
lange wandel-, fiets- en autotocht langs
restanten uit ae Romeinse tijd. ruines,
kastelen en kerken, is bij de WV van
Nijmegen een routebeschrijving verkrijg
baar. Er. zijn speciale arrangementen sa
mengesteld met overnachtingen op basis
van nalfpension in een hotel in Kalkar.
De huur van een fiets is bij het pakket in
begrepen. Inlichtingen zijn te verkrijgen
bij de VVV, telefoon: 080-225440.
