Ellis Peters zit vast aan
Benedictijnse speurneus
Shropshire
Welsh Border
worden
'Cadfael Country'
Middeleeuwse
monnik in
dienst van
toeristisch
Shropshire
ÊeidócSowuvnt
ute BERT JANSMA
l va
jeetjjREWSBURY/SHROPSHIRE -
aderlt kan echt alleen in het z'n eigen
m'njiorie koesterende Engeland. Een
ookjideleeuwse monnik die nooit
n heeft, maar wel inmiddels
ladingen Britten, Amerikanen
af en toe een Nederlander tot
pelgrimage verleidt naar de
ontjkken waar hij zijn voetstappen
zou hebben.
istni
prachtig gebied in het befaamde
ookjart of England', Shropshire, dat zich
de zwarte pij van die Benedictijn
tch, ither Cadfael vastklampt om het toe
dat he aan te zwengelen. En een be-
zer ifiafde mini-merchandising op middel-
isjwse leest met Brother Cadfael-roe-
n ders, Brother Cadfael-borduurpatronen
denllkopieén van middeleeuwse cartogra-
htig laan de hand van Brother Cadfael.
ijkedt is allemaal de schuld van Ellis Pe
ri, enl. een kleine, bebrilde en vriendelijke
lie van nu 76 jaar oud. Zij bedacht
•ther Cadfael (spreek uit: Ketfail)
|d 1975. Een monnik die toen al tegen
zestig liep, z'n domicilie had in de
jte abdij van Shrewsbury (spreek uit:
Dowsbry) en daar leefde in roerige tij-
i: de oorlog om de hegemonie in Brit-
iè tussen koningin Stephen en keize-
Maud, in de twaalfde eeuw. Maud:
Ihter en erfgename van de Engelse ko-
g Henry II, als kind uitgehuwelijkt
ader} Duits en Rooms keizer Heinrich V;
venPhen de Blois: de neef van Henry die
op p na zijn dood in Westminster tot ko-
ziflB liet kronen. Tijdens hun negentien
ver tóe oorlog spelen de Chronicles van
niep Peters. Zij gaf haar Cadfael in '76
igoojj plaats in de Britse detective-litera-
als c|r als 'voorganger' in de traditie van
en eFStertons Father Brown en Conan
n ki»le's Sherlock Holmes. Een speurneus
an a[ anders dan anderen was. Geweld-
den boven het strijdgewoel verheven,
Br met een brein geschapen voor het
vadefabineren en deduceren' en met een
imbipdlijk (kruistochten) verleden achter
hes f habijt goed voor meer dan voldoen-
tiensenkennis.
had er geen idee van wat ik toen
fors fcorzaakte" zegt Ellis Peters nu, acht
te vef boeken met diezelfde Brother Cad-
n v». m de hoofdrol later. „Ik had er geen
]e van wat voor veeleisende mentor
in het leven had geroepen. En het
;te waar ik aan dacht was een série
:en over hem".
jmbertoeco
fiiddels is er door een producent van
i een 'optie' gekocht op de rechten
BROTHER CADFAEL: DETECTIVE IN PIJ WORDT WERELDSUCCES
om de avonturen van Cadfael te verfil
men, worden Ellis Peters' boeken ver
slonden in Engeland, zijn ze er gek op in
Amerika, werden ze in diverse talen ver
taald en zijn er in Nederland en België al
meer dan 100.000 exemplaren verkocht.
De Nederlandse uitgever De Boekerij:
„Wij zijn wat later gestart met de sene
en hebben achter elkaar een aantal van
haar boeken op de markt gebracht om
de achterstand in te halen. We geloofden
erin, terwijl iedereen in het boekenvak
het niet zag zitten. Al eerder had een uit
gever het met een enkel Brother Cadfael-
mysterie geprobeerd, maar dat was niets
geworden. Wij hebben die opnieuw laten
vertalen, de boeken een wat Middel
eeuws uiterlijk gegeven en het ging lo
pen. Nu zijn we nog twee boeken achter
op de Engelsen. Het eerstvolgende Cad-
fael-mysterie dat dit jaar komt is 'Het
rechte pad' (The Heretic's Apprentice')".
De door Umberto Eco's 'In de naam
van de roos' en zijn navolgers veroor
zaakte rage rond de Middeleeuwen heeft
zeker een rol gespeeld in dat succes hier.
Maar van enigerlei vorm van diefstal
kan je Ellis Peters niet betichten: „Ik
was die Eco ver voor" lacht ze fijntjes.
Uit de manier waarop ze het zegt, lijkt
ze weinig op te hebben met het werk van
de gevierde Italiaanse professor. „Nee"
zegt ze eerst aarzelend. „Ik vind dat de
lezers zich bij de neus hebben laten ne
men. Je geeft een boek toch geen titel die
je pas in de allerlaatste zin verklaart en
dan nog in het Latijn? En dan al die on
vertaalde citaten? Ik ben een 'storytel
ler', ik vind dat je je lezer je verhaal zo
helder mogelijk moet voorschotelen".
Pseudoniemen
Ellis Peters heeft enig recht van spreken.
Want ze schrijft al heel haar leven histo
rische romans. Haar fanclub, ontstaan
na het optreden van Cadfael - was met
stomheid geslagen toen die het ontdekte.
Ellis Peters had als Edith Pargeter (haar
eigen naam) al sinds 1951 een grote serie
historische romans geschreven, door de
Britse vakpers stuk voor stuk lovend
ontvangen. Bij de speurtocht naar titels
kwam nóg meer voor de dag. Vóór de
oorlog ('38 en later) schreef ze detective-
boeken onder de pseudoniemen Jolyon
Carr, John Redfern en Peter Benedict.
Ze schreef reeksen korte verhalen die
werden opgenomen in Mystery-series ge
redigeerd door Len Deighton en Isaac
Asimov, ze werd zij aan zij gepubliceerd
met George Simenons Maigret, en haar
verhalen verschenen in de Hitchcock-
bundels 'Stories for the nervous'. Na het
succes van de Cadfael-reeks heeft ook
het Engelse boekenvak de doopceel van
de schrijfster opnieuw gelicht. Met als
resultaat in Shrewsbury op de tafels bij
een kwaliteitsboekhandel als Waterstone
wel dertig verschillende boeken van me
vrouw Peters. Vele met opdruk: Van
Edith Pargeter, ook bekend als Ellis Pe
ters. En nóg verrassender: de rustige
oude dame die nu nog één boek per jaar
schrijft, kreeg voor haar vertalingen uit
het Tsjechisch (poèzie en de beroemde
'Vertellingen van de Kleine Zijde' van
Jan Neruda) culturele onderscheidingen
van de Tsjechoslowaakse regering.
T olerante monnik
Die hernieuwde belangstelling voor haar
oudere werk moet Ellis Peters een genoe
gen doen. Tenslotte nam ze niet voor
niets een pseudoniem aan toen ze haar
eerste Cadfael-mysterie publiceerde: „Ik
kreeg het idèe voor een moordmysterie
toen ik in de historie van Shrewsbury
Abbey in de twaalfde eeuw dook. Ik had
er het Middeleeuwse equivalent van een
detective voor nodig. Aangezien het ge
bied hier steeds speelbal en strijdterrein
geweest is tussen Wales en Engeland,
moest hij zowel Engels als Welsh Gaelic
spreken. Dus heb ik een Welshman van
hem gemaakt. Een oudere, wereldwijze
en tolerante monnik die al zeventien
jaar het tonsuur draagt. De naam Cad
fael heb ik één keer genoemd gezien in
een historische kroniek uit Wales, daar
na nooit meer. Het was de doopnaam
van Saint Cadog van Glamorgan. Na dat
mysterie-uitstapje haastte ik me als
Edith Pargeter weer terug naar m'n his
torische romans. Maar één boek later
kon ik de verleiding toch niet weerstaan
om wéér een mysterie te schrijven rond
het beleg van Shrewsbury en het door
koning Stephen aangerichte bloedbad in
het garnizoen. Daarna bleek er geen weg
terug". Edith Pargeter zat als Ellis Peters
voor de rest van haar leven vastgeklon
ken aan haar Brother Cadfael. „Ach",
vindt ze wanneer ze terugkijkt, „ik heb
vanaf m'n dertiende geschreven. Ik heb
al die tijd van m'n schrijven kunnen le
ven. „I'm one of the lucky ones". Ik heb
geluk gehad."
Vaticaan
Inmiddels heeft ze een publiek over de
hele wereld. Een actie, eind vorig jaar
door de Boekerij gehouden, toonde aan
dat haar publiek tussen de twintig en de
vijftig jaar oud is (63%), en dat ze véél
vrouwelijke lezeressen heeft. Reacties
krijgt ze van over de hele wereld. „Zo
veel, dat ik soms niet meer aan schrij
ven toe kom", zegt ze, „want tot nu toe
wil ik ze beslist allemaal persoonlijk be
antwoorden. De leukste reactie kreeg ik
nota bene uit het Vaticaan. Een dankba
re tekst op de achterkant van een Pea-
nuts-kaart!".
Het unieke aan de boeken van Ellis Pe
ters is dat ze maar ten dele fictie zijn. De
grote gebeurtenissen die ze als basis
neemt zijn historisch, de plaatsen die zij
noemt bestaan nog in dat fraaie histori
sche grensgebied tussen Engeland en
Wales. Bij haar lezers begon interesse te
ontstaan naar die achtergronden en dat
werd het begin van de Cadfael-pelgrima-
ges. Een gids van de toeristische Heart
of England-organisatie: „Het gekke was
dat Shropshire voornamelijk een door
gangsgebied was voor toeristen. Ze gin
gen via Shropshire naar Schotland, naar
Chester, naar het Lake District of naar
Wales. Niemand kwam hier om Shrops
hire zelf'.
Arthur Fielder, inmiddels aan het hoofd
van het bureau 'Brother Cadfael Mer
chandise' had in die tijd een organisatie
firma. De bestuurderen van Shropshire
vroegen hem mee te denken over een
manier om hun County wat meer in de
belangstelling te brengen. Er werd met
een scheel oog gekeken naar al die toe
risten in de Codswolds en in Shakespea
re's Stratford-upon-Avon. Fielder: „Ik
heb toen de Cadfael-boeken van Ellis
Peters genoemd. Ze waren ideaal omdat
ze zich hier allemaal afspelen en omdat
de locaties nog te herkennen zijn".
Sindsdien bestaan er Cadfael-arrange-
menten, zijn de gidsen van de streek in
gespeeld op de boeken en arriveren de
Cadfael-toeristen in bussen, te beginnen
met de lezeressen van het blad Womans
Home Journal. Het is bijna ontroerend
achterin de Normaans-Gotisch-Victori-
aanse Heilig Kruis-kerk van de vroegere
Abdij van Shrewsbury een stalletje met
boeken van Ellis Peters aan te treffen en
een bescheiden souvenirwinkeltje. Ar
thur Fielder: „We zijn heel voorzichtig
met die 'merchandizing' begonnen. Het
mochten absoluut geen Disney-toestan-
den worden. Edith heeft in alles een be
slissende stem. Als wij met een idee ko
men en zij ziet dat niet zitten, weg er
mee". Inmiddels zijn er kaarten, een
zakje met een kruiden potpourri, samen
gesteld volgens de in de Cadfael-boeken
genoemde heilzame combinaties, glas-
en aardewerk, kaarten. Brother Cadfael-
wandeltochten. Brother Cadfael-Car
Trails.
Mystery-tours
Maar het opvallendste en toeristisch aar
digste zijn de zogenaamde 'mystery-
tours': Tochten langs de historische plek
ken uit de boeken. Ik maak er een mee
in gezelschap van de Nederlandse en
Belgische winnaars van een Cadfael-
wedstrijd. De tocht gaat langs pittoreske
stadjes als Woodstock, Bridgnorth, Lud
low en Much Wenlock. Langs kerken als
de Kapittelkerk van de Maagd Mana in
Shrewsbury zelf met een unieke collectie
middeleeuwse glas-in-lood-ramen (deels
pas uitgeleend aan Parijs) afkomstig uit
Herchenrode, Treves, Clairvaux en de
Nederlanden. Het kasteel van Stokesay
en de Johannes de Doper-kerk, beide
oorspronkelijk uit de twaalfde eeuw. En
de grandioze ruines van de grote Engelse
abdijen, zoals Wenlock Priory (uit het
boek 'Het rechte pad'), Haughmond Ab
bey (uit diverse boeken). De abdijen zijn
verwoest en niet meer bewoond na de
beruchte 'Dissolution of the Monaste
ries', aan het eind van de regering van
Hendrik de Achtste. Toen hij de Engelse
kerk losmaakte van Rome, had hij - om
met Anne Boleyn te kunnen trouwen -
de clerus al trouw aan zijn persoon laten
zweren (Thomas More zei 'nee' en werd
onthoofd). Dat was niet genoeg: de ab
dijen waren zo machtig en rijk dat het
complete systeem ontbonden werd,
monnikken een andere professie moes
ten zoeken en de staat de rijkdommen
inpikte.
Hoe machtig die abdijen waren valt zelfs
aan de verwoeste glorie van de ruines
nog af te lezen. Tijdens die 'mystery
tours' krijgen de deelnemers teksten met
verborgen 'clues' die verwijzen naar wat
ze onderweg zien. Wie aan het slot het
dichtst en het meest gedetailleerd bij dc
oplossing van het opgegeven raadsel
komt, wordt beprijsd. Een 'quiz' die
dichter in de buurt van 'Twee voor
twaalf dan van 'Prijzenslag' komt: je
hebt er je hoofd absoluut bij nodig.
Ellis Peters heeft wat losgemaakt met
haar Brother Cadfael. Maar als je vraagt
hoe hij er uit ziet, houdt ze haar mond.
Een boekuitgave die een wat naturalis
tisch, Savonarola-achtig portret op het
omslag had, werd afgekeurd. „Nee. ik
heb me nooit een bepaald beeld van
hem gemaakt. Dat wilde ik niet", zegt
ze. Dat wordt nog wat als er een acteur
gezocht moet worden voor de hoofdrol
in de serie die er ongetwijfeld van zal
komen. Ellis Peters heeft zeggenschap in
de keus van de hoofdrol. „Het enige dat
ik weet is dat hij in die twintig jaar dat
hij op papier bestaat maar een jaar of
zes. zeven ouder is geworden". Ze glim
lacht. In hoeverre zou Brother Cadfael
op haarzelf zijn gaan lijken?
s Peters: „Ik vind dat je
lier je verhaal Zo helder
gelijk moet
rschotelen
htsEen mistery-tour
J1 Cadfael-fans onder
IJK$r l°n8s de grandioze
ties van de grote Engelse
lijen, zoals Wenlock
ory (uit het boek 'Het
rainij'* P°d'), Haughmond
lreur*>' (uit diverse boeken).
