het buitenbad verzuipt
„Als je het bad
niet tot 27 graden
verwarmt, komt
er geen hond.
Vroeger
deden we dat
alleen voor
gehandicapten"
IK
■CeidócSouAOtit-
CLARISSE BUMA en WIM BUNSCHOTEN
ZATERDAG 15 JUNI 1991
Ooit lagen we met z'n allen gezellig in het oersimpele, bedompte binnen
bad. Zwemmen was gezond. Baantjes trekken. Wijd, spreid, sluit. Dat
kon zo niet doorgaan. Na '75 begonnen de bezoekersaantallen langzaam
te kelderen. Maar de baden gingen in de tegenaanval met kunstmatige
golven, knuffelmuren en torenhoge glijbanen. En inderdaad de bezoekers
lijken terug te komen. De verliezen zijn weliswaar gigantisch, maar dat
hoort erbij met welzij nsinstellingen. En de buitenbaden? Bar en boos. De
leegloop is daar compleet. Het ene na het andere openluchtbad hangt het
slot aan de poort. Er is geen redden meer aan. „Zelfs als het buiten 25
graden is vind je meer mensen binnen dan buiten".
EN HAAG - Misschien niet ra-
loos, maar toch lichtelijk in pa-
;k wenden nogal wat gemeenten
:h de laatste jaren tot de Vereni-
ig van Nederlandse Gemeenten
et de brandende vraag: wat
oeten we met ons buitenbad? De
wil het niet met zoveel
jorden zeggen, maar meestal is er
en ontkomen aan: de tent moet
|ht.
erst dachten we nog dat het om inci-
nten ging. Maar de laatste vijf jaar
irden steeds meer buitenbaden geslo-
zegt drs. J. Machiels, werkzaam bij
afdeling onderwijs, cultuur, sport en
reatie bij de VNG. „Voor alle duide-
heid: wij adviseren nooit dat een
:nluchtbad moet sluiten. Dat moet de
latselijke politiek zelf beslissen. Zo'n
iting ligt immers ook heel gevoelig,
woners die in actie komen en handte-
ningen gaan verzamelen. De vraag is
eds: hoeveel geld heeft men er nog
Dr over om zo'n bad open te houden.
VNG is er al-
voor- en na-
van slui-
g. Wij vertel-
hoe collega-
neenten de
iblemen aan-
Jcen. Maar
:ds weer blijkt
de mogelijk-
len beperkt
h. De onver-
jdelijke conclu-
[komt dan toch
1 ik neer op slui-
jar of het nou
it om pierebad-
of heuse
lympische ba
lt', in de open
fht of overdekt
de zwembaden, zelfs de subtropische
- emparadijzen, maken miljoenenver-
gen. „Een zwembad is een welzijnsin-
jlling. Net als schouwburgen, sporthal-
I en amateuristische kunstbeoefening.
zijn niet sluitend te exploiteren.
ioit hebben zwembaden winst ge
takt", benadrukt W. Halsema van de
jtdelijke Contactraad, waarin de mees-
gemeentelijke baden zijn verenigd.
gemeenten houden de baden in
nd. Dat kost geld. Zeker omdat de
leste vriendelijke tarieven hanteren,
kar als het gaat om de buitenbaden
i. rdt het een wel heel erg dure grap. De
jderlander is met geen stok het buiten-
3 meer in te krijgen.
cijfers van het Centraal Bureau voor
[Statistiek (CBS) blijkt dat in 1988 82
[joen bezoekers bij de zwembaden
binnen gingen. Op het eerste ge-
ht lijkt dat overweldigend, maar in
p passeerden nog 110 miljoen zwem-
jtigen het loket. Opmerkelijk is echter
f in 1988 het bezoek aan de overdekte
pen en combi-baden weer licht is ge-
terwijl het bezoek aan de buiten-
len dat jaar verder is gedaald.
Jroekriem
I de jaren zestig en zeventig speelden
fers nauwelijks een rol. We hadden
ld als water. Geen wonder dat het ene
i het andere zwembad uit de grond
rd gestampt. De kosten? Een nulletje
fcer of minder maakte niet uit. „Ja....
'bomen groeiden tot in de hemei", er-
ci IWit Halsema van de Contactraad. Die
2__aen zijn voorbij. Overheden halen de
pekriem aan. „Het is ook logisch dat
meenten zich in tijden van bezuinigin-
h afvragen of het sociale rendement
in het zwembad opweegt tegen de kos-
tt. Op basis van een onderzoek van het
nisterie van WVC zijn de gemeenten
>p toe overgegaan de kosten te minimali-
ie [en. We zitten met hoge lasten als het
at om personeel, energie en waterzui-
Iring. Er zijn gemeenten die de verwar-
fng buiten hebben stopgezet. Voor vele
Drdt de functie van het openluchtbad
roieus".
por het verval van de buitenbaden zijn
lgens de ingewijden enkele oorzaken,
p te wijzen. Het weer speelt uiteraard
h rol. Dat blijkt dit seizoen ook weer
Verduidelijk. De geharde zwemmer is
kt week geworden. „We leven in een
arinjee landje. Mensen gaan naar het bui-
nland, zitten in de zon en kiezen in
rdë^derland voor de warmte van het bin-
jnbad. De beslotenheid, de sfeer, dat is
f misschien", zegt Halsema. „Maar
Jfs als het buiten 25 graden is vind je
f I een combi-bad - een combinatie van
h openlucht- en overdekt bad - meer
lmepnsen binnen dan buiten".
jvendien hebben de buitenbaden con
ventie gekregen van de recreatieplas-
n, waarvan er de laatste jaren nogal
,an ft zijn aangelegd. Als de mensen kie
lt voor de openlucht, kiezen ze ook
ht voor 'buiten'. Met het hele gezin de
ptuur' in lijkt de Nederlanders van-
lag de dag meer aan te spreken dan het
kemmen in een betonnen bad. „Je
ïdt je hele rotzooi in de auto, rijdt met
I familie naar de waterkant en zet de
jto 'voor de deur' neer. Dat spreekt
Lpnsen meer aan". Ook speelt een rol
[t het water van de natuurbaden er de
taste jaren beter op is geworden. Ter-
Ijl bij het publiek de indruk heeft post-
jvat, dat het chloor in de zwembaden
[oit gezond kan zijn, aldus het al
'der genoemde onderzoek van WVC.
„Badmeester ben ik
al bruin", heeft deze
medewerker van het
Sterrenbad in
Wassenaar dit
seizoen nog niet
gehoord".
Uit het rapport 'Zwemmen in de markt'
blijkt tevens dat de openingstijden van
de zwembaden maar matig bekend zijn
bij het grote publiek. „Dat betekent per
manente onzekerheid over de vraag: kan
ik er wel terecht?" aldus de onderzoe
kers.
Tot slot heeft de Nederlander meer keu
zemogelijkheden gekregen voor sport en
spel in zijn vrije tijd. Het zwemmen
heeft concurrentie gekregen.
Doormodderen
Met de binnenbaden gaat het overigens
ook niet vanzelf. Het is noodzakelijk de
baden steeds te moderniseren om te
voorkomen dat de voorzieningen zich
zelf uit de markt prijzen. De tijd dat
mensen genoegen namen met simpele
vierkante afmetingen is voorbij. De ge
meenten investeren in glijbanen, golfslag
en whirlpools. „Men speelt in op de re
creatiebehoefte van de bevolking".' Met
het risico dat de lol er straks af is en de
investeringen voor torenhoge schulden
zorgen? „Je moet altijd voldoende geld
achter de hand hebben om de baden aan
te passen aan de wensen van de bevol
king", zegt Halsema.
Overigens heeft hij sterk de indruk dat
het baantjes trekken weer in is, met
name bij ouderen. Die groep kan van
daag de dag zwemmen - vroeger liepen
nogal wat oudere Nederlanders rond
zonder zwembrevet - en de gezond
heidsrage heeft ervoor gezorgd, dat ze
ook daadwerkelijk met grote regelmaat
het water induiken. „De uurtjes voor 55-
en 60-plussers zijn ongelooflijk druk be
zocht".
Naast voortdurende aanpassingen moet
ook de promotie-actie Zwemfan nieuwe
mensen het water inlokken. Een landelij
ke zwemdag, een zwemcadeau-bon, ad
vertenties, voordelige tarieven, reclame
boodschappen op radio en tv moeten
meer mensen naar de baden lokken en
dus meer geld in het laadje brengen. De
eerste acties gingen in januari van start.
Maar kan daarmee ook het openlucht-
zwemmen van de ondergang worden ge
red? Halsema heeft niet direct een oplos
sing in petto. Het lijkt gedaan met het
leeuwedeel van de buitenbaden. In som
mige gemeenten mogen ze uit sociale
overwegingen nog wat doormodderen.
Maar veel andere lokale politici hakken
de knoop door en sluiten het buitenbad
en soms ook het verouderde binnenbad
om er een nieuw, spannend overdekt
zwemparadijs voor in de plaats te zetten.
Dat alles onder het motto 'verliezen ma
ken we toch'. De exploitatielasten zullen
immers altijd aanzienlijk blijven.
Volgens VNG-mede werker Machiels ko
men er ook vrijwel geen nieuwe open-
luchtbaden meer bij. „De nieuwe baden
die worden gebouwd zijn vrijwel alle
maal binnenbaden. Vaak met een ligwei-
de erbij, zodat de mensen wel buiten in
de zon kunnen liggen als het mooi weer
is". Het overkappen van een buitenbad,
wat op zich misschien een goedkope op
lossing lijkt, is volgens hem niet opti
maal. „Er zijn dan toch vaak de nodige
andere aanpassingen nodig. Dus is het
meestal voordeliger helemaal nieuw te
bouwen".
Uit handen geven
Willen gemeenten hun buitenbad on
danks de grote verliezen niet sluiten,
dan is er soms nog een andere mogelijk
heid om de verliezen binnen de perken
te houden. Zo kunnen gemeenten de ex
ploitatie uit handen geven aan Sport
fondsen Nederland nv, een bedrijf dat
nu al zo'n honderd zwembadcomplexen,
onder zijn hoede heeft. Kennelijk ziet
het bedrijfsleven nog wel brood in het
zwemwezen, maar aaar moet uiteraard
wel wat tegenover staan. Sportfondsen
nv gebruikt vier basiscontracten voor sa
menwerking met de gemeenten, die va
riëren van de traditionele exploitatiebe
geleiding tot vrijwel volledige privatise
ring. „Wij leveren diensten op het ge
bied van managementbegeleiding, boek
houding, salarisadministratie en dergelij-'
ke", zegt woordvoerder R. Geritan. „In
ruil daarvoor krijgen wij een vaste, jaar
lijkse vergoeding. Verder legt de ge
meente het exploitatieverschil bij".
Neemt Sportfondsen zelf alle financiële
risico's op zich, zoals in het meest ver
gaande contract gebeurt, dan betaalt de
gemeente alleen een vaste, jaarlijkse ver
goeding. „Maar in dat geval willen wij
natuurlijk meer medezeggenschap".
Sportfondsen nv verzacht dus alleen de
pijn. Want hoe dan ook: het kost de ge
meente altijd geld.
Koelboxen
Illustratief voor de toestand van de
zwembaden is de gemeente Oegstgeest.
Veronica-voorzitter en oud-staatssecreta
ris drs. J. van der Reijden is tevens wet
houder voor het CDA in die gemeente.
Hij heeft sportzaken en dus zwembad
Poelmeer in zijn portefeuille. Het bui
tenbad dat hij nu voorstelt te sluiten, is
in de jaren zestig mede aan de hand van
zijn adviezen gebouwd. Van der Reijden
voelt zich thuis in het water. Hij was
trainer voor wedstrijdzwemmers in bin
nen- en buitenland. Een van zijn pupil
len belandde in '49 bij de nationale
kampioenschappen op de hoogste tree
van het ereschavot. Hij trainde zijn
echtgenote, die tot de nationale zwem-
top behoorde en was twintig jaar lang
waterpolocoach. Ooit gaf Van der Ren
den gastcolleges zwembadenbouw aan de
Technische Universiteit in Delft.
„In die tijd was Poelmeer een zeer, zéér
geslaagd bad. Op zomerse dagen kwa
men er met gemak tien- tot twaalfdui
zend mensen. Ook toen waren er verlie
zen - hoewel beperkt - maar het bui
tenbad had in elk geval een duidelijke
maatschappelijke functie voor de ge
meenschap. Het hele gezin ging een dag
je naar het zwembad, 's Morgens met
z'n allen op de fiets. Ma werd met tentje,
koelboxen en kinderen op de speelweide
afgezet om alvast het terrein af te bake
nen. Voor je het wist was je te laat. Pa
ging intussen boodschappen doen om
zich later tevreden bij de familie te voe
gen. Wat waren we gewend in die dagen?
Er waren geen auto's voor het gros van
de mensen, op z'n best brommers. De
eisen zijn hoger komen te liggen. Er
moet geïnvesteerd worden in kwaliteit.
Als je het buitenbad niet tot ten minste
27 graden verwarmt, komt er geen hond.
Vroeger deden we dat alleen voor de ge
handicapten".
Knuffelmuren
Die tienduizenden bezoekers van het
buitenbad Poelmeer te Oegstgeest zijn
anno 1991 in geen velden of wegen te
bekennen. Als op een redelijke dag een
paar honderd mensen komen, mag de
gemeente de handen dichtknijpen. Ook
in het binnenbad begint het erom te
spannen. Vorig jaar werden voor het
eerst minder bezoekers begroet. Het bin
nen- en buitenbad tezamen levert de ge
meente jaarlijks een verliespost op van
zeven ton. Bovendien kwam de wet Hy
giëne en Veiligheid Z wemgelegenheden
om de hoek kijken. Aanpassingen waren
nodig. De operatie zou enkele tonnen
kosten. De gemeente heeft besloten het
buitenbad te sluiten. Om die reden heeft
Oegstgeest van de provincie Zuid-Hol
land een ontheffing gekregen en hoeven
de aanpassingen niet te worden uitge
voerd.
Het voorstel van het college is het bui
tenbad en de ligweide te verkopen aan
een projectontwikkelaar, die er wonin
gen gaat bouwen. Met de opbrengst gaat
de gemeente het binnenbad grondig re
noveren. De gemeenteraad heeft als eis
gesteld dat de resterende jaarlijkse lasten
het half miljoen niet mogen overschrij
den.
„Het rechthoekige binnenbad heeft afge
daan", zegt Van der Reijden. „Er is be
hoefte aan baden in de vorm van een
nier, een schelp en een ovaal om het ge
zellig te maken. Vroeger kleedde je je
snel uit in het badhokje, je dook het wa
ter in, zwom van links naar rechts en
klom op de kant om uit te hijgen. Nu
moet je vooral proberen de mensen be
zig te houden met knuffelmuren, water-
wervelingen, glijbanen en allerlei andere
apparaten. En dan hoop je dat er genoeg
mensen komen, zodat het verlies van
vijf ton niet wordt overschreden".
De maatschappelijk onaanvaardbare
verliezen van de buitenbaden en de ook
niet in alle gevallen rooskleurige situatie
van de overdekte baden is volgens de
wethouder „trendmatig". „Het geldt
voor alle baden die in de jaren zestig
zijn gebouwd. Vrijwel alle gemeentebe
sturen in de omgeving overwegen slui
ting van de buitenbaden".
Milieu
Zoals de VNG al aangaf gaat sluiting
niet zonder slag of stoot. Oegstgeest kan
er over meepraten. Een groep trouwe
buitenzwemmers is in verzet gekomen
en heeft de Stichting Behoud Openlucht
bad opgericht. De gemeente en zeker wa
terrat Van der Reijden bleek niet onge
voelig voor de beweegredenen van de
actiegroep, die van al dat moderne bin-
nengedoe niets moet hebben. Van der
Reijden: „Het gaat om een groep van
vijftig tot zestig mensen die vrijwel elke
dag om zeven uur 's ochtends komt
zwemmen. Mensen van mijn leeftijd.
Dan vragen ze: moet je ons het laatste
afnemen wat we nog hebben? Dan moet
ik antwoorden dat ze in een paar weken
tijd per persoon al heel veel gas hebben
verbruikt. Ook het milieuaspect gaat een
rol spelen. Een bad van twintig bij vijftig
meter is wel een lel hoor. Moet je eens
kijken wat dat kost".
Toch heeft de gemeente zich het leed
van de geharde Duitenzwemmers aange
trokken. De architect van het nieuwe
zwembad heeft opdracht gekregen te kij
ken of het mogelijk is een simpel, klein
buitenbadje van tien bij vijftien meter te
bouwen. Voorwaarde is wel dat de jaar-
lasten van het totale project de al eerder
genoemde jaarlasten van vijf ton niet
overschrijden. Alleen in dat geval is er
ook ruimte voor de baantjestrekkers,
voor het 'rechthoekige zwemmen' in de
openlucht. Maar aan het uitdelen v^n
dergelijke troostprijzen komen veel ge
meenten niet toe.
