Conservatoria naar twee fasen
te levende letters van
\lligraaf Michael Harvey
Wim Bosman: „Sinatra nog steeds de absolute top"
Dame Peggy's kracht lag in haar eigen gevoelens
[uifST/RTV
CcidóeSouoont
ZATERDAG 15 JUNI 1991 PAGINA 11
rahs roept op nieuw
werp te weigeren
^AG Nederlandse kunstenaars, die wellicht gevraagd
jjrden een ontwerp te leveren voor een kunstwerk op het
In het nieuwe gebouw van de Tweede Kamer, zouden zo'n
Jt resoluut moeten weigeren. Dat is de mening van Rudi
de directeur van het Haags Gemeentemuseum, die minis-
jncona had geadviseerd de Tweede Kamer een beeld van
Lk Yanms Kounellis te schenken. Een advies, dat de Ka-
ielopen dinsdag afwees. Fuchs hekelde gisteren in zijn we-
I column in het NRC-Handelsblad het besluit van de Ka-
„Wij kunnen het standpunt van een partij beoordelen
van algemene beschrijvingen in het verkiezingspro-
Maar dat programma bevat geen oordeel a priori over
hele kunstenaars of kunstwerken. Het is daarom dat de
hitspraak over Kounellis' beeld voor ons, het volk, oncon-
ar is. Puur persoonlijke opinies zijn geen relevante poli-
umenten. De Kamerleden hebben de macht van hun
februikt om het individuele standpunt van de kunstenaar
lijk te maken. Dat is erg voor alle kunst", aldus Fuchs.
NOS-journaal: om de twee uur uitzending
HILVERSUM Het NOS-
journaal zal vanaf 1 oktober
elke twee uur (vanaf 16.00
uur) uitzendingen verzorgen.
De journaals van half zes en
acht uur op Nederland 2 en 3
komen te vervallen. Dit heeft
het NOS-bestuur gisteren be
sloten.
De eerste uitzending is om
16.00 uur op Nederland 1 (5
minuten), de tweede om' 18.00
uur op Nederland 2 (15 minu
ten), gevolgd door een journaal
om 20.00 uur op Nederland 1
(20 minuten) en tot slot een
journaal om 22.00 uur op Ne
derland 3 (10 minuten). De
laatste bulletins van elk 5 mi
nuten zijn geplaatst op Neder
land 1 en 2.
In de nieuwe indeling komen
de actualiteitenrubrieken op
Nederland 1 om 21.30 uur, op
Nederland 2 omstreeks 22.00
en op Nederland 3 om 22.30
uur. Een woordvoerder van de
NOS noemde de overlapping
van de actualiteiten op Neder
land 2 met het journaal van 3
een „oneffenheid" die er in
een volgend stadium nog moet
worden uitgehaald.
Ondanks deze oneffenheid is
er meer coördinatie tussen de
rubrieken dan vroeger. Vol
gens hem is de grote winst nu
dat de journaals op vaste, hele,
uren te zien zijn.
In het NOS-bestuur is ook de
finitief overeenstemming be
reikt over de dagindeling van
de verschillende omroepen.
Die indeling moet nog goedge
keurd worden door het Com
missariaat voor de Media Op
Nederland 1 zitten de NCRV
(maandag en vrijdag), de KRO
(woensdag en zondag), de
AVRO (donderdag en zater
dag) en EO (dinsdag). Op Ne
derland 2 zitten Veronica
(maandag en donderdag), de
VARA (dinsdag en zaterdag),
de TROS (woensdag en vrij
daggen de VPRO (zondag). De
NOS zit samen met de andere
kleine zendgemachtigden op
Nederland 3.
DEN HAAG Minister
Ritzen van onderwijs wil
de conservatoria anders
opzetten. De twaalf oplei
dingen tot musicus in ons
land krijgen met ingang
van het schooljaar 1993-
1994 een tweefasenstruc-
tuur. Ritzen schrijft dit
aan de Tweede Kamer.
De conservatoria krijgen een
eerste fase van vier jaar, die
van hetzelfde niveau moet zijn
als de nu vijf tot zes-jarige op
leiding. De conservatoria
moeten dit realiseren door de
vooropleiding in het basison
derwijs en het voortgezet on
derwijs, op de muziekscholen
en op de eigen vooropleidin
gen te helpen verbeteren en
de kwaliteit van hun onder
wijs beter te bewaken. Boven
dien moeten zij hun studenten
strenger gaan selecteren. Rit
zen wil, bij een gelijkblijvend
totaalbudget voor de instellin
gen, een reductie van het aan
tal studenten met 20 procent.
Alleen voldoende getalenteer
de studenten zouden na de
eerste fase nog een tweede
fase van één of twee jaar mo
gen volgen. Deze tweede fase,
die maar door een beperkt
aantal van de conservatoria zal
worden verzorgd, moet een ni
veau hebben dat aansluit bij de
eisen van de internationale
muziekpraktijk. Ritzen hoopt
met de nieuwe opzet de kwali
teit van het onderwijs van de
conservatoria te verhogen. De
bewindsman volgt met de-
nieuwe opzet in grote lijnen'
het advies van een commissie
onder leiding van de Leidse
hoogleraar prof. drs. V. Hal-
berstadt dat in december aan
hem werd uitgebracht.
TENTOONSTELLINGEN O VER KALLIGRAFIE EN LETTERONTWERPEN
Meermanno-Westree-
Museum van het Boek: 'Mi-
rvey' (keuze uit zijn kalli-
Itterontwerpen en boekoms-
'Van Romeinse kapitaal
idaag8e Romulus'. Geo-
ti maandag tot en met zater-
113.00 uur tot 17.00 uur. Tot
0ERLEMANS
AAG Het Haag-
;eum Meermanno-
nianum moet een
zeldzame musea
alles draait om
m van een kunst
en waar de inhoud
ust wordt gene-
Ook bij de huidige
jties is dat het geval,
[getoonde materiaal
it uit talloze boekpa-
boekomslagen en
ities, maar de bezoe-
niet geacht één
te lezen. Het mu-
vraagt alleen aan-
voor de wijze waar
teksten zijn vorm-
Lezen zou trou-
.b^jook niet meevallen,
n deel betreft het
ie teksten.
laar iderwerp van de twee
egeties is de kalligrafie of-
t684 kunst van het schoon-
en. Tot in de 15e eeuw
de enig bekende grafi-
oell chniek. Slechts een pen,
en inkt waren nodig
'eva ambacht te kunnen uit-
De uitvinding van de
ukkunst reduceerde het
van de kalligrafie.
:schreven teksten wer
den nog slechts voor speciale
gelegenheden gemaakt. Van
daag bestaat er een scala aan
druktechnieken en worden
letters met computers en zelfs
lasertechniek ontworpen. Des
ondanks, of misschien juist
wel daardoor, neemt de be
langstelling voor het oude am
bacht toe.
Professionele ontwerpers en
ook veel amateurs leggen zich
op de kalligrafie toe. Zo geeft
het Centrum voor Kunstzinni
ge Vorming in Den Haag zelfs
een cursus Arabische kalligra
fie. Met hand en geest ontwor
pen letters blijven superieur
aan de digitaal gevormde let
ters, althans dat vinden de
liefhebbers van het ambacht.
De handgeschreven letter is
een kunstwerk met alle ken
merken van vitaliteit, gratie
en uniciteit die daarbij horen.
Romeinse kapitaal
'Van Romeinse kapitaal tot he
dendaagse Romulus' is de titel
van een expositie in museum
Meermanno waarin in vogel
vlucht de ontwikkelingsgang
van het westerse letterbeeld
de revue passeert. De tweede
expositie toont werk van een
eigentijdse beoefenaar van de
kalligrafie, Michael Harvey uit
Engeland. Al ruim dertig jaar
maakt hij letters en boekoms
lagen onder meer voor de uit
geverijen Querido en Arbei
derspers. Hij is een jonge re
presentant van de lange ont-
werptraditie die ooit begon bij
de Romeinen. Het oudste ob
ject van het historisch over
zicht is daarom ook een graf
steen uit de eerste eeuw na
Christus met de tijdloze tekst
'Fabia Anthusa, geliefd door
de haren, ligt hier'. De Romei
nen hebben het Griekse
schrift gestileerd en er een sta
tig alfabet van gemaakt waar
bij de letters allemaal in een
vierkant of ronde vorm pas
sen. Ze kregen kleine, platte
schreven en werden getekend
met afwisselend dikke en dun
ne lijnen. Dit is de oervorm
van het Europese alfabet en
deze lettervorm wordt ook nu
nog in allerlei varianten ge
bruikt. Het is vergelijkbaar
met de architectuur. Basisvor
men uit de Griekse en Ro
meinse bouwkunst hebben
door de eeuwen heen hun pro
minente plaats behouden. Zuil,
fries of tympaan staan nog al
tijd overeind als beeldbepalen
de elementen in de Europese
bouwkunst. Hoe ingrijpend de
techniek ook veranderde, deze
elementen duiken altijd weer
op-
Met het letterbeeld is het niet
anders, de Romeinse kapitaal
geldt als de moeder van alle
letters en is onovertroffen wat
betreft de helderheid, propor-
tionering en het voorname
voorkomen.
Het museum laat ook voor
beelden zien van weelderig
verluchte middeleeuwse boe
ken waarbij de leesbaarheid
lijkt opgeofferd aan de decora
tie van de tekst. In de tijd van
Karei de Grote werd de goti
sche minuskel toonaangevend,
de eerste op grote schaal ge
bruikte 'onderkast'-letter. Er
zou een verwantschap bestaan
tussen de sterk verticale op
bouw van deze letter en de
eveneens verticale gerichtheid
van de gotische bouwkunst.
Een duidejijk schrift leverde
het niet op, maar dat was ook
niet nodig want de monniken
kenden de teksten toch wel uit
hun hoofd.
Een curieus voorwerp op de
expositie is het schoolschrift
uit circa 1800 van de jonge
Haagse baron Van Weestreeni-
anum. Volgens een strenge
leermethode werd hem de
kunst van het schoonschrift
bijgebracht Blijkbaar heeft hij
daar zoveel plezier aan beleefd
dat hij zich later op het verza
melen van boeken en originele
handschriften ging toeleggen.
In zijn woonhuis is nu het Mu
seum van het Boek gevestigd.
Lettersnijder
Omvangrijker dan het histo
risch overzicht is de expositie
met werk van de Britse typo
graaf/kalligraaf Michael Har
vey. Hij is al 30 jaar full-time
bezig met het maken van let
ters. Dat loopt uiteen van graf
schriften beitelen tot het ma
ken van visitekaartjes. In het
Engels heet dit vak lettercut-
ter (lettersnijder) wat toch
mooier klinkt dan ontwerper.
Op de expositie valt ook te
zien hoe hij als een beeldhou
wer uit hout, steen of papier
letters snijdt of hakt. Eigenlijk
is dit de meest primitieve
vorm van schrijven. In al zijn
werk houdt Harvey het Ro
Een bezoekster van de expositie kijkt naar de tentoongestelde boekomslagen met letters ontworpen door Michael Harvey.
FOTO: MILAN KONVALINKA
meinse voorbeeld in het oog
en laat zich niet verleiden tot
fantasie-ontwerpen. Binnen
het stramien van de Romeinse
kapitaal staat hij zichzelf ech
ter wel vrijheden toe als de
opdracht dat toelaat, bijvoor
beeld op de omslagen voor ro
mans van Maarten 't Hart en
Mensje van Keulen. Hij trekt
dan een voet of schreef van
een letter ver zodat een zwie
rig geheel ontstaat en de
strengheid van de Romeinse
kapitaal wordt gerelativeerd.
ston die aan het begin van de
eeuw in Engeland zorgde voor
een ware revival van de kalli
grafie. Hij verzette zich tegen
de slecht verzorgde typografie
die gemechaniseerde drukke
rijen in die dagen produceer
den. En ook keerde hij zich te
gen de onbedwingbare neiging
van typografen de teksten al
te zeer te verfraaien ten koste
van de leesbaarheid. Michael
Harvey volgt hem daarin en
vindt dat creativiteit in dienst
moet staan van de functionali
teit. Niet verwonderlijk daar
om dat hij bij het Romeinse
schrift uitkomt. Dat is onover
troffen wat betreft helderheid
en functionaliteit.
Aan de hand van tekeningen,
foto's en lettermodellen wordt
een recent project van Michael
Harvey toegelicht. Voor de
nieuwe vleugel van de Natio
nal Gallery in Londen (naar
een ontwerp van architect Ro
bert Ventura) heeft hij een
enorm fries ontworpen waarin
op alfabetische volgorde de
namen van de kunstenaars ge
beiteld staan die binnen met
werken zijn vertegenwoor
digd. Een geweldig karwei
omdat de namen precies bin
nen de kalkstenen rand
moeten passen, die bovendien
een paar keer wordt onderbro
ken. Harvey heeft net zo lang
moeten sleutelen aan de dikte
van de letters totdat ze harmo
nieus het fries opvullen. Het
levert een zeer tijdloos beeld
op.
De letter bewijst hier een op
vallend sterke constante in de
westerse cultuur te zijn. De
oude Romein die toevallig in
de 20e eeuws verzeild raakt,
zou in onze cultuur weinig
houvast vinden, maar een
tekst gezet door Harvey zou
hem in ieder geval bekend
voorkomen.
3r nks naar rechts Steve Lawrence, Frank Sinatra en Eydie Gorme, gefotografeerd tijdens hun
izang op Sinatra's 75e verjaardag. Wim Bosman brengt het drietal op 7 oktober naar Den
VOORBURG Officieel
begint de voorverkoop pas
vandaag, maar de telefoon
stond de afgelopen week
al roodgloeiend bij het
kantoor van impresario
Wim Bosman in Voor
burg. Bosman haalt op 7
oktober Frank Sinatra
(75) naar Nederland, en
de fans van 'ol' blue-eyes'
weten zijn kantoor feilloos
te vinden.
Bosman kon de inmiddels be
jaarde zanger naar Nederland
halen dankzij zijn contacten
met het management van de
ster. „We hebben al jaren con
tact daarmee, want het is het
zelfde als dat van Liza Minnel-
li en Sammy Davis jr. Sammy
Davis werd al in 1976, 1978 en
1982 door ons naar Nederland
gehaald en het concert van
Minnelli in 1988 was ook door
ons georganiseerd. De laatste
keer dat Sinatra in Nederland
was in Ahoy' en de RAI kre
gen wij ook het aanbod dat te
organiseren, maar we zagen
ervan af omdat het in zo'n
grote hal moest. Dat was een
bewuste keuze, net als nu. Ik
zie Sinatra liever in een con
certzaal dan in zo'n grote hal".
Dat het uiteindelijk het Haags
Congresgebouw is geworden
waar The Voice optreedt had
meer met de datum te maken
dan dat het een bewuste keuze
was. Vier zalen in Nederland
kwamen voor Bosman in aan
merking voor het concert van
7 oktober: De Doelen in Rot
terdam, het Concertgebouw in
Amsterdam, het RAI-congres-
centrum aldaar en het Con
gresgebouw. Achteraf is hij blij
dat de laatste lokatie als enige
niet was besproken voor die
avond. „In de Prins Willem
Alexanderzaal van het Con
gresgebouw zit iedereen vóór
Sinatra, zoals het hoort als je
een concert bezoekt. In het
Concertgebouw bijvoorbeeld
zijn er altijd plaatsen achter
het podium, zodat je tegen een
rug zit aan te kijken. Dat vind
ik een verschrikking".
Sinatra komt met een 36-mans
orkest en het echtpaar Steve
Lawrence en Eydie Gorme,
inmiddels toch ook al aardig
op leeftijd. De show van het
bejaarde trio heeft onder die
leeftijd echter allerminst te lij
den. weet Bosman. „Ik heb de
recensies uit Amerika er nog
eens op nageslagen en alle
kranten zijn enorm enthou
siast. Het kan ook niet anders.
Als je in deze branche last
krijgt van je stem, of niet
waarmaakt wat je belooft laten
ze je vallen als een baksteen.
Ook Sinatra".
Extra's
Maar Sinatra heeft dan ook
iets extra's, erkent de concert
promotor. „Sinatra is een le
vende legende, een persoon
lijkheid zoals je er geen twee
de treft in de wereld. Er staat
ook iemand op het podium, er
gebeurt iets als hij er is. Sina
tra, Davis, Minnelli, het zijn
natuurtalenten, daar komt nie
mand bij in de buurt. Het is
nog steeds de absolute top".
Toch maakt Bosman zich niet
bezorgd over zijn toekomst als
concertorganisator als het on
verbiddelijke tijdstip daar is
dat ook 'Ol' blue eyes' de ogen
definitief sluit. „Natuurlijk, de
ouderen vallen wel af, maar er
staat ook een nieuwe lichting
aan te komen. Of eigenlijk, die
is er al. Diana Ross, Whitney
Houston, Gloria Estefan, dat
zijn ook mensen die in hun
eentje volle zalen kunnen
trekken. Er is voor mij genoeg
te doen. In september breng ik
Julio Iglesias in Arnhem en
Leeuwarden. Ik organiseer
zo'n 25 concerten per jaar in
die sector, dat is genoeg".
Zorgen dat de zaal niet vol-
komt heeft Bosman niet. „Ach,
toen Sinatra samen met Minel-
li en Davis twee jaar geleden
in Ahoy' was golden er ook
toegangsprijzen van 450 tot
1250 gulden. En daar was het
ook uitverkocht. Nu variëren
de prijzen van 250 tot 750 gul
den. en ik denk dat dat geen
belemmering is. Gezien de be
langstelling die er nu al is voor
het concert, nog voordat de
voorverkoop begonnen is,
denk ik dat de zaal moeiteloos
volkomt". Tegenvallend be
zoek vanwege het concert dat
Sinatra ook in Antwerpen
geeft, half september, ver
wacht Bosman niet, ook al lig
gen de prijzen daar beduidend
lager: 55 tot 275 gulden. „Als
het nou Rotterdam was ge
weest Maar Antwerpen, dat
is voor de Belgen. Ik denk ook
niet dat meneer Breukhoven,
organisator van dat concert, er
problemen mee heeft, anders
had hij wel een exclusiviteits-
contract voor de Benelux gete
kend. Dat heeft hij niet ge
daan. Die twee concerten bij
ten elkaar niet, denk ik". Bos
man zit inmiddels 25 jaar in
het vak, dus organisatorische
problemen rond het concert
verwacht hij al helemaal niet.
De behoefte om bij La Bastille
productions, dat na de Ahoy'
en RAI-concerten twee jaar
geleden failliet werd ver
klaard, te rade te gaan. heeft
hij ook niet. „Als je 25 jaar in
dit vak zit heb je die expertise
zelf wel in huis. hoef je bij nie
mand meer aan te kloppen".
Indisch feest met stands, Indisch
gratis showprogramma
•23.00 u, vr en za 12.30-24.00 uur
10.- 65+/CJP/6,- Kind (-12 j) ƒ5,-
"^RATIS PASARKRANT MET
RAMMA-OVERZICHT BIJ VW
fen van CS; P-garage ander het Malieveld
LONDEN „Ik bewon
der haar... het is zo'n fan
tastische actrice; zo direct
en ongekunsteld". Dat zei
Sir John Gielgud, haar te
genspeler in veel succes
volle toneelprodukties,
nog onlangs in een inter
view over de gisteren
overleden Dame Peggy
Ashcroft. De actrice won
in april van dit jaar nog
de speciale Laurence Oli-
vier-prijs en tijdens het
filmfestival van Venetië
in 1989 werd ze uitgeroe
pen tot beste actrice.
In haar lange carrière, die zich
vooral op het toneel afspeelde,
maakte de Britse actrice naam
door haar rollen in Griekse
tragedies en oogstte ze veel
waardering voor haar vertol
king van Shakespeare-karak-
ters. Zo zette zij een voorbeel
dige Beatrice, Julia en Cleopa
tra neer. Maar ook in moderne
toneelstukken zoals Samuel
Beckett's 'Happy Days' en Ed
ward Albee's 'All Over' schit
terde zij. De Britse toneelcriti
cus Sheridan Morley beschreef
haar in de jaren tachtig als
„ongetwijfeld de grootste actri
ce van vandaag". Haar bewon
deraars vielen vooral voor
haar zwoele stem en haar na
tuurlijke spel. „Ze zeiden mij
dat als ik filmactrice wilde
worden, ik mijn neus recht
moest laten zetten en wat aan
mijn tanden moest doen", al
dus Ashcroft in een interview.
„Maar films kwamen voor mij
altijd op de tweede plaats. Ik
wilde toneelspeelster zijn en
niet anders".
Nadat zij in 1982 haar toneel
carrière had afgesloten, legde
zij zich toe op filmrollen -
eerder in haar carrière had zij
af en toe rolletjes in films ge
speeld. Zij kreeg een Oscar
voor haar rol in de uit 1984
stammende film 'A Passage to
India'. Voor haar prestaties als
Barbie Batchelor in de televi
sieserie 'The Jewel in the
Crown' kreeg zij een Emmy-
nominatie. Een „rottige griep",
zoals zij het zelf noemde,
weerhield haar er destijds van
de Oscar persoonlijk in ont
vangst te nemen. Later zei de
actrice dat zij deze onderschei
ding had willen opdragen aan
India.
Peggy Ashcroft kende moge
lijk haar grootste triomf in
1963 in de produktie 'The War
of the Roses' van de Royal
Shakespeare Company, die zij
in 1962 mede had opgericht. In
deze produktie stond zij per
voorstelling ongeveer tien uur
lang op het toneel, in de rol
van Margaretha van Anjou.
Sir Peter Hall, de co-regisseur
van 'The War of the Roses',
schreef in 1983 dat Dame Peg
gy's kracht als actrice lag in
haar eigen gevoelens. „Ik vind
Peggy een heel fantastisch
mens, en wat je eigenlijk op
het toneel te zien krijgt, is
haar eigen integriteit, haar ei
gen gevoel van mededogen,
haar eigen bescheidenheid".
Op het gala in het Old Vic
Theatre ter gelegenheid van
haar tachtigste verjaardag, in
1987, liet regisseur Trevor
Nunn zich, geheel tegen zijn
aard, even helemaal gaan. „Ik
ben helemaal gek op Peggy. Ik
houd van Peggy. Peggy kan
bij mij geen kwaad doen, heeft
dat ook nooit gedaan en zal dat
ook nooit doen".
Peggy Ashcroft werd op 22 de
cember 1907 geboren in het
Zuidlondense Croydon. Haar
vader William Worsley Ash
croft was makelaar; haar moe
der Violet Maud Bernheim
deed aan amateur-toneel. Op
13-jarige leeftijd besloot Peggy
dat ze aan het toneel wilde,
omdat „Shakespeare op school
het leukste was". Op de Lon-
dense Central School of
Speech and Drama behaalde
zij samen met studiegenoot
Laurence Olivier een gouden
onderscheiding voor de beste
acteerprestatie.
Margaret
Zij begon haar professionele
carriere in 1926 bij het Reper
tory Theatre in Birmingham.
Haar eerste rol was die van
Margaret in 'Dear Brutus' van
J.M. Barrie. Haar tegenspeler
was Ralph Richardson. In de
loop van haar carrière schit
terde zij in rollen naast andere
groten als Michael Redgrave,
Wendy Hiller, Peter O'Toole,
Vanessa Redgrave, Alec Guin
ness en Paul Robeson, John
Gielgud liet zijn keuze op haar
vallen voor de rol van Julia
toen hij in 1932 in Oxford zijn
eerste regiepoging deed met
Shakespeare's 'Romeo en Ju
lia'. Daarna volgden nog vele
rollen in klassiekers van Sha
kespeare, waarbij Gielgud niet
zelden haar tegenspeler was.
In 1956 werd zij door koningin
Elizabeth II vereerd met de ti
tel Dame of the Order of the
British Empire. In 1962 werd
in Croydon, waar zij was gebo
ren, een theater naar haar
vernoemd. Peggy Ashcroft is
driemaal getrouwd en geschei
den. In 1929 huwde zij met de
acteur Rupert Hart-Davis, in
1934 met de Russische regis
seur Theodore Komisarjevsky
en in 1940 met de jurist Lord
Jeremy Hutchinson. Uit dit
laatste huwelijk, dat vijfen
twintig jaar standhield, kwa
men twee kinderen voort, Ni
cholas en Liza.
(RTR) - Zij stond het grootste
deel van haar loopbaan op de
planken, maar veroverde de
harten van miljoenen in de
hele wereld als Barbie Batche
lor in de televisieserie 'The je
wel in the crown'.Ashcroft
was drie keer getrouwd en ge
scheiden. Ze laat een zoon en
een dochter achter.
Dame Peggy Ashcroft in
car kreeg.
to India' waarvoor ze een Os-
FOTO: AP
