„Veel te veel mensen sterven onnodig
PROFESSOR KOLFF, UITVINDER VAN DE KUNSTNIER:
Vrouwen uit de jaren negentig
I
De geheimzinnige
ziekte van George Bush
GEZOND EN WEL OeidóQ Sourcwit
MAANDAG 10 JUNI 1991 PAGIEK
Professor dr. Willem Johan Kolff (80) is de uitvinder van
de kunstnier, die hij tijdens de tweede wereldoorlog in het
ziekenhuis van Kampen ontwikkelde. Professor Kolff
woont sinds 1950 in de Verenigde Staten van Amerika.
Aanvankelijk in Cleveland, maar vanaf 1967 in Salt Lake
City, waar hij nog altijd verbonden is aan de Utah Univer
sity. Naast de uitvinding en verdere ontwikkeling van de
kunstnier, verwierf hij wereldfaam voor zijn bijdrage aan
de totstandkoming van de kunstarm, kunstmatige oren en
"ogen en het kunsthart.
Idoor
GERARD BERENDSEN
„In een land als Amerika
zouden elk jaar tussen
dertig- en veertigduizend
mensen een donorhart
moeten krijgen. Veel
meer dan een paar dui
zend ruilharten komen
er jaarlijks echter niet
beschikbaar. In Neder
land praat je waarschijn
lijk over zo'n 2.500 nood
zakelijke transplantaties
en misschien honderd
ruilharten". Het grote
gevecht van professor
doktor Willem Johan
Kolff is nog steeds niet
afgelopen.
Als internist in het stadszie
kenhuis van Kampen ont
wikkelde hij in de laatste ja
ren van de tweede wereld
oorlog de inmiddels wereld
wijd geaccepteerde en ge
waardeerde kunstnier („over
de hele wereld houdt deze
machine momenteel zo'n
300.000 mensen in leven", al
dus Kolff) en wat later werd
zijn hart-longmachine een
groot succes. Verder kan zijn
naam ingevuld worden als
uitvinder van de bloedbank,
een min of meer experimen
teel maar aantoonbaar func
tionerend kunstoog, een kun
stoor en revolutionaire ver
beteringen van de bloed
transfusie. Anno 1991 leve
ren Kolff en zijn medewer
kers in Amerika ook breed
geteste en zeer succesvolle
kunstharten in verschillende
soorten en maten, maar nog
altijd wordt deze sensationele
uitvinding niet alom geaccep
teerd als een in heel veel
gevallen volwaardige ver
vanging van het doodzieke
eigen hart.
„Heel veel mensen op de we
reld krijgen dus geen ander
hart en dan is hun dood
slechts een kwestie van tijd.
Ons kunstmatige hart is dan
een goed alternatief. Helaas
wil de soms onvoorstelbaar
koppige, traditionele medi
sche wereld er nog niet van
harte aan. In Amerika mag
het kunsthart nu geplaatst
worden bij mensen die ten
dode zijn opgeschreven en
geen tijd meer hebben om op
ruilhart te wachten. Ter
overbrugging van die periode
kan dan een kunstmatig hart
worden gebruikt. Maar in
middels is zonneklaar aange
toond dat ons kunsthart ook
een definitiever alternatief
kan zijn voor een ruilhart.
Het valt echter niet mee om
de wereld van zoiets tamelijk
simpels te overtuigen".
Over de drempel
De inmiddels 80 jaar oude ui
terst vitale 'medicus („zo lang
ik nog produktief ben en er
lol in heb, peins ik niet over
stoppen") blijft onvermin
derd strijdlustig: „Ik trek al
tijd even tijd uit om met jour
nalisten te praten. Mensen
zoals jij moeten er voor zor
gen dat de traditionele medi
sche stand en autoriteiten
over de hele wereld over de
drempel worden geholpen.
Dat kan heel lang duren,
maar de uiteindelijke accep
tatie van de kunstnier heeft
mij geleerd dat iets goeds
vroeg of laat altijd door
breekt. Wrang is alleen dat
er ondertussen veel te veel
mensen onnodig sterven. En
dat neem ik tegenstanders
van kunstorganen kwalijk.
Al zal ik nooit in discussie
gaan of flink ruzie maken
met dat soort mensen. Ik
houd me ver van politieke,
economische of ethische
schermutselingen over dit
onderwerp. Dat heb ik met
de kunstnier ook niet gedaan.
Ik verspil mijn tijd niet aan
nutteloze discussies met ke
rels, die nergens van weten.
De kritiek is ook onzinnig.
Hun argument dat iemand
toch niet met, of als een ma
chine door het leven kan,
hoor je ook niet wanneer ie
mand zijn nek breekt en
slechts in een rolstoel verder
kan", aldus Kolff.
Hij rekent uit dat zo'n 160
mensen al een kunsthart
droegen of dragen en in 60
procent van de gevallen ging
en gaat dat volgens hem uit
stekend. „Allemaal mensen,
die balanceerden op het
randje van de dood. Ze
wachtten stuk voor stuk op
een ruilhart. In een geval
functioneerde ons kunstmati
ge hart zelfs 620 dagen voor
dat er een ruilhart beschik
baar kwam. Zonder proble
men. Helaas overleed deze
vrouw vrij snel na de trans
plantatie. Haar lichaam stoot
te het nieuwe hart van vlees
en bloed af. Triest, omdat ik
er vrijwel zeker van ben dat
ze met ons kunsthart nog had
geleefd", vertelt de voormali
ge internist, terwijl hij ter de
monstratie het ene na het an
dere kunsthart-model („Deze
is voor een kind, die voor
een volwassen man") uit een
simpele, voor dit soort tech
nische hoogstandjes eigenlijk
wat oneerbiedige rode sport
tas haalt.
De prijs van het door Willem
Kolff ontwikkelde en door
de jaren heen steeds verder
geperfectioneerde kunsthart,
kan geen beletsel meer zijn
om het kunststof-pompje op
veel grotere schaal te gaan
gebruiken.
Kolff: „Ons nieuwste model
is een apparaatje van nauwe
lijks 500 gulden. Kijk, deze
dus. Die kunnen we heel snel
maken. Men kan er op wach
ten, bij wijze van spreken.
Let wel, we hebben het dan
over de kosten van het
kunsthart op zich. Het opera
tief plaatsen kost in Amerika
zo'n 12.000 dollar (25.000 gul
den) en verder moet de aan
drijving nog betaald worden.
Maar dat laatste zou je des
noods kunnen huren. Kort
om, al met al is een kunst
hart nog best kostbaar. Al
moet je dat natuurlijk wel
plaatsen tegenover de kosten
van een langdurig verblijf op
de intensive care-afdeling
van een ziekenhuis. Dat is
ook peperduur, maar biedt
desondanks geen enkel uit
zicht op genezing of verbete
ring van de leefomstandighe
den voor opgegeven hartpa
tiënten. Een kunsthart is dan
toch een veel beter alterna
tief?'
Kunstlong
En passant vertelt prof Kolff
nog, dat enkele volledig blin
de Amerikanen inmiddels
weer zicht hebben dank zij
een kunstoog van Kolff. Ver
der slaagde zijn voornamelijk
uit Hollandse studenten be
staande onderzoeksteam erin
om vijftig stokdove mensen
weer redelijk te laten horen
na implantatie van een kun
stoor („een klein strengetje
elektroden in de oorschelp").
Hij is daarenboven ver ge
vorderd met een nieuwe me
thode om bloedplasma te
scheiden van globuline waar
door transfusies veiliger wor
den (aids, hepatitis). En ten
slotte verwacht de bij leven
al legendarische wetenschap
per binnen afzienbare tijd de
eerste kunstmatige long in
een mens te kunnen plaatsen.
„In Salt Lake City ligt het
'machientje' min of meer
In Kampen,
waar prof. dr.
W.J. Kolff
destijds als
internist bij het
nu 75 jaar
bestaande
stads
ziekenhuis De
Engelenberg
stichting heeft
gewerkt is voor
hem een
standbeeld
opgericht.
FOTO
FREDDY
SCHINKEL
klaar. Een belangwekkende
doorbraak. De wereldbevol
king vergrijst zoals u weet.
Daardoor stijgt ook het aantal
oude mensen met longemfy-
zeem. U kent ze wel: stak
kers die naar lucht moeten
happen. Met de kunstlong
kan dat probleem straks naar
mijn stellige overtuiging re
delijk opgelost worden. Kun
nen deze mensen prima door
leven. Dat laatste is overi
gens altijd mijn stelregel ge
weest. Een kunstmatig or*
gaan kan en mag alleen wor
den gebruikt wanneer het
leidt tot een aanvaardbaar,
gelukkig leven. Is verder le
ven ondanks een kunstor
gaan niet de moeite waard,
dan moet het absoluut niet
gebeuren. Dat heeft geen en
kele zin".
Witte volzomer jurk met fuchsia en rozen bedrukt.
Met of zonder enorme hoed, oorhangers en armban
den vol belletjes te dragen (prêt-a-porter, zomer 91
Ricci).
FOTO: PR
„Mode wordt gemaakt voor de ge
wone vrouw op straat. Niet om
ontwerpers onder de kin te stre
len". Woorden van Athenais de
Mortemart, fotografe voor het Air
France Magazine. „Niemand heeft
er zin in om een soort uniform te
dragen zo vertrouwde zij de mo
deredactrice van de Times toe. At
henais, wier moeder Helène de
Mortemart altijd bij Cardin en
Dior heeft gewerkt (en nu bij La-
croix) loopt natuurlijk altijd in de
creaties van haar broodheren
rond, maar dochter Ahtenais gaat
c net zo happy 'shoppenbij een bou-
tique uit de Kookaï-keten waar
een rokje zo'n 70 gulden kost. Met
een jasje van 150 gulden erbij ziet
ze er fantastisch leuk uit.
Mode is sterk persoonlijk. Het be
hoort tot de mogelijkheden, een
peperduur stuk te combineren met
een niemendalletje dat je voor een
paar tientjes uit een vergaarbak bij
het warenhuis hebt gekocht of een
hoed als een wagenwiel bij een La
Kerkojurkje. Representatieve
vrouwen, bijvoorbeeld conserva
trices van musea, vrouwen op be
langrijke posten bij ministeries en
op universiteiten dragen door
gaans goede dingen in hun werk,
maar als ze bij vrienden op bezoek
gaan, wordt er iets eenvoudigs uit
de kast gehaald. Anne Fabre,
Comtesse du Chefdubien, curator
van het Franse Museum van de
„Legion d'Honneur" is zo iemand,
die nooit geshowde couturemode
draagt met vrienden onder elkaar.
Ze steekt dan eerder in een lange
broek dan in een Alaïa. Om zich
op te frunneken gebruikt ze, vol
gens eigen zeggen, alleen dan
meer lippenstift en hangt een on
waarschijnlijk fonkelende ketting
om de nek. In haar kringen is Pa
rijs 's avonds 'relaxed'. Jonge
vrouwen die nog niet zo aan de top
zitten zoeken bijvoorbeeld in het
aanbod van Donovan, waar-kleine
prints naast grote bloemen in de
jurken doorlopen, naast jeans in
allerlei varianten.
Linnen blijft in alle sectoren be
langrijk, maar ook zilverkleurige
Polyamide kan een rol spelen in
de lente /en in de zomercollectie
van Le Grand and Harzell, een
merk waarbij Sasja Deters exclu
sieve sieraden maakt, Sasja (32)
heeft een opleiding gevolgd als
beeldend kunstenaar aan de Am
sterdamse Academie voor Beel
dende Vorming. Ze vindt dat sie
raden „of heel klein of heel groot
moeten zijn". Ze werkt veel met
transparant perspex en pailetten,
gecombineerd met steentjes, stof
en kralen in de kleuren goud, zil
ver, diep blauw, brons, oranje en
aubergine. De oorhangers vallen
soms tot op de schouder.
Boutique „Crikawanua" (Plaats 15)
importeerde kleurige, maar ook
soms over het hele front gebor
duurde schitterkraaltjes uit Indo
nesië, die 139gulden kosten. Zo'n
top wil heel goed huwen met
zwarte jeans, een korte, strakke
rok of een lange soepele shantung
broek. Een prima outfit voor een
Hollandse 'comtessa' op de een
voudige toer of dochter Saskia op
haar eindexamen feestje. Je moet
mode niet al te serieus nemen...
Op zaterdagmiddag 7 mei werd
president Bush tijdens het joggen
plotseling kort van adem en onge
woon moe. De meejoggende lijfarts
stelde vast dat Bush' hart van slag
was en liet hem met spoed naar
het ziekenhuis overbrengen. Daar
bleek Bush last te hebben van boe-
zemfibrilleren vanwege, zoals later
bleek, een te snel werkende
schildklier.
De media stortten zich op deze
kluif en jawel. „Het wordt steeds
duidelijker dat er een medisch
mysterie is in het Witte Huis", zo
schreef de New York Times. Want
ook Bush' vrouw heeft een te snel
werkende schildklier, bovendien
lijdt de zoon aan de ziekte van
Crohn en de huishond Millie aan
LED. Alle drie de ziekten hebben
gemeen dat het auto-immuunziek-
ten zijn, en dat kan, zo beweren de
media, niet toevallig zijn. Zou een
bacterie of virus bij alle vier heb
ben toegeslagen, of zou zoals
vice-president Dan Quayle. denkt
de oude loden waterleiding in
het vice-presidentiële verblijf de
boosdoener zijn?
Om bij het begin te beginnen: boe-
zemfibrilleren. Elke hartslag be
gint met het samentrekken van de
boezems. Die sturen het bloed naar
de hartkamers een verdieping la
ger, die op hun beurt het bloed de
slagaders in pompen. Dit gebeurt
op elektrisch commando van een
ritmecentrum in de boezem. Dit
centrum, de zogeheten sinusknoop,
was bij Bush op hol geslagen. In
plaats van zeventig (en bij dat jog
gen meer) signalen af te geven,
bombardeerde Bush' sinusknoop
het hart met zo'n 500 tot 700 elek
trische pulsen per minuut. Gevolg:
de hartkamers slaan er maar een
slag naar. Ze gaan volkomen onre
gelmatig kloppen en vaak ook nog
sneller dan normaal. Het klassieke
medicijn-is in dit geval digoxine.
Dit spul vertraagt de prikkelbaar
heid van hart voor de pulsen uit
de sinusknoop, en daarmee hoopt
men het hart weer in het gareel te
krijgen. Bush kreeg dus digoxine,
en daar bovenop ook nog het iet
wat ongebruikelijker procainami
de dat ongeveer dezelfde werking
heeft. Dat hielp. Maar een paar da
gen later begon dat boezemfibrille-
ren opnieuw. Wat nu? Men kan
dan overwegen om het hart met
een elektrische schok in zijn goede
ritme te krijgen. Maar er was een
kleine moeilijkheid. Zo'n cardio-
versie gebeurt onder algehele nar
cose en de Amerikaanse wet
schrijft voor dat de president dan
de macht tijdelijk moet overdragen
aan de vice-president. Het idee dat
Dan Quayle, al was het maar voor
een uurtje of twee, president zou
mogen spelen bezorgde Amerika
kippevel. De artsen besloten om
van cardioversie af te zien. Een
politieke keuze, zeiden boze ton
gen. Nee, uitsluitend om strikt me
dische redenen, beweerden de art
sen eensgezind, en, eerlijk is eer
lijk, het gelijk ligt bij de artsen.
Boezemfibrilleren heeft meer oor
zaken. Het kan ontstaan door een
slecht hart, door arteriosclerose,
door infecties, verwondingen, ver
giftiging maar ook door een te snel
werkende schildklier. Wanneer,
zoals bij Bush, een boezemfibrille
ren niet goed reageert op medicij
nen, dan is dat een sterke aanwij
zing voor een te snel werkende
schildklier. En inderdaad. Onder
zoek wees uit dat hij zo'n afwij
king had, en wel in de vorm van
de ziekte van Graves, ook wel be
kend als de ziekte van Basedow.
Een tamelijk logische ziekte. Het
in overmaat geproduceerde schild
klierhormoon jaagt de stofwisse
ling op, zodat het lichaam gaat lij
ken op een opgevoerde motor. Het
hart gaat te snel slaan, of raakt, zo
als bij Bush, van slag af. De
lichaamstemperatuur gaat omhoog,
de huid is warm, zacht en vochtig,
de patiënt is moe, de darmen wer
ken te snel met diarree tot gevolg,
de opgevoerde verbranding laat,
ondanks vergrote eetlust, het li
chaam vermageren en de patiënt is
nerveus, gejaagd en praat soms als
een machinegeweer. Dat laatste
leidde tot in de Amerikaanse pers
tot boosaardige speculaties over de
strijdlust waarmee Bush de Golf
oorlog in ging. Klassieke sympto
men bij de ziekte van Graves zijn
de hartkloppingen, de vergrote
schildklier en zoals bij Bush'
vrouw dë uitpuilende ogen en
soms dubbelzien. Vooral in het be
gin kan de ziekte nogal eens ver
sleten worden voor een 'psychi
sche' aandoening.
De behandeling is in principe sim
pel: de overproduktie van de
schildklier afremmen. Dat kan,
eventueel, met een operatie waar
bij een stuk van de schildklier
wordt verwijderd, maar er zijn ook
medicijnen. Bush kreeg radioactief
jodium toegediend, een veelge
bruikt middel. Het jodium wordt
selectief door de schildklier opge
nomen, en aldaar aangekomen
vernietigt het de overmaat aan
schildklierweefsel. Maar echt de
oorzaak aanpakken doen deze
middelen niet, want de echte oor
zaak van de ziekte van Graves-
/Basedow is de produktie in het li
chaam van antistoffen tegen het
eigen schildklier weefsel. Die anti
stoffen nu zetten de schildklier tot
een hogere produktie van hor-1
moon aan. Zo'n ziekte heet een
auto-immuun ziekte: het lichaam
herkent zijn eigen weefsel niet
meer en gaat dat bestrijden als
ware het een vreemde indringer.
Nu wil het toeval dat zowel de
heer en mevrouw Bush een auto-
immuunZiekte hebben (Graves
dus), hun zoon ook (de ziekte van
Crohn) en bovendien lijdt de Witte
Huis hond Millie aan de auto-im-
muunziekte LED. Is er een geme
ne deler?
Dan Quayle denkt dat de loden
waterleiding in de vice-presiden
tiële behuizing waar vroeger de
Bushes met zoon en hond leefden
en nu de Quayles misschien de
oorzaak is, maar Quayle staat niet
echt bekend om zijn briljante idee
ën. Er zijn, niet bevestigde, aanwij
zingen dat mogelijk de Yersinia
bacterie in het spel is of anders
een of ander virus. Daar zit, heel
misschien, wat in. Het lichaam
herkent vreemde binnendringers
zoals virussen en bacteriën aan
hun uiterlijk. Er is een theorie die
zegt dat sommige mensen op enke
le plaatsen van bepaalde lichaams
cellen stom toevallig precies lijken
op zo'n binnendringer. Klimt zo'n
bacterie of virus het lichaam bin
nen dan gaat het lichaam daar on
middellijk antistoffen tegen ma
ken, maar die zelfde antistoffen
keren zich later ook tegen de eigen
lichaamscellen en dan is de auto-
immuun ziekte een feit. Maar dat
alles is nog steeds onbewezen spe
culatie en daarmee blijft het mys
terie van het Witte Huis wat het is:
een mysterie.
N,
door Joke Forceville-Van Rot^010
CREDO
UE
Ik geloof, kom mijn ongaPfr*
hulp. L_
Marcus 9,24
Jschi
„Over geloof valt niet tl
twisten, net zo min als for9'
smaak", beweerde een nl
nogal nors. We stondenf.
receptie na een promotil
als zo dikwijls viel het /|PJ
toen weer op, dat recepLg
zich kennelijk bij uitstek we
voor de meest uiteenion ,Q
discussies. „Nou", antwij"d
ik, „als je van „geloof"
spreekt, kan ik het wej|R£
eens zijn. Maar zo gau
nuanceert tot „geloven'i
ik ertegen in het geweei
vrouw van middelbare 6
blijkbaar geïntrigeerd dFLI
opmerking van de jongfeTL
viel hem bij. „Ik ben nt,
steeds sterk kerkgebono,
ga elke zondag euchariL
vieren in onze parochia
Maar als we met het fail u
van het Credo bezig ZijJb[jp
ik tegen het einde mijnL
Want, nee, ik krijg hetZ
meer over mijn lippen,
geloof in de ene. heiligia
katholieke kerk". „Ik i
het echt niet meer zo,
als rooms-katholieken 4
monopolie op het ware i
hebben. Zou je niet eerllO
mogen zeggen dat alle WES
christenen tezamen de pstni
geloofsschat, van de bijl'
bewaren en bewaken? dc
daar allemaal uit putteiLg i
Waarbij je kunt vaststem 18
in de verschillende kerpeR
groeperingen grote del A 14
de complete Waarheidt'0
berustenjon;
Ik moet aan die discussite gn
eens terugdenken als wporc
huis met anderen, jongi 1g
met name, over gelover-.ont
praten. Het is me wel 5.57
duidelijk. Het geloof afsbndi
omschrijving, theologisch0
vaststelling van wat toCee
geloofsgoed behoort, sta^Ge
Weloverwogen en goedi 121
doordacht is in de geschl
van de Kerk voor de n)M 1
uiteengezet en ge form u
wat de kern van het g£^\-
voor hen bevat. Menserf
grond van een jv 11
gemeenschappelijk ideal
gezamenlijk daaraan géL^
willen geven, leggen mi De
eenmaal, hoe summier I 25
wellicht ook, hun d Bl
uitgangspunten vast. Ou
in de toekomst te doen \j 1f
wat ze afgesproken hack ruil
wat ze beoogden en hoéugc
zou moeten worden |Per
nagestreefd. Het Handvr^
Verenigde Naties omtre i8
rechten van de mens is <55 1
de lucht komen vallen. J>he
heel wat eenvoudiger nF?r'
het reglement voor eem^
ook na zorgvuldig ondê^ r
overleg op schrift gestel
Concilies hebben in de
der eeuwen uitgesprokafP1
ons in de bijbel te gelovfZ.
wordt voorgehouden, -oor
Theologen hebben daaiiio
nagedacht en die
feloofswaarheden in col
eschreven. Dat gebeun,
nogal eens als verschillln
groeperingen uiteenlopè
opvattingen verkondiger
de hiërarchie van de kfy
eenheid in geloof wildet
veiligstellen. Maar dan h
het steeds weer over gm
Geloven is iets anders. F
Geloven is met vallen t
opstaan op weg gaan,
hoe jij, individuele menI
voorgelegde geloofspunu
de praktijk van het gem
leven kunt wéér maken
je de waarheid die jou
tegemoet straalt, concre
vormen geeft. Soms luk
aardig. Soms ontdek je
schrik dat je er niks va
terecht brengt. Maar ei
nog, lang niet zelden
constateer je bij jezelf, t
het wel gelooft. Of nee,
gezegd, dat je de helft 1
van wat je sinds je jeug
voorgehouden, helemaa
meer gelooft.
Is met geloven twijfelei
onlosmakelijk verbondi
zou je om twijfel moete
worden geweerd uit de q
gelovige gemeenschap?
Twijfelen is, naar mijn
overtuiging, misschien 20|
soort omgekeerde mam v
in ieder geval altijd /JO^ng
geloven bezig zijn. Wie !n,
onverschillig is, vindt h|
twijfelen stellig over bot
Geloof is letter en gelo l(
leven. Letters ziin leve
zaken. Werkelijk leven1
in: geloven, niet-geloveI
vallen, opstaan, verwon
hoofd stoten. Maar a/Njk^
weer de hoop op genezt
Vaak denk ik dat God I
meer geduld heeft dan
mensen, ouders, hiëraiv*
Hij stoot nooit af, nooi'füL
zendt niemand weg. Né
altijd weer in genade
blijf dus toch maar bidbr*1
geloof, kom mijn on gel
hulp. P
Op het tuinfeest wil je niet „schitteren". Uit de zomer
collectie van La Kerko soepel lichtgewicht japonnetje
van katoen met ceintuur door tunneltjes. De print is
fris, vrolijk en vrouwelijk.
