Hans Simons en de
verdwijning van de
ziekenfondspatiënten
"final*
-
ZATERDAG 1 JUNI 1991 PAGINA 30
STAATSSECRETARIS OPTIMISTISCH OVER NIEUWE ZORGVERZEKERING
Idoor
DICK VAN RIETSCHOTEN
DEN HAAG - „Werkelijk, geen
moment heb ik tegen deze functie
opgezien. Van het begin af aan
vond ik het een geweldig leuke en
boeiende baan en zo voel ik het
nog steeds. Natuurlijk was het een
hele kluif die ik me eigen moest
maken, want de volksgezondheid
bestrijkt nu eenmaal een gigantisch
terrein. Maar ik had het geluk dat
ik niet helemaal een vreemdeling
in dat Jeruzalem was".
Staatssecretaris Simons (43) kijkt de ver
slaggever aan met een blik van: je weet
wel wat ik bedoel. Toch blijkt de laatst
uitgesproken zin niet helemaal op z'n
ware proporties te zijn ingeschat. „O nee,
beslist niet alleen omdat m'n vader huis
arts was! Ons hele gezin was of is werk
zaam op het gebied van de gezondheids
zorg. M'n moeder is verpleegkundige en
apothekersassistente geweest en ik heb
vier broers die er nog middenin zitten:
een fysiotherapeut, een verzorger in een
bejaardenhuis, een hoofdverpleegkundige
en een docent gezondheidsrecht".
„Toen ik vorig jaar te maken kreeg met
protesterende verpleegkundigen en zie
kenverzorgenden wist ik dus drommels
goed waar ze het over hadden. Men hoeft
mij niet te vertellen hoe zwaar zo'n baan
is. Ik ben dan ook blij dat we de meesten
enige salarisverhoging hebben kunnen
bezorgen en dat de nieuwe instroom van
personeel eindelijk weer wat groter be
gint te worden zodat de werkdruk in de
zorgsector geleidelijk kan afnemen".
„In mijn ouderlijk huis speelde het on
derwerp 'gezondheidszorg' in heel veel
gesprekken een belangrijke rol. Toen ik
m'n huidige vrouw voor het eerst mee
naar huis nam, heb ik haar daar zelfs nog
voor gewaarschuwd: 'denk erom, het gaat
bij ons vaak over ziekten en medicamen
ten hoor!'. Daar moest ze in het begin
wel even aan wennen. „Het bleef overi
gens niet bij de kennis die ik van huis uit
al had. Ook als wethouder van Rotter
dam heb ik me nogal eens met de ge
zondheidszorg beziggehouden. Het zat
weliswaar niet in m'n portefeuille, maar
ik heb nu eenmaal een vrij bemoeizuch
tige aard en in de vergaderingen van B
en W liet ik me dan ook vaak verleiden
om driftig mee te discussiëren als het
over zorgverlening ging. Dat is me niet
altijd in dank afgenomen, maar ik heb er
in elk geval heel wat van opgestoken".
Nieuwe verzekering
Als de voortekenen niet bedriegen, gaat
Hans Simons straks de geschiedenis in
als de man die Nederland een nieuw ver
zekeringssysteem tegen ziektekosten
heeft bezorgd. Maar als het aan hem ligt
zal dat beslist niet z'n enige wapenfeit
zijn. Simons wil veel méér.
„Toen ik de erfenis van m'n voorgangers
aantrof, doken daar vier hoofdproblemen
uil op: de reorganisatie van het verzeke
ringsstelsel, het vraagstuk rond de hoge
medicijnprijzen, de inkomensproblemen
en de werkdruk onder het verpleegkun
dig en verzorgend personeel en ten slotte
de vragen van medisch-ethische aard, zo
als euthanasie, orgaandonatie en reageer
buisbevruchting".
„Met al die zaken wilde ik zo gauw mo
gelijk aan de gang en dat heb ik dan ook
gedaan. Het nieuwe vergoedingssysteem
voor geneesmiddelen, waarbij zieken
fondsverzekerden voor onnodig dure
medicijnen iets moeten bijbetalen, ligt
nu zelfs al voor het grijpen. Op 1 juli
moet het in werking treden. De farma
ceutische industrie probeert dat nog wel
via een rechtszaak tegen te houden, maar
daar slaap ik 's nachts geen uur minder
om. Ik heb er alle vertrouwen in dat het
gewoon doorgaat".
„Maar naast de vraagstukken die ik net
noemde trof ik bij mijn aantreden nog
een ander probleem aan dat me intrigeer
de. Niet iets dat je in één keer beet kunt
pakken, maar iets dat eigenlijk boven de
hele sector zweefde. Hoe zal ik het zeg
gen....?" De woordenstroom van de
staatssecretaris stokt even. Hij neemt een
slok Cola en werpt een vluchtige blik in
het rond alsof hij ergens in de kamer de
juiste woorden zoekt.
Na een paar seconden wordt de motor
weer opgestart. „Er lag nogal wat scheef
in de verhoudingen tussen de overheid,
de werkers in de gezondheidszorg en de
burgers. Ons departement was op het ge
bied van de volksgezondheid te veel naar
binnen gericht. We kwamen niet op een
frisse, stimulerende manier naar buiten.
Aan de andere kant waren de artsen, ver
pleegkundigen, fysiotherapeuten en ande-
Hij zag op 20 december 1947 het levenslicht
in Witmarsum, Friesland, waar zijn vader
huisarts was. De Friese lucht ademde Hans
Simons echter maar een jaar in, want de rest
van zijn jeugd bracht hij door in Renesse, een
vriendelijk badplaatsje op Schouwen-Duive-
land. Na zijn studie politicologie en sociologie
aan de VU in Amsterdam koos Simons voor
een baan in het welzijns- en vormingswerk. In
middels was hij ook verslingerd geraakt aan
de politiek. Hij werd lid van de PPR en be
landde namens die partij in 1974 in de ge
meenteraad van Rotterdam. Tot zijn teleur
stelling werd de PPR echter niet de invloedrij
ke progressieve partij die hij verwachtte. Hij
zegde zijn lidmaatschap op, sloot zich aan bij
de PvdA en kwam opnieuw in de Rotterdamse
raad. In 1982 werd hij benoemd tot wethouder
van onderwijs, culturele minderheden en werk
gelegenheidsbeleid. Zijn bestuurlijke kwalitei
ten bleven in de landelijke politiek niet onop
gemerkt en het wekte in de Maasstad dan ook
geen verbazing toen Simons op 7 november
1989 toetrad tot het derde kabinct-Lubbers
als staatssecretaris van WVC, speciaal belast
met volksgezondheid.
re beroepsgroepen ook voornamelijk met
zichzelf bezig. Je hoorde ze vrijwel alleen
als ze iets hadden om tegen te proteste
ren. En de burgers... ach, negen van de
tien mensen hebben er amper een idee
van hoe de volksgezondheid in ons land
georganiseerd is. Nederland heeft bijna
de beste gezondheidszorg ter wereld, we
zitten nota bene in de top-vijf, maar dat
vindt iedereen hier volkomen normaal.
Men staat er niet bij stil en is zich ook
niet bewust van de enorme kosten. We
moeten voor die gezondheidszorg met
z'n allen vijftig miljard gulden per jaar
opbrengen, dus ongeveer 3300 gulden
per burger, van baby tot hoogbejaarde!"
Gemakzuchtig
Plotseling maakt de diepe ernst op het
gezicht van Simons plaats voor een bre
de glimlach. „Ja, sorry hoor, ik ben nu
wel heel erg serieus bezig, maar ik kan
hier moeilijk iets luchtigs van maken".
Een aanmoediging om gerust verder te
gaan is echter niet nodig. Hij pakt zelf de
draad weer op.
„We zijn in de loop der jaren wat gemak
zuchtig over onze gezondheidszorg gaan
denken. Het marcheert allemaal wel, wat
zouden we ons er druk over maken? Zo
denken heel veel mensen. Het wordt ook
als volkomen normaal ervaren dat er
steeds nieuwe mogelijkheden en technie
ken bijkomen en het is voor velen even
logisch dat er voor elk probleem een
hulpverlener klaar staat. Langzamerhand
hebben we ons de illusie aangepraat dat
de gezondheidszorg èlles kan oplossen,
ook problemen die helemaal niet van
medische aard zijn en die veel beter
langs andere wegen kunnen worden aan
gepakt. Als je bijvoorbeeld door je werk
stressverschijnselen hebt gekregen,
moeten de arbeidsomstandigheden wor
den veranderd. Zoiets los je niet op via
de spreekkamer van de dokter. En bo
vendien: als het even wat minder goed
gaat met je lijf of tussen je wenkbrauwen,
hoef je heus niet altijd onmiddellijk naar
de dokter te rennen".
„Om kort te gaan: ik heb mij voorgeno
men die peperdure gezondheidszorg van
ons uit de sfeer van de anonimiteit en de
vanzelfsprekendheid te halen. De burgers
èn de werkers in de gezondheidszorg
moeten zich meer bewust worden van de
kosten en moeten ook proberen die zo
laag mogelijk te houden. Om dat te be
reiken zijn drie dingen nodig: de burgers
moeten verantwoordelijker met hun ge
zondheid omgaan, ze moeten meer keu
zemogelijkheden krijgen in de zorgsector
en ze moeten meer invloed kunnen uit
oefenen op de wijze van zorgverlening.
En dat is nog niet eens het einde van het
verhaal, want het is ook van belang dat
de zorg in Nederland overzichtelijker en
minder bureaucratisch wordt".
Hans Simons hoopt dat deze idealen
voor een groot deel verwezenlijkt kun
nen worden door invoering van het nieu
we verzekeringssysteem in 1995. De zie
kenfondsen, in 1941 uitgevonden door
de Duitse bezetters, en de particuliere
verzekeringen vloeien de komende jaren
geleidelijk samen tot één ziektekosten
verzekering die voor alle Nederlanders
zal gelden: arm en rijk, jong en oud.
Basisverzekering
„Dat betekent niet dat iedereen dezelfde
polis krijgt", verduidelijkt de staatssecre
taris, „maar de vloer van de verzekering,
de basis, is wèl voor iedereen gelijk. Bij
na alle voorzieningen in onze gezond
heidszorg, variërend van de huisarts tot
en met de psychiatrische inrichtingen,
worden door die basisverzekering gedekt.
Wat er niet onder valt zijn onder meer
de luxe extraatjes, zoals klasseverpleging
en cosmetische chirurgie. Mensen die dat
willen, moeten daar een aparte verzeke
ring voor afsluiten. Het zou te dol wor
den als we allemaal zouden moeten mee
betalen aan het verfraaien van iemands
neus als die neus hem of haar toevallig
niet zint. De echt serieuze gevallen van
plastische chirurgie, zoals het verhelpen
van een verminking of het verkleinen
van de borsten bij een vrouw die psy
chisch zwaar onder haar te grote borsten
lijdt, die vallen natuurlijk weer wèl on
der de basisverzekering. Laat daar geen
misverstand over bestaan. Het is overi
gens nog niet helemaal zeker wat er gaat
gebeuren met de homeopathische medi
cijnen: moeten we die buiten de nieuwe
verzekering houden of niet? Ik denk dat
ik die knoop nog dit jaar doorhak".
„We zagen net al dat de totale zorg in
Nederland vijftig miljard gulden per jaar
kost. Als we de luxe extraatjes ervan af
trekken, houden we ongeveer 48 miljard
over. Dat is het bedrag dat door de toe
komstige basisverzekering moet worden
gedekt. Van die 48 miljard wordt acht
tien procent hoofdelijk omgeslagen tot
een voor iedereen gelijk bedrag. We noe
men dat de 'nominale premie'. De rest
van de kosten wordt eerlijk over arm en
rijk verdeeld. Mensen met hoge inko
mens dragen daar dus meer aan bij dan
degenen die weinig te besteden hebben".
„Men kan overigens ook kiezen voor een
eigen risico. Als je bijvoorbeeld zegt 'ik
ben bereid jaarlijks duizend gulden voor
mijn medische verzorging uit eigen zak
op tafel te leggen', hoef je minder nomi
nale premie te betalen en kun je dus in
principe een stuk goedkoper uit zijn. Met
dat eigen risico zijn natuurlijk ook aller
lei variaties mogelijk: je zou een eigen ri
sico kunnen nemen voor alleen de huis
arts en je medicijnen, of een eigen risico
voor de tandarts of uitsluitend bij zie
kenhuisopname, ik noem maar wat mo
gelijkheden. Het aardige is dat alle ziek
tekostenverzekeraars op die manier met
elkaar kunnen gaan concurreren. Je kunt
als 'zorgconsument' dan kiezen uit ver
schillende soorten polissen".
De eerste ideeën voor het nieuwe verze-
„Ik heb mij voorgenomen die peperdure gezondheidszorg van ons uit de sfeer van de anonimiteit en de vanzelfsprekendheid te halen.
De burgers èn de werkers in de gezondheidszorg moeten zich meer bewust worden van de kosten en moeten ook proberen die zo laag
mogelijk te houden", aldus de 43-jarige Simons. FOTO'S: STEPHEN EVENHUIS
keringsstelsel werden in 1987 aangedra
gen door een adviescommissie, genoemd
naar haar voorzitter dr. Wisse Dekker.
Kort na zijn aantreden als staatssecreta
ris heeft Simons het plan-Dekker echter
duchtig bijgeschaafd.
Malle eppie
„Er zaten nogal wat nadelen aan die ik
zeer bezwaarlijk vond", legt Simons uit.
„Zo had ik onder meer grote moeite met
het feit dat Dekker de basisverzekering
vrij beperkt wilde houden. Geneesmid
delen. fysiotherapie, abortus, dat zat er
allemaal niet in. Daar moest je je apart
voor bijverzekeren. Bovendien wilde
Dekker de premies minder sterk afhan
kelijk maken van iemands inkomen.
Voor grote groepen mensen zou het nieu
we stelsel dan tot enorme kostenstijgin
gen leiden. Dat was voor mij niet aan
vaardbaar. Ik geloof dat ik nu een eerlij
ker systeem heb gevonden. Kijk, er zul
len heus wel mensen zijn, ook in m'n ei
gen partij, die het nog niet goed genoeg
vinden. Maar als ik nog verder was ge
gaan zou ik er zelf geen vrede mee gehad
hebben. Bovendien zou ik dan op zware
tegenstand zijn gestuit in de politiek, in
de verzekeringsbranche en bij de werkers
in de gezondheidszorg. Ik ben geen Malle
Eppie die dingen voorstelt waarvan hij
van tevoren weet dat ze niet uitgevoerd
kunnen worden".
„Er liggen nu ook nog wel personen en
organisaties dwars, maar ik denk dat die
problemen overbrugbaar zijn. Sommige
verzekeraars zeggen dat ze een chaos ver
wachten en enorme kostenstijgingen,
maar ik denk dat dat allemaal koudwa
tervrees is. Ik ben ontzettend optimis
tisch over de toekomstige verzekering.
Het komt wel goed, denk ik. Als de
Tweede Kamer binnenkort haar goed
keuring geeft aan de tweede fase van de
stelselwijziging - de eerste stap is im-
Als de voortekenen
niet bedriegen gaat
staatssecretaris
Hans Simons van
WVC straks de
geschiedenis in als
de man die
Nederland een
nieuw
verzekerings
systeem tegen
ziektekosten heeft
bezorgd. Maar als
het aan hem ligt
zal dat beslist niet
z'n enige wapenfeit
zijn. Simons wil
veel méér.
mers in 1989 al gezet - dan is de trein
volgens mij niet meer te stoppen".
„Momenteel merkt de burger er nog niet
zoveel van dat we naar een nieuw sy
steem op weg zijn, maar achter de scher
men gebeurt er al heel wat. Allerlei medi
sche voorzieningen worden nu al niet
meer betaald uit de ziekenfondsen en de
particuliere verzekeringen, maar uit het
fonds van de AWBZ, de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten. Die AWBZ la
ten we namelijk uitgroeien tot de nieuwe
basisverzekering. Tot voor kort werd al
leen de verpleging in diverse instellingen
uit de AWBZ bekostigd, maar inmiddels
betalen we al veel meer uit die pot: het
kruiswerk, de gezinszorg en de kosten
van rolstoelen, krukken en kunstledema
ten, om maar een paar voorbeelden te
noemen. Vanaf 1 januari komend jaar
zullen ook de huisartsen en medicijnen
in de AWBZ worden ondergebracht en
zo komt er steeds meer bij. Net zo lang
tot het 1995 is geworden, het jaar waarin
het complete nieuwe systeem kan gaan
draaien. We praten dan niet meer over
ziekenfondsen en ziektekostenverzeke
ringsmaatschappijen, maar over 'zorg
verzekeraars'.
Goedkoper
De hamvraag ten slotte: zal de gezond
heidszorg door het nieuwe stelsel uitein
delijk goedkoper worden?
Simons aarzelt en schudt dan heel voor
zichtig van nee. „Voorlopig niet, denk ik.
Als het systeem goed functioneert zal de
groei van de kosten wel worden beperkt
doordat er meer bewuste afwegingen
worden gemaakt, zowel door de burgers
als door de aanbieders van de zorg. Maar
goedkoper... dat durf ik voor de korte 1
termijn niet te voorspellen. Er is trou- j
wens de komende iaren nog zoveel te
betalen! Elke cent die we met z'n allen
besparen is hard nodig voor het wegwer
ken van de onaanvaardbaar lange wacht
lijsten voor venDleeghuizen en instellin
gen voor zwakzinnigen en lichamelijk ge
handicapten. En niet te vergeten ook
voor extra personeel en voor het betalen
van nieuwe technische ontwikkelingen
zoals het uitvoeren van longtransplanta
ties".
„We zullen heel wat jaren verder zijn wil
er sprake zijn van enige premieverlaj
Maar laten we daar nou niet
over doen, want ik kan het niet vaak ge
noeg zeggen: we hebben in ons land bijna
de beste en meest sociale gezondheids
voorzieningen ter wereld. In Engeland
bijvoorbeeld is de kwaliteit zeker vijf
keer minder, om over de Verenigde Sta
ten en de Derde-Wereldlanden maar te
zwijgen. Daar is een goede gezondheids
zorg alleen voor de rijken weggelegd. Als
je daarover nadenkt, kun je maar tot één
conclusie komen: we hebben hier verrekt
weinig te klagen".
£eidóc@ou4cmt
