De Wereld van Heineken:
een bruisende bierexpositie
Flink minder zuurstof
in het oppervlaktewater
Brief namens Eleanor
Roosevl
I
EXAMENS '91
Veel onbegrip over ongewilde kinderlooshe
BINNENLAND
EeidócSomu/nt
DONDERDAG 23 MEI 1991 PAGf
Minister vraagt opheldering
lot gevangenen Zuid-Afrika
DEN HAAG Minister Van den Broek van buiten
landse zaken zal de Nederlandse ambassade in Preto
ria laten nagaan waarom nog altijd 1300 politieke ge
vangenen in Zuid-Afrika onder slechte omstandighe
den worden vastgehouden.
Tevens wil de bewindsman samen met zijn ambtge
noten van de elf andere EG-landen bekijken of de
vrijlating kan worden bespoedigd. Hij deed deze toe
zegging gisteren in de Tweede Kamer op aandringen
van Groen Links, dat de politieke druk op Zuid-
Afrika wil vergroten om de onmiddellijke vrijlating
van alle politieke gevangenen te bewerkstelligen.
Woordvoerster Sipkes confronteerde de minister met
het feit dat Johannesburg de gemaakte afspraken
niet nakomt.
Uiterlijk 30 april had de regering De Klerk alle 1300
politieke gevangenen vrij laten.
AMERSFOORT Het zuurstofgehalte, een belangrijke
factor voor het vaststellen van de kwaliteit van het opper
vlaktewater, is in Nederland «.de laatste twaalf jaar flink
achteruit gegaan. Op tien procent van de plaatsen waar
monsters zijn genomen, wordt de overheidsnorm voor de
algemene milieukwaliteit van het water niet gehaald.
Dit blijkt uit onderzoeken van de Nederlandse Vereniging
van Sportvissersfederaties (NWS). De vereniging maakt
zich zorgen over de gevolgen van de afnemende zuurstof-
kwaliteit van het water voor de visstand.
De NWS stelt dat de huidige wettelijke normen onvol
doende zijn.
Overbelasting van installaties voor de rioolwaterzuivering,
lozingen door industrie en landbouw en achterstallig bagge-
ronderhoud, zouden de oorzaak zijn van de verslechterde
situatie.
Staking Franse spoorwegen
treft reizigers Nederland
UTRECHT Reizigers die nog voor het ko
mende weekeinde per trein naar Frankrijk
willen, moeten morgen rekening houden met
een staking bij de Franse spoorwegen. De Ne
derlandse Spoorwegen hebben van hun Fran
se collega's te horen gekregen dat er dan in
heel Frankrijk geen trein zal rijden: de werk
nemers van de Franse spoorwegen zullen het
werk tussen vanavond 20.00 uur en zaterdag
ochtend 6.00 uur neerleggen. Daardoor ver
vallen negen D-treinen tussen Amsterdam en
Parijs, evenals twee Eurocity's. De autoslaapt-
reinen die van Den Bosch naar Narbonne en
van St. Raphael naar Den Bosch rijden even
min. Een woordvoerster van NS kon gister
avond nog niet zeggen of al het treinverkeer
tussen Nederland en Frankrijk onmogelijk
zal zijn.
AMSTERDAM Het
mocht beslist geen stoffig
museum worden, maar ze
ker ook geen 'borstram-
merij'. De wereld van het
bier en de wereld van
Heineken zou evenwichtig
aan de 'man en vrouw'
moeten worden gebracht
en indringend gepresen
teerd. En hierin is bier
brouwer Heineken won
derwel geslaagd. Gister
middag opende de Am
sterdamse burgemeester
Ed van Thijn aan de Stad
houderskade in de hoofd
stad het fraai gerestau
reerde Heineken Ont
vangstcentrum.
Hij sloot hiermee een periode
van vijftien jaar af, waarin de
Nederlandse bierbrouwer
naarstig zocht naar een brou
werijmuseum, maar wat hij
uiteindelijk betitelde met ont
vangstcentrum.
Waar eens (vanaf 1868 tot
1988) de vele miljoenen liters
schuimend bier werden ge
maakt in een gebouw dat bij
de Amsterdammers beter be
kend staat als 'De Heineken' is
in ongeveer anderhalf jaar tijd
een boeiend bezoekerscentrum
verrezen. Hoewel het accent
van de bouwkundige ingrepen
voornamelijk op verbouw van
het monumentale pand lag, is
dit herschapen in een uiterst
modern 'museum', waarin de
uitleg van de eigen biercultuur
van Heineken uitstekend uit
de verf komt. In tal van visue
le presentaties, onder meer in
vijf zogeheten gigantische ver-
gistingskuipen, wordt de be
zoeker een goed beeld gegeven
van de geschiedenis en de toe
komst van het bier.
Het ontvangstcentrum, dat is
ontworpen door de architect
Cees Veth en waarvan de
(ver)bouwkosten zo'n slordige
tien miljoen gulden bedroegen,
moet een trekpleister worden
voor de vele tienduizenden
nationale en internationale
toeristen die Amsterdam jaar
lijks bezoeken.
PR-functionaris R. Elfrink
omschrijft het centrum zelfs
als een 'must' in de reisagen-
da's van de toeristen. „Maar
ook voor de vele Nederlandse
consumenten en handelsrela
ties moet 'De Heineken' als
een soort visitekaartje gaan
dienen".
Een beeld van de hal met de roodkoperen vergistingsvaten, die op de kop af 120 jaar in 'De rieineken' dienst deden.
Een rondleiding door het kun
dig verbouwde pand voert de
bezoeker van de oorsprong
van het bier naar het heden,
kortom van de blinkende ko
peren vergistingsvaten naar de
roestvrijstalen kuipen. Het oe
roude handwerk en het mo
derne bottelen, allemaal zaken
waarover in het centrum alles
aan de weet is te komen. Zelfs
de complete stallen met de
overbekende 'brouwerijknol
len' (fraaie Engelse trekpaar
den), waarmee vroeger de va
ten bier werden vervoerd, ont
breken niet.
Historie
'De Heineken' werd in 1868
gebouwd door Gerard Adriaan
Heineken, grootvader van Al
fred. Gerard kocht vijf jaar
daarvoor de uit 1592 daterende
brouwerij 'De Hooiberg' op, in
die tijd de grootste brouwerij
van Amsterdam. Maar deze
oleek al snel te klein. De nieu
we brouwerij werd gebouwd
op een terrein dat toentertijd
net buiten de grachten lag en
op de kop af 120 jaar in bedrijf
zou blijven. Uitsluitend van
wege economische motieven
als de moeilijke af- en aanvoer
van grondstoffen, emballage
en eindprodukten besloot de
brouwer de activiteiten naar
Zoeterwoude en Den Bosch te
verplaatsen.
Op 20 april 1988 verliet het
laatste flesje bier de Amster
damse fabriek en rees meteen
de vraag wat de toekomst van
de historische panden zou
worden. Besloten werd drie
gezichtsbepalende onderdelen
- het voormalige gistkelderge-
bouw, het deels uit 1923 stam
mende brouwhuis met zijn
roodkoperen ketels en het ran
ke silogebouw - voor het na
geslacht te bewaren. De rest
van het ruim één hectare grote
brouwerijterrein werd overge
dragen aan een bouwcombina
tie.
Bezoekers
Bij de plannen voor het ont-
vangcentrum is rekening ge
houden met een bezoekersaan
tal van 115.000 per jaar met
een uitloop naar 150.000. Een
gigantisch aantal als wordt be
dacht dat in de tijd dat de
brouwerij nog dienst deed in
totaal zo'n 90.000 gasten wer
den ontvangen. Het ontvangs
tcentrum is het gehele jaar
door alleen op werkdagen geo
pend van negen tot vijf uur.
Per dag worden voor maxi
maal 600 personen zes rondlei
dingen gehouden en de toe-
igangsprijs bedraagt twee gul
den. De entreegelden komen
overigens geheel ten goede
aan instellingen als het Rode
Kruis, Terre des Hommes en
het Wereld Natuur Fonds.
De minimumleeftijd voor de
bezoekers is gesteld op acht
tien jaar. Elfrink: „Niet voor
niets, want de verkoop van al
coholhoudende dranken mag
nu eenmaal niet onder deze
leeftijd. Hoewel we als brou
werij geen directe voorlichting
geven over alcoholmisbruik
zullen we toch met een aantal
affiches hierop de aandacht
vestigen. Ook voor Heineken
geldt, dat we de bezoeker met
een grote mate van terughou
dendheid rond het gebruik
van alcohol tegemoet zullen
treden".
Havo-leerlingen pijnigen hun hersenen tijdens het eindexamen geschiedenis in de gymzaal i
Westland College.
FOTO: STEPHEN Ef
NAALDWIJK „Ik kon
niet meer blijven zitten in
die zaal, na een uur wilde
ik al weg", zegt Farsia Ra-
hamat over de gymzaal
van het Westland College.
Zij heeft daar juist het
havo eindexamen geschie
denis afgelegd: 39 vragen
over 'Continuïteit en ver
andering: de positie van
de vrouw in Nederland en
in de Verenigde Staten
van Amerika, 1929-1969'.
'Nederland vóór, tijdens
en na de Tweede Wereld
oorlog 1939-1946' was het
tweede onderdeel.
„Maar ik heb nog maar even
gewacht, jij was nog zo druk
aan het pennen toen ik om
keek", zegt ze. Haar vriendin
Krista Slaman knikt: „Ik vond
het moeilijk. Vooral de brief".
„Afschuwelijk, die brief", bea
men klasgenootjes. De ge
wraakte opdracht bestond in
het met elkaar verbinden van
historische begrippen, dit in de
vorm van een brief, zoge
naamd van de hand van een
Amerikaanse presidents
vrouw.
Farsia: „Je moest doen alsof je
Eleanor Roosevelt was. Afzen
der Eleanor, klaar. Ik heb me
zo gehaast dat het misschien
niet eens leesbaar is. Kan me
niet schelen, ik moest er ge
woon uit". „Ik heb er zelfs
over gedacht om die vraag
maar helemaal over te slaan.
Dit hadden we nooit geoe
fend", zegt Diana Menheer
verontwaardigd. „Inderdaad,
zeg", valt de rest haar bij.
Docent C. Bentfelsen komt
binnen met een stapel exa
mens onder de arm. „Ik heb
net een sukkel nagekeken die
de brief niet heeft gemaakt",
zo meldt hij hoofdschuddend.
„Dat is stom...", klinkt het als
uit één mond.
Compensatievak
„Ik vond het wel een leuk on
derwerp, dat van die vrou
wen". Marco Zuiderdijk gri
mast balorig, hij heeft zojuist
het vwo-examen geschiedenis
achter de rug en is een beetje
uitgelaten.
In tegenstelling tot zijn klasge
noten René Boers en Hidde
Jan Buning is Marco er niet
helemaal zeker van dat hij het
goed heeft gemaakt. Af en toe
geeft hij een kreun als hem
een antwoord te binnenschiet
dat tijdens het examen maar
niet tot hem wilde komen.
„Maak je niet druk, ioh", zegt
Bentfelsen opbeurend. „Bij die
vraag is een aantal verschil
lende antwoorden mogelijk. Ik
heb de corrigeerversie nog
niet gezien, maar hier kun je
soepel zijn".
„Niet moeilijk, wel veel", is de
conclusie van de andere twee.
Een paar pittige vragen zaten
er wel tussen. „Dat betoog
vond ik vervelend", zegt Ri
chard Koene. Hij doelt op
vraag 6, waarbij de leerlingen
evenals hun lotgenoten op de
havo een aantal namen en be
grippen in een artikel (mini
maal 250, maximaal 350
woorden) moesten verwerken.
Verder vond hij het goed te
doen.
Docent Bentfelsen beaamt dit.
„Het zat beter in elkaar dan
vorig jaar", vindt hij. Toen
was het examen vwo te mak
kelijk: „Veel feitjes, meer een
havo-examen eigenlijk. Daar
hebben we over geklaagd,
maar we hielden ons hart vast
dat ze het dit jaar van de
weeromstuit extra moeilijk
zouden maken". Er is een
aparte commissie van leraren
die de examens samenstelt; ze
kriigen er vier zogenoemde
taakuren per week voor, zo
vertelt Bentfelsen. „Ieder jaar
is er wel geouwehoer over de
toetsing, maar ik denk dat het
dit keer mee zal vallen".
Hij haalt de opgaven uit zijn
tas, de leerlingen buigen
nieuwsgierig naar voren. „O
nee, ook al fout", kermt Marco
bij het bespreken van een aan
tal vragen. De rest kijkt tevre
den. „Voor mij is het puur een
compensatievak', zegt René
Boers. „Morgen wordt het me
nens: wiskunde B. Daar ben ik
zenuwachtig voor". Koene is
er al vandoor gegaan, 's Mid
dags heeft hij scheikunde.
Niveau
Voor de havo is er van van
half twee tot half vijf natuur
kunde. „Ellende", voegt Iskan-
der Wissink rector J. Jörning
na afloop toe. Even later blijkt
dat voor hem nogal mee te
vallen, zijn vriend Raymond
de Roo is er ernstiger aan toe.
.,Een 3 of een 4", zo voorspelt
hij de uitslag. „Had ik dit toch
geweten, ik had nooit
kunde in m'n pakkej
men". „Toch was het tf
tengewoon moeilijk"!
leraar Kees van Wijk.
concentreerd lezen, g(
ken, dat wel.
De meeste eindexamen
gen van het Westland'
zijn het erover eens;
schoolonderzoeken ve
ger waren dan de
eindexamens; dat gel
alle vakken tot nog t
vinden dat we de le
op een behoorlijk
moeten testen om ge
schieters te voorkomt
rector Jörning trots ui
liggen de gemiddeld
die op schoolonderzoel
den behaald en de ei
gen van de centrale
wel mooi dicht bij
hoor. Zoveel scheelt
niet. Maar we kunnen
gen op een hoog pe
geslaagden door di
heen".
„Omdat we een stre
zijn kunnen we ons
profileren dan een sch
den in Den Haag. Da
vaak dat er minder k
slagen, maar een groo
te van de kinderen
staat dan ook uit alle
Natuurlijk ook goed d
scholen bestaan, maal
een eindexamen komf
tuurlijk toch ook v
groot deel op de Nea
taal aan, begrijp je? I
opgaven niet kunt lezi
blijf je dan? Dan hel
natuurlijk niet over
sen die hier geboren
die beter Nederlands
dan hun ouders". „V
deze samenleving me
dan is Nederlands or
lijk", zo beaamt ook
kundeleraar Van Wijl
Intussen staat een
vwo'ers gebogen ovei
woorden van docer
Kerksta op het exami
kunde. „Ik heb get
antwoorden als de id<
ling te maken, alles ki
geschreven. Ik had
twee uur en zevens
minuten voor nodig",
staat er drie uur voor
vindt Kerkstra.
„Dat heb ik fout! Küü
bit", scheldt Miran
Even later betrapt zij
op een fout. „Ha, ha!
nou de ideale leerling
Baby's lopen meeste kans te worden vermoord'
LEIDEN „In veel Europese
landen lopen van alle leeftijds
categorieën kinderen beneden
de één jaar de meeste kans om
vermoord te worden. Dat
blijkt uit cijfers van de
Wereldgezondheidsorganisatie.
In de Verenigde Staten is dat
niet het geval. Maar dat komt
omdat we zoveel meer teen
agers vermoorden".
De Amerikaanse criminoloog
prof.dr. D. Maier-Katkin, ge
specialiseerd in kindermoord,
zei dit gisteravond tijdens een
gastcollege aan de Leidse uni
versiteit. Maier-Katkin komt
op grond van zijn bevindingen
tot de slotsom dat zeer jonge
kinderen in de regel door hun
eigen ouders worden ver
moord, meestal door de moe
der.
Katikin: „Kindermoord is in
vergelijking met andere moor
den tamelijk gemakkelijk te
verdoezelen. Ik schat dat tus
sen de twee en de tien procent
van wat te boek staat als wie-
gedood in werkelijkheid ge
vallen van kindermoord be
treft". Hij voegt er onmiddel
lijk aan toe: „Begrijp me goed.
Ik wens niet te suggereren dat
je onmiddellijk argwanend
moet worden als er zich een
geval van wiegedood voordoet.
Die ouders hebben al pijn ge
noeg".
SUSKEENWISKE
HET WITTE WIEF
(c) Standaard Ultfleverl|/Wavery P
AMSTERDAM „De op
merking: 'Zal ik mijn man
dan maar even langs stu
ren', wordt nog steeds ge
maakt tegen vrouwen die
geen kinderen kunnen
krijgen. Behalve het feit
dat de omgeving verkeerd
kan reageren, ondervin
den ongewild kinderloze
paren veel lichamelijke en
geestelijke problemen.
Depressiviteit, jaloezie, hoofd
pijn en rugklachten komen
veelvuldig voor. Erger is mis
schien nog wel dat het pro
bleem in de maatschappij en in
de wetenschap tot nu toe nau
welijks aandacht heeft gekre
gen. Hierdoor vinden kinder
loze koppels heel vaak onbe
grip op hun pad".
Pedagoog drs. Frank van Ba
len, uit wiens mond boven
staand citaat is opgetekend,
hoopt morgen aan de Univer
siteit van Amsterdam te pro
moveren op het proefschrift
'Een leven zonder kinderen.
Ongewilde kinderloosheid: be
leving, stress en aanpassingen'.
Het kunnen krijgen van kin
deren wordt, volgens Van Ba
len, door velen als vanzelf
sprekend aangenomen. Voor
tien procent van alle Neder
landse (echt-)paren ten on
rechte. Eén op de tien paren
blijft namelijk ongewild kin
derloos, zo blijkt uit het proef
schrift. „Het verdriet over on
gewilde kinderloosheid is pa
radoxaal: het is treuren om
een verlies van iets dat er
nooit is geweest".
Voor het proefschrift onder
zocht Van Balen honderd twin
tig ongewenst kinderloze pa
ren die de vrouwenkliniek
van het Academisch Zieken
huis in Leiden bezochten. Na
enige research merkte Van
Balen dat er tot nu toe in de
maatschappij en in de weten
schap weinig aandacht is be
steed aan de problemen van
ongewilde kinderloosheid. Het
accent is komen te liggen op
de verschillende moderne me
dische methoden om paren
met vruchtbaarheidsproble
men te behandelen en ae ethi
sche aspecten daarvan. Maar
wat gebeurt er met de koppels
als vast komt te staan dat zij
een gedwongen kinderloos le
ven zullen leiden, zo vroeg
Van Balen zich af.
Invulling
„De meeste mensen willen
graag een kind en vinden dat
ook heel belangrijk. Als je ze
vraagt waarom ze dan zo
graag een kind willen, dan
verrast die vraag hen. Het is
iets waarover mensen in het
algemeen niet heel expliciete
ideeën hebben. Na enig door
vragen liggen de argumenten
meestal op het gebied van ge
luk, een invulling van je le
ven", stelt Van Balen aan de
vooravond van zijn promotie.
Eenderde van alle door Van
Balen onderzochte vrouwen
zegt dat de kinderloosheid
„het ergste is dat hen ooit is
overkomen". De vrouwen lij
ken het zich sterker aan te
trekken dan de mannen en
hebben ook meer psychische
en lichamelijke klachten dan
de kinderloze mannen. „Vast
staat dat vrouwen in het alge
meen meer opgevoed worden
met de idee van moederschap
als levensvervulling. Dat is
nog steeds zo. Voor veel vrou
wen geeft het moederschap
status. In sommige kringen ligt
dit anders maar over het alge
meen is het vaderschap rela
tief minder belangrijk. Waar
vrouwen, als zij zich realiseren
dat ze nooit kinderen zullen
hebben, aanvallen van opstan
digheid en depressiviteit krij
gen, zijn mannen vaak slechts
teleurgesteld".
De paren die de promovendus
onderzocht, variëren in leeftijd
tussen de dertig en veertig iaar
en probeerden gemiddeld al
negen jaar kinderen te krijgen.
Óndanks de ellende die de on
gewilde kinderloosheid met
zich meebrengt kwam hij op
het spoor van een positief
neveneffect. De relatie tussen
de mannen en vrouwen is ge
middeld beter dan die van pa
ren zonder vruchtbaarheid
sproblemen. Ze begrijpen el
kaar beter en hebben meer
contact.
Dit geldt overigens niet voor
de seksuele relatie van de pa
ren die nogal kan lijden onder
de medische onderzoeken die
vaak met de vermeende on
vruchtbaarheid samenhangen.
Pedagoog drs. Van Balen met
zijn proefschrift over de bele
ving van ongewilde kinderloos
heid waarop hij morgen aan de
Vrije Universiteit van Amster
dam hoopt te promoveren.
FOTO: ANP
De koppels moeten vele malen
op een door de medici bepaald
tijdstip juist wel of niet vrijen
om de kans op een kind te
vergroten. Hierdoor krijgt de
seksualiteit iets geforceerds, zo
stelt de onderzoeker. Vijfen
twintig procent van de stellen
voelde zich „een soort machi
ne die geprogrammeerd wordt
om tijdens de meest vruchtba
re periode te vrijen".
Meemoederen
Als eenmaal vaststaat dat be
paalde paren geen kinderen
zullen krijgen staat er, zo con
stateerde Van Balen, een aan
tal mogelijkheden c
koppels kunnen beslu
zien van de oorspr
wens om een kind t
dat volledig van hen
Ook is er de optie om
ren een kind te krijg
van één van de partr
tisch de ouder is. H
dan gebruik worden
van donormateriaal. 1
lijkheid tot het adopl
kinderen in binnen-1
land staat open maa
ondervond Van Bal(
wel geprobeerd om o
dere manier deel t
aan de opvoeding
kind. Het „meemoedi
bijvoorbeeld een kim
familielid met een bi
„Dit zijn dan de al te:
in verschillende gra<
toch een kind op te
ben echter ook parei
komen die zeggen:
geen kind meer, he
bij". Ze hebben ero
dacht en zijn gedu
lange tijd van on
veel andere dingen
die ze leuk zijn gaa
Die stellen ze dan c
hun leven".
Volgens Van Balen
hierbij vooral om v
studeren, de bezigl
(net als het moi
maatschappelijke si
schaffen. Geen opl<
den het zoeken va
hobbies, meer vakai
tiever deelnemen aa
enigingsleven, zo bli
derzoek.
