„Wij zijn gericht op
plezierige bevalling,,
Ode aan het 'kjurkje'
Stilte
Eerste hulp bij drenkelingen
UIT THUIS
CeidócSouoant
DINSDAG 21 MEI 1991 PAGI
Idoor
BETTY VAN VLIET
Nederlandse vrouwen
verkeren in de unieke
positie dat ze, in tegen
stelling tot de meeste Eu
ropese landen, de moge
lijkheid hebben om thuis
te bevallen. Een belang
rijke reden voor de uit
zonderingspositie van Ne
derland is in de eerste
plaats dat in ons land
vroedvrouwen zelfstandig
bevallingen mogen lei
den. Daarnaast kan in ons
land gebruik worden ge
maakt van thuis-kraam-
zorg. Een zorg die vrijwel
in alle andere landen
ontbreekt.
Lammert Hingstman, project
leider bij het Nederlands in
stituut voor onderzoek van de
eerstelijns gezondheidszorg
(Nivel), benadrukt de voor
beeldfunctie die ons land
heeft op het gebied van ver
loskunde. „In ons land wordt
één op de drie kinderen thuis
geboren. In vrijwel alle ande
re westerse landen is het aan
tal thuisbevallingen tot min
der dan één procent gedaald.
De reden hiervoor is dat in
Nederland zwangerschap en
bevalling niet als een ziekte
worden gezien, maar onder
deel vormen van het normale
leven. Bovendien is er bij ons
een keuzemogelijkheid voor
de wijze van bevallen".
Hingstman wijst op een on
derzoek waaruit blijkt dat
veertig procent van de Neder
landse vrouwen de voorkeur
heeft om thuis te bevallen.
„Ook al is de laatste drie jaar
het aantal thuisbevallingen
met twee procent gedaald
naar 33 procent".
Andere opinie
I Dat er in andere landen ge-
i heel anders wordt gedacht
over thuisbevallingen blijkt
onder meer uit uitspraken
van de Duitse gynaecologen-
vereniging. De voorzitter van
deze vereniging schreef in het
blad 'Sexualmedizin' dat het
„maar eens uit moet zijn met
die thuisbevallingen". „Waar
om gaat het nu, in hemels-
Het Nivel (Nederlands instituut
voor onderzoek van de eerste
lijnsgezondheidszorg) in Utrecht,
dat wordt gesubsidieerd door
het ministerie van WVC, houdt
zich bezig met onderzoek naar
de gezondheidszorg die recht
streeks toegankelijk is voor de
patiënt.
Lammert Hingstman, projectlei
der bij het Nivel met als werk
terrein verloskunde, organiseer
de enkele weken geleden een
congres met als thema: 'Verlos
kundige zorg in Nederland: een
voorbeeld voor de geïndustriali
seerde landen?' Hingstman: „Bij
ons is het heel gewoon om thuis
te bevallen. In andere landen is
een vrouw min of meer gedwon
gen om naar het ziekenhuis te
gaan, ook al zou ze het liever
anders zien. Nederland is er veel
meer op gericht om een beval
ling zo plezierig mogelijk te la
ten verlopen".
THUIS-KRAAMZORG UNIEK IN DE WERELD
naam? Wie heeft het kind om
zijn mening gevraagd? Al die
geémotioneerde voorvechters
van vroedvrouwenhulp tonen
uitsluitend interesse voor de
gevoelige gemoedstoestand
van de ouders". Een Nigeri-
aan verklaarde op het jongste
congres over verloskunde in
Nederland „dat hoe groter het
ziekenhuis is, hoe meer status
de familie krijgt".
Geconstateerd moet worden
dat het Nederlandse systeem
steeds meer ondersteuning
krijgt. Tijdens het jongste con
gres is door Wagner, Europees
directeur voor Moederschaps-
zorg van de Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO), ge
pleit voor het Nederlandse sy
steem van vroedvrouwen.
Hingstman stelt dat bij beval
lingen in ziekenhuizen veel
vaker specialistische ingrepen
worden gedaan dan nodig is.
Volgens hem zou dat niet al
tijd nodig zijn voor het goede
verloop van een bevalling.
„Tja, als er medische instru
menten zijn, waarom zouden
artsen die dan niet gebruiken?
Neem bijvoorbeeld Amerika.
Daar komt achttien procent
van de baby's via een keizer
snede ter wereld. In Neder
land is dat maar zeven pro
cent. Ook worden er in Ame
rika eerder andere ingrepen
gedaan tijdens de bevalling.
Als het .fout gaat tijdens de
bevalling, loopt de gynaeco
loog het risico dat hij juridisch
wordt vervolgd en voor de
fout moet betalen. Logisch dat
ze dan het zekere voor het
onzekere nemen en direct
met instrumenten en ingre
pen aan de slag gaan".
Wetten
De huidige situatie in Neder
land op het gebied van beval
lingen is zo gegroeid doordat
twee wetten de positie van de
vroedvrouw beschermen. De
eerste wet uit 1865 gaf de
vroedvrouw de bevoegdheid
zelfstandig bevallingen te lei
den. Die zelfstandigheid is in
de loop der jaren verder uit
gebreid doordat vroedvrou
wen steeds meer bevoegdhe
den kregen, zoals hechten en
het voorschrijven van bepaal
de medicijnen.
In België geldt bijvoorbeeld
dezelfde wet, alleen heeft
men daar geen uitbreiding
van bevoegdheden gekregen,
zodat het vrijwel onmogelijk
is om in België als vroed
vrouw zelfstandig te praktize-
ren. De tweede beschermende
maatregel is het Ziekenfonds-
besluit uit 1941, die de Neder
landse ziekenfondsverzekerde
verplichtten om voor de
zwangerschapsbegeleiding
naar een vroedvrouw te
gaan".
Hingstman: „Ze kunnen wel
een huisarts de bevalling la
ten leiden, maar dan moeten
ze ervoor betalen. Sommige
huisartsen waren hierover
zeer ontevreden, omdat zij het
begeleiden van zwanger
schappen expliciet tot hun
taak zien. Natuurlijk had de
verloskundige zorg in Neder
land nooit zo kunnen groeien,
als er geen acht dagen kraam-
Simpel japonnetje met korte mouwtjes en wikkelceintuur (Es-
cada). Als toevoegsel op het hoofd een kroon van stijf gaas en
glinsterstrik
Idoor
TINY FRANCIS
Voor sophisticated
uitgaan keren we
toch terug tot de
jurk. Die staat per
fect, rijk versierd,
kort of lang, van
organza of moiré.
Wie het society cir
cuit regelmatig fre
quenteert, kan goed
uit de voeten met
verlevendiging van
een basisjapon met
'costume jewellery'
in alle varianten.
Jurken uit de couture
zijn een investering en
iedere couturier heeft
er zijn eigen opvatting
over. Zwart glacéleer
met doorzichtige tus
senstukken van repen
doorzichtig gaas op het
bovenstuk en een rui
me satijnen strook aan
de zoom tot ver boven
de knie en lange door
zichtige mouwen is
even chic als een hoog
gesloten wit damast
model met weggesne
den armsgaten en dan
sende franje. Zo'n jurk
je trek je aan om er de
hele verdere avond
geen gedachte meer
aan te wijden. Het zit
en het staat! Draag bei
de met oorhangers en
hooggehakte schoentjes
of een klein jasje.
Wollen crêpe is in de
meest verscheiden vor
men te kneden: over
slagmodel, tube, klok
kend (vrolijk wuivend
bij het dansen), a-sym
metrisch. Rond de jurk
hangt de mythe van de
zestiger jaren en de
slanke vrouw is er
goed mee af. Nu hoe
ven we over zo'n goeie
jurk niet in cijfers met
drie nullen te denken.
Veel top-couturiers
hebben een confectie-
collectie die best be
taalbaar is. Ook onze
eigen jongens doen hun
best voor de vrouw.
Sterren
Bovendien zijn er ge
specialiseerde modeza
ken, die confectie van
buitenlandse sterren
verkopen (Anna R.,
Bobbe, Dechering, Lee-
ser met o.m. Mugier
couture-confectie). 'Go-
Voorbeeldige couturejurk van Rob Kroner, ge
maakt uit gefronselde zijden mousseline (met
zwevende shawl). foto's: pr
vers Only' heet de pas lijk bloot jurkje met
gelanceerde confectie- brede schouderbandjes,
collectie van Frank De kleur varieert van
Govers. Daar zit bij- effen zwart, tot fuchsia
voorbeeld een vrouwe- en groen. Het kan sa
mengaan met een ge
ring bolero'tje om de
schouders te bedekken
(Nick van Cooten,
Vlierboomstraat 521,
verder in Zwolle, El-
burg, Nijmegen. Inl.
020-6174041).
Couturier Edgar Vos
laat zich door het hele
land presenteren door
boutiques van zijn
naam: A'dam, R'dam,
Delft, Breda, Venlo,
Maastricht, Arnhem,
Hengelo. In de Haagse
Heulstraat Boutique
zijn net katoenen
streepjurkjes en twee-
kleuren japonnetjes
binnengekomen. Har
dies in de Javastraat
voert confectie van
grote namen als Fe-
raud, maar ook een Es-
cada-collectie. Dit is
een losse greep uit een
overvloed van 'dure'
labels voor aantrekke
lijke prijzen. In ons
land is ook 'ready to
wear' te koop van Un-
garo, Montana, Dior,
Cardin, Valentino ten
faveure van de smalle
re beurs. Maar in deze
kleren is zonder meer
het couturehandje her
kenbaar. En dat valt
niet weg te cijferen.
Boetiekjurk van Louis Scherrer in zwart/wit print en grote
zwarte kraag. Overslagmodel, gesloten op knopen, kleine
mouwtjes en zeer korte rok
Het lijkt met elkaar in
tegenspraak: muziek em
Maar wie op maandagni
luistert naar 'Daar word
vanhet dikwijls verraL
programma van Martiel
Buuren en Cees Huyzeq,
KRO, weet waarover hè'
Want een mens kan hel
zichzelf maken, soms
hij aandacht heeft voor i
Er zijn tegenwoordig ni\
zoveel mensen meer di&
zoeken in een retraite, i
terugtrekken, voor enki
dagen, een week soms,
bezinning te komen om\
wezenlijke dingen in h§
bestaan. Je afzonderen j
datgene in je toe te lateii
de lawaaierige sfeer wal
leven meestal wordt q
overstemd, overschreeuw
een zeldzaamheid ge wow
Maar wat kan het de m,
dóen om op te vangen
meditatieve stof wordt
aangereikt; in taal, in /i|
Dat heb ik weer eens i
overwogen nadat ik op j
om half tien mijn geliet
KRO-programma had ai
Die keer gaf Wil Derks,
commentaar bij zijn keii
religieuze muziek. Derlii
wetenschappelijk direcü
Radboudstichting.
bekende stichting die
onderwijs, vorming en i
pastoraat voor studenten
hoger onderwijs vanuit
katholieke levensvisie
stimuleert, en nu al 85 j
zodanig blijkt te functió,
ils dikwijls werd ik d
er getroffen door de\
eenvoudige wijze waaro
luisteraars werd vertelq
waarom déze muziek ui
uitgekozen, waarom Dej
precies hiervan stil woij
Natuurlijk speelt in een
programma als dit muz
eerste viool, maar hoe i
voel ik me bovendien
meegenomen door het
commentaar er omheen
zo'n geval ervaar ik da
herkenning een aanzien
rol speelt in het tot rusi
bezinning komen. Deric
sprak eroyer dat van m
bij de grote, indrukwek
momenten in ons bestal
bijvoorbeeld bij het ster]
een dierbare, een bijzon
werking en vertroosting
uitgaan. Maar in dat zei
programma kwam naar
dat muziek, ook religiei
muziek, eveneens haar
kan hebben in de alledi
van het leven. Dat biet
Derkse het lied 'Oh, be
in the Lord' van John j
aankondigde. Hij vertel
één van zijn dochters
bandje met dat lied vot
had meegebracht van e
vakantiereis naar Engel
hij voegde eraan toe, da
melodie het liefst voor
heen neuriet, als hij op
fiets naar zijn werk gal
blijkt te kunnen: mèt r
stil worden in jezelf. Tl
eventueel van straatlav
verkeersdrukte.
Het was weldadig dat i
uitzending werd besloti
het oude Alma Redem]
Mater zoals de Benediï
dat in de Slangenburg
'sAvonds bij de complt
een duister (en stil) gei
kapel. Met als enige vei
een kaars bij het Maria
Derkse vermeldde nog
de soms managemen
jachtigheid van zijn taa
besefte zo nu en dan dt
moeten opzoeken om e
zichzelf te komen.
Zo'n commentaar is
inspirerend. Vernemen
in onze tijd mensen zit
onderdompelen in de s
het monnikendom - ah
zoals hier bleek met et
familielid - om te ontd
wat nu eigenlijk de grt
waarop we staan. Van
dergelijke uitzending h
volmondig beamen: 'Di
ik stil vanOndanks, i
dankzij de muziek die
gehore wordt gebracht
Iets anders heb ik er t
uit gedestilleerd. Hoew
teruggeworpen worden
jezelf in de afzondering
natuurlijk uitstekend ii
je daardoor iets wezem
het spoor komt, ben je
helemaal onthand als i
retraite je niet gegevei
het wil wordt op zijn
bediend; thuis op
maandagmorgen, in zij
omgeving dus. En het
verder mogelijk jezelf
zetten tot een kleine
overweging. Midden ii
stadsgevoel desnoods, 1
en zacht voor jezelf zii
wat je diep in je hart i
aangesproken.
Als daar muziek voor
het horen....
verzorging aan huis, als ver
volg op een succesvolle thuis
bevalling, was geweest".
Overigens merkt Hingstman
nog op dat het verloskundig
systeem, zoals wij dat in Ne
derland kennen, kan functio
neren omdat de afstanden in
ons land zo klein zijn. Mocht
er iets misgaan dan is een
vrouw toch snel in het zie
kenhuis.
Ziekenhuis
Toch hebben deze wetten niet
kunnen tegenhouden, dat
sinds de jaren vijftig steeds
meer vrouwen in het zieken
huis gingen bevallen. „Het
ziekenhuis kreeg een uitstra
ling, zo van: dat is het veili
gste van alles. Daar zit een
opeenhoping van allerlei spe-
cialismes en dus kan er dan
niets verkeerd meer gaan".
Hoewel de huisarts een aantal
patiënten moeten afstaan aan
de verloskundige en de ver
loskundige op haar beurt pa
tiënten aan de gynaecoloog
blijft de trend 'in het zieken
huis bevallen' in Nederland
sterk. Maar dat wil niet zeg
gen dat er nog heel wat kan
worden verbeterd aan de ver
loskundige zorg. Nivel-verte-
genwoordiger Hingstman is
op dit moment bezig met het
opzetten van een aantal sa
menwerkingsverbanden tus
sen gynaecologen, verloskun
digen en huisartsen. „Tussen
die groepen bestaan in som
mige plaatsen al jaren proble
men. Vroedvrouwen hebben
de kritiek, dat als ze een
vrouw met mogelijke compli
caties doorsturen naar een gy
naecoloog, die daar wordt ge
houden en niet meer terug
komt naar de verloskundige
praktijk, vaak ook niet bij
volgende zwangerschappen.
Gynaecologen klagen op hun
beurt dat verloskundigen veel
te lang een vrouw vasthouden
bij problemen, waarna zij de
'fouten' kunnen herstellen.
Verder zijn lang niet alle
huisartsen gecharmeerd van
de beschermende maatregel
dat op het moment dat er een
vroedvrouw in hun buurt
komt te wonen, ziekenfonds
verzekerden verplicht naar
haar toe moeten".
Samenwerken
Hingstman vindt dat vroed
vrouwen, gynaecologen en
huisartsen meer met elkaar
moeten gaan samenwerken,
waardoor het onderling ver
trouwen verbeterd wordt. Het
stiumuleren van samenwer
kingsverbanden zou de moge
lijkheid kunnen scheppen
voor een maximum aan keu
zevrijheid voor de vrouw, met
een maximum aan samenwer
king tussen de verschillende
disciplines.
„Van groot belang is dat bin
nen zo'n samenwerkingsver
band alle gegevens over
zwangerschap en bevalling
worden geregistreerd, zodat
de kwaliteit van de verleende
zorg goed kan worden onder
zocht. Juist goed onderzoek
naar de kwaliteit is van grote
waarde voor de Nederlandse
verloskundige zorg".
door Joke Forceville-Van R
Lammert Hingstman: „Bij bevallingen in ziekenhuizen worden meer vaker medische ingrepen
gedaan dan nodig is". foto: 't sticht
Idoor
JAN PAALMAN
Elk jaar verdrinken 520
Nederlanders. De meeste
van hen, 450, overlijden
nog voordat ze het zie
kenhuis hebben bereikt.
De slechte afloop is vaak
onvermijdelijk, maar in
een flink aantal gevallen
had het overlijden van
de drenkeling voorko
men kunnen worden
door maatregelen van
het slachtoffer zelf, de
toeschietende omstan
ders of zelfs van de pro
fessionele hulp. Dat
komt vooral omdat ver
drinking een heel eigen
aardig soort ongeluk is.
Past men op de drenke
ling klakkeloos de gewo
ne EHBO toe, dan is er
een gerede kans dat men
de zaken nog erger
maakt dan ze al waren.
Wat er precies gebeurt bij
verdrinken en hoe men de
drenkeling het beste bij kan
staan, is pas de laatste tien
jaar min of meer duidelijk
geworden. Verdrinken, zo
neemt men nu aan, gaat in
drie fasen. Nadat men te wa
ter is geraakt neemt het li
chaam onmiddellijk een aan
tal verstandige maatregelen.
Op de eerste plaats wordt de
bloedcirculatie naar de min
der vitale organen afgekne
pen. Dat heeft twee voorde
len: er stroomt minder bloed
naar de huid zodat de huid zo
min als mogelijk kostbare
warmte aan het water af zal
staan, en, twee, op deze ma
nier zullen hersenen en hart
zo lang mogelijk verzekerd
blijven van een goede bloed-
toevoer. Ook gaat het hart
onmiddellijk langzamer klop
pen. Dit staat bekend als het
'duikreflex', een maatregel
die ook al besparend werkt
op het verbruik van de
schaarse zuurstof. Als de
drenkeling, door paniek en
benauwdheid gedwongen,
onder water adem haalt, dan
sluiten de stembanden zich
volautomatisch. Deze 'kramp'
van de stembanden voor
komt dat water de longen in
kan stromen.
Water in longen
Vanaf fase twee beginnen de
verdedigingslinies van het li
chaam langzaam maar zeker
te bezwijken. Door toene
mend zuurstoftekort gaan de
stembanden weer openstaan,
waardoor met elke ademteug
water in de longen kan stro
men. Zelfs een beetie water
in de longen heeft al een ta
melijk verwoestend effect.
De beschermende laag van
de longblaasjes raakt ogen-
jaar,- „een drenkeling nooit
zelf uit het water komen of
zich zelf opwarmen door li
chamelijke inspanning." Het
toch al benarde hart kan het
dan begeven. Om dezelfde
reden moet men de drenke
ling nooit in horizontale hou
ding uit het water hijsen. Het
bloed schiet dan door het
wegvallen van de waterdruk
gelijk de benen in waardoor
de circulatie het plotseling
kan begeven. Om de zelfde
reden moet men de drenke
ling aan de schuine water
kant zoveel als mogelijk hori
zontaal leggen. De longen
leeg drukken is zinloos en
tijdsverspilling bovendien.
Het binnengekomen water is
dan meestal al lang door het
bloed opgenomen, en je loopt
ook nog de kans dat de dren
keling gaat braken en het
braaksel inademt. De helft
van de drenkelingen braakt
spontaan. Om te voorkomen
dat dit braaksel in de longen
terecht komt is bij de ade
mende drenkeling de 'stabie
le zijligging' (ongeveer de
houding als je op je zij slaapt)
het veiligst.
„Door de moeilijke diagnos
tiek, het afschuwelijke uiter
lijk van een drenkeling en
door de misvatting dat na
een onderdompeling van en
kele minuten geen overle
ving meer mogelijk zou zijn,
wordt bij veel drenkelingen
op de plek van het ongeval
ten onrechte het besluit ge
nomen om niet meer met de
reanimatie te beginnen"
schrijft Bierens. Kortom, een
drenkeling leeft totdat het te
gendeel is bewezen. „Tenzij
de geschatte onderdompe-
lingstijd meer dan een uur
bedraagt", zal men onmiddel
lijk moeten ingrijpen. Dat
gaat bij drenkelingen anders
dan normaal. EHBO-ers le
ren in Nederland dat als het
slachtoffer niet ademt en
geen pols heeft, dat ze eerst
hartmassage moeten toepas
sen en dan pas moeten bea
demen. Bij drenkelingen is
dat niet het geval, die moeten
eerst beademd worden. Een
ander moeilijk punt is die on
derkoeling. De drenkeling
zelf laten bewegen is - zoals
gezegd - slecht voor het hart.
Het legendarische opwarmer
tje door een flinke slok alco
hol is ook al niet best. De
bloedvaten in de 'afgescha
kelde' lichaamsdelen gaan
dan weer openstaan, waarna
dit koude bloed de centrale
organen nog meer zal afkoe
len. Het zelfde geldt voor ac
tief opwarmen voor warme
kruiken of onderdompeling
in een warm bad. Het beste is
om de benen tesamen in de
kens te wikkelen, en armen,
romp en hoofd afzonderlijk
in te pakken met wollen de
kens af aluminium reddings
dekens. Daarmee kan men
voorkomen dat het lichaam
nog verder afkoelt.
blikkelijk aangetast met als
gevolg dat hele stukken long
dichtklappen. Het koude wa
ter dat via de long in de
bloedbaan komt versnelt ook
nog eens een keer de afkoe
ling van het lichaam. Uitein
delijk onstaat - fase 3 - een
levensbedreigend tekort aan
zuurstof. De patiënt is bewus
teloos, de pols is vaak niet
meer te voelen, hij voelt
vaak erg koud aan, er is nau
welijks of geen ademhaling,
kortom, de patiënt ziet er
zeer dood uit.
Wat te doen? Een zeer onder
schatte factor bij verdrinking
is afkoeling. De mens is, zoals
de ex-marine arts M. Gros-
feld zo aardig omschreef, een
„tropisch dier dat door moe
der natuur niet met een be
hoorlijke vacht uitgerust is".
Daar komt nog bij dat water
drie keer zo snel de huid af
koelt als lucht. Onderkoeling
is een tweesnijdend zwaard,
een geluk bij een ongeluk.
Door de onderkoeling ver
bruikt het lichaam minder
zuurstof, zodat vitale orga
nen, vooral de hersenen,
door een soort winterslaap
worden beschermd. Maar het
ongeluk bij dit geluk is, dat
onderkoeling zelf een doods
oorzaak is, waarschijnlijk de
belangrijkste doodsoorzaak
bij schipbreukelingen. Daar
zijn lugubere details over be
kend. Overlevenden van de
Titanic vertelden later dat
het gegil van de in 3 graden
koude water ronddrijvende
drenkelingen na 40 minuten
verstomde. Je warm houden
door beweging of zwemmen
heeft een averechts effect,
want dan verlies je meer
warmte dan je produceert.
Het beste is om de zogeheten
HELP houding aan te ne
men, de houding die je auto
matisch aanneemt als je je te
ruste legt in een zeer koud
bed.
Inspanning
De fouten die de redder kan
maken zijn legio. Zelf te wa
ter gaan is riskant, en het
beste is om de drenkeling een
touw, boei of reddingsklos
toe te werpen. „Laat", zo
schrijft de anesthesist Bierens
in het Nederlands Tijdschrift
voor Geneeskunde van vorig
