Portugese kerk snelt
achter sociale
veranderingen aan
De geboorte van het kritisch onderzoek
Vreemd
Pausreizen: heen en weer naar de maan
COMMENTAAR
Volwassen katholieke
Amnestie gevraagd
dienstweigeraars
vo
fi&idócSou/to/nt
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
QtidwQowuvnt
ZATERDAG 11 MEI 1991 PAG
Peruanen in de ban van
wenende Mariabeelden
LIMA Het 'wonder van de tranen' die volgens verscheidene
getuigen sinds twee weken van twee Mariabeelden in de Peru
aanse havenstad El Callao stromen, houdt de Peruanen zo in de
ban dat een commissie van deskundigen zich met de kwestie
gaat bezighouden. Een theoloog, arts, fysicus en scheikundige
zijn deze week met hun onderzoek begonnen. Naar alle waar
schijnlijkheid zullen de beelden van een meter hoog in urnen
worden ingepakt om te voorkomen dat ze door vocht of chemi
sche verbindingen worden aangetast.
De chemicus James Newell heeft de gelovigen bij voorbaat al tot
tranen toe geroerd door te zeggen dat „het niet om water gaat of
keukenzout, maar wel degelijk om echte tranen". Bisschop Ri-
cardo Durand Florez van El Callao reageert nuchter. Hij beseft
dat er op dit moment 800 wenende Mariabeelden in de wereld
zijn. ,,Ik zal de tranen niet terzijde schuiven als een boodschap
dat de wereld zich van de zonde moet verwijderen...maar ik geef
er de voorkeur aan de resultaten van het onderzoek van de
commissie af te wachten".
Er zijn
geestigheden die
slechts een droef
mens te berde
mag brengen
.Herdenkingsfeest 1992 niet louter feest'
BUENOS AIRES De
protestantse kerken in
Latijns-Amerika hebben
de Rooms-Katholieke
Kerk gevraagd om van
het herdenkingsjaar 1992
„niet louter een feest" te
maken. De RK Kerk her
denkt dan dat vijfhon
derd jaar geleden de
kerstening van het conti
nent begon.
„Wat de vijf eeuwen christe
lijke aanwezigheid in Latijns-
Amerika betreft, constateren
wij met grote bezorgdheid dat
er nog steeds grote groepen
mensen zijn, zoals de indianen
en de zwarten, aan wie enorm
onrecht wordt aangedaan",
schrijft de Latijnsamerikaanse
Raad van Kerken (CLAI),
waarbij 140 protestantse - en
pinksterkerken zijn aangeslo-
De officiële herdenking wordt
volgend jaar gehouden tijdens
de algemene vergadering van
de Latijnsamerikaanse bis
schoppenconferentie (CE-
LAM) in de Dominicaanse
Republiek, vlakbij de plek
waar Columbus 500 jaar gele
den aan land ging. Paus Jo
hannes Paulus II zal de vie
ring bijwonen.
Bonifatiusbron wordt
schoon gemaakt
DOKKUM De Bonifatius
bron in Dokkum die het afge
lopen jaar duizenden bezoekers
trok omdat daar iemand zou
zijn genezen, wordt binnenkort
schoon gemaakt. De bron
wordt leeggepompt en uitge
baggerd. De gemeente hoopt de
herstelwerkzaamheden afge
rond te hebben voordat het be
devaartseizoen op zondag 2 juni
begint met de Bonifatiusge-
bedsdag van het noorden. De
Bonifatiusbron kwam in de zo
mer van 1990 in het nieuws
door de 'wonderbaarlijke' gene
zing van een baby van een
echtpaar uit Snee, dat chro
nisch verkouden was.
door Marinus van der Berg
Het was een vreemde zaterdag.
Zaterdag 4 mei. In de ochtend
zegende ik het huwelijk in van
Jacqueline en Albert. Ik beleef
het altijd weer als een plechtig
en bijzonder moment: twee
mensen geven elkaar het woord
van trouw. Niet iets om
lichtzinning over te doen. Na
afloop in de keukenpastorie is
een juist verschenen boek
onderwerp van gesprek. Renate
Rubinstein onthult na haar
dood, haar meer dan tien jaar
durende liefde met en voor
Simon Carmiggelt. Renate
Rubinstein was gescheiden.
Simon Carmiggelt was gehuwd.
De onthulling van een
driehoeksverhouding. In de
middag reis ik naar Amsterdam.
Op de terugweg lees ik het
boek: „Mijn beter ik". In de
inleiding schrijft Renate
Rubinstein: „In één opzicht
verschilde Simon Carmiggelt
niet van veel andere mannen:
bij zijn dood liet hij twee
weduwen achter. Met de ene
was hij getrouwd. De andere
ben ik". Ik merk dat het boek
leest als een roman. Een
liefdesroman die gevoelens van
respect oproept. Er is sprake
van eerbied. Ook voor de
„derde". Maar ik voel ook
andere gevoelens. Zoals: „Is
het niet gluurderig om dit boek
te lezen?" „Kijk ik niet in de
intimiteit van het leven van twee
mensen?" Dan weer gaan mijn
gedachten en gevoelens uit
naar hen die weten wat het is
om „derde" te zijn. Ik denk aan
hun gevoelens van
gekwetstheid, van vernedering,
van machteloze woede en
onmacht. Ik voel me heen en
weer gaan tussen het stellen
van vragen en het aanvaarden
van deze werkelijkheid.
Waarschijnlijk meer dan ik
vermoed, is er een
werkelijkheid van
driehoeksverhoudingen, van
zogenaamde geheime
verhoudingen. Het is ook niet zo
moeilijk om er een oordeel over
uit te spreken. Maar wie is er
geholpen met zo'n oordeel? Ik
denk weer terug aan de
huwelijksviering van deze
ochtend. Twee mensen beloven
elkaar plechtig de trouw. Het is
de trouw van een monogaam
huwelijk. Zonder twijfel zijn er
ook velen die na vijfentwintig of
veertig jaar kunnen zeggen dat
die belofte hen geluk heeft
gebracht. Meestal niet zonder
moeilijkheden. Maar er zijn
zeker evenzoveel mensen die
een ander verhaal hebben. Ook
dat gebeurt. Er is ook een
werkelijkheid van „anoniem
rouwenden". Het leven van
mensen die hun verdriet om
iemands heengaan met
niemand kunnen delen, omdat
de relatie verborgen moest
blijven of verborgen bleef. En
tegelijk is er de pijn van hen die
zich opzij gezet voelen, die zich
voelen afgedankt. Onze
samenleving kent niet alleen
een toename van gescheiden
vrouwen en mannen, maar ook
een toename van gescheiden
vrouwen en mannen van wie de
eerste partner aan wie ze
plechtig trouw beloofden, is
gestorven. Zij zijn de niet
erkende weduwen en
weduwnaren. Hetzelfde geldt
voor de kinderen van
gescheiden ouders. Ook zij
kennen vaak een verwardheid
van gevoelens bij het sterven
van de ouders of één van hen.
Heeft het zin om te oordelen?
Juist deze zaterdag lees ik in de
trein ook de wijze waarop abt
Ton'Baeten bisschop Bekkers
heeft herdacht. Bisschop
Bekkers heeft de kloof tussen
moraal en pastoraal proberen
te overbruggen. Hij heeft
gepleit voor pastoraal die
uitgaat van de werkelijkheid en
die tracht te luisteren naar het
verhaal van iedere mens. Wie
de kunst van het milde luisteren
ontwikkelt, wordt
terughoudender en stelt het
eindoordeel uit. Het is mijn
betere ik, dat spreekt, als ik het
boek van Renate Rubenstein
besluit. Er zijn vele ontroerende
momenten in dit boek.
FATIMA Ongeveer een
miljoen rooms-katholie-
ken zullen naar verwach
ting morgen het bezoek
van paus Johannes Paulus
II aan de witte basiliek in
Fatima bijwonen, waar
drie jonge kinderen in
1917 stelden dat zij de
Heilige Maagd Maria had
den gezien. De paus zal de
74e verjaardag vieren van
het mirakel, dat de Onze
Lieve Vrouwekerk in Fa
tima tot een bastion van
het geloof in Portugal
heeft gemaakt.
Maar tegelijkertijd is er een
katholieke clerus die vecht
voor zijn maatschappelijke po
sitie temidden van snelle eco
nomische, sociale en politieke
veranderingen.
De snelle economische groei in
de afgelopen vijf jaar en het
lidmaatschap van de Europese
Gemeenschap hebben het nog
altijd armste land van de EG
dichter bij de morele en mate
riële hoofdstroom in West-Eu
ropa gebracht. Andere veran
deringen in de Portugese
maatschappij werden teweeg
gebracht door de Anjer-revo
lutie die in 1974 een einde
maakte aan vijftig jaar van
conservatieve dictatuur.
Met Ierland, Spanje, Italië en
Polen geldt Portugal nog altijd
als een van de meest katholie
ke landen van Europa, waar
96 procent van de 10 miljoen
inwoners het katholieke geloof
belijdt. Maar uit een onder
zoek vorig jaar door de krant
O Jornal in Lissabon kwam
naar voren dat maar 27 pro
cent geregeld de kerk bezoekt,
voor het merendeel ouderen
afkomstig uit het agrarische
noorden. In de zuidelijke
streek Alentejo, een bolwerk
van de Portugese Communisti
sche Partij, is het aandeel
praktizerende katholieken
minder dan vijf procent.
„Wij leven vandaag in een sa
menleving die de grootste
waarde hecht aan individueel
genot en individueel succes",
zegt de historicus en politiek
commentator Vasco Pulido
Valente. „Het heersende ethos
heeft weinig van doen met het
katholieke ethos.'
Bedreiging'
Kerkelijke leiders erkennen
dat het toenemende materia
lisme hun invloed op de jonge
re generaties bedreigt. „Er is
een moreel liberalisme op
grond waarvan ieder zijn ei
gen normen stelt en die van
anderen vergeet", zegt de se
cretaris van de Portugese bis
schoppenconferentie, mgr. Al-
vino Cleto. Zijn ongerustheid
over het groeiende materialis
me stemt overeen met de kri
tiek die de paus in zijn recente
encycliek „Centesimus Annus"
levert op de consumptiemaat
schappij, die de mens „volledig
reduceert tot de sfeer van de
economie en de bevrediging
van materiële behoeften".
De veranderingen in de pu
blieke moraal in Portugal wer
den geïllustreerd toen de
staatsomroep RTP-2 in februa
ri de erotisch geladen Japanse
film „Het Rijk der Zinnen"
uitzond. De Portugese prelaten
gruwelden. Eurico Nogueira,
de conservatieve aartsbisschop
van Braga, zei dat de film al
leen voor „randfiguren en be
paalde zieke personen" een
plezier kon zijn geweest om
naar te kijken. De kijkcijfers
wezen anders uit: volgens
RTP-2 was het Rijk. der Zin
nen de op een na best bekeken
film sinds jaren.
Om de vrije moraal in de me
dia het hoofd te bieden heeft
de kerk zich geschaard achter
een poging van katholieke za
kenlieden om een van de twee
door de regering te koop aan
geboden televisiestations over
te nemen en in te richten op
„christelijke grondslag". Ker
kelijke leiders waren verbol
gen dat de centrum-rechtse re
gering niet uit zichzelf een
van de stations aan de kerk
had aangeboden.
Vuile handen
„De kerk heeft in het land
Het Maria-
oord Fatima
FOTO: AP
geen electoraal gewicht meer",
'zegt de socioloog Moisis Espiri-
to Santo. In de ogen van velen
had de kerkelijke hiërarchie al
vuile handen gemaakt door de
innige samenwerking met de
dictatuur, toen premier Anto
nio Oliveira Salazar zich op
katholieke leerstukken beriep
om zijn bewind te legitimeren.
Volgens mgr. Cleto is de kerk
nu beter af dan onder de dic
tatuur. „De kerk leed vroeger
onder de beperkingen die an
deren in Portugal voelden ten
aanzien van de vrijheid", zegt
hij. Recent toonde de Portuge
se televisie debatten tussen
sommige priesters die wilden
dat de kerk een grotere rol op
zicH nam bij het oplossen van
maatschappelijke problemen
en anderen die vonden dat de
kerk zich strikt tot geloofsza
ken moest beperken. „De kerk
is geïnteresseerd, was geïnte
resseerd en zal altijd geïnteres
seerd blijven in de sociale pro
blemen van het land", zegt
Cleto. En: „natuurlijk mogen
sociale problemen niet worden
verward met politieke proble-
VATICAANSTAD Met zijn
vijftigste buitenlandse reis,
van 10 tot 13 mei naar Portu
gal, overschrijdt paus Johan
nes Paulus II de 750.000 kilo-
meter-grens. Hij had sinds zijn
verkiezing in 1978 dus ook
naar de maan kunnen vliegen
en terug. De statistici van het
Vaticaan hebben berekend dat
de Poolse paus tijdens zijn
pontificaat bijna een heel jaar
buiten Italië is geweest. Hij
was 344 dagen, 5 uur en 24 mi
nuten onderweg. Hij bezocht
500 steden, dorpen en heilig
dommen en hield welgeteld
1.670 toespraken.
Na Portugal staan dit jaar nog
Polen, Hongarije en Brazilië
op het drukke reisprogramma
van de paus. Volgend jaar gaat
hij weer naar Afrika, naar
Spanje en de Dominicaanse
Republiek en het liefst ook
naar de Sovjetunie en Cuba.
Voor de jaren daarna ligt ook
al een verlanglijst klaar: Ber
lijn, Joegoslavië, Vietnam en
Zuid-Afrika staan erop. Maar
ook van Jeruzalem, Libanon
en China droomt de reizende
paus regelmatig.
En niet te vergeten Italië. In
'eigen land' bracht de paus tot
nu toe bezoeken aan 200 ste
den en dorpen. Daarnaast ver
bleef hij regelmatig op be
sneeuwde hellingen in de Al
pen of de Apennijnen en in
rustieke vissersdorpjes aan de
Adriatische kust. Afgelegde
afstand: 50.000 kilometer, ofte
wel 25 keer heen en weer van
Noord- naar Zuid-Italië.
„Elke reis is een authentieke
pelgrimage naar het levende
heiligdom van het volk Gods",
heeft de paus zelf eens gezegd.
Zijn tomeloze reislust vloeit
voort uit de wil „om het Evan
gelie te verkondigen, de broe
ders in het geloof te bevesti
gen, de kerk te troosten, de
mens te ontmoeten". De paus
ziet zichzelf als „rondtrekkend
catecheet".
De Vaticaanse statistici heb
ben, net als de paus zelf overi
gens, weinig belangstelling
voor de enorme kosten die met
de reizen gemoeid zijn. Toen
een journalist daar eens op
zinspeelde, verloor de paus
zijn kalmte: „Ik geloof niet dat
we berekeningen moeten ma
ken, als we bedenken dat wij,
mensen zelf zijn vrijgekocht
voor een onschatbaar bedrag.
Daar is geen prijs voor..."
Paul Hazard: De crisis in het
Europese denken. Europa aan de
vooravond van de Verlichting.
Uitgave Agathon. Prijs 59,50.
In de bibliotheek van de
Waalse gemeente in Lei
den kan men nog steeds
de brieven inzien van tal
loze hugenoten die na
1685 in Nederland een
goed heenkomen zouden
zoeken toen Lodewijk de
Veertiende hen vogelvrij
had verklaard. Men vindt
er ook een indrukwek
kende lijst van namen on
der wie die van Pierre
Bayle die Holland om
schreef als die „grote ark
van de vluchtelingen".
Bayle was een domineeszoon
afkomstig uit het zuiden van
Frankrijk - de meeste Hugeno
ten zaten daar - die zonder
overigens daartoe gemaand te
zijn maar juist uit onderzoeks-
lust zich bekeerde tot het ka
tholicisme. Hij studeerde bij de
jezuïeten waar hij zich de sub
tiele redeneertrucs van de
scholastiek eigen maakte,
maar keerde al weer heel snel
tot het protestantisme terug,
„als iemand die van de noord
pool terugkeert naar de zon",
schrijft Paul Hazard in zijn nu
vertaalde, uit de jaren dertig
stammende klassieke studie
Pierre Bayle
over het zich radicaal wijzi
gende denkklimaat in Europa
in de periode tussen 1685 en
1715.
Toen de herroeping van het
Edict van Nantes de protestan
ten in Frankrijk elke speel
ruimte ontnam, zat Bayle al
weer vier jaar lang als profes
sor van de Illustere School in
Rotterdam.
Hij verzette zich heftig tegen
de gedwongen geloofsover
gang waartoe zijn protestantse
landgenoten gedwongen wer
den en in het bijzonder tegen
het bijbelse argument dat de
medestanders van Lodewijk
XIV daarvoor gebruikten. Ze
beriepen zich in navolging van
Augustinus op een parabel uit
het veertiende hoofdstuk van
het Lucase vangel ie over de rij
ke heer des huizes die een
feestmaal aanricht. Daarin
staat: dwingt hen naar binnen
te gaan. De verdedigers van
het ware geloof deden daar
hun voordeel mee en recht
vaardigden daarmee in feite
de verschrikkingen waarmee
de herroeping van het Edict
gepaard ging. Nergens windt
Bayle zich meer over op dan
over dwang in de aangelegen
heden des geloofs die in feite
een zaak van het geweten zijn.
Maar eenmaal in Holland be
gon alles weer opnieuw en
daarom bleef ook het protes
tantisme met zijn nadruk op
de door hem zo gekoesterde
vrijheid van geweten en on
derzoek slechts een tussensta
tion. Hij zou uitkomen bij een
gemoedsgesteltenis die volgens
Hazard nog het best te typeren
is als scepticisme. Hij wilde al
les onderzoeken en dus botste
hij op den duur ook met de
calvinistische dwepers die in
dogmatisch opzicht niet onder
deden voor de inquisiteurs van
Lodewijk XIV.
Het is onvoorstelbaar wat Bay
le in zijn betrekkelijk korte le
ven heeft gedaan. In de Dic
tionaire historique et critique
die van een onvoorstelbare be
lezenheid getuigt onderzocht
hij alle religieuze en filosofi
sche denkbeelden die in de af
gelopen eeuwen als waarhe
den waren gepresenteerd. Het
is, schrijft Hazard, het meest
overstelpende requisitoir dat
ooit is gehouden om de ver
warring der geesten in de
mensengemeenschap te illus
treren. Bij bijna elke door zijn
tijdgenoten als waar aangeno
men opvatting waarbij de
naam van een koning of paus
in het geding is, komt de illu
sie om de hoek kijken, is er
sprake van dwalingen, van
welbewuste misleiding en
soms nog erger.
Bayle heeft het als zijn taak
gezien de vele verhalen waar
van de onomstotelijkheid
slechts gebaseerd was op het
feit dat een belangrijk perso
nage ze had verteld, door mid
del van gezond verstand op
hun houdbaarheid te onder
zoeken. In zijn dictionaire
krijgt het woord kritiek een
betekenis die het in de ge
schiedenis nog niet eerder
heeft gehad. Opvattingen wor
den voor het eerst kritisch ge
wogen. De opvattingen van de
Ouden, maar ook de bijbel,
vooral voor zover zij een beeld
geeft van de geschiedenis en
van de inrichting van de we
reld, moeten het ontgelden.
Wat is er feitelijk gebeurd?
Dat moet een Herculesachtige
onderneming zijn geweest om
tot die helderheid te komen in
een tijd waarin nog afgezien
van het evidente bijgeloof het
gezag en de instemming van
de meerderheid met de van
oudsher geleverde opvattingen
over de inrichting van de we
reld voldoende argumenten
waren om niet te hoeven twij
felen
Bayle is een figuur die nog
steeds tot de verbeelding
spreekt omdat hij op en top
modern blijkt. Modern ook in
die zin omdat hij in zijn zoek
tocht naar waarheid tot de
ontdekking komt dat het ge
makkelijker is de onwaarheid
van iets vast te stellen dan te
bevestigen wat wel klopt.
Bij al deze onzekerheid over
wat waar is komt hij ook tot
de conclusie dat men religie
enerzijds en filosofie en we
tenschap anderzijds niet met
elkaar moet vermengen. Wie
dat wel doet zal een roepende
in de woestijn blijven.
Beter dan bij alle andere, ui
terst levendig geschreven por
tretten die Hazard in dit boek
heeft opgenomen om de grote
veranderingen in die periode
te beschrijven, zijn in Bayles
levensloop de snelle oriëntatie-
wisselingen samengebald die
volgens Hazard het denkkli
maat zo'n totaal ander aanzien
hebben gegeven. Naar de me
ning van Hazard heeft de mo
derne wereld zoals wij die
kennen in die korte periode
vorm gekregen. Die periode
bezegelt de breuk tussen reli
gie en wetenschap. Later in de
achttiende eeuw zullen zij ge
polariseerd tegenover elkaar
komen te staan.
Tenslotte de vraag hoe die
veranderingen mogelijk wa
ren. De zeventiende eeuw
zwoer bij de klassieken, de
achttiende stelde het vrije on
derzoek voorop en de waarde
van de individuele persoon.
Volgens Hazard zijn het de fi
losofen die de veranderingen
sturen. Toch is dat maar ge
deeltelijk waar, want ook zo'n
groot filosoof als Bayle onder
ging de weerslag van de ge
schiedenis, i.e. de herroeping
van het Edict van Nantes dat
haar voortgang versnelde.
Dat de Nederlandse bisschoppen nog steeds geen ra?i
ten met de Acht Mei Beweging, kwam deze week weö
scherp aan het licht toen bekend werd dat kardinaal Sr
zijn Rotterdamse collega Bar verboden had de manit
van deze beweging van kritische katholieken in Utr^i
te wonen. Daar zullen vandaag weer vele duizenden
lieken in de Veemarkthallen bijeenkomen om hun vi
denheid te tonen met het vernieuwingsproces in <f
Kerk, dat sinds de jaren zeventig met de benoeming va2
door ieder gewenste bisschoppen is gestagneerd. Op,
zullen deze katholieken, afkomstig uit het brede middój
de RK Kerk in Nederland, laten zien dat het vernieuj
proces zich desondanks heeft voortgezet, zij het in de if
ve verborgenheid van het grondvlak. J
De Acht Mei Beweging, een verband van bijna hondej
tholieke organisaties en instellingen op parochieel, dioi
en nationaal niveau, ontstond op 8 mei 1985, toen krii
katholieken, aan wie het verboden was de paus toe
ken, zich aaneensloten om op het Haagse Malieveld 'hf
dere gezicht' van de katholieke geloofsgemeenschap te
Ontstaan uit onvrede en protest, is deze beweging gelej
haar eigen weg gegaan en heeft ze steeds meer haar pi
karakter verloren. Want niet meer het protest, maal
verhaal doorgeven' staat centraal bij deze katholieken,'
meerderheid actief zijn in hun eigen parochie en haar i
re activiteiten.
De Nijmeegse pastoraaltheoloog prof. J. van der Ven
richtte onlangs onderzoek naar de achterban van deE
Mei Beweging. Hij knoopte daar de conclusie aan vajE
'niet alleen door de cijfermatige omvang maar voonji
vanwege de kwalitatieve religieuze diepte die in dec
Mei-Beweging aanwezig is, de bisschoppen blij moetef
met zo'n groep zeer kerkbetrokken gelovigen. Maar dj
schoppen laten het opnieuw afweten en geven er def
keur aan wel acte de présence te geven op de manif$
van de behoudende Stichting Bevordering Contact R(;
Katholieken in juni. Daarmee zijn ze nog steeds roomse)'
de paus, die hen bij hun laatste ad-limina bezoek in j$<
'88 in Rome nog zo op het hart gedrukt heeft het contaq
de 'kritisch-loyale oppositiebeweging' niet te verliezen!
DaT de katholieken in Utrecht het vandaag opnieuw z
moeten stellen zonder hun voorgangers, zal hen echteF
deren. Zij zijn volwassen geworden. „Er wordt bij ons]
welijks meer gesproken over de hiërarchie", verkil
voorzitter Wies Stael-Merkx onlangs. Die uitspraak, gei
bij het verbod van kardinaal Simonis, lijkt de kloof tussd
bisschoppen en hun gelovigen haast onoplosbaar te h^
gemaakt.
WASHINGTON Alle
dienstweigeraars moet amnes
tie worden verleend. Dat vra
gen 33 rooms-katholieke bis
schoppen in de Verenigde Sta
ten aan president George
Bush. Zij wijzen erop dat de
RK Kerk dienstweigeren als
een „morele en uit het Evan
gelie af te leiden keuze" be
schouwt. Daarbij doet het niet
ter zake, of het om vrijwilli
gers of dienstplichtige militai
ren gaat. Tijdens de Golfcrisis
en de Golfoorlog hebben onge
veer 2.500 soldaten verzocht
om erkenning als dienstweige
raar. Tientallen verzoeken zijn
afgewezen, andere moeten .nog
worden behandeld. Degenen
wier bezwaren niet zijn er
kend, worden voor mijE
rechtbanken gedaagd. Eqj
rinier is vorige week tot
tien maanden gevangenji
veroordeeld. Om een pr<fc
voorkomen, hebben coii
danten in sommige kaf
de dienstweigeraars een
king aangeboden. Als zij h
ven fout te hebben geha>i
komen zij er met hoogst^
maanden gevangenisstrae
af. Als de dienstweigeraéfc
op een proces laten aank«_
moeten zij met een stra
verscheidene jaren rek)
houden. Twee marinier^
vin Sparrok en Erik Lj
worden van desertie be!
digd en kunnen daarvoj]
doodstraf krijgen.
Westerpers bv (behorende tot Sljthoff Pers bv).
Apothekersdijk 34, Lelden.
071 - 122 244.
071 - 134 941.
Postbus 11, 2300 AA Lelden.
Kantoor:
Telefoon:
Telefax:
Postadres:
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070 - 3190 933.
Telefax: 070- 3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
Stadsredactie Leiden (tel. 071 - 144 046 of 071 - 144 047): R. Kleljn (chef), e
ir Hulst. S. Katsman, L. Leefmans, M. Roso, J.
n Herpen (chef), F. Buurman, )c
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren. j'
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Holstei.
E. Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K. Veri:
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuls, S. Pleterse.
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
n
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van: li
- freelance-medewerkers en -correspondenten in zijn verspreidingsgebied; u
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers Unie,|
redactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten In NedeJ'
en België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swiers a
M. van de Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. In "t Hout (chef), H|e
leveld, D. Hofland, P. Koopman en D. van Rietschoten.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus; d
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praag), p
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A. Courant (AtheneS]
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A. Heering (RoL
B. van Huët (Parijs), M. de Koninck (Washington), H. Kultert (Nieuw Delhi),
F. Llndenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderlnk (Mosktt'
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van WIJIand (Belgrado
F. Wljnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel). L
ster: M. de Cocq.
1 18.00 tot 19.00 uur, Op z;
25,70
76,60
294,30
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op ma.
tot 15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tql. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 -
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
