„De auto moet geen
kruisraket worden"
Syrië koopt in alle stilte een voorraad seud- raketten
'Kinderen' van Mengele vertellen over kamp-experimenten
BINNENLAND/BUITENLAND
Ecidae Somcmt
VRIJDAG 10 MEI 1991 PAGI
NEW YORK Jarenlang
hebben ze gezwegen over hun
verschrikkelijke ervaringen.
Maar de 'kinderen' van Josef
Mengele, degenen die zijn ver
schrikkelijke concentratie-
kamp-experimenten hebben
overleefd, vertellen nu hun
verhaal.
Onlangs is in New York het boek
'Children of The Flames' versche
nen met hun getuigenissen; een
boek dat de één van de gruwelijkste
aspecten van het Derde Rijk onthult
- hoe eeneïge tweelingen als proef
konijn fungeerden bij experimenten
voor de ontwikkeling van een Duits
meesterras.
Na de oorlog schaamden de meeste
kinderen - sommigen waren slechts
vijf of zes toen ze in het kamp kwa
men - zich teveel om te praten over
hun beproevingen. Ze waren ge
marteld, maar ze hadden het over
leefd; waar zoveel mensen waren
omgekomen, voelden ze zich zelfs
schuldig dat ze nog leefden. De kin
deren die wél wilden praten wer
den vaak niet geloofd. De meesten
berustten erin en hielden hun ge
heimen voor zich.'
Begin jaren tachtig besloot Eva Kor,
één van de overlevenden, dat de
tweelingen lang genoeg hadden ge
zwegen. Ze schreef de journaliste
Amerikaanse Lucette Mantalon
Lognado een brief waarin zij de 'ho
locaust binnen de holocaust' be
schreef, en hulp vroeg om andere
slachtoffers op te sporen. Lognado
wist veel van de nog in leven zijnde
tweelingen op te sporen en inter
viewde hen. In haar boek 'Children
of The Flames' vertelt ze de verha
len van Mengele's slachtoffers.
„Het ene verhaal was nog gruwelij
ker dan het andere", vertelt Logna
do. „Maar het vreemde is, dat ze me
allemaal zo kinderlijk toeschenen.
Ze leken een heel kinderlijke kijk
te hebben op wat er met hen is ge
beurd en zijn er op een kinderlijke
manier door geraakt. Veel van hen
zijn bang van honden of schoorste
nen omdat die herinneringen aan
het kamp oproepen. Anderen zijn
bangom naar het ziekenhuis te
gaan omdat dokters in een witte jas
hen aan Mengele doen denken. Een
vrouw kon niet trouwen omdat ze
daarvoor een bloedtest nodig had,
wat in Amerika gebruikelijk is, en
injectienaalden voor haar een ver
schrikking zijn".
Veel van de slachtoffers hebben
ambivalente gevoelens ten opzichte
van Mengele. Lea Gluck was negen
toen ze met haar broer Menashe en
haar grootouders op een morgen in
1944 in Auschwitz aankwam. „Men
gele stond vooraan en stuurde men
sen naar rechts of links", vertelt
Gluck, nu eigenaresse van een kle
dingzaak in New York. „Links was
de gaskamer, rechts was werken.
Kinderen, oudere mensen en jonge
moeders moesten naar links, maar
wij werden bij de andere groep in
gedeeld". Veel van de kinderen za
gen hem als een soort oom - som
migen noemden hem zelfs Oom Jo
sef. Soms zette hij de kinderen op
zijn knie en speelde met hen, terwijl
hun familie naar de gaskamer werd
geleid.
Andere verhalen tonen echter de
echte Mengele. Irene Guttman
kwam in Auschwitz toen ze vijf jaar
was. Als gevolg van Mengele's expe
rimenten zit ze in een rolstoel „Ik
herinner me dat ik aan een tafel
was vastgebonden en er was een
dokter in het wit met een mes", -
vertelt ze. „Ik herinner me dat ik
injecties kreeg en dan erg ziek
werd. Maar ik wist dat ik gezond
moest blijven omdat als één kind
ziek werd de tweelingbroer of zus
ook in gevaar was. Als er één dood
ging werd de ander gewoon doodge
maakt". Mengele's erfenis werkt
ook nu nog door. Gluck heeft twee
kinderen, die pas sinds kort weten
wat er met hun moeder is gebeurd.
„Deze mensen zijn zo gewond van
binnen", besluit Lognado. „Ze heb
ben deze geheimen zo lang met zich
meegedragen en ze zullen Mengele
nooit meer kwijtraken".
(c) The Times
OVERHEID WIL IN CAMPAGNE NIET DOORSCHIETEN
Elf miljoen gulden wil het ministerie van verkeer en
waterstaat verspijkeren aan een campagne tegen over
matig autogebruik. Het doel: steeds als een automobi
list het contactsleuteltje omdraait moet er van binnen
iets gaan knagen 'Is deze autorit echt nodig?'. Dat
de overheid zélf niet altijd het goede voorbeeld geeft is
een 'vlekje' dat nog moet worden weggewerkt.
moet ik vaak aan de centaur
denken, het paardmens uit de
Griekse mythologie. Dat is een
combinatie van het menselijke
denken ën voelen en de dyna
miek en kracht van het paard.
Prachtig toch? Probeer het
hoofd dan maar eens zo ver te
krijgen dat het anders over het
lichaam gaat denken".
DEN HAAG Peter de Zoete
is geen automobilist. Vele ja
ren geleden al deed hij zijn
blik de deur uit en koos ver
volgens voor het openbaar
vervoer. Toch knijpt hij de
ogen even genietend samen als
hij aan die automobiele perio
de in zijn leven terugdenkt.
„Autorijden was voor mij bijna
een soort trance", zegt hij.
„Tenminste: zo ervoer ik dat.
Het idee dat je een groot aan
tal handelingen automatisch
kon verrichten. Onbewust bij
na. En toch die snelheid. Het
gaf een gevoel van macht".
Die persoonlijke ervaring
komt De Zoete goed van pas
bij zijn huidige baan, die draait
om één van de moeilijkste
kwesties van de twintigste
eeuw; het terugdringen van
het autogebruik. Tientallen
plannen heeft zijn werkgever,
het ministerie van verkeer en
waterstaat, al ontwikkeld om
dat doel te bereiken, variërend
van de bouw van tolpleinen
tot de aanleg van extra fietspa
den. Maar de echte bewust
wording moet komen van een
grootscheepse voorlichtings
campagne waar De Zoete, als
sociaal-psychologisch onder
zoeker, de bouwstenen voor
aanlevert.
Voor deze publiekscampagne,
die over een maand van start
gaat, is in de komende vier
jaar maar liefst elf miljoen
gulden uitgetrokken. Het hele
regiment aan voorlichtings
middelen wordt ingezet: recla
mespotjes, foldermateriaal, ad
vertenties, informatiebijeen
komsten en gerichte acties.
Dat het 't ministerie van Maij-
Weggen ernst is, blijkt wel uit
het feit dat bij het voorberei
dende onderzoek nauw is sa
mengewerkt met de ministe
ries van milieu en economi
sche zaken, alsmede met de
Nederlandse Maatschappij
voor Energie en Milieu (No-
Volgens De Zoete, projectse
cretaris en onderzoekscoördi
nator van het communicatie
team van Verkeer en Water
staat, is er méér voor nodig
dan een vriendelijke oproep
om de gemiddelde asfaltburger
tot selectiever autogebruik aan
te zetten. „Het is net als met
roken", overweegt hij. „Het
autorijden heeft een sterk ver
slavend karakter. Er is bijna
een bekering voor nodig om te
kunnen minderen of ermee te
kunnen stoppen. Bovendien is
er bij het autorijden bijna spra
ke van een samengroei tussen
voertuig en automobilist. Zelf
Fors duurder
Het spreekt; dat is geen een
voudige opgave. Jarenlang
probeerde de overheid een
mentaliteitsverandering te be
reiken door de kosten van on
gewenst gedrag te verhogen.
Zo werd het roken fors duur
der gemaakt, ook werd ge
waarschuwd voor de gevolgen
voor de gezondheid. Maar het
volk pafte ongehinderd voort.
Tot er schijnbaar opeens
een mentaliteitsverandering
optrad. En zie: het roken raak
te uit zwang. Wie nu nog
rookt, excuseert zich met de
defensieve slogan 'roken moet
mogen'.
De Zoete, die zich gespeciali
seerd heeft in de sociaal-psy
chologische motieven voor het
autorijden, constateert: „Die
anti-rookbeweging is echt van
onderop gekomen, een proces
van vele jaren. Een heleboel
mensen zijn om zeer uiteenlo
pende motieven gestopt met
roken. Uiteindelijk sloeg ook
in heel Nederland de stem
ming om". Op dit punt aange
land krijgen zijn ogen iets dro
merigs. „Wat zou het mooi zijn
als dat ook met het autorijden
gebeurde. Dat de tegenbewe
ging zo krachtig wordt dat er
een sfeer ontstaat van: autorij
den moet mogen".
Zo ver is het echter nog lang
niet, erkent De Zoete. Auto
mobilisten staan schijnbaar
nog even gemotiveerd in de
file als vijf jaar geleden. De
rijksoverheid had nog niet
aangekondigd dat de benzine
accijns een kwartje omhoog
zou gaan, of Bovag, Rai en de
oliemaatschappijen sloegen de
handen ineen voor een lande
lijke protestactie. Pogingen om
het carpoolen (samenrijden in
één auto) te stimuleren wier
pen tot op heden nog weinig
vruchten af. De autoverkopen
braken tot 1990 elk jaar nieu
we records en ondertussen is
de motorfiets aan een opmars
bezig.
Lichtpuntjes
Toch ziet De Zoete enkele
lichtpuntjes aan de horizon. In
1989 en 1990 steeg het autoge
bruik minder fors dan aanvan
kelijk voorspeld was. „De stij
gende lijn werd voor het eerst
iets afgevlakt, terwijl de eco
nomische groei in die jaren ge
woon dóórging. Dat was heel
opvallend. Ik heb sterk de in
druk dat de enorme belang
stelling voor het milieu er iets
mee te maken heeft. Ik kan
me voorstellen dat bepaalde
mensen die voorheen bijvoor
beeld hun glas met de auto
naar de glasbak brachten, dat
vanwege het milieu met de
fiets zijn gaan doen. In mijn
eigen omgeving ken ik men
sen die bijna van de ene op de
andere dag bekeerd zijn. Ze
hebben óf hun auto de deur uit
gedaan, óf ze rijden er veel
minder mee".
Nu komt het er in de filosofie
van Verkeer en Waterstaat op
aan het ijzer ook meteen maar
te smeden nu het heet is. De
campagne, zo is de bedoeling,
moet de ontluikende bewust
wording van de automobilist
een impuls geven. Steeds als
hij of zij in zijn voertuig stapt
moet er diep van binnen iets
gaan knagen: kan ik het wel
maken?
De Zoete: „Wat we proberen
te bereiken, is dat het milieu
besef bij de automobilist verin
nerlijkt raakt. Dat hij zich
steeds weer afvraagt: heb ik
voor dit reisdoel een alterna
tief? Zoals bijvoorbeeld de
fiets, want de meeste mensen
wonen toch binnen een straal
van tien kilometer van hun
Mens en auto zijn voorlopig nog moeilijk te scheiden, zoals vorige week bleek tijdens een demonstratie op het Binnenhof.
FOTO: STEPHEN EVENHUIS
werk. Uit enquêtes blijkt dat
de helft van de automobilisten
vindt dat zij zélf een belangrij
ke rol kunnen spelen bij het
terugdringen van het .autoge
bruik. Daar leiden wij uit af
dat onze oproep niet aan dove
mansoren gericht hoeft te zijn.
Er zal ook nadruk op worden
gelegd dat heel veel mensen
met het autogebruik bezig zijn.
Dat je geen zonderling bent als
je die auto 'ns een keer laat
Schuldgevoel
Het is niet de bedoeling om de
ruim 5,5 miljoen automobilis
ten in Nederland een zwaar
schuldgevoel aan te praten,
bezweert De Zoete. „Welnee:
daarvoor vervult de auto een
veel te belangrijke en ook nut
tige rol. Als je op de zondebok-
toer gaat dan loop je boven
dien het risico dat het als een
boemerang op je terugslaat,
dat men de kont tegen de krib
gooit. Laten we dus van de
auto alsjeblieft geen kruisraket
maken".
Buiten het ministerie staan de
forensen alweer in de file als
De Zoete verder filosofeert
over het mogelijke succes van
de campagne. Echt effect
wordt pas geboekt, zo veron
derstelt hij, als aan de borrel
tafel, op conferenties, thuis en
op het werk straks wordt ge
vraagd: 'Hoe ben jij hier geko
men?'. Dan breekt immers de
tijd aan van de uitvluchten en
de excuses die op de lange
duur voor velen niet meer
houdbaar zullen zijn.
Sommige medewerkers van
verkeer en waterstaat ervaren
dat nu al aan den lijve, vertelt
voorlichter Kees Leering, die
het interview bijwoont. „Ikzelf
reis niet voor niets met de
trein tussen mijn woonplaats
Amsterdam en het ministerie
in Den Haag. Als,me gevraagd
wordt: hoe doe jij het, hoef ik
geen moeilijk verhaal op te
hangen".
De minister zélf heeft daar
kennelijk minder moeite mee,
want zij verplaatst zich nog
vrijwel uitsluitend per auto
met chauffeur. Ook de Twee
de Kamer heeft de auto nog
hoog in het vaandel, aangezien
onlangs de verplichte OV-
kaart voor kamerleden werd
afgestemd en de voorzitters
van de grote fracties al sinds
jaar en dag over een auto met
chauffeur beschikken. Bin
nenkort hoeft een deel van de
kosten niet meer door de frac
ties en partijbureaus zélf te
worden opgehoest, maar kun
nen ze bij minister Kok van fi
nanciën gedeclareerd worden.
Twee derde
Nederlanders
tegen
kwartje accijns
DEN HAAG Twee der-
de van de Nederlanders is
tegen de voorgenomen ver
hoging van de benzine-ac-
cijns met een kwartje. Als
de opbrengst daarvan voor
al bestemd is voor de fi
nanciële tekorten van het
rijk wijst 76% de maatregel
af, zo blijkt uit een enquête
van het NIPO. Het onder
zoek werd uitgevoerd in
opdracht van Bovag/Rai,
die dezer dagen samen met
het NCOV en KNOV een
handtekeningenactie orga
niseert tegen de accijnsver
hoging per 1 juli. Vanwege
de grote belangstelling aan
de pompen is onlangs be
sloten een miljoen extra
protestkaarten te drukken.
De Zoete is niet bang dat de
campagne van de overheid ge
zien de auto-verknochtheid
van de eigen minister en ande
re prominente politici enigs
zins hypocriet over zal komen.
„Als men uitvluchten zoekt
om de auto voor van alles en
nog wat te gebruiken, dan ligt
het niet voor de hand dat men
meteen met de minister komt
aandragen. Zo'n excuus ligt
volgens mij verder weg. Maar
naarmate in de campagne
meer alledaagse uitvluchten
ontzenuwd zullen worden, kan
er inderdaad een maatschap
pelijke druk op de overheid
komen om ook zélf meer te
doen. En dan zou het inder
daad mooi zijn als ook de mi
nister van verkeer en water
staat eens wat vaker de trein
zou nemen".
JERUZALEM De afge
lopen paar weken zijn
kleine groepjes schimmige
Arabische kooplui in Mos
kou, Pyongyang in Noord-
Korea en Peking gesigna
leerd. Ze reizen eerste
klas en verblijven in de
beste hotels. Ze hebben
hard geld op zak en een
lange boodschappenlijst
waarop de beste militaire
hardware die voor een
paar miljard dollar te krij
gen is.
Hun zoektocht heeft al vruch
ten afgeworpen. Een dezer da
gen zal een schip aanleggen in
een haven in het Midden-Oos
ten en een vracht Scudraket-
ten en mobiele lanceerinrich-
tingen lossen. Volgens de Is
raëlische inlichtingendienst is
het de derde scheepslading
wapens die zo wordt aange
voerd sinds het einde van de
Golfoorlog, en is dit nog
slechts het voorspel voor de
vele die nog zullen volgen.
Voor sommige bezorgde des
kundigen is het een déja-vu:
een Arabische leider wiens
Ba'ath-regime de reputatie
heeft dat het tegenstanders
martelt, terroristen steunt,
chemische wapens bezit en
plannen koestert voor territo
riale expansie, is als een razen
de wapens aan het inkopen.
En het Westen staat erbij en
kijkt ernaar.
Deze keer gaat het alleen niet
over Irak en Saddam Husayn,
maar over Syrië en Hafaz al-
Assad. Assad gebruikt het geld
dat hij aan de Golfoorlog heeft
overgehouden, omdat hij de
zijde van de geallieerden koos,
voor de aankoop van wapen
tuig. Hij is vastbesloten munt
te slaan uit zijn nieuwe status
als bondgenoot van het Wes
ten. Met twee miljard dollar op
de bank van Saudi-Arabië,
Kuwayt en de Verenigde Ara
bische Emiraten - en mis
schien nog wel het dubbele in -
het vooruitzicht - heeft hij
zijn agenten naar de wapen-
markten gestuurd om alles te
kopen wat ze in handen kun
nen krijgen.
Goed bewapend
Afgezien van twee dozijn
Noord-Koreaanse Scuds en
twintig lanceerinrichtingen,
heeft Syrië volgens Israël Chi
nese M-9 raketten aangekocht
en is het land met het Kremlin
in onderhandeling over een
deal van twee miljard dollar
voor 49 MiG-29 raketten, 24
Su-24 bommenwerpers, 300 T-
72 en T-74 tanks en ballisti
sche raketten. Tsjechoslowa-
kije heeft Syrië vorige week
300 T-72's verkocht.
Het leger van Syrië was al
zeer goed bewapend. De
300.000 man sterke krijgs
macht bezit 4000 tanks, waar
van een vierde T-72's. De
70.000-koppige luchtmacht
gaat prat op 500 gevechtsvlieg
tuigen en bewapende helikop
ters.
Assad onderstreept dat hij
door zijn leger uit te breiden
niets anders doet dan Saudi-
Arabië en Egypte. Hij wijst
erop dat zelfs Irak begonnen is
zich te herbewapenen. Maar
niet alleen in Washington,
Londen en Tel Aviv is men
bevreesd dat Assad een nieu
we Saddam zal worden; ook in
de Arabische buurlanden is
een groeiende bezorgdheid
over de praktijken van Assad.
Ondanks de haat die Syrië
koestert jegens Israël en de
vastbeslotenheid van het land
om de Golanhoogte terug te
winnen, is Assad een bereke
nend man. Hoewel hij onbuig
zaam bleef tijdens de recente
besprekingen met de Ameri
kaanse minister van buiten
landse zaken James Baker
over vrede met Israël, ver
langt ook hij niet naar een
hervatting van de vijandelijk
heden. Volgens sommige
waarnemers heeft hij zijn oog
op iets anders.
Groot rijk
Assad kan niet vergeten dat
het Syrische rijk zich eens uit
strekte van het huidige Zuid-
Turkije in het noorden tot de
Sinaï-woestijn in het zuiden;
van de Middellandse Zee tot
de woestijnen van het huidige
Irak, van Jordanië en Saudi-
Arabië. Syrië heeft van het
Westen al de vrije hand gekre
gen in Libanon; sommigen ge
loven dat Assad het oude Syri
sche rijk in ere wil herstellen.
„De vraag die we ons moeten
stellen is: waarom koopt Assad
al die wapen?", aldus Patrick
ClavVson van het Foreign Poli
cy Research Institute in Phila
delphia en auteur van een
boek over Syrië. „Als hij zijn
nieuwe relatie met het Westen
had willen bekrachtigen, zou
hij het geld hebben kunnen
gebruiken om de grote schul
den van Syrië terug te beta-
„De Syrische leider wil meer
soldaten, zodat hij sterk staat
in het geval van toekomstige
agressie. Hij erkent dat hij zijn
doelstelling van strategische
gelijkwaardigheid met Israël
heeft 'uitgesteld'. Hij zou zijn
positie in Libanon willen ver
sterken, terwijl hij zich op
maakt voor een interventie in
Jordanië".
„Ik zeg niet dat hij het land
werkelijk zal binnenvallen.
Waar hij op zal hopen is de
ontwikkeling van een situatie
a la Libanon, waarbij hij de
wereld kan overtuigen dat hij
de vrede zal herstellen. Helaas
heeft hij goede grond om te
denken dat die gelegenheid zal
komen in Jordanië. De op
komst van de fundamentalis
ten en de groeiende economi
sche problemen kunnen poli
tieke onrust tot gevolg heb-
Assad, die wel de meest gesle
pen Arabische leider wordt ge
noemd, zal er wel voor zorgen
dat de overwinningen die hij
heeft geboekt in de Golfoorlog
hem niet zullen ontglippen.
Zijn gok om 20.000 troepen
naar Saudi-Arabië te sturen
bleek de moeite dubbel en
dwars waard.
V erschoppeling
Negen maanden geleden was
Assad nog een internationale
verschoppeling. Zijn steun aan
terroristische groeperingen en
de schendingen van de men
senrechten in zijn land vielen
niet in goede aarde bij de in
ternationale gemeenschap. Nu
Assads grote rivaal Saddam
verslagen is heeft de kwijnen
de Syrische economie een op
pepper gekregen en de wereld
sluit de ogen voor de schen
dingen van de mensenrechten.
Sinds Assad in 1970 bij een
staatsgreep zonder bloedver
gieten aan de macht kwam, is
hij niet zo populair geweest bij
zijn volk als nu. De eens lege
winkels zijn nu goed gevuld.
Veel deskundigen vragen zich
echter af of er nu werkelijk
iets is veranderd. Volgens
mensenrechtengroeperingen
houdt Assads regime nog
steeds ongeveer 7500 politieke
gevangenen vast, van wie ve
len op gruwelijke wijze zijn
gemarteld.
Washington en Londen zeggen
dat zij hun lesje hebben ge
leerd en dat zij geen zaken
meer doen met dergelijke lei
ders. Zowel de Verenigde Sta
ten als Engeland verbieden de
verkoop van wapens en gea
vanceerde technologie aan Sy
rië. Vorige week beschuldigde
Washington Assad er nog
maals van dat hij Palestijnse
terroristen steunt en tranings-
kampen inricht voor groepen
als het Geheime Armeense
Leger en het Japanse Rode
Leger.
„We krijgen hier veel mensen
die klagen waarom we nu in
eens zulke goede vriendjes zijn
met een natie die Israël van de
aardbodem wil wegvagen",
geeft een functionaris van het
Amerikaanse ministerie van
buitenlandse zaken toe. „Maar
Syrië is een uiterst belangrijke
macht in het gebied en kan
niet worden genegeerd. Er ko
men de laatste tijd opbouwen
de signalen uit Damascus - die
moeten we koesteren, en tege
lijkertijd moeten we zorgen
dat we geen dubbelzinnige
boodschappen uitzenden, zoals
in het geval van Saddam".
(c) The Sunday Times
door Jo Wijne
De oude w
BRUSSEL Iemand is
dwaze en wanhopigmakt
gedachte gekomen de gr
autoweg van Arlon naar
Namen over een lengte
om en nabij de tachtig
kilometer af te sluiten. 1
verkeer van Luxemburg
Brussel moet nu van de
N4 gebruik maken, hetg
verkeerstechnisch gespri
een ware verschrikking
heb de betreffende route
twee keer in een paar d,
tijd gereden en men i
geloven of niet het w
voor mij persoonlijk een
verrukking. De Oude W
plaatste mij twintig, misi
wel dertig jaar terug in o
Ik ging toen nog vaak
kamperen in een kruipti
en reed dus in mijn
tweedehands Volkswagei
over die weg naar het zi
Ik was toen nog zeer
ontvankelijk voor allerle
dingen die zich ergens a,
wanden van mijn ziel he
vastgehecht en sindsdien
vergeten bestaan hebben
geleid in vele luwten va,
herinnering.
Nu ik de Oude Weg reet
kwam alles weer naar bi
Want het was er nog allé
de achter regenslierten
schuilgaande heuvels, he
plat, de dennebossen waa
toentertijd noodgedwongi
een plas deed, de dorpen
Vooral de dorpen. Nu ik
weer zag, bleken de huii
nog steeds uit grijze t
granietblokken te zijn
opgetrokken, glimmende
leien daken te hebben ei
kleine ramen. De oude i
werktuigen, de au tow ral
het brandhout, onbesteml
handelswaar en zelfs de I
opschriften en reclame tel
waren er nog. Verderop, j
de heuvels waarover i
weilanden als lappen j
verweerde, groene stof u
gespannen graasden 4
altijd vaalbruine koeien L
vochtig waas van
nutteloosheid. Zelfs de t
frietkotten waren er nog.
hele route telt er trouwe^
meer dan dertig. Het zijii
oude autobussen met
optimistische, tot eten no,
opschriften. In een enkel,
geval is de bijkeuken vai
van de huizen voor de -j
consumptie van friet ingt.
Ze dragen nog steeds
markante namen als ,,Ch
Jeanine", „Le Los Angel
„Meli Frites", „Friterie
Mia" en Frites Ardenna
Ergens in de buurt van 1
Marche werd het op-zoel
naar-een - verloren - tijd-ge^
zo dwingend, dat ik stopi
Voor een oude, aluminiu{
autobus die geen wielen f
had, bevond zich een afo^
waaronder drie enigszins,
ongewassen n
vrachtwagenchauffeurs
uit plastic bakjes aten. H[.
waren wijdbeense, luid t
pratende, bestofte manneg
door een sterke brandstol
hoeveelheid etenswaar
achtergebleven. Een andlf;
was al klaar met eten
vermoeid naar de zinken
ontluchtingspijp die uit 4
dak van de autobus stakh
waaruit een blauwe,
vetachtige walm kwam. i
Een regenwolk schoof J
langzaam over de weg ei
voorzag het geheel van i
volmaakte triestheid, dat
het niet graag gemist zoil
willen hebben. Zo nu enL
denderde een vrachtautou
in de alles omhullende I
grijsheid. De drie manner
zwaaiden dan even. De li
smaakte naar vergeten J
vakanties, naar de
verrukkingen van het
onderweg zijn, naar Belgt
altijd het eerste en het lé
buitenland was waar het\
avontuur je bracht. Je hé
geslapen op de citadel va
Langres, je had in de tui
van Lyon in de file gestéA
had op de terrassen van l
Provence gezeten en je w
Mont Ventoux over g'ereA
Maar die dingen begonnw
eindigden altijd langs de\
Weg die naar dennegroeL
benzine, natte kleren enl
oud vet gebakken aardap
rook. Waar dorpen uit hl
groene niets opdoken, vvi
oude mannen hoestend iP
de weg stonden, waar L
brullende straaljagers
rookslierten over de
heuvelruggen trokken ei
waar eindeloze naald bodjA
plotseling in het licht vai
onbereikbare, verre zon I
Het begon te regenen. Dl
groette ik de chauffeurs, rn
weer in mijn auto en ree
verder. Ik begreep plotseI
dat ik een ding van mijn~
wederwaardigheden lan§
Oude Weg had geleerd: ij
een mens altijd gedwongk
verder te rijden, dat hij f
andere keuze heeft. En dl
zo hoort.
