Snel herstel Bush versterkt jeugdig imago
In Mexico-Stad zijn de problemen
groter dan waar ook ter wereld
Prins Claus waarschuwt tegen blind geloof in vrije markt
BINNENLAND/BUITENLAND
£e*dóeSou/umt
DINSDAG 7 MEI 1991 PAGI1
DEN HAAG Prins Claus heeft giste
ren gewaarschuwd tegen een blind ge
loof in de vrije markt als oplossing voor
de grote problemen, en de hoofdstro
ming in het economisch denken als
„door en door conservatief' bestempeld.
De prins sprak bij de opening van de conferen
tie van „The Society for International Develop
ment", gisteren in Amsterdam. Op deze confe
rentie, de twintigste in zijn soort, wisselen ont
wikkelingsexperts van gedachten over een stra
tegie voor duurzame economische groei en soli
dariteit in een wereld waar de onderlinge af
hankelijkheid steeds groter wordt.
„De veel-geprezen vrije markt", aldus prins
Claus „is, welke verdiensten zij ook mag heb
ben, geen oplossing voor het probleem van hon
ger en armoede, de vernietiging van het milieu
of de verdere verspreiding van wapens voor
massa-vernietiging. De vrije markt op zich is
niet het antwoord op het rechtmatig verlangen
naar economische gerechtigheid, politieke vrij
heid en gelijke kansen".
„Met enige overdrijving kan worden gezegd dat
het economisch denken van de afgelopen twee
eeuwen voornamelijk ging over de vraag hoe
degenen die reeds rijk zijn, vooral door het be
heersen van kapitaal en land, hun rijkdom nog
verder kunnen vergroten. Economen hebben
minder aandacht besteed aan het probleem van
verdeling. Ik geloof zelfs dat de hoofdstroming
van de economie in talrijke opzichten een or
thodoxe consensus is, die aantoonbaar door en
door conservatief is. Volgens deze orthodoxie
hebben wij altijd meer nodig van datgene dat
ons in de problemen heeft gebracht om deze
problemen op te lossen".
Gezien vanuit de geïndustrialiseerde wereld
was het afgelopen decennium voor de rijke lan
den de langste periode van duurzame economi
sche groei sinds het einde van de oorlog. De in
ternationale schuldencrisis lijkt de financiële
markten niet langer te bedreigen, en het hand
jevol ontwikkelingslanden dat zal kunnen aan
schuiven bij de rijken wordt genoemd als be
wijs voor de doeltreffendheid van de ontwikke
lingsstrategie.
„Maar vanuit het Zuiden", aldus prins Claus,
„waren de jaren tachtig een periode van stil
stand, een tijd waarin rampen niet alleen dreig
den, maar zich ook voltrokken. Het was een de
cennium van een verlammende schuldenlast,
van een netto overdracht van rijkdom van Zuid
naar Noord, van ongekend lage grondstoffen-
prijzen en internationale financiële chaos. Het
is terecht een verloren decennium voor eender
de van de wereldbevolking genoemd, ee
riode waarin de ongelijkheid tussen en in i
is toegenomen. Het blijft een wereld w
meer dan een miljard mensen is veroordet
een bestaan in absolute armoede, waar
vensstandaard van velen lager is dan nie'
maar dertig jaar geleden. Voor het Zuide
„de nieuwe wereldorde" er weinig ande
dan de oude".
De internationale ontwikkelingsgemeens
aldus de prins, „is niet alleen niet bij macl
uitdaging te aanvaarden, zij raakt steeds v
achterop. De wereld verandert zó snel, d
de veranderingen niet meer beheersen
men de uitdaging aanvaarden dan zal in e!
val het belang van samenwerking die is
seerd op solidariteit moeten worden er
Het economisch denken zal gericht moete
op het problemen van verdeling van rijl
zowel tussen als in landen".
DEN HAAG Deze
week voert de Novib (Ne
derlandse organisatie voor
internationale ontwikke
lingssamenwerking) cam
pagne onder de naam
'Alarma Mexico'.
Vandaag is het publicitaire
hoogtepunt van de campagne,
met aandacht op de radio en
tv, en een conferentie in de
Nieuwe Kerk in Den Haag.
Deze week verschijnt ook een
speciaal boek over de grote
steden in Latijns-Amerika, ge
schreven door de journalist M.
Bayer.
Twee onderwerpen staan cen
traal in de week van 'Alarma
Mexico'. Zowel de stedelijke
problematiek in de Derde We
reld in zijn geheel als de posi
tie van de 'Moeders van Mexi
co' komt aan bod. Jaarlijks
groeit de stedelijke bevolking
in de Derde Wereld met 45 tot
50 miljoen mensen.
„Minstens de helft van de
groei heeft een natuurlijke
oorzaak", zegt M. Bayer,
schrijver van het boek 'De
stad in het slop', daarmee de
mythe wegnemend dat de oor
zaak gezocht moet worden in
de trek. van het platteland
naar de steden. In sommige
steden in Latijns-Amerika
speelt het wel een rol, maar
het is zeker niet de hoofdoor
zaak.
Het belangrijkste gevolg van
de enorme bevolkingsgroei in
de steden in de Derde Wereld
is dat er een tekort aan alles
ontstaat. De belangrijkste pro
blemen zijn er op het gebied
van betaalbaar voedsel, schoon
drinkwater, riolering, huisves
ting, gezondheid en transport.
Door de schrijnende schaarste
en een overheid die absoluut
niet in staat is bovenstaande
zaken te reguleren ontstaan er
allerlei informele (illegale) cir
cuits. Alles wat schaars is, is
handel", zegt Bayer. „De in
formele sector groeit gigan
tisch ten opzichte van de for
mele sector. Bij schaarste krijg
je altijd mensen die de kanalen
beheersen". Een enorme cor
ruptie, met name in het amb
tenarenapparaat, is het gevolg.
Ambtenaren die steekpennin
gen aannemen om iets te doen
wat eigenlijk niet meer dan
hun taak is. De politieagent
die geld aanneemt om even de
andere kant op te kijken. De
werknemer van het water-
voorzieningsbedrijf die tegen
betaling schoon water levert.
De voorbeelden zijn talrijk en
aan de orde van de dag.
Twintig miljoen
In Mexico-Stad zijn de proble
men groter dan waar ook. Met
circa twintig miljoen inwoners
is het de dichtstbevolkte stad
ter wereld. Bovendien heeft
het de grootste krottenwijk.
En als klap op de vuurpijl: het
is de meest vervuilde stad ter
wereld. Naar Nederlandse
maatstaven gemeten leeft
Mexico-Stad de gehele dag in
smog-alarm, fase drie. Boven
Mexico-Stad hangt vrijwel het
gehele jaar een bruin-grijze
koepel van stof, koolmonoxy-
de, zwavel, lood en andere
luchtverontreinigers. Dagelijks
stikken er circa .82 kinderen in
de smog van Mexico-Stad. De
mensen met aandoeningen aan
de luchtwegen zijn niet te tel
len. Velen begeven zich over
straat met stofkapjes voor hun
mond. Verkeer en industrie
blazen dagelijks 11.000 ton
chemisch afval de atmosfeer
in. Van het afval dat de men
sen produceren wordt slechts
een beperkt deel verwerkt. De
rest hoopt zich in de straten
op. Riolering ontbreekt veelal.
Verschrikkelijke epidemieën
liggen immer op de loer. De
cholera-gevallen in Peru to
nen dit aan.
Bayer: „Als Europeaan kun je
je absoluut niet voorstellen
wat het betekent in een stad
als bijvoorbeeld Mexico-Stad
te leven. Het is net een mie
rennest: enorm druk, warm en
vies. Iedereen moet knokken
voor zijn plek, en wie het
sterkst is komt er ook het
sterkst uit, met name op de ar
beidsmarkt". Een oplossing
voor de overbevolking in de
steden in de Derde Wereld is
nog ver weg. Gezien het feit
dat de bevolking over het al
gemeen jong is, moet het erg
ste volgens Bayer nog komen.
Zeker de eerste vijftig jaar zal
de bevolking in de steden in
de Derde Wereld nog toene
men. Toch benadrukt Bayer
dat mensen meer kansen in de
stad hebben dan op het platte
land. „In de stad moet geleefd
worden. Waar veel mensen
zijn is handel. Je ziet een enor
me creativiteit. Mensen die
een handeltje in van alles en
nog wat opzetten. Iemand die
op een hoek van een straat si
garetten staat te verkopen.
Binnen twee minuten staat op
een paar meter afstand ie
mand anders met lucifers of
aanstekers te leuren. Ook kun
je tegen betaling een vuurtje
krijgen". Alle creativiteit ten
spijt, het zal nooi genoeg zijn
om iedereen een bestaansmini
mum te garanderen. Daarvoor
zijn de problemen te groot.
Toch valt er in de marge wel
het een en ander te bereiken
volgens Bayer. Projecten op
het platteland alleen zijn on
voldoende. Dit inzicht is in
middels ook tot de Nederland
Mexico-Stad heeft de grootste krottenwijk van de wereld.
se overheid doorgedrongen.
Minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking ruimt in
zijn nota 'Een wereld van ver
schil' een speciale plaats in
voor de stedelijke armoedebe
strijding (één van de vier zoge
naamde speerpunten van het
Nederlandse ontwikkelings-
hulp-beleid). „De lijn die ge
volgd moet worden is een to
taal andere visie op de stad",
aldus Bayer. „Bekijk de bewo
ners eens goed die bezig zijn
het hoofd boven water te hou
den. Je moet rekening houden
met de wensen van de men
sen. De overheid heeft geen
geld om te investeren, althans
heel weinig. Daarom moeten
er minder, of liefst helemaal
geen, prestige-objecten meer
komen. Het gaat erom dat je
van onderaf begint te bouwen.
De mensen moeten het zelf
doen, en de overheid moet
slechts de grote lijnen aange
ven en zekerheden geven.
Zorgen voor water en elektri
citeit. De overheid moet men
sen garanderen dat als zij in
een huisje investeren, zij daar
ook mogen blijven wonen. De
toegang tot publieke voorzie-
FOTO:
ningen moet absoluut vi
terd worden". Dat er een
ge weg te gaan is, staat
Bayer benadrukt dat om
eindelijk resultaat te bo
„politici, de lokale over
de Niet-Gouvernementele
ganisaties ter plekke er
mensen zelf op één lijn mc
komen". „Op dit momei
het nog zo dat de infori
circuits gewaardeerd wor
en dat moet veranderen. E
voor moet je echter wel
de corrupte bureaucratie h
breken. Begin daar maar
VARA breng
show over
Mexico-Stac
Toestemming om alleen m het bos rond
te dolen hryq ih nooitdus moet ih
tante en lambih uersihalhen
Idoor
MARC DE KONINCK
WASHINGTON De
'imago-bouwers' van het
Witte Huis hebben zich de
afgelopen dagen van hun
sterkste kant laten zien.
De lachende kop van de
president door het kleine
raampje van het zieken
huis, de foto van de klein
kinderen die in het hospi
taal de briefing van de
nationale veiligheidsadvi
seur onderbreken en de
verklaringen van woord
voerder Fitzwater dat zijn
baas ongeduldig is en gre
tig om weer aan het werk
te gaan en het joggen te
hervatten. Het is de zorg
vuldig georkestreerde
portrettering van een
energiek en jeugdig poli
tiek leider.
De indruk van onkwetsbaar
heid is van eminent belang
voor een George Bush, wiens
hartritmestoornis heel Ameri
ka heeft doen concentreren op
de politieke achilleshiel van de
president: vice-president Dan
Quayle. Het jongste nationale
opinie-onderzoek, enkele da
gen voor het optreden van
Bush' hartklachten verricht,
laat zien dat slechts 19 procent
van de Amerikaanse bevol
king de huidige reserve-presi
dent geschikt acht voor de
hoogste verantwoordelijkheid.
De 'Quayle-factor' is een pro
bleem dat dezer dagen een
einde dreigt te maken aan de
suggestie van politieke on
overwinnelijkheid die sedert
de afloop van de Golfoorlog
rond George Bush hangt.
Zulks temeer omdat ook ande
re problemen George Bush
een onaangename verrassing
voor de wereld en voor presi
dent Bush zelf. Op het vluch
telingenprobleem (dat in de
eerste naoorlogse weken door
Washington volslagen is mis
kend) had hij niet gerekend,
het politiek overleven van
Saddam Husayn (volgens Bush
„erger dan Hitler") is een smet
op de militaire overwinning,
de 'nieuwe wereldorde' is zoek
en de Israëlisch-Arabische
vrede die nu binnen bereik
zou zijn, is nergens in zicht.
De gestage verslechtering van
de Amerikaanse economie, ge
koppeld aan reusachtige pro
blemen van criminaliteit, ar
moede, stedelijk verval en po
ver onderwijs, lijkt de huidige
president, met zijn sterke
voorkeur voor buitenlandse
politiek, nauwelijks te interes
seren.
Al die vraagstukken leken al
geruime tijd heimelijk hun
krachten te bundelen en be
schikbaar te stellen aan de De
mocratische Partij, waarin mo
gelijke presidentskandidaten
nog het verdere bedaren af
wachten van de 'Golfvreugde'
en de persoonlijke populariteit
die George Bush daaraan
dankt.
En nu heeft zich ineens dat
sluimerende Quayle-probleem
naar de kop gedrongen van
wat in feite een serie politieke
dynamietstaven is. Het is een
pikant top-probleem omdat
het zeer persoonlijk is, omdat
het hart van de president zo
wel fysiek als symbolisch tot
ieders verbeelding spreekt en
omdat het George Bush voor
meerdere dilemma's plaatst.
Dan Quayle in 1992 niet ver
vangen door een geloofwaardi
ger vice-president kan Bush
op verwijten van arrogantie en
onverantwoordelijkheid ko
men te staan. En wel vervan
gen zou nu meer dan ooit een
impliciete erkenning zijn dat
de president zowel een riskan
te' gezondheid als een verkeer
de vervanger heeft.
Wijsheid
„Al mag zijn hartstoornis nog
zo goedaardig zijn en al zou
het euvel totaal en voorgoed
verdwijnen, na het gebeurde
van afgelopen week zal Bush
in de komende verkiezings
strijd achtervolgd worden met
de vraag: gelooft de president
echt dat Dan Quayle de beste
persoon in de Verenigde Sta
ten is om hem op te volgen?",
vatte gisteren Democratisch
Partijbestuurder Bill Clinton
het wezen van het politieke
probleem samen.
Maar de soms lacherige en
bravourachtige wiize waarop
het Witte Huis en de president
zelf de hartstoornis de afgelo
pen dagen voorstelden als een
gering incident waardoor de
atleet George Bush zich niet
laat intimideren, zou kunnen
wijzen op presidentiële kop
pigheid en een blijvende wei
gering om Quayle te laten val
len.
Veel zal afhangen van de
vraag of de ritmestoornissen
bij Bush blijven optreden. Als
hij een tweede keer zou
moeten worden opgenomen in
het ziekenhuis wegens adem
nood, dan lijkt dat ten ministe
het einde van Quayle's zo niet
van Bush' eigen Witte-Huisja-
ren te zullen inluiden.
Geen wonder dat talrijke
Amerikanen de wens koeste
ren dat Dan Quayle zelf de
wijsheid zal opbrengen om de
eer aan zich te houden en vrij
willig plaats te maken voor
een reserve-president met
meer persoonlijk gezag en er
varing. Maar wijsheid is nu
juist de kwaliteit die onvol
doende voorradig wordt ge
acht in de man die een hart
slag van het Amerikaanse pre
sidentschap afstaat.
HILVERSUM „De NO
biedt een geëmancipeerde
nier van ontwikkelingshul
heel veel landen van de
reld. Ze pompen vanuit
derland niet zomaar erf
wat geld in, maar bieden
structurele wijze hulp",
Astrid Joosten, net (doodz
terug van een weekje Mex
Stad. Ze was er als presente
ce verantwoordelijke voor
fondswervende informati
programma Alarma Mexic<
„Wat volgens mij duidelijk
het programma blijkt, is da
(financiële) steun die w<
gegeven, is bestemd voor
oplossingen die de Mexica
zelf hebben bedacht. Zi
projecten hebben ook de gri
ste kans van slagen". Het j
gramma wordt vanavond
gezonden bij de VARA op
derland 1 om 20.49 i
Alarma Mexico is een
gramma van uitersten. S<
zal de kijker een brok in
keel krijgen van alle ellei
die in beelden is gevanf
Maar vervolgens zal hij w
heel vrolijk worden, vo<
vanwege de grote dosis r
ziek. Zaterdag keerde de pl
terug uit Mexico, waar in
krottenwijken van Mexi
stad het vieren van Moeder
werd bekeken.
Nederland blijkt niet het er,
land te zijn dat de moeders
jaar een dag speciaal eert.
Door het Moederdagthema
het zijn zonnige uiterlijk rj
Alarma Mexico de vertrouv
fondswervende uitstralj
hoewel Astrid Joosten iea
een blijft attenderen op de
in het programma-b
Hoofdmoot van de docum
taire is het talkshow-gede
op een armoedig ogend plfl
tje. Daar praat Astrid Joos
met de Nederlandse en M^
caanse moeders.
SUSKE EN WISKE
langzaam maar zeker steeds
dichter op de hielen zijn gaan
zitten, waardoor de deze zo
mer beginnende strijd voor de
presidentsverkiezingen van
volgend jaar toch nog echt
spannend kan worden.
Bush kan daarom een nieuwe
impuls in zijn populariteit
goed gebruiken. De tentoon
stelling van zijn persoonlijke
meesterschap over een welis
waar geringe maar in aanleg
toch beangstigende stoornis,
kan daarvoor zorgen en zou
Amerika opnieuw haar 'Quay-
le-angst' kunnen doen ver
dringen.
Kwetsbaarheden
De kwestie Quayle vertoont in
zekere zin gelijkenis met an
dere kwetsbaarheden van
George Bush, welke verwijzen
naar het persoonlijke en poli
tieke karakter van de presi
dent en die het begrip ver
waarlozing als gemene deler
hebben.
Bush heeft zijn uitverkiezing
in 1988 van Dan Quayle tot
(toen nog beoogd) vice-presi
dent volgens ingewijden later
betreurd. Maar hij heeft het
potentieel gevaarlijke pro
bleem laten rusten totdat het
opgelost, dat wil zeggen uit het
bewustzijn van de bevolking
en van zijn Republikeinse Par
tij verdwenen, leek. Trots -
onwil om een fout te erkennen
- bracht Bush er korte tijd ge
leden toe te beslissen dat hij
opnieuw met Dan Quayle de
verkiezingen van 1992 zou in
gaan.
Een soortgelijke veronachtza
ming van vraagstukken die
politieke revanche in petto
hebben, tekent zich af in Bush'
behandeling van binnenlandse
problemen, van het 'post-Gol-
foorlogse' Midden-Oosten en
van een affaire als de invasie
van Panama en de arrestatie
daar van dictator Noriega.
HET WITTE WIEF
Hoofdkantoor
Nike naar
Amsterdam
AMSTERDAM De Ameri
kaanse leverancier van sport
artikelen Nike heeft besloten
het Europese hoofdkantoor te
verplaatsen van het Duitse
Weiterstadt naar Amsterdam.
De verhuizing gaat komende
zomer plaatsvinden. Er zijn 68
mensen bij betrokken, aldus
Nike. Nike, die in Europa in
het lopende jaar een omzet
van meer dan 600 miljoen dol
lar verwacht, had in Duitsland
te kampen met ruimtegebrek.
Er wordt een verdere explo
sieve groei in West- en Oost-
Europa verwacht. Het Nike-
concern boekte in de afgelo
pen twaalf maanden een om
zet van 3 miljard dollar, waar
van ongeveer 20 procent in
Europa.
Een sterk publieksgerichte opstelling van de collecties, een actief tentoonstellingsbeleid en aandacht voor
alsook voor het behoud van de natuur en speciaal van het milieu, dat zijn de redenen waarom het Natuurhistorisch
Maastricht de museumprijs in ontvangst mocht nemen. De prijs (100.000 gulden), ingesteld door het Prins Bernard-fonds
uitgereikt door burgemeester Ph. Houben (I.) aan hoofdconservator D. De Graaf (m.) en de voorzitter van het fonds,
Noriega zit nu nog altijd in Mi
ami in de gevangenis te wach
ten op een proces, waarvan
het mogelijke verloop er steeds
somberder voor de aanklager
(de Amerikaanse regering) en
voor president Bush (hij was
directeur van de CIA toen No
riega op de loonlijst van de
CIA stond) begint uit te zien.
De spontane militaire actie in
Panama is nooit op zijn gevol
gen doordacht.
Zo ook vormen de consequen
ties van de oorlog tegen Irak
