De afbladdering van Hans Alders
"finali
ficidóc Qowuvnt'
ZATERDAG 4 MEI 1991 PAGINA 26
DEN HAAG - Het zijn maar drie
woorden, maar ze treffen beter
doel dan welk betoog ook en ze
zijn dodelijk: Heimwee naar Nij-
pels. Het is de kortste samenvatting
van de reacties die het laten vallen
van de naam Hans Alders oproept.
De PvdA-minister kan de herinnering
aan zijn VVD-voorganger maar niet uit
wissen. Let wel: het zijn niet zozeer de
werkgevers, de automobilisten en de
boeren die terugverlangen naar de 'recht
se' Nijpels. Integendeel, het is de milieu
beweging die genoeg heeft van de 'linkse'
Alders. Lucas Reijnders (Natuur en Mi
lieu) verwijt hem „zelfs bij een opgeleg
de kans de bal niet in het doel te krij
gen", Theo Warns (Milieudefensie)
wacht nog steeds op „het moment dat
het milieubeleid zichtbaar wordt".
Nu komt die kritiek van de zijde van
lieden die uit hoofde van hun functie
voortdurend ontevreden zijn; daar wor
den ze voor betaald. Maar met die con
statering is Hans Alders nog niet gered.
Want de kritiek van de milieubeweging
spoort geheel met die van de meeste
fracties in de Tweede Kamer. „Totnog
toe hebben we hem het voordeel van ae
twijfel gegeven, maar dat is wel zo'n
beetje voorbij. En dat geldt niet alleen
voor ons, dat horen we ook van andere
partijen", zegt Jan te Veldhuis, milieu-
woordvoerder van de VVD. Zijn collega
Esselink van het CDA: „De uitvoering
van het beleid komt niet van de grond,
de regelgeving loopt schrikbarend achter.
Dat is laakbaar".
Brilletje
Dat PvdA-kamerlid Ad Melkert na de
vernietigende nederlaag van zijn partij
bij de Provinciale-Statenverkiezingen de
beschuldigende vinger wees naar luiende
PvdA-ministers en daaronder ook Hans
Alders begreep, had op zichzelf niet veel
betekenis. Melkert wees ook naar Dales
en die wordt, ondanks haar ongeïnspi
reerde gemompel, door de kenners zeer
gewaardeerd. In haar geval maskeert een
soms wat onbehouwen presentatie een
doeltreffend en degelijk beleid. Dat zou
voor Alders natuurlijk ook kunnen op
gaan. Dat hij het slachtoffer was gewor
den van zijn brilletje. Dat hij niet meer
serieus genomen werd omdat Kees van
Kooten hem in Keek op de Week zo ge
nadeloos imiteerde. Dat achter zijn jon
gensachtige onschuld een wijs staatsman
schuilging. Maar niemand is bereid dat
beeld te ondersteunen. De kritiek op Al
ders is serieus en niet alleen gebaseerd
op een wat ongelukkige presentatie. Men
is van oordeel dat deze minister werke
lijk faalt.
Voor Johannes Gerardus Maria Alders
(37) is het een nieuwe ervaring zo ern
stig onder vuur te liggen. Totdat hij tot
hel hoge ambt van minister geroepen
werd, was zijn politieke loopbaan vlek
keloos en pijlsnel verlopen. De arbei
dersjongen uit Nijmegen, die met leed
wezen zag hoe zijn vader zich te pletter
werkte bij een zeepfabriek, was jarenlang
een succesnummer. Dat hij nooit verder
was gekomen dan halverwege de lagere
detailhandelschool, pleitte alleen in zijn
voordeel. Had die jongen zich even om
hoog gewerkt! En inderdaad, zo was het
gegaan. Op zijn negentiende werd hij lid
van de PvdA, drie jaar later was hij se
cretaris van de PvdA-fractie in de Nij
meegse gemeenteraad. Daar zat hij als
een spin in het web en bleek hij zeer ij
verig, zeer leergierig en zeer ambitieus.
Een politiek talent. Gedreven door soci
alistische idealen, geïnspireerd door
Joop den Uyl, opstomend door alomte
genwoordigheid, altijd zijn woordje
klaar.
Hij was 25 jaar oud toen hij fractievoor
zitter werd van de PvdA in de Provinci
ale Staten van Gelderland, 29 toen hij
lid werd van de Tweede Kamer, 36 toen
hij minister werd. Altijd de jongste. Een
belofte. Hij werd al getipt als opvolger
van Wim Kok, als de 'coming man' van
de PvdA, toen de afbladdering begon.
Op de een of andere manier is er iets
verschrikkelijk misgegaan. Leek het eerst
nog te gaan om onschuldige incidenten
(Maij-Weggen die hem de les las: „Er is
maar één minister van verkeer en water
staat en dat ben ik"), in de loop van de
maanden doemde langzaam maar zeker
het beeld op van een chronische misluk
king. En nu behoort Hans Alders, ander
half jaar later, tot de verliezers. Waar
om? Omdat hij, zo zeggen zijn critici,
geen bestuurder is, geen uitvoerder.
Plannen maken, verklaringen afleggen,
politiek bedrijven; dat kan hij. Maar
maatregelen in elkaar steken, een juri
disch bouwwerk op poten zetten, een be
leid uitvoeren? Dat kan hij niet.
Aardige plannen
Theo Warns, beleidscoördinator bij Mi
lieudefensie, verdedigde Hans Alders
nog kort na diens aantreden tegen kri
tiek als zou de minister onverantwoorde
ballonnen oplaten (maximumsnelheid
terug naar 90 kilometer per uur, snel
heidsmeter in auto's, heffingen op ver
vuilende produkten). Milieudefensie
vond dit nu juist zulke aardige plannen.
„Wij ergerden ons eraan dat ze belache
lijk werden gemaakt". Maar nu, een jaar
later, is ook bij Warns de teleurstelling
compleet. „We moeten constateren dat
het toch bij woorden blijft, dat er weinig
concreets uit de bus komt. Nog steeds
wachten we op het moment dat het mi
lieubeleid zichtbaar wordt. We missen
het politiek benul en de daadkracht van
Nijpels. Van de goede wil van Alders
zijn we wel overtuigd. Maar het is niet
de persoonlijke inzet die voor ons telt,
het gaat om het resultaat. In de eerste
plaats toetsen we dat aan de vraag of het
milieu erop vooruit gaat. Welnu, het te
gendeel is het geval. De laatste cijfers
van het Rijksinstituut voor Volksge
zondheid en Milieuhygiëne tonen aan
dat het milieu nog harder achteruit gaat
dan we gedacht hadden. En dat komt
ook door het achterwege blijven van
maatregelen. In de tweede plaats toetsen
we het beleid aan de voornemens van
Alders zelf. Hij heeft van alles en nog
wat aangekondigd in het Nationaal Mi
lieubeleidsplan-plus (NMP-plus), maar
bij die aankondiging is het gebleven:
maatregelen zijn verder weg dan ooit".
Evenals Warns wijt Lucas Reijnders,
hoogleraar milieukunde, het falen van
Alders grotendeels aan een blokkade die
wordt opgeworpen door de CDA-minis-
ters Maij (Verkeer), Bukman (Land
bouw) en Andriessen (Economische Za
ken). „Het NMP-plus beslaat een vrij
lange periode, twintig tot dertig jaar.
Dus je kunt nooit helemaal uitsluiten
dat de doelstellingen alsnog gehaald zul
len worden. Maar op dit moment blijft
de noodzakelijke inspanning echt achter
wege. Dat is niet alleen een fout van Al
ders, maar van het hele kabinet en niet
in de laatste plaats van de minister-pre
sident. Die is met zijn hoofd alleen nog
maar bij de wao en bij zijn eigen Euro
pese ambities".
Volgens Reijnders probeert Alders wel
zijn collega's bij de hand te nemen, maar
is hij absoluut niet opgewassen tegen
hun onwil: „Zij nemen zijn hand niet
aan; integendeel, zij bijten".
En zo doet zich het opmerkelijke ver
schijnsel voor dat Reijnders beter te
spreken is over het milieubeleid van de
VVD'ers Ginjaar, Winsemius en Nijpels
dan over dat van de PvdA'er Alders.
Dat komt ook, zegt de milieu-professor,
door de verschillende samenstelling van
het vorige en het huidige kabinet. „De
Korte was min of meer afwezig, die
vormde niet zo'n obstakel als Andries
sen. Braks had een zwak voor het mi
lieu, dat is wel het laatste wat je van
Bukman kunt zeggen. Bovendien was
Nijpels een politiek talent, die kende alle
trucs. Alders niet".
Energie
Een paar voorbeelden? Daar gaat Reijn
ders al: „In het NMP-plus werd gekozen
voor het terugdringen van het energie
verbruik en wat doet Alders? Hij gaat
akkoord met de uitbreiding van Schip
hol. Dat slaat alles! Het vliegverkeer is
wel de allerongelukkigste variant voor
transport. En intussen lukt de financie
ring van de supersnelle trein bij lange na
niet. Netzomin als de overschakeling
van het autoverkeer - dat bovendien
veel meer groeit dan was voorzien - op
loodvrije benzine. Terwijl dat in Duits
land wél is gelukt. De energiebesparing
lijkt nergens naar, om het eens be
schaafd uit te drukken. Er is een wet
voor, de Wet Energiebesparing Toestel
len. Die zou het mogelijk maken eisen te
stellen aan de producenten van huishou
delijke apparaten, zodat hun apparaten
vijftig tot tachtig procent zuiniger wor
den. Technisch is dat geen enkèl pro
bleem. Maar wat gebeurt er? Die wet
wordt oningevuld gelaten. Want behalve
voor kernenergie interesseert Andriessen
zich nergens voor, dat is echt rampzalig.
Met Bukman is het niet veel beter. De
Wet op de Gewasbescherming is uitge
steld, die op de bodembescherming stelt
niets voor. De mestfabrieken liggen ach
ter op schema, dat is duidelijk. En de
minister maar roepen dat het niet nodig
is de veestapel in te krimpen - dat is zó
simpel!". Reijnders meent dat Alders, en
met hem het hele kabinet, er wonderwel
in slaagt de goodwill die Nijpels en Win
semius hadden opgebouwd te verknallen
en het uur U te missen. Het is dan ook
zijn innig gebed dat het maar snel tot
een kabinetscrisis moge komen.
Flauw
Leni van Rijn-Vellekoop, Tweede-Ka
merlid voor de PvdA en milieuwoord
voerster, vindt dit soort verhalen dus
'flauw'. De publieke executie van haar
partijgenoot ervaart ze als unfair en ze
heeft het gevoel dat hier een papegaaien
circus werkzaam is: „De een begint iets
te roepen en dat stokje wordt dan steeds
maar doorgegeven. Laten we liever kij
ken hoever we zijn en dèn conclusies
trekken".
Dat de mest zich ophoopt en de files
zich uitbreiden, valt volgens Van Rijn
niet aan Alders te verwijten. „Het gaat
niet aan met de vinger naar één persoon
te wijzen. Voor die zaken moet je bij
Bukman en Maij-Weggen zijn". Dat wil
niet zeggen dat Van Rijn het beeld on
derschrijft van een wankelmoedige Al
ders die almaar het onderspit delft in de
confrontatie met Maij, Bukman en An
driessen. Van Rijn weigert te geloven
dat er sprake is van een 'blok tegen Al
ders'.
Daarnaast wijst ze er graag op dat de
twee VVD-voorgangers van Alders het
'nogal makkelijk' hadden; die hoefden
niet veel meer te doen dan de bewust
wording op gang brengen en doelstellin
gen formuleren. „Als het dan aankomt
op maatregelen, tja, d&n zijn er altijd
groepen die de dupe worden, dèn wordt
er geklaagd, dat is logisch".
Maar de klacht is precies omgekeerd; dat
er niets gebeurd, dat niemand gepakt
wordt. Van Rijn wil echter ook dat be
zwaar relativeren. „Natüürlijk zeggen
milieuorganisaties dat", voert ze aan.
„Dat hoort bij hun rol, laat ze dat vooral
blijven doen. Maar ik kan nog niet be
voordelen of ze gelijk hebben". Dat er
'niets' zou gebeuren, wenst Van Rijn in
elk geval te bestrijden. „Er gebeurt juist
ontzettend veel. Het is niet voor niets
dat er zo ontzettend veel geklaagd wordt
door het bedrijfsleven. Dat betekent dat
het de goede kant opgaat".
Geen greep
De woorden van Van Rijn zoemen nog
na als Wilbert Willems, milieu-woord-
voerder van Groen Links, zich meldt
aan de andere kant van de telefoonlijn.
Hij is zeker wel blij dat er nu een PvdA
'er op milieu zit en geen VVD'er meer?
Het blijft lang stil. „Zie jij het ver
schil?", vraagt Willems dan. Om er on
middellijk aan toe te voegen: „Er mag
dan wel een PvdA'er op milieu zitten,
op de posten waar de problemen van
daan komen zitten CDA'ers". Daardoor
krijgt Alders volgens Willems geen greep
op de oorzaken van de milieuvervuiling:
hij loopt overal met een stofzuiger ach
teraan - en dat kan hij eindeloos blijven
doen - maar een oplossing is het niet.
Willems geeft grif toe dat Alders een
veel zwaardere taak heeft dan zijn voor
gangers. Blijft de vraag of de PvdA'er op
die extra zware taak berekend is. Of de
minister van milieu zijn voornemens -
want die zijn er wel - ook kan waar
maken. Met andere woorden: of de doel
stellingen van het NMP-plus wel gehaald
zullen worden. Willems: „Van z'n leven
niet".
Jan te Veldhuis, milieu-woord voerder
van de VVD, is zich ervan bewust dat
hij gemakkelijk praten heeft en wil daar
om op zijn woorden passen. „Ik voel er
niets voor vanaf de zijlijn te roepen dat
Alders er geen bal van terecht brengt.
Maar zo langzamerhand ontstaan toch
wel buitengewoon grote bezwaren tegen
dit beleid".
Het is typerend voor Alders, aldus Te
Veldhuis, dat hij bij zijn aantreden zijn
energie stak in het ontwikkelen van nóg
mooiere plannen dan er al lagen, in
plaats van aan de slag te gaan. „Alders is
een politiek geschoold man. Maar een
verdienstelijk politicus is nog niet altijd
een goede bestuurder, terwijl we die nu
juist nodig hebben: een goede bestuur
der. Alders kan wel mooi verwoorden
welke doelen hij wil bereiken, maar hoe
je van piketpaaltje naar piketpaaltje
komt, dat weet hij niet. Het ontbreekt
hem aan inzicht".
Volgens Te Veldhuis had de PvdA bete
re kandidaten gehad, die wèl over de no
dige bestuurservaring beschikten en hij
wijst dan op de milieu-gedeputeerden
Van der Vlist (Zuid-Holland) en Wel-
schen (Brabant). „Die zijn nuchter en
uitvoenngsgericht, in tegenstelling tot
Alders en in tegenstelling tot het minis
terie van volkshuisvesting, ruimtelijke
ordening en milieu". Want, zo zegt Te
Veldhuis, niet alleen Alders is geen 'uit
voerder', ook zijn ambtenaren zijn dat
niet. „Alders had VROM moeten om
bouwen".
Moeizaam
„Dat het moeizaam zou gaan, had ik wel
verwacht", zegt Berry Esselink, CDA-
woordvoerder voor milieu. „Als er dan
nu desondanks sprake is van teleurstel
ling, dan raakt die het kabinet als ge
heel". Nadat hij dat voorop heeft ge
steld, gaat Esselink toch over tot wat hij
'scherpe kritiek' op Alders noemt. En
scherpe kritiek is het.
„De regelgeving blijft achter. Alle wetge
ving is te laat. En dat moet je toch de
minister en zijn departement verwijten.
We hadden hem er voor gewaarschuwd,
maar het is toch gebeurd. Heel ontmoe
digend. We zitten nu echt met de brok
ken. De boeren bijvoorbeeld, die nu ein
delijk in actie willen komen, worden ge
confronteerd met het ontbreken van
adequate regelgeving, dat frustreert hen
enorm. En daardoor zijn de verhalen die
Alders tegen hen houdt op het huichel
achtige af'.
Als ook Alders zelf steeds roept dat het
nu op de uitvoering aankomt, waarom
heeft hij er dan niet voor gezorgd dat
zijn departement daar zélf voor toege
rust was, zo vraagt Esselink zich af.
„Beste man, waarom heb je je ministerie
niet zó ingericht dat het is afgestemd op
de huidige fase in het milieubeleid?".
Misschien omdat de minister een man is
van nota's en vergezichten, een man van
woorden, niet van daden? Een man kort
om die minder geschikt is voor 'de hui
dige fase van het milieubeleid'?
Esselink: „Die vraag mag u best opwer
pen, maar als CDA-fractie zijn we nu
eenmaal geconfronteerd met de minis
ters die de PvdA heeft ingebracht. We
moeten het doen met de ministers die er
zijn, nietwaar? Dat vinden we op zich
zelf ook helemaal niet erg en minister
Alders draagt zijn ideeén heel aardig uit,
maar zoals gezegd: het gaat nu om de
uitvoering en die stagneert. Dat is jam
mer. Ook in de EG lopen we allang niet
meer voorop. We beginnen straks ons
voorzitterschap met een enorme achter
stand. We horen zelfs niet meer bij de
middenmoot, we zijn afgezakt naar de
onderste regionen, naar het niveau van
landen als Griekenland en Spanje. We
kunnen het niet te lang blijven aanzien.
Als we de tussen-doelstellingen van het
NMP niet halen wordt het uiterst pijn
lijk, dan moet dat echt consequenties
hebben. We bevinden ons nu in het sta
dium van de scherpe kritiek, maar als
hij daar straks twee, drie jaar zit en er is
nog steeds niets gebeurd, dan schakelen
we over op echt naargeestige conclu
sies".
Alders is niet het
slachtoffer van zijn
brilletje of van Kees
van Kooten die hem
in Keek op de Week
zo genadeloos
imiteerde. De
kritiek op Alders is
serieus: men is van
mening dat deze
minister faalt,
m FOTO: DIJKSTRA
de fractie, nu de
Pipo van het
kabinet. Het gaat
niet goed met
Hans Alders,
minister van
volkshuisvesting,
ruimtelijke
ordening en
milieu. De
kritiek is serieus
en betreft niet
eens zozeer zijn
presentatie, als
wel zijn beleid.
Want dat
ontbreekt.
