INENOMDE KAS Telers met proefbedrijf bollen 'in offensief' Binnen zes jaar tof 80 procent minder 'gif in bollenteelt LAND EN TUINBOUW CfiidoeSoutont VRIJDAG 3 MEI 1991 PAGINA 8 üfrN ürl^ Veel spruiten over de grens Spruitjes worden niet alleen in Nederland, maar ook in het buitenland flink gegeten. Jaarlijks wordt vijftig tot zestig pro eent van de oogst aan spruiten over de grens verkocht. De Ne derlandse telers produceren ongeveer 90.000 ton, maar als ge volg van het weer kunnen daar opmerkelijke verschillen per jaar optreden. Een erge kleine oogst heeft dan ook een nava- nante exporthoeveelheid tot gevolg. In die jaren moeten ze het in het buitenland duidelijk met wat minder doen. Het Produkt- schap voor Groenten en Fruit houdt die op en neer gaande be weging op de spruitenmarkt al jaren door middel van marktonderzoek in de gaten. Uit de genoteerde cijfers blijkt dat de produktie in de jaren 1985 en 1987 klein was. Erge goede exportjaren waren echter 1986 en 1990. Vorig jaar ging het zelfs om de grootste export van de afgelopen tien jaar. De Ne derlandse exporteurs hebben toen niet minder dan 60.000 ton spruiten in het buitenland afgezet. Dat is nogal opmerkelijk, want de oppervlakte waarop spruiten worden geteeld neemt elk jaar zienderogen af. Vorig jaar zakte het aantal hectare voor het eerst onder het magische aantal van 5000 hectare. Met 4900 ha was het areaal daardoor ruim 300 ha kleiner dan het jaar ervoor en zelfs 1500 hectare kleiner dan vier jaar geleden. Niet alle spruiten worden in het buitenland meteen opgepeu zeld, ze gaan ook naar de verwerkende industrie (10 procent), hetgeen het meeste gebeurt in Frankrijk. Hoewel het een typisch winterprodukt betreft, begint de ex port al eind agustus langzaam op gang te komen. De piek viel vorig jaar in november. Oktober, november en januari zijn be langrijke maanden voor de export, waarbij Duitsland als groot ste afnemer uit de bus komt (66 procent gaat er heen). Frank rijk was een goede tweede met bijna 10.000 ton, derde was En- feland met 7 procent (of 4400 ton), gevolgd door België en weden. Engelsen eten vooral in december veel spruiten, Bel gen en Zweden hebben ze meer in november op het menu. Van 'meer' naar 'beter' VOORZITTER MILIEUPLATFORM: „ANDERS EN BETER TELEN" Zestien prominenten uit de agrarische wereld hebben hun toe komstvisie vastgelegd in een handzaam boekje: 'De Agro-in- dustrie van meer naar beter'. Directeur-generaal Landbouw en Voedselvoorziening drs. G. van der Lely heeft het rechts op de foto een dezer dagen namens minister Bukman in ont vangst genomen van de heer R. Bruins van Bruins Werving en Selectie BV. Volgens hem blijkt eruit dat in de diverse bran ches in de Agro-industrie overeenkomstige vraagstukken actu eel zijn en dat het analyseren en volgen daarvan verhelderend kan werken. FOTO: PR Het ligt niet ver van het Noordhollands kanaal af. Rijdend van Alkmaar naar Den Helder moet je om er te komenrechtsaf een smalle, stalen, ge deeltelijk drijvende brug over. Dan een paar ver harde wegen volgen om het vlak voor het dorp St.-Maartensbrug in al zijn uitgestrektheid te zien liggen: het proefbe drijf Geïntegreerde Be drijfssystemen Bollenteelt De Noord. Bollenvelden die er overigens net zo uitzien als alle andere bollenvelden. Alleen is zo nergens aan te zien dat het hier ter plaatse met zorg ge teelde goed nog een heel an der doel dient dan dat van de meeste bollenbedrijven. Hier gaat het niet in de eerste plaats om het gewin voor het gezin, maar om het ontwikke len van een bedrijfssysteem voor de teelt van bloembollen waarbij het verbruik van be strijdingsmiddelen en mest stoffen drastisch wordt be perkt. Problemen Er rijdt een 'kop'-machine over een veld narcissen. Op zich al iets bijzonders, want tot nu toe was er voor dit pro- dukt nog geen dergelijke ma chine beschikbaar. Hij lijkt zo te zien als twee druppels wa ter op een apparaat waarmee al sinds jaar en dag tulpen worden 'gekopt'. Bij narcissen leverde het machinaal 'kop pen' tot voor kort nog proble men op. Om schimmels die via de bloemen en de stengel in de bollen doordringen toch te kunnen weren werd er flink met gewasbeschermingsmid delen gespoten. Wel zo'n vijf tot achtmaal per seizoen. De kopmachine, die er nu in slaagt de narcissen op afdoen de wijze te onthoofden, zorgt ervoor dat dat niet meer no dig is. En dat levert nu al een belangrijke bijdrage aan de doelstelling van het proefbe drijf. Geen wonder dat de voorzit ter gecoördineerd na de op richting van het Milieuplat form. Dit proefbedrijf is een van de verrassend snel tot nu toe bereikte resultaten". Als vertegenwoordiger van het bollenbedrijfsleven is Zandwijk blij met dit door in spanning van overheid en bedrijfsleven tot stand geko men initiatief. Het beant woordt precies aan het doel van het inmiddels wijd en zijd bekende platform dat immers via coördinatie en sturing de milieubelasting, die overigens ook in andere sectoren op treedt, wil oplossen. „Als sector behoeven wij dank zij het platform niet meer af te wachten wat er 'Kop'-machine die nu ook narcissen onthooft. ter van de Stichting Proeftuin Breezand, J. W. van der Klugt met trots de resultaten laat zien. Het gaat er volgens hem nu om dat dit in de prak tijk op grote schaal kan wor den toegepast, zodat de ver mindering van het spuiten ook zijn effect krijgt op het hele milieu. In feite geldt dat natuurlijk voor alle vorderin gen, die op dit proefbedrijf worden gemaakt. Met als doel daarmee een veilige, duurza me en toch nog concurreren de bollenteelt te ontwikkelen. Om dat te bereiken worden veel nieuwe ideeën uit die zelfde praktijk en de verwor ven resulaten tijdens het on derzoek op het proefbedrijf toegepast. Zes jaar Soms gaat het over zeer ver gaande maatregelen. Zo is het de bedoeling om geheel zon der grondontsmettingsmidde- len te gaan telen, terwijl in het gebied waar het bedrijf ligt normaal gesproken volgens de tot nu toe heersen de opvattingen één keer in de vier jaar de bodem moet worden ontsmet. Ook bestaat een plan om bij de stuifbestrij- ding geen anjimest meer te gebruiken. Daardoor zal am- moniakvervluchtiging, één van de oorzaken van zure re gen, niet meer voorkomen. Drijfmest wordt vervangen door onder meer groente-, fruit- en tuincompost, een af- valprodukt van de Neder landse huishoudens. De verwachting van de on derzoekers, onder leiding van projectleider R. Stokkers, is dat deze en vele andere maat regelen op dit proefbedrijf vorige week was dat in het nieuws het bestrijdings- middelenverbruik, binnen de zes jaar dat het onderzoek duurt, kunnen terugbrengen met zestig tot tachtig procent. Daarmee wordt ruimschoots voldaan aan de eisen die de overheid voor het jaar 2000 heeft gesteld. Ook wordt de inzet van meststoffen tot een minimum teruggebracht. Scala De noodzaak om minder mi lieubelastend bollen te telen is de laatste tijd steeds groter ge worden. Om veranderingen in de teeltwijze te bereiken Uit onze krant van vrijdag 26 april. heeft het bedrijfsleven 'inmid dels al een scala van maatre gelen genomen. Het gaat dan behalve om uitbreiding van het onderzoek via dit proefbe drijf ook om het geven van voorlichting aan de eigen on dernemers, het in het leven roepen van studieclubs om met elkaar over beperking van het mid delen verbruik te prat^p en het organiseren van spuitkeuringen en spuitcur- sussen. Al deze activiteiten worden gecoördineerd door het Milieuplatform. Voorzitter M.C.J. Zandwijk uit Hillegom is bereid meer te vertellen over de beweegredenen van het platform: „Al een jaar of tien zijn we binnen de bollen- sector bezig te zoeken naar methoden om milieuvriende lijker bollen te telen. Aanvan kelijk gebeurde dat ad hoe, la over ons komt, maar kunnen we inspelen op maatschappe lijke en technische ontwikke lingen, zodat we geen defen sief maar een offensief beleid kunnen voeren". Daarbij legt Zandwijk de nadruk op voor lichting aan kwekers en ex porteurs over milieuvriende lijker werken. „We hebben altijd geteeld zoals we dat hebben geleerd en zoals dat ons is voorgehouden met goedgekeurde middelen en methoden, maar we gaan het nu proberen anders en beter te doen. We gaan daarbij te werk volgens een strategie, die op korte, middellange en lange termijn resultaten ople vert". Hij noemt als het over de zetten van gronden om zo grondontsmetting overbodig te maken. Ook het diepspitten kan worden verbeterd. Net als de machines en de bemes ting. Gezocht wordt naar ge schikte groenbemesters en al ternatieve gewassen. Verder ziet hij mogelijkheden in het verbreden van vruchtwisse ling en het keuren van sproei- machines. Op middellange termijn kan de plantdichtheid aan de orde komen, evenals de bemesting in relatie tot ziekten. Ook verwacht hij dat het organisch stofgehalte op peil kan worden gehouden met alternatieven en steunt hij het streven naar geinte^ greerde teeltmethoden. Bouw- planaanpasingen en introduc tie van nieuwe middelen zijn ook in aantocht. En uiteinde lijk verwacht hij veel resul taat van ziekte- en resistentie- veredeling, snelle vermeerde ringsmethoden en biologische bestrijdingsmiddelen. Miljoenen „Er worden hier miljoenen guldens in gestoken", zegt Zandwijk, zelf ook bollente- ler. Hij benadrukt dat een en ander voor de bedrijven in grijpende gevolgen kan heb ben en acht het daarom van groot belang dat ondernemers met elkaar blijven discussië ren over veranderingen in de teelt, bij voorkeur in studie clubs. „Ze moeten bij elkaar gaan kijken op de kwekerij, zelf proeven doen, een mest- boekhouding bijhouden en de aangewende middelen regis treren. Zo krijg je een goed inzicht in de mogelijkheden en onmogelijkheden". Als volgend jaar het proefbe drijf officieel wordt geopend, verwacht voorzitter Van der Klugt alweer nieuwe vorde ringen te kunnen melden. Want de ontwikkelingen gaan snel. Het zou goed zijn als de Zuidhollandse Milieufederatie onlangs nog bezig het ima go van de bollenteelt te scha den door te dreigen in het buitenland te gaan vertellen hoe 'giftig' de bollen wel zijn ook eens het bruggetje bij St. Maartensbrug zou overste ken om op het proefbedrijf te gaan kijken wat er allemaal gebeurt om de gewassen en de grond zo gezond mogelijk te maken. Om dat dan ook eens in het buitenland te gaan ver tellen. KERKDIENSTEN ZONDAGSMISSEN EN AVONDMISSEN LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/ ST. JOZEF: za. 19.u., zo. 9.30 u.. 11 u. Hoogmis. H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie ring; zo. 10.30 u. Euch.viering. H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie ring; zo. 9.30 u. Hoogmis. H. LODEWIJK: za. 10 u 19 u.. zo. 8.30 u., 10 u. Hoogmis, 11.30 u.. 18 u„ 19 u. Lof. H. ANTONIUS VAN PADUA: za. 19 u.; zo. 10.00 u. H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering; zo. 10 u. Euch.viering. O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u., zo. 10.30 u. Hoogmis, 12.15 uur. OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 u. Eucharistieviering. Elk weekend zondag 10 uur, behalve 2e weekend in de maand, dan zater dag 19.00 uur en zondag geen dienst. AARLANDERVEEN HEILIGE PE TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. TITUS BRANDSMAKAPEL: zo. 9 u. Hoogmis, 12 u. ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS: za. 19 u.; zo. 9 en 10.30 u. H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u., 11.30 u. DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron): 19 i 11 i BOSKOOP ST. JAN DE DOPER: za. 17.30 u. (de Stek), 19 u. (Kerk); zo. 10.30 uur (Kerk). Zomertijd zo. 10 uur (25 maart). HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE WAARDERS: za. 19 u.; zo, 10.00 u. Hoogmis, 11.30 u. HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER- NARDUSKERK: zo. 9.30 u. Viering. DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 11 u. HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE: za. 19 u. Ned. liederen; zo. 10.00 u. H. MARTINUS: za. 19.00 uur; zo. 10 HQOGMADE O.L. VR. GEBOOR TE: za. 19 u.; zo. 9.15 u. KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu charistieviering; zo. 09.30 u. Eucharis tieviering met parochieel koor. LAURENTIUS GEMEENSCHAP (Chr. Tuinbouwschool): zo. 11.00 u. Hoog mis. BUITENKAAG JOHANNES EVAN GELIST: za. 19 u.; zo. 10.00 u. (Zo mertijd 9.30 u.). LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za. 19 u zo. 9.30 en 11.30 uur. LEIDERDORP DE MENSWOR DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo. 10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering. LEIMUIDEN ST. JAN DE DOPER: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.15 u. samenzang. LISSE ST. AGATHA: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kin- dernevendienst); 11.30 u. H. Mis. DEP. POELPOLDER: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10.30 u. Euch. viering. MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo. 9 u. Stille Mis, 10.15 u. Hoogmis. H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek brug): za. 19 u.; zo. 10.00 u. NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL VAART: za. 19 u.; zo. 9 u., 10.45 u. NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19 U.; zo. 9 u., 11 u. NIEUW VENNEP MARIA ONB. ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u. NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Ge zongen Mis. NOORDWIJK BINNEN ST. JE ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 9.30 u. Hoogmis, 11.00 Eucharistieviering NOORDWIJK AAN ZEE MARIA TER ZEE: za. 19 u. Euch.viering; zo. 10.30 u. Euch.viering. NOORDWIJKERHOUT ST. VIC TOR: za. 19 u.; zo. 9.30 u, Hoogmis, 11 u. ST. JOZEF: za. 19 u.. zo. 9 u.. 10.30 OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD: vr. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. OUDE ADE ST. BAVOKERK in Rijpwetering: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u in Rijpwetering, Hoogmis in Rijp wetering, 10.30 u. H. Mis in Oud-Ade. OUDE WETERING JAC. DE MEER DERE: za. 19.00 uur, zo. 10.30 uur Hoogmis. ROELOFSARENDSVEEN ST. PE TRUS BANDEN: za. 19 uur, zo. 10.30 uur Hoogmis. MARIA PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. RIJPWETERING O.L. VR. GE BOORTE: za. 19 u. In Oud Ade; zo. 9 u. Hoogmis. 10.30 u. H. Mis in Rijp wetering. SASSENHEIM ST. PANCRATIUS: za. 19 u.; zo. 9.30 Hoogmis en 11 u. STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za. 19.30 u. Eucharistieviering met sa menzang; zo. 10.30 u. H. Mis. (Zo mertijd 10.00 uur). VOORHOUT. ST. BARTHOLOMEUS- KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u. VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS: za. 19 u.; zo. 11.30 u. H. MOEDER GODS: 19 u.; zo. 10 u. (per 25 maart om 9.30 uur). WARMOND ST. MATTHIASKERK: za. 19 u.; zo. 9.00 en 10.30 u. WASSENAAR ST. WILLIBRORD: za 19 u.. zo. 9.30 en 11 u. DE GOEDE HERDER: za. 17 u.. zo. 10.30 u. ST. JOZEF: za. 19 u.. zo. 9.30 en 11 WOUBRUGGE GOEDE HERDER: zo. 10.30 u. ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo. 9 u. Hoogmis, 10.45 u. Stille Mis. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misvie ring; afwisselende koren; zo. 10 u. met wisselende koren. 11.30 u. met orgel en Volkszang. ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT HOOFDING: Zo. 9.30 u. Hoogmis. CHR DIENAARKERK: za. 19.00 Mis met zang. DE ZILK HEILIGE HARTKERK: za. 19 u.; zo. 10.30 u. PREDIKBEURTEN PROT. KERKDIENSTEN LEIDEN Herv. Gemeenten: Hoog landse Kerk: 10 u. ds. F. D. Rooze, m.m.v. de Leidse Cantorij; 11.45 u. oec. studentendienst. Oude Vestkerk: geen opgave. Marekerk: 10 u. ds. G. F. Smaling; 17 u. ds. U. W. v. Slooten, Bergschen- Maranathakerk: 10 u. ds. H. J. Dek ker-Keiler. De Regenboog: 9.30 en 11.15 u. past. J. A. A. v. Well. Bethlehemkerk: 9.30 u. ds. J. Nauta. Bevrijdingskerk: 10 u. ds. L. C. Riet veld. Vredeskerk: 10 u. ds. H. E. Schouten, kerk en school dienst. Haagse Schouwkerk: 9.30 u. mw. drs. K. v.d. Broeke, kand. theol. Eglise Wallone: 10.30 u. pasteur D. Ribs, 19 u. orgelconcert. Acad. Ziekenhuis: 10 u. pater C. A. M van Haasteren. Diaconessenhuis: 10.30 u. ds. H. B. van 't Hof. Scheppingskerk Leiderdorp (kapel zaal) dienst voor doven: 10 u. dhr. J. J. S. Storm. LEIDEN Gereformeerde en andere Kerkgenootschappen: Vredeskerk: 10 u. ds. H. E. Schouten. Bethlehemkerk: 9.30 u. ds. J. Nauta. Hooglandse Kerk: 10 u. ds. F. D. Rooze, m.m.v de Leidse Cantorij; 11.45 u oec. studentendienst. Oude Vestkerk: geen. Maranathakerk: 10 u. ds. H. J. Dek ker-Keiler Bevrijdingskerk: 10 u. ds. L. C. Riet veld. Groenhoven: 10 u. ds. P. J. Mackaay. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. K. Boersma, R'dam. Ger. Kerk Vrijgem.: 10 en 17 u. ds. R. Helda. Doopsgez./Rem. Kerk: 10 u. ds. R. M. M Hoogewoud-Verschoor. Bapt. Gem.: 10 u. Samenkomst, avondmaal. Evang. Luth. Kerk: 10.15 u. ds. P. Sierat Nieuw Apost. Kerk: 9.30 en 16 u. Evang Gemeenschap: 9 en 10.30 u. Ev H. Koehorst. Leger des Heils: 10 en 19 u. Samen komsten, behalve laatste zondag v.d. maand, dan 10 en 17 u. Zevende-Dag-Adventisten: Zaterdag 10 u. bijbesltudie; 11 u. predikatie. Evangelie Centrum de Bethlehem kerk: 10 u. evang. J. P. H. Zijlstra. Zendingsgroep 'Jeruel': 17 u. samen- Pinkstergem. Oude Vest: 10 u. dhr. J. Eikerbout. AARLANDERVEEN Herv. Gem.: 9.30 u. mw. kand. A. H. Looman- Graaskamp, Geldermalsen; 19 u. ds. D. H. Bosma, Den Haag. Geref. Kerk: 10 u. ds. P. W. v. Wijn gaarden; 18.30 u. drs. K. Santing. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 16 u. ds. P. den Hartog. TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u. ds. E. S. Klein-Kranenburg, Nijverdal; 18.30 u. ds. G. F. Smaling. Geref Kerk: 9.30 u ds. W. Davidse, Zevenhuizen; 18.30 u. ds. N. de Reus. ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. dhr. J. W. Hoffenaar, Voorhout. ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge meente: Opstandingskerk: 9.30 u. ds. H. Ommering. Adventskerk: 9.30 u. ds. P. C. 't Hooft; 17 u. ds. A. Jonkman, jeugd- Kruiskerk: 9.30 u. ds. G. J. Terlaak. Geref. Kerk: Maranathakerk: 9.30 u. drs. P. Wilschut. Salvatorikerk: 9.30 u. drs. K. Santing; 18.30 u. drs. P. Wilschut. Bapt. Gem.: 10 u. ds. H. G. Koek koek; 18.30 u. ev. A. A. Esmeyer. Leger des Heils: 10 en 19 u. Samen komsten, behalve laatste zondag v.d. maand, dan 10 en 17 u. Volle Evang. Gem.: 10 u. dhr. D. Sik- kens. ALPHEN NOORD (Herv./Geref. diensten) Goede Herder: 10 u. ds. R. H. Nieuwenhuis; 18.30 u. geen dienst. De Bron: 9 en 10.30 u. ds. J. Huize bosch (10.30 u. gez. jeugdd.); 18.30 u. ds. K. A. Bakker. Ashramcollege: 10 u. ds. G. Mulder. Driehoorne: geen. Herv Gem. Sionskerk: 9.30 u. ds. J. Ouwendijk; 18.30 u. ds. J. F. Schuite maker, Loenen a.d. Vecht. Oudhoornseweg: 10 u. dhr. D. C. Pe ters. Alphen. BODEGRAVEN Herv. Gemeente: Dorpskerk: 9.30 u. ds. C. v.d. Scheur; 18.30 u ds. A. Langerak, Oudewater. Salvatorkerk: 9.30 u. dr. J. Haitsma, Boskoop; 18.30 u. ds. G. Hamoen, De Meern. Bethlehemkerk: 9.30 u. ds. G. C. Kunz, Waddinxveen; 18.30 u. ds. H. Koudstaal, Baarn. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. D. H. Elder- man; 18:30 u. ds. T. Zoutman. BOSKOOP Herv. Gemeente: Dorpskerk: 9.30 u. dr. A Jonkman, Alphen; 18.30 u. dr. J. Haitsma. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. ds. K. J. Jansen. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. C. W. v.h. Hoff; 17 u. ds. Hulsman, H'woude. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. M. J. Oostlng. HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9 en 18.30 u. ds. J. B. Alblas. Geref. Kerk: 10.30 u. ds. P. Huisman; 17 u. ds. J. C. W. v.h. Hoff, Boskoop. HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. geen opgave. DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. ds. R. Bakker. A'dam. KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. ds. Z. de Graaf. H.D.; 18 u. ds. A. B. Sloof. Ontmoetingskerk: 10 u. ds. A. B. Sloof. H.D.; 18.30 u. ds. Z. de Graaf. De Rank: 10 u. ds. A. Dronkers, KATWIJK AAN ZEE Herv. Ge meente: Nieuwe Kerk: 10 u. ds. H. Visser; 18 u. ds. J. Bogaard. Oude Kerk: 10 u. ds. A. Christ; 18 u. ds. W. Chr. Hovius. Ichtuskerk: 10 u. ds. W. H. B. ten Voorde; 18 u. ds. J. Vroegindeweij. Pnielkerk: 9.30 u. ds. W. Chr. Hovius; 18 u. ds. A. Christ. Maranathakerk: 10 u. ds. P. J. Stam jr.; 18 u. ds. C. v.d. Berg. Kapel Overduin: 14.15 u. Geref. Kerk: Open Hof: 9.30 u. geen opgave; 17 u. ds. J. van Breevoort. Triumphator: 9.30 u. ds. G. v. Halse- ma, Hoofddorp; 17 u. geen dienst. Vredeskerk: 9.30 u. ds. J. v. Bree voort; 17 u. ds. G. van Halsema, VLOK. KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv. Gem.: 10 u. ds. H. J. Hemstede, L'dorp; 19 u. ds. G. F. Heeneman, Minnertsga. Geref. Kerk: 10 u. drs. G. F. Heene- ma, Minnertsga; 19 u. drs. Heene man, gez.d. Herv. kerk. LEIDERDORP (Herv./Geref. dien sten) Dorpskerk: 10 u. ds. B. A. M. Luttikhuis, 40 jaar Open Deur; 18.30 u. ds. Luttikhuis. Scheppingskerk: 10 u. drs. G. J. van Aller. LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u. ds. C. v.d. Kooi. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. W. F. v.d. Staat, Uithoorn; 19 u. ds. C. v.d. Kooi. LISSE Herv. Gemeente: Dorps kerk: 10 u. ds. B. C. de Gelder; 19 u. ds. T. A. Eijsenga, Dordrecht. Pauluskerk: 10 u. ds. A. v.d. Beek, Valkenburg. Geref. Kerk: 10 u. ds. K. E. Vras, Sas- senheim, H.A. Chr. Ger. Kerk: 10 en 16.30 u. ds. J. van Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. ds. J. J. Ta- Ned. Geref. Kerk: 10 en 17 u. ds. Z. G. v. Oene, Zwolle. NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. C. J. Bronsgeest; 18.30 u. ds. Zevenbergen, jeugddienst. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. W. v.d. Weg- Rullmann. NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 u. eerw. hr. E. J. Bergman, Katwijk; 18.30 u. ds. L. F. de Graaff. NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. B. Cats, Mijdrecht; 19 u. ds. J C. J. Bronsgeest, Leiden. Geref. Kerk: 9.30 en 19 u. ds. G. Chr.9Geref. Kerk: 9.30 en 16.30 u. ds. G. van Roekei. NOORDWIJK Herv. Gemeente: Grote Kerk: 10 u. ds. D. Keuning; 17 u. ds. C. v.d. Bergh; 19 u. ds. R. S. Elgersma. Kerk aan Zee: 10 u. ds. A. K. v.d. Schoot. De Rank: 10 u. ds. J. P. Nap, Huizen. Geref. Kerk: Hoofdstraat (Buurtkerk): 10 u. ds. R.S. Elgersma; 19 u. ds. F. R. Wattjes, Alsdorf, Duitsland. Vinkenlaan: 19 u. ds. R. S. B. J. Roosjen, Herv. kerk: 19 u. ds. R. S. Elgersma. Stichtingskerk: 11 u. ds. E. E. Slof- stra; 19 u. ds. E. E. Slofstra, H.A. Sole Mio: 9 u. ds. R. S. Elgersma. Evang. Ontm. Centrum 'De Ark': 10 u. Samenkomst spreker: J. v. Duin; 19 u. Gebedsconcert. NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.: 10 u. ds. G. J. Ruitenburg, Noordwljk, gezlnsdienst. OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien sten) Endegeest: 10 u. pater J. W. M. Boshouwers. Mauritskerk: 10 u. ds. H. R. Plomp. Groene Kerk: 10 u. ds. J. J. Kooman; 19 u. ds. G. J. de Bruin, cantatedienst m.m.v. Willibrord Cantorij o.l.v. Theo Goedhart. Pauluskerk: 10 u. ds. R. Veenboer. Gemeentecentrum: 10.30 u. ds. C. F. Brüsewltch, Bunnik. Acad. Ziekenhuis: 10 u. pater C. A. M. van Haasteren. Genootschap der Vrienden (Quakers): Alleen 1e zondag v.d. maand dienst om 10.30 u. Ned. Geref. Kerk 8.45 en 16 u. ds. W. Janse, Oegstgeest. OUDE EN NIEUWE WETERING Herv. Gem.: 9.30 u. ds. M. B. Heijting. Geref. Kerk: 9.30 u. dhr W. Volker, A'veen; 18.30 u. ds. R. W. Biewinga, Sassenheim. Remonstrantse Gem.: geen. RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.: 10.30 u. ds. T. H. v.d. Hoeven; 19 u. ds. C. A. van 't Hof. RIJNSBURG Herv. Gemeente. Grote Kerk: 9.30 u. ds. W. Wagter, bevestiging ds. D. Verboom; 17 u. ds. D. Verboom, intrede. Bethelkerk. 9.30 u. dhr. J. P. Kar stens, Leiden. Gereformeerde Kerken: Petrakerk: 9.30 u. ds. Terpstra; 15 u. ds. Ribbe- rink (Philadelphia). Immanuelkerk: 9 u. ds. Ribberlnk; 10.30 u. dhr. Binnendijk, jeugdd.; 17 u. ds. Verschoor Maranathakerk: 9.30 u. ds. Ver schoor; 17 u. ds. Terpstra. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. H. v.d. Ham, Zuldland. SASSENHEIM Herv. Gem.: 9 en 10.30 u. ds. G. Th. Vollebregt; 19 u. ds. K. E. Bras. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. R. W. Biewin ga; 19 u. ds. K. E. Bras, gez.dienst Herv. kerk. Chr. Geref. Kerk: 11 u. ds. J. Groen- leer, 's-Gravenmoer; 17 u. ds. E. E. Slotstra, Noordwijk. Ned. Prot. Bond Sassenheim/Lisse: VALKENBURG Z.H. Herv. Gem.: 10 u. dr. C. Vermeulen; 18,30 u. ds. J. P. v. Roon, Zeist Geref. Kerk: 9 30 u. drs. N. de Reus, Ter Aar; 18.30 u. drs. I. A. Padmos. VOORHOUT Herv./Geref. Kerk: 9 u. ds. H. B. v.h. Hof. Voorhout; 10.30 u. ds. C. J. de Jong. VOORSCHOTEN Herv. Gem.: 10 u. ds. B. Ledegang; 19 u. ds. J. Schaap in Ger. kerk. Geref. Kerk 't Kruispunt: 10 u. ds. J. H. v. Hunnik, Lelden; 19 u. ds. J. Schaap in Ger. kerk. „Ontmoeting" (Herv./Geref.): 10 u. ds. J. Schaap. WARMOND Herv. Gem.: 10 u. dr. A. de Kuiper, Voorschoten. WASSENAAR Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. ds. R. Steenstra; 16.30 u. ds. N. Kleermaker, R'dam. Kievietkerk, Samen-op-weg diensten: 10 u. ds. J. Visser. Messiaskerk: 10 u. ds. A. M. A. Hel- lendoorn, Schrift en Tafel. Dorpscentrum: 9.30 u. ds. C. v. d. Bergh, Noordwijk. Geref. Kerk: Zijllaankerk: 10 u. en 19 u. ds. Z. C.'Versluys, Alphen. Kievietkerk, Samen-op-weg diensten: 10 u. ds. J. Visser. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. ds. F. H. Fockema Andreae. WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u. ds. C. A. v.h. Hof; 18.30 u. ds. T. H. v.d. Hoeven, R'woude. Geref. Kerk: 9.30 u. mw. C. de Peu ter, Voorhout; 18.30 u. ds. G. Zijl, Oude Wetering. Ned. Prot. Bond: geen. ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. de Haan. Geref. Kerk: 9.30 u. dhr. M. Schreu- der; 19 u. ds. J. Czlrla. ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 9.30 en 18.30 u. ds. B. A. Dubbeldam. Geref. Kerk: 9.30 u. drs. T. Zoutman, Bodegraven; 18.30 u. dr. H. Bade, Al- DIENSTVERLENING ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan, Janssen, Zwijnenburg, Meyer, Van Leeuwen. Verhage, Maris. Groene- veld en De Ruiter, Van Schie, Baars en Van der Meer: za. dr. Janssen, tel: 155010, zo. dr. V. Leeuwen, tel: 218661 en do. dr. Van Schie, tel: 177100 Groep 2: Bergmeyer. Nering Bogel, Van Gent, Taytelbaum, Van Luyk, Klaassen, Rus, Kruis en De Lange: za. dr. Bergmeyer. tel: 226201, zo. dr. Kruis, tel: 126371 en do. dr. Nering Bogel. tel: 124403 Groep 3: Boels, Lely, Smit. W. de Bruijne, J. de Bruijne, Huibers, Jur- gens, Fogelberg en v.d. Muysen- bergh: za. dr. Huibers, tel: 125820, zo. dr. Jurgens, tel: 125820 en do. dr. De Bruyne, tel: 125245 Groep 4: Bénit, Horn, de Kanter, Lahr, Lodder. Nieuwenhuis, Van Rijn, Van Winger den, J. Zaaijer en R. Zaaijer, J. de Kanter: za. dr. Horn, tel: 766123, zo. dr V. Wingerden, tel: 310047 en do. dr. Benit, tel: 720404 Groep 5: Jas- perse, Wiersma, Crul, Kooyman, De Jong, Prince, Reinders, D. Hammer- stem en A. Hammerstein: za. dr. Prin ce, tel: 761754, zo. dr. Witpaard, tel: 217477 en do. dr. De Jong, tel: 123752 Oegstgeest: za. dr. De Rui ter, tel: 156200, zo. dr. De Haan, tel: 170605 en do. dr. Hugenholz, tel: 155666 Leiderdorp: za. dr. Lesuis, tel: 894343 en zo. dr. Kemme, tel: 893139 en do. dr. V.d. Leden, tel: 894539 Voorschoten: za. dr. Koop- mans, tel: 616352, zo. dr. Baars, tel: 612520 en do. dr. Meijer, tel: 613032 Warmond - Voorhout: za. en zo. dr Walenkamp, tel: 01711-10030 en do. huisartsenpraktijk Boerhaave. tel: 02522-11393 Noordwijk: za. tot 11.00 uur dr. Barnhoorn, tel: 12405, za. vanaf 11.00 uur tot zo. 3.00 uur dr Verhelj, tel: 20277, zo. vanaf 3.00 uur dr. Immerzeel, tel: 12333 en do. dr. Vinkeveld, tel: 20277 Katwijk Rijnsburg - Valkenburg: Groep 1: Dijk. Henneman, Ten Hove, Lodder, Meeuwisse, Pool. Schonenberg: za. en zo. dr. Lodder, tel: 14600 en do. dr. Henneman, tel: 12182 Groep 2: Bergman, Van Duyn, Van Duyn, Hue- ting, Moolenburgh, Timmers: za. en zo. dr Timmers, tel: 24004 en do. dr. Bergman, tel: 12921 Groep 3: Van Delft, Priester, Rietbroek, Verhage, Van der Water: za. en zo. dr. Verha ge, tel: 21818 en do. dr. V.d. Water, tel: 21818 Kaag - Abbenes -Nieuw Vennep: tel: 02526-72850 Sassen heim: za. en zo. dr. Van Riet, tel: 11777 en do. dr. De Graaff, tel: 12479 Alkemade - Hoogmade: Praktijken Saeys, Van Mierlo, Beekhuis, Broc- k/Roelen: za. en zo. dr. Beekhuis, tel: 01712-8202 en do. dr. Brock/Roelen, tel: 01713-12329 Alkemade - Lei- muiden - Rijnsaterwoude: Praktijken Glansbeek, Lardenoije en Van Blooi- js: za. en zo. dr. Lardenoije, tel: 01721-8269 en do. dr. Glansbeek. tel: 01713-12511 Alphen: groep 1: za. dr. V.d. Steen, tel: 72738, zo. dr. Wijnmalen, tel: 72079 en do. dr. Era dus. tel: 72072 groep 2: za. dr. Van Gemeren, tel: 20157, zo. dr. Nijessen. tel: 06-52705741 en do. dr. Visser, tel: 22088 groep 3: za. dr. Eysink Smeets, tel: 32059, zo. dr. Smid-Oos tendorp, tel: 45371 en do. Nobel/V.d. Velden, tel: 38635 groep 4: za., zo. en do. dr. Overbeek, tel: 72858 en 76058 Hazerswoude-Koudekerk: za., zo. en do. dr. Harkes-Onderwa- ter, tel: 01728-8790 Benthuizen - Boskoop: za. en zo. dr. Harderwijk, tel: 01727-17540 en do. dr. Van Wle- chen, tel: 01727-14450 Langeraar - Nieuwveen -Ter Aar - Woubrugge: za. en zo. dr. Gorlssen, tel: 01722- 2139 en do. dr. Zandstra/Jansen, tel: 01722-2811 Nieuwkoop - Noorden - Zevenhoven: za. en zo. dr. Brink man, tel: 01725-79301 en do. dr. Boonstra. tel: 01725-71555 Hille gom: eigen huisarts bellen. HOMEOPATHISCHE ARTSEN LEI DEN Waarneemregeling voor D Koster. C. Juffermans en I. Cowan. De dienstdoende arts is te bereiken via de dokterstelefoon, tel: 071- 122222. TANDARTSEN Leiden - Leider dorp - Oegstgeest - Warmond: za. en zo. dr Hamelink, tel: 314184 en do. dr. Nieuwland, tel: 894513 Zoe- terwoude: dr. Freeke, tel: 410950/414547 Alkemade - Lei- muiden: eigen tandarts bellen voor 12.00 uur. Leidschendam: Voor spoedgevallen tel: 3974491. Bollen streek: za. en zo. dr. De Bode. tel: 02520-18017 en do. dr. Moesman, tel: 02522-17037 Noordwijk: za. en zo. dr. Ouwehand. tel: 13673 en do. dr. Passchier, tel: 19441 Katwijk: za. en zo. dr. Koops, tel: 13377 en do. dr. Rigter. tel: 12460 APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp - Oegstgeest - Voorschoten: za. en zo. Apotheek Zuid-West, Brahmslaan 18-20, Leiden, tel: 763134; Apotheek Boehmer, Florijn 21, Leiderdorp, tel: 894400; do. Apotheek Tot hulp der Menschhheid, Rosmolen 13, Leiden, tel: 211611; Apotheek Stevenshof, Ina B. Bakkerplein 1, Leiden, tel: 313234; Apotheek Voorschoten, Leid- seweg 66, Voorschoten, tel: 612525 Alkemade: Apotheek Alkemade 01713-9100 (Noordwijk) - Katwijk - Rijnsburg: za., zo. en do. Apotheek Katwijk a/d Rijn, Rijnstraat 38, Kat wijk. tel: 01718-30833 Leidschen dam: Dam Apotheek, Damlaan 23. tel: 3274238 Noordwijkerhout: Spoedrecepten tel: 3511 Sassen heim: 02522-10169. WIJKVERPLEGING Leiden - Noordwijkerhout - De Zilk - Voor hout: tel: 071-122222. Bollen streek: Wijkverpleging gezondheids centrum. tel: 02522-14147. Hille gom: Opgave via het antwoordappa raat. tel: 02520-16217. Leidschen dam: Kruiswerk Vlietstreek, tel: 3455300 Oegstgeest: kruisvereni ging, tel: 071-177444. DIERENARTSEN Leiden: groep 1: Van der Wouw, Koster, Vestjens; za. en zo. Vestjens, tel: 071-120241 groep 2: Muurling, Helder. Roest; za., zo. en do. dr. Roest, tel: 071-890405 Leidschendam: eigen dierenarts bellen. Bollenstreek: Geen gege vens ontvangen Katwijk: Spreekuur van 11.00 - 12.00 uur bij dr. Snel. APOTHEKEN De avond- en nacht diensten van de apotheken in de re gio Leiden worden waargenomen door de apotheken die ook weekend dienst hebben. ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli nieken tel 155543, afdeling S.C.U. tel 175639) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Elisabeth-zieken- huis). De Geneeskundige Dienst Leiden Is verhuisd van de Roodenburgerstraat in Leiden naar de Cronesteinkade 18a in Lelden. VERENIGING BESCHERMING ON GEBOREN KIND Hulpverlening bij ongewenste zwangerschap voor moe der en kind. Bel tel. 071-896309; 071- 897762; 033-620244 (dit laatste num mer is dag en nacht bereikbaar). BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 14.30 tot 15.15 uur en van 19.00 tot 19.45 uur. Kinderafdeling dagelijks van 10.30 tot 19.00. Niet meer dan twee bezoekers per patiënt. Op de afdeling special care kan men terecht van 10.30 tot 11.00 uur en van 19.00 tot 19.30 uur. Voordat de laatste twee afdelingen bezocht kun nen worden dient eerst te worden overlegd met de dienstdoende ver pleegkundige.* Sint Elizabeth-zie- kenhuis: Volwassenen dagelijks van 14.00-14.45 u. en van 18.30-19.30 u.; klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u. Kraamafdeling: dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen voor vaders. Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 u. CCU (hartbewaking) dag. van 14.00- 14.30 u. en van 19.00-19.30 u. Inten sieve verpleging: dag. van 14.00- 14.30 u. en van 18.30-19.00 u. Sporl- Medisch Adviescentrum: Spreekuur ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisa- beth-ziekenhuis. Endageest: Di. vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 en 14.00-15.00 u eerste klasse: de gehele dag. Jelgersmakliniek: Jon- gerenteam: za. en zo. 14.00-17 00 u. Opname: werkdagen 16.45-17.45 u.; za. zo en feestdag. 10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team A, C en D: dag. tot 21.00 u. met uitzondering van be handeltijden dn etenstijden. Acade misch Ziekenhuis: Voor alle patiën ten (behalve kinderen) zijn de bezoe kuren als volgt: Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-19.30 u. Avond bezoekuur afdeling verloskunde: 18.00-19.00 u. De Praematurenafdeling: voor ouders en familie is na overleg met patiënten doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek aan ernstige patiënten: wanneei ernstige patiënten doorlopend be zoek wordt toegestaan kan de hoofd verpleegkundige hiervoor speciale kaarten verstrekken. Kinderkllniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen 15.15-17.00, babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak met het verpleegkundig hoofd. Bezoektij den kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen na overleg met verpleegkundig hoofd. Voor an dere bezoekers van kinderen: Keel-, neus- en oorheelkunde en neurologie: 14 15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en 18.30-19.00. Rijnoordziekenhuis: Dagelijks 14.30-15.15 u. en 18.30- 19.30 u. Extra bezoek hartbewaking: 11.00-11.30 u. Extra bezoek vaders kraamafdeling: 19.30-20.30 u. Kinder afdeling 15.00-15.30 u. alleen voor ouders 18.00-18.30 u. CENTRALE REGISTRATIE KINDER OPVANG (Koornbrugsteeg 2. 2311 EK Leiden, tel 254810.) Informatie over en aanmelden voor kinderop vang in Lelden. Geopend: ma t/m vr dag 9-12. ANTI-DISCRIMINATIE CENTRAAL MELDPUNT LEIDEN Ketelboeter- steeg 10. Ma. t/m vr. telefonisch be reikbaar van 10.00 tot 16.00 via 071- 120903. Spreekuur ma. 13.00-15.00 en do. 18.80-20.30. LEIDSE RECHTSWINKEL Juri disch Adviesbureau, Ketelboeters- steeg 10, tel. 130775; afdeling belas tingen: alleen op afspraak, klachten bureau: di. en do. 18.30-20.30, afde ling vreemdelingenrecht ma. 13-15 en do. 18.30-20.30, afdeling vrouw: vr. 10-12. SOS Telefonische Hulpdienst Lei den e.o. Voor een gesprek van mens tot mens. Vertrouwelijk. Dag en nacht bereikbaar Telefoonnummer achterop de telefoongids (071- 125202). BUREAU VOOR RECHTSHULP - Herengracht 50. Leiden tel. 123942; 01720-72611 Alphen aan den Rijn. Spreekuren volgens afspraak*. DIERENHULP- EN AMBULANCE DIENST Hulpverlening in Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest. Rijnsburg, Valkenburg, Voorschoten, Warmond en Zoeterwoude. Tel. 071-174141. BURGERRAADSLIEDEN Koren brugsteeg 2, tel. 143171 (kantooru ren). Spreekuren ma., di. en wo. 11.00-12.00 u., do. 18.30-20.00 u. GEZINSVERZORGING Stichting gezinsverzorging Leiden. Aanvragen hulp voor bejaarden en langdurige zieken en gezinsverzorging, Rem- brandtstraat 17, tel. 149441 (ma. t/m vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.00 u.). KINDER- EN JONGERENTELEFOON Dagelijks geopend van 16.00 tot 20.00 uur. Het nummer Is 071- 120611. MELDLIJN AGRESSIE EN DISCRIMI NATIE HOMOSEXUALITEIT 071- 221008. zo. 20-24. RAAD VAN ARBEID Hoge Rijndijk 306, Leiden, tel 071-899375. Kantoor geopend ma. t/m vr. 9-12 u. 14-16 u. Telefonische informatie over kinder bijslag: 8-12 u.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 8