Gorbatsjov verslaat
het partij-apparaat,
maar de crisis blijft
5 JAAR NA TSJERNOBYL
^urdische kinderen spelen
het zicht van de dood
"fONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Baker hoopvoller terug naar Israël
i p>:tenland
CcidócSomatit
VRIJDAG 26 APRIL 1991 PAGINA 5
reven Vietnam
Jische hulp
HINGTON De Verenig-
Iten hebben besloten Viet-
f edische hulp te schenken
Tarde van 1,9 miljoen gul-
let is voor het eerst sinds
de van de Vietnamoorlog
dat de VS directe hulp
laan het door communis-
regeerde land. Beide lan-
iderhouden geen diploma-
tetrekkingen. Volgens Ri-
|Solomon, in de Ameri-
regering speciaal belast
|ostaziatische aangelegen-
zullen de VS en Viet-
samenwerking op hu-
r gebied de komende
breiden.
Nederland in enorm
telescoopproject
SYDNEY Nederland zit in een inter
nationaal project voor een ruimteteles
coop, die duizend keer beter wordt dan
de ooit befaamde Amerikaanse Hubble-
telescoop. De Hubble werd een jaar ge
leden met veel fanfare gelanceerd, maar
blijkt een fout in zijn spiegel te hebben.
De beelden van de nieuwe telescoop zijn
zo scherp dat het is alsof men van de
Aarde een postzegel ter grootte van drie
centimeter op de Maan kan zien. „Wij
zullen versteld staan van de gedetail
leerdheid van de beelden", aldus Ri
chard Schilizzi van de Nederlandse
Stichting voor Astronomisch Onder
zoek. De telescoop moet in 1994 door de
Sovjetunie worden gelanceerd.
Wörner: NAVO wil Sovjetunie als partner
PRAAG De NAVO biedt veelzijdige en intensieve betrek
kingen aan, waarvan zij de Sovjetunie niet uitsluit. Het wes
telijke bondgenootschap wil de Sovjetunie veeleer als „con
structieve en creatieve partner" zien. De veiligheid van de
Midden- en Oosteuropese landen moet worden opgevangen
door een „net van betrekkingen, gemeenschappelijke steun
binnen CVSE-instellingen, associatie met en later lidmaat
schap van de EG", alsmede door samenwerking bij verdere
ontwapening. Dit zei de secretaris-generaal van de NAVO,
Manfred Wörner, gisteren aan het begin van een tweedaagse
conferentie over 'De toekomst van de Europese veiligheid' in
Praag.
Met een lang uitgestelde topontmoeting in het vooruitzicht
hebben de Sovjetunie en de Verenigde Staten het geschil uit
de weg geruimd dat de uitvoering van het verdrag over de
beperking van de conventionele strijdkrachten (CFE) in de
weg stond. Dat zou betekenen dat een datum vastgesteld kan
worden voor de top tussen de Amerikaanse president George
Bush en Sovjetpresident Michail Gorbatsjov.
Verzet Peru bestookt
banken met dynamiet
LIMA Linkse rebellen hebben een tiental ban
ken in de hoofdstad Lima met dynamiet bestookt,
waarbij zeker zes mensen ernstig gewond raakten.
De politie meldde aanslagen op banken in de mid
denklasse-wijk San Borja, maar ook in de arme
stadsdelen La Victoria, San Antonio, San Luis en
Zarate. In de arbeiderswijk Surquillo brak paniek
uit onder de bevolking toen ook daar een aanslag
plaatsvond. De televisiezender Kanaal 9 zei dat
het geweld het werk is geweest van de pro-Cu
baanse Revolutionaire Beweging Tupac Amaru,
maar de politie kon dat niet bevestigen. Het tele
visiestation Kanaal 4 meldde dat de andere grote
verzetsbeweging van Peru, het maoistische Lich
tend Pad, gisteren in de zuidelijke hooglanden de
burgemeester en twee inwoners van het dorp
Chuquibamba heeft gedood.
ïlijk
aar
jjhulp van een Russische kijker volgt dit Kurdische meisje de acties van te hulp geschoten
ia}ers en vliegtuigen.
n onze verslaggever
en ^ichiel Willems)
3gal I
e ZijURE Kinderen
ne, takjes hout kruise-
nteejver elkaar en doen
rf16 uid van een heli-
33) na. Ze zijn vin-
_k in het maken van
de )ed, maar halen ze
n nd van de week?
staker za\ deze waan-
Tmoedelijk overle
ef hij moet op een
ar j^PPe*1 of tegen een
aat dalde kogel oplo-
•dskqi hun moeder? Die
Dbenziek voordat ze aan
^h^arre tocht begon.
verdriet.
on
„alletTurks Kurdistan, de
n Uludere. Een grau-
(eilspellende puist van
en r duizend meter hoog,
°P'r bovenop de tiendui-
1?r .Kurdische vluchtelin-
TV^'hele wereld denkt dat
berg nu kent. Over
gewj> is hij vergeten. Wie
al'
d hprO
1 hier heeft zo zijn ei-
enen om bang te zijn
r'berg van Uludere. De
'Vjs in deze streek mee-
|5S en overweldigend,
artsen die hier wer-
le berg het synoniem
voor een terminale
Voor de Turkse sol
de berg een angstaan-
e kd
sta-
er 1
'oor.
jagend symbool waar ze van af
willen, terwijl de Amerikanen
huiveren bij de gedachte dat
ze er nooit meer van verlost
zullen raken.
En de Kurden? Voor hen is de
berg van Uludere het voorpor
taal van de hel die ze nog niet
zo lang geleden de rug hebben
toegekeerd. Mehmad Barwary
denkt vaak aan zijn grote
trots, de bloeiende perzik-
boomgaard in het dal bij het
Iraakse dorpje Kufki, nog
geen tachtig kilometer hier
vandaan. Zijn kinderen speel
den altijd in de schaduw van
de bomen. Ontroostbaar waren
ze toen op een dag in februari
ineens met donderend geweld
Amerikaanse straaljagers kwa
men overvliegen.
„Ik was toen niet bang, ik was
toen niet bang", vertelt Meh
mad. 'Hadj' Bush, de grote
vriend van de Kurdische Bar-
wary-stam, zou Saddam de
strot afknijpen. Dat wist Meh
mad absoluut zeker.
De gigantische Amerikaanse
Chinook-helikopter, die ook
deze morgen weer over de sa
mengepakte vluchtelingen
raast, blaast het stof hoog op.
De laatste dagen is het slijk op
de bergflanken veranderd in
een kurkdroge zandhoop.
Mehmad hapt naar lucht, de
olie-achtige hitte die van de
wieken slaat beneemt iedereen
even de adem. Mehmad Bar
wary vertelt hoe hij weken ge
leden in het spoor van de Kur
dische guerrilla's, de peshmer-
ga's, naar de Iraakse stad Da-
jturen meer troepen naar Irak
id^k^GTON/ZAKHO De Amerikaanse minister van de-
deick Cheney heeft gezegd dat Washington mogelijk meer
[t ze naar Noord-Irak stuurt. Zij zullen vooral worden inge-
Qolqde hulp aan Kurdische-vluchtelingen. In Noord-Irak en
bevinden zich nu al meer dan 7000 Amerikanen,
e sd?ot"Brittannie stuurt meer troepen. De troepenzendingen
latei)elijk ook bedoeld om het ultimatum kracht bij te zetten
unt/beloofde terugtrekking van Iraakse veiligheidstroepen
be<P00rden van het land- Kurdische guerrilla's hebben bij
zien!ro^ePost van het verzet in Noord-Irak per ongeluk een
Roi van de Verenigde Naties beschoten. Twee mensen
gewond door rondvliegend glas. April Glaspie, de
sojianse ambassadrice in Irak, die wordt verweten Saddam
be(destijds de indruk te hebben gegeven dat de VS niet
t als'nër0Pen a^s *rak Kuwayt binnenviel, neemt ontslag en
■ecepdëens CNN-televisie docente op een universiteit,
huk was getrokken, om daar
met zijn vader mee te helpen
aan de bevrijding van Kurdis
tan. Hij schaterlacht nu als hij
eraan denkt hoe snel de Iraak
se soldaten toen de benen heb
ben genomen. Van een dode
soldaaf had hij toen ook een
geweer gepikt. „Veel Irak-sol-
daten doodgemaakt", klinkt
het trots. Mehmad is geen
peshmerga. Hij is een eenvou
dige boer met een perzikboom
gaard, die wild zwaaiend nu
over de recente Kurdische
heldendaden wil vertellen. De
Amerikaanse wentelwiek legt
hem voor de tweede keer het
zwijgen op. Hij wijst naar bo
ven, en schreeuwt: „Irakezen!
Schieten! Wij vluchten naar de
bergen!"
Het is Mehmads verhaal in
een notedop. Zijn perzikboom
gaard heeft hij niet meer ge
zien, maar als door een won
der vond hij zijn vrouw en
kinderen in het Iraakse dorpje
Nazdür terug. Samen zijn ze
de bergen overgetrokken.
Plotseling klinkt onder de
groep vluchtelingen gejuich
op. Een Amerikaanse soldaat
heeft een Turkse collega die
een Kurdische vrouw sloeg,
een kaakslag verkocht. De
Amerikaan krijgt van de Kur
den een slok water en koekjes.
Hij is de held van de dag.
Sinds een week heerst er
enigszins orde in deze waan
zinnige mierenhoop. De Ame
rikaanse soldaten en de artsen
hebben de Kurdische dorps-
en stamgenoten eindelijk zo
ver gekregen hun eigen men
sen tot bedaren te brengen en
een soort organisatie op poten
te zetten. Vrachtwagens met
hulpgoederen worden nu niet
meer geplunderd en iedereen
wacht keurig op zijn portie
water. Voor de helikopters
hebben de vluchtelingen een
landingsplaats afgebakend en
er wordt ook een waterleiding
aangelegd. „We hebben tegen
ze gezegd dat ze niets meer
krijgen als ze hun zaakjes niet
goed regelen", zegt een Ameri-.
kaanse luitenant. Hij zit al een
week op de berg, en heeft er
zijn buik van vol. „Raar volk,
die Kurden", weet hij. „Funny
people".
(Van onze correspondent
Rob Vunderink)
MOSKOU Zonder noe
menswaardige moeite
heeft de politieke gewel
denaar Gorbatsjov zijn
conservatieve tegenstan
ders in het Centraal Co
mité tijdens de plenaire
vergadering van de afge
lopen twee dagen syste
matisch verpletterd. Op
de valreep trok hij zijn al
oude trucendoos open en
dreigde hij traditiege
trouw met opstappen.
Daar wilde de partijtop als
vanouds niets van weten.
De sluwe en berekenende
Gorbatsjov leek hoog spel te
spelen, maar nam met zijn
aanbod om te vertrekken in
feite geen enkel risico. Daags
tevoren was het de orthodoxe
communisten immers niet
eens gelukt om Gorbatsjov
zelfs maar op het matje te roe
pen. Zij wilden de partijleider
de schuld in de schoenen
schuiven voor de huidige eco
nomische en politieke malaise,
maar hun voorstel om Gor
batsjov via de agenda ter ver
antwoording te roepen vond
bij een meerderheid van het
ruim driehonderd zielen tel
lende Centraal Comité geen
genade.
De ontevredenheid onder
communisten van de oude
stempel over Gorbatsjovs 'ver
raad' aan het socialistische ide
aal en de uitverkoop van Oost-
Europa aan het Westen zal na
hun huidige nederlaag beslist
niet verdwijnen. Hun roep om
Gorbatsjovs vertrek zal aller
minst verstommen, maar het
moet nu toch zelfs tot de
grootste betonkoppen onder
hen zijn doorgedrongen dat
het moment om de huidige lei
der langs democratische we
gen weg te krijgen bij lange na
nog niet is aangebroken.
Ook in zijn strijd tegen de ra
dicale oppositie heeft Gorbats
jov de afgelopen week stevig
gescoord. Op papier heeft hij
zich verzekerd van onder
meer Jeltsins steun voor een
zogenaamd anti-crisisprogram
ma.Twee maanden geleden
drong zijn witharige rivaal uit
Siberië via de nationale televi
sie nog aan op zijn ontslag.
Gorbatsjovs overwinning op
het partijplenum en de over
eenkomst met Jeltsin en acht
andere leiders van Sovjetrepu
blieken veranderen voorals
nog niets aan de huidige eco
nomische en politieke situatie
in het land. De gezamenlijke
verklaring van deze week zou
niet het eerste Sovjetdocument
zijn dat vlak na zijn verschij
nen spoorloos verdwijnt.
Daarnaast duurt de politieke
patstelling voort. De besluiten
van de centrale overheid wor
den door de leiders van de
Sovjetrepublieken constant ge
torpedeerd. Het partijapparaat
zorgt er op zijn beurt voor dat
initiatieven van de diverse re
publieken nooit van de grond
komen. De rivaliserende par
tijen zijn niet bij machte om de
eigen plannen door te voeren,
want elk van de partijen
maakt steeds gretig en met
succes gebruik van de moge
lijkheid om de tegenstander de
voet dwars te zetten.
Zo ontstaat de absurde situatie
dat de rivalen Gorbatsjov en
Jeltsin de ene overwinning na
de andere behalen, terwijl het
grootste land ter wereld steeds
verder wegzakt in een levens
gevaarlijk economisch en poli
tiek moeras.
Leeuw terug
De gevleugelde Leeuw van Venetië is gisteren, bijna zes jaar nadat hij werd weggehaald om te
worden gerestaureerd, teruggezet op zijn oude plek op het St. Marcusplein. De Leeuw met de
bronzen vleugels stamt uit de tweede of derde eeuw voor Christus en werd later het symbool van
de schutspatroon van de stad, Marcus de Evangelist. In 1985 moest de leeuw gerestaureerd wor
den en daarna was hij te bezichtigen in Amsterdam en Londen.
FOTO: EPA
HET MEXICAANSE AFGODSBEELD
r Voorzichtig daalt Rob af in de donkere spelonk. Ge-
left hij een sterke lantaarn meegenomen, die een witte
nirht voor hem uit werpt. En hij staat bovendien in telefo-
ayrbinding met Diaz. Ofschoon de tempel van Motecuzo-
IkPrt60 90|eden al onder water moest zijn gelopen, zijn de
die in muren zijn uitgehakt, nog vrijwel intact gebleven.
'icht van z'Jn ,antaarn over de enorme gestalten glij
den, maar dan loopt hij behoedzaam verder, de bundel naar be
neden gericht. Opeens staat hij stil. „Ik heb de kalendersteen ge
vonden!" deelt hij aan Diaz mede. „Volgens de codex moet zich
de schat hieronder bevinden. Ik zal proberen de steen op te lich
ten". Dan hoort Diaz lange tijd niets meer, tot Rob zich weer
meldt. ,;We zijn op het goede spoor", meldt hij; „ik ga nu terug
en zal een souvenir meebrengen".
Tunnel onder de Pyreneeën
PARIJS Frankrijk en Spanje willen een tunnelverbinding
onder het westelijk deel van de Pyreneeën aanleggen. Gisteren
hebben beide landen een overeenkomst getekend voor de aanleg
van een tunnel voor het autoverkeer onder de bergpas Somport
(1632 meter hoogte). De tunnel krijgt een lengte van 8,6 kilome
ter. De verbinding moet in 1995 zijn voltooid. Door de tunnel
worden Pau en Zaragoza rechtstreeks met elkaar verbonden.
Nog generaties lang zullen veel Russische kinderen die na de
ramp in Tsjernobyl worden geboren, misvormingen vertonen en
al dan niet levensbedreigende ziekten.
FOTO: STUDIO ANDRÉ RUIGROK
Russische arts: „Kinderen
wacht gruwelijke toekomst"'
UTRECHT „Wij wen
den ons tot specialisten in
het buitenland. We stellen
hen voor bij ons te komen
werken. Wij willen onze
informatie met hen delen;
informatie die van grote
waarde is voor de gehele
mensheid. We willen die
ruilen voor apparatuur die
we niet kopen kunnen,
maar die onontbeerlijk is
in de strijd tegen de ziek
ten van Tsjernobyl. Al
leen dan is het mogelijk
een uitweg te vinden in
deze afschuwelijke situa
tie".
Het leven van Tamara Belook-
aya onderging precies vijf jaar
geleden een dramatische wijzi
ging. Zij was cardioloog in een
sanatorium in Aksakovshina,
28 kilometer van Minsk in
Wit-Rusland, toen rond 200 ki
lometer zuidelijker de kern
centrale van Tsjernobyl ont
plofte. Er kwam een ongeken
de hoeveelheid straling vrij,
die zich over een groot deel
van de aarde verspreidde. Eén
van de zwaarst getroffen ge
bieden was 'haar' regio Gomel
bij Minsk, en daar worden de
gruwelijke gevolgen van de
ramp met de dag duidelijker.
Steeds meer mensen worden
ziek; baby's komen misvormd
ter wereld. „Wanneer het niet
lukt de ziekten onder controle
te krijgen, zijn de ergste gevol
gen in de vijfde tot zevende
generatie te verwachten
dat is over meer dan hon
derd jaar!"
Ziekten
Het sanatorium werd in 1988
onderdeel van een nieuw on
gericht Onderzoeksinstituut
voor Stralingsgeneeskunde.
Tamara Belookaya is hoofd
van de afdeling diagnostiek
van de kliniek die er een on
derdeel van vormt. Bovendien
is ze voorzitter van het comité
'Kinderen van Tsjernobyl' in
de Sovjetrepubliek Wit-Rus
land. Op uitnodiging van de
Stichting Natuur en Milieu en
de Vereniging Milieudefensie
kwam ze naar Nederland. Gis
teren maakte ze op een bijeen
komst in Utrecht duidelijk dat
de artsen in de Sovjetunie
nauwelijks in staat zijn de ge-
De cardioloog Tamara Belook
aya, voorzitter van het comité
Kinderen van Tsjernobyl, doet
in Nederland haar verhaal.
FOTO: PERS UNIE
zoeksgegevens. „Het aantal
aangeboren afwijkingen is in
het gewest Gomel in de afgelo
pen vijf jaar toegenomen van
5,6 tot 9,2 procent. Van 15.000
onderzochte pasgeboren baby's
vertoonde acht tot tien procent
een overgangsvorm van hy-
pothyreose. Een dergelijk ge
brek aan schildklierhormonen
leidt tot verandering van de
algehele hormonenhuishou
ding, de stofwisseling wordt
beïnvloed en er kan een ont
steking optreden van de lym
feklier. Bijna een derde deel
van de onderzochte mensen
van verschillende leeftijds
groepen blijkt afwijkingen in
het immuniteits-systeem te be
zitten. In het gewest Gomel
zijn de algemeen somatische
ziekten in de afgelopen vijf
jaar verdrievoudigd".
Schildklier
Lang niet alle ziektegevallen
zijn rechtstreeks aan de ver
hoogde straling toe te schrij
ven. „Ook de zware metalen
die bij de bestrijding zijn ge
bruikt borium, cadmium,
bestrijdingsmiddelen, ijzerver
bindingen, enzovoort heb
ben een negatieve invloed. Als
gevolg van de catastrofale toe
stand van de economie is het
bovendien moeilijk om aan
goed voedsel te komen (Sovjet
president Michail Gorbatsjov
heeft gisteren gevraagd om
meer internationale hulp,
red.). En daar komt dan ook
nog de enorme stress bij waar
mee de mensen in de besmette
volgen van de kernramp het gebieden moeten leven. De on-
hoofd te bieden.
„Onmiddellijk na de ramp
werden de artsen geconfron
teerd met acute stralingsziek-
die geholpen hebben
de kernreactor te temmen en
het uitbraken van radioactivi
teit tot staan te brengen. In
1986 en 1987 was bij de inwo
ners van de besmette zones,
volwassenen en kinderen, een
steeds grotere toename van al
gemene ziekten te constateren:
aandoeningen in de bovenste
luchtwegen, virusziekten, an
gina enzovoort, die vaak leid
den tot andere complicaties
aan hart, nieren en longen. In
1988 deden de eerste 'Tsjerno-
byl-ziekten' zich voor, in de
vorm van een toename van
schildklieraandoeningen
het worden er voortdurend
meer. Intussen worden ook
misvormde baby's geboren".
Ze wijst op officiële onder-
zekerheid over de toekomst.
De vraag of het wel verant
woord is kinderen te krijgen.
Complicaties tijdens en na de
zwangerschap. De angst zelf
ook ziek te worden".
Volgens Tamara Belookaya
gaan veel van de kinderen een
gruwelijke toekomst tegemoet.
„De deskundigen gaan er van
uit dat, wanneer de schildklier
heeft blootgestaan aan een
straling van meer dan 100
rem, er een grote kans op kan
ker of andere aandoeningen
aan de schildklier is. Het Insti
tuut voor Biofysica in Moskou
heeft vastgesteld dat bij 25
procent van de kinderen in de
regio Gomel de schildklier
heeft blootgestaan aan een
stralingsdosis van méér dan
200 rem. Bij vijf procent was
het meer dan 1000 rem. Er zijn
zelfs gevallen van meer dan
3000 rem".
ANDRÉ HORLINGS
JERUZALEM De Ame
rikaanse minister van bui
tenlandse zaken James
Baker is gisteren naar Is
raël teruggekeerd voor
verder overleg over het
houden van een vredes
conferentie over het Mid
den-Oosten.
Bessmertnych, met wie Baker
eerder gisteren een ontmoe
ting had, komt binnenkort
naar Israël, mogelijk om de di-
filomatieke banden met dat
and te herstellen.
Baker zei na afloop van het
onderhoud met Bessmertnych
in Kislovodsk in de Sovjetu
nie, dat onenigheid over de
vraag welke Palestijnen de
conferentie zullen bijwonen en
hoe het onderhandelingssche
ma eruit moet komen te zien,
een vredesconferentie nog in
de weg staan. Hij voegde daar
echter aan toe oprecht te gelo
ven dat de kansen nu beter
liggen dan voorheen.
Bessmertnych heeft Baker, na
dat die hem uitgebreid verslag
had gedaan van de gesprekken
die hij vorige week in het
Midden-Oosten heeft gevoerd,
de medewerking van de
Sovjetregering beloofd. Ook
opperde Bessmertnych de mo-
felijkheid de conferentie in de
ovjetunie te laten plaatsheb
ben. Hij zei voorts dat het vre
desproces door de deelname
van de VS en de Sovjetunie
zou worden versneld. De be
doeling is dat de conferentie
wordt gehouden onder auspici
ën van zowel de VS als de
Sovjetunie. Dat kan echter al
leen wanneer de Sovjetunie de
24 iaar geleden verbroken be
trekkingen met Israël herstelt.
