Jeltsin steunt Gorbatsjov
in conflict met partijtop
'Dieu' maakt
de fraaiste
pirouettes
Nieuwe ranf
dreigt in
Tsjernobyl
5 JAAR NA TSJERNOÏv
BUITENLAND
ËcidóeSomo/nt
DONDERDAG 25 APRIL 1991 F»NC
Overlast
Kinderen van een
kleuterschool in de
Zuidafrikaanse
plaats Alexandra
protesteren tegen
stankoverlast. De
riolering is al
maandenlang ver
stopt. De luchtjes
in de school zijn
ondraaglijk. En dat
terwijl de peuters
net zelf de luiers
zijn ontgroeid. De
kinderen en de lei
ding hielden het
vandaag niet lan
ger uit en gingen
de straat op.
Filipijnen vinden
miljard van Marcos
MANILA Na vijf jaar speuren heeft
de Filipijnse regering de hand kunnen
leggen op een kleine miljard gulden
aan tegoeden van de verdreven dicta
tor Ferdinand Marcos. De teruggevon
den tegoeden bestaan uit onroerend
goed, kunstwerken, zilverwaren en
aandelen van de familie Marcos en hun
zakenvrienden. De meeste spullen wist
de 'PCGG' terug te krijgen van zaken
lieden die als stromannen voor Marcos
fungeerden. Zij werden daarvoor be
loond met ontslag van rechtsvervol
ging. De regering is nog op het spoor
van bankrekeningen van de familie
Marcos in Zwitserland en Hong Kong
ter waarde van respectievelijk 700 en
400 miljoen gulden.
Oppositie eist aftreden
van Franse minister
PARIJS Conservatieve parlementsleden hebben gis
teren het aftreden geëist van de Franse minister van
justitie Henri Naliet wegens een financieel schandaal
dat teruggaat tot de socialistische verkiezingscampagne
van 1988. President Francois Mitterrand heeft al te ken
nen gegeven de minister van justitie volledig te steunen.
Naliet was in 1988 de financieel campagneleider van de
socialisten. De oppositie beschuldigt hem ervan een on
derzoek te blokkeren naar vermeende smeergelden die
door bouwbedrijven in de campagnekas van de Socialis
tische Partij zouden zijn gestort. Smeergelden en om
koopsommen zijn aan de orde van de dag tijdens verkie
zingscampagnes in Frankrijk, doordat er weinig andere
rqogelijkheden zijn de alsmaar stijgende campagnekos-
ten te dekken. In 1989 kondigde de regering amnestie af
voor alle parlementsleden die tijdens hun campagnes
betrokken waren bij omkoopaffaires.
Colombiaanse
journalisten
doodgeschoten
BOGOTA Twee journalis
ten van de Colombiaanse
krant El Espectador, het dag
blad dat meermalen naar de
drugsbaronnen heeft uitge
haald, zijn gisteravond doodge
schoten. Fotograaf Jorge Enri
que Torres Navas en redacteur
Julio Daniel Chaparro vonden
de dood in Segovia. Zij waren
bezig met een verhaal over het
geweld in Colombia, maar
werden zelf door vier mannen
op straat in een hinderlaag ge
lokt. De uitgever van El Es
pectador, Guillermo Cano,
leidde bij de krant de strijd te
gen drugs totdat hij in 1986
werd gedood door huurmoor
denaars van de cocaïnebazen.
Het gebouw van de krant in
Bogota werd voor bijna 5 mil
joen gulden beschadigd bij de
ontploffing van een autobom
in 1989.
Vergoeding voor
Hongaren in
waardebonnen
BUDAPEST Hongaarse ei
genaren van grond en onroe
rend goed die destijds door de
communisten onteigend zijn,
krijgen schadevergoeding, zo
heeft het parlement in Buda
pest gisteren na maandenlange
discussies besloten. Tiendui
zenden Hongaren kunnen nu
schadevergoeding eisen tot
ruim 130.000 gulden. Dit be
drag krijgen ze niet in contan
ten maar in waardebonnen.
Hiermee kunnen ze kavels
grond, staatseigendommen en
huizenblokken kopen. Zij kun
nen die ook doorverkopen aan
anderen. Buitenlanders vallen
buiten de regeling, die geldt
voor eigendom dat van de be
zitters afgenomen is na 8 juni
1949. Joden en etnische Duit
sers die hun bezit tijdens of na
de Tweede Wereldoorlog
kwijtraakten, krijgen nog geen
schadevergoeding.
(Van onze correspondent
Rob Vunderink)
MOSKOU Vanuit on
verwachte hoek heeft
Sovjetpresident Gorbats
jov vlak voor de plenaire
vergadering van het Cen
traal Partijcomité plotse
ling steun gekregen. Zijn
aartsrivaal, de links-radi
cale Russische leider Jelt
sin, was een van de negen
leiders van Sovjetrepu
blieken die samen met de
Sovjetpresident hun hand
tekening zetten onder een
uit de hoed van de leider
getoverd anti-crisispro
gramma.
Ondanks het feit dat de naam
Jeltsin op conservatieve partij
leden werkt als een rode lap
op een stier, dient het jongste
akkoord van Gorbatsjov met
de republikeinse leiders als be
langrijke troefkaart tegen or
thodoxe communisten waar
mee de leiders hen tijdens de
gisteren begonnen vergadering
de meeste wind uit de zeilen
zal nemen.
Consercatieve communisten
binnen het Centraal Partijco
mité zien Gorbatsjov als de
hoofdschuldige zijn van de
huidige economische en poli
tieke crisis in de Sovjetunie.
Een aantal hoge partijleden
heeft de afgelopen tijd hardop
met de gedachten gespeeld dat
Gorbatsjov moet opstappen. In
feite is dit een schreeuw om
wraak voor hun verloren
macht als gevolg van de pere
strojka, die in 1985 begon. In
dat jaar kreeg Gorbatsjov de
leiding van de partij in handen
en tot vorig jaar is hij doorge-
De politiek geslepen Sovjetpresident Gorbatsjov is naar verwachting in staat de aanval van ortho
doxe communisten af te slaan. foto: ap
gaan met het kortwieken van
de macht der communisten.
De schuld van de huidige be-
stuurschaos in de Sovjetunie
ligt inderdaad voor een groot
deel bij Gorbatsjov, want de
Communistische Partij is in
dat land traditioneel geen poli
tieke partij in de eigenlijke zin
des woords, maar in feite een
staatsapparaat. Dit apparaat is
nu grotendeels onttakeld, ter
wijl er nog niets anders voor
in de plaats is gekomen.
Gorbatsjov zal, met de vech
tersmentaliteit die hem eigen
is, niet uit eigen beweging ver
trekken. Het circa 400 leden
tellende Centraal Comité heeft
niet de bevoegdheid de partij
leider naar huis te sturen,
maar moet om dit te bereiken
een Partijcongres bijeenroe
pen. Alleen het ongeveer 4700-
koppige Partijcongres kan de
algemene partijsecretaris be
noemen of afzetten. Voor de
meeste waarnemers in Moskou
staat als een paal boven water
dat de doorgewinterde Sovjet
leider zonder al te grote kleer
scheuren uit de strijd met zijn
conservatieve tegenstanders
komt. De onderling verdeelde
en karakterloze communisten
en parlementariërs hebben al
eerder bewezen geen partij te
zijn voor de geroutineerde po
liticus Gorbatsjov.
Gorbatsjov, Jeltsin en acht an
dere Sovjetleiders hebben nu
beloofd de koppen bij elkaar te
steken. Zij gaan samen probe
ren het zoveelste economische
hervormingsprogramma, dit
maal van de hand van de Gor
batsjov-getrouwe premier Pa
vlov, in praktijk te brengen.
Een eerdere poging van Gor
batsjov en Jeltsin om samen de
schouders te zetten onder een
economische hervormingen,
leed nog maar acht maanden
geleden hopeloos schipbreuk.
Die samenwerking resulteerde
toen in het 500-dagenplan van
de radicale econoom Sjatalin,
waartegen de inmiddels afge
treden premier Ryzjkov zich
met hand en tand verzette.
Sjatalins plan verdween in de
prullenbak.
De huidige premier Pavlov
maakte vorige week onder
meer bekend dat de Sovjeto-
verheid nu dan eindelijk aan
stuurt op een vergaande priva
tisering van staatsbedrijven. In
die privatisering kan Jeltsin
zich vinden. Zijn economen
dringen hier al lang op aan.
De gezamenlijke verklaring is
een duidelijk economisch en
politiek compromis. De leiders
van de negen republieken die
in maart jongstleden aan Gor-
batsjovs referendum hebben
deelgenomen steunen de roep
van Pavlov en Gorbatsjov om
meer discipline. Zij zijn bereid
om politieke stakingen te ver
bieden en belangrijke indus
trieën draaiende te houden
door het instellen van een 'bij
zonder regime'. Dat geldt ook
voor het vervoerswezen en be
drijven die consumentengoe
deren produceren. In zijn uur
van nood heeft Gorbatsjov toe
gegeven aan de eis van de ne
gen republieken om de prijs
maatregelen te verzachten.
EERSTE DECENNIUM MITTERRAND
(Van onze correspondent
Bob van Huët)
PARIJS De groeven in
het bleke gelaat van
Francois Miterrand zijn
misschien wat gepronon
ceerder, het weinige haar
dunner, maar zijn politie
ke sluwheid heeft in tien
bewogen jaren geen
krimp gegeven. Het 75-ja-
rige Franse staatshoofd
blijft de meester van de
pirouette.
Terwijl de sfeer in zijn socia
listische partij al jaren verziekt
is door een door hemzelf gere
gisseerd koningsdrama zegt de
hoofdrolspeler van de prins
geen kwaad te weten. Al die
politieke spelletjes, alsof hij
zich daarmee zou ophouden.
Wie hem moest opvolgen? Hij
had er niet over nagedacht.
Wanneer de tijd en het volk
daar rijp voor waren zou
Oompje Staat er het zijne van
zeggen.
Francois Mitterrand is een po
litiek fenomeen. Zijn populari
teit kende diepe dalen en de
hoogste toppen. Rechts haat
hem, links is vaak teleurge
steld, maar bijna altijd is er die
meerderheid die vertrouwen
heeft in 'De Sfinx', 'De Flo-
rentijn', 'De Kikker', 'Dieu',
'Mitterramses' of hoe zijn bij
namen ook mogen luiden. Een
toch zeer bewogen decennium
met enige ingrijpende hervor
mingen heeft hij vrijwel onbe
schadigd doorstaan.
Rivalen
De afschaffing van de dood
straf, de doorbraak van de de
centralisatie, verhoging van de
sociale uitkeringen en invoer
van een bestaansminimum, de
bouw raison van ruim
vijf miljard gulden van ko
lossale 'werken' in Parijs en de
geslaagde Revolutieherden
king zijn algemeen erkende
mijlpalen. De inspanningen
voor Europa, de ontwape
ningsconferentie en de perma
nente zorg voor de Derde We
reld hebben van vele kanten
lof
Aan tegenwichten ontbreekt
het niet. De economische blun
ders uit zijn eerste regeringsja
ren, de affaire Greenpeace (de
Franse geheime dienst blies in
Nieuw-Zeeland een aktieschip
op van de milieu-organisatie
waarbij een dode viel), het Pe-
chiney-beursschandaal (de
beste vriend van de president
handelde met voorkennis in
aandelen) en, op dit moment,
de zaak Urba (fraude en ille
gale financiering van Mitter-
rands herverkiezingscampag
ne); het waren op zijn minst
dubieuze zaken.
Niettemin hebben politieke ri
valen onderhand de hoop op
gegeven hem vroegtijdig uit
het zadel te lichten. Een ver
rassing of een roeping van een
collega daargelaten zal 'Dieu'
Frankrijk tot 1995 regeren.
Hevig onweer
Na 23 jaar oppositie verschafte
hij, die al zo vaak was afge
schreven, links in mei 1981
voor het eerst toegang ver
schaft tot Frankrijks exclu
siefste machtshuis: het Elysée.
De vaag-adelijke liberaal Va-
lery Giscard d'Estaing kwam
ruim een miljoen stemmen te
kort voor een tweede termijn.
Een andere uitslag was onher-
Franpois Miterrand
roepelijk het politieke einde
geweest van Mitterrand, zoon
van een stationschef maar die
volgens hagiografen eveneens
wat druppels blauw bloed zou
hebben. Twee keer was de 'so
cialistische kandidaat' immers
uitgerangeerd; in 1965 door De
Gaulle en in 1974 door Gis
card.
Op het moment van de zege
barst een hevig onweer los bo
ven Parijs. Het 'volk van
links' host in de stromende re
gen over de Place de la Bastil
le en dat van rechts maakt uit
voorzorg zijn geld over naar
Zwitserse rekeningen. De con
servatiefste Fransen vrezen
dat het Rode Leger weldra
over de Champs-Elysées zal
marcheren. De linkse broeders
verkeren in een roes; zij zullen
de wereld veranderen, om te
beginnen in Frankrijk.
Samenwonen
Dat oppositie voeren gemak
kelijker is dan regeren onder
vonden Mitterrand en ziin so
cialisten snel. Schone beloften
bleken in de praktijk vaak on
haalbaar en leidden tot teleur
stelling. Het leidde tot de fa
meuze 'cohabitation' waarbij
de president werd opgescheept
met een rechtse regering. Het
onwennige samenwonen zou
rechts later overigens-de presi
dentsverkiezingen kosten.
In de talloze analyses, boeken,
films die de tiende verjaardag
van het Mitterrandisme vieren
(of betreuren) lopen de specta
culaire mutaties van de presi
dent en van ziin achterban als
een rode draad. In 1981 begon
de rit met vier communisti
sche ministers. Volgens oud
minister van buitenlandse za
ken Cleude Cheysson zou de
nieuwbakken president Mit
terrand de toenmalige Ameri
kaanse vice-president Bush
hebben gerustgesteld met de
mededeling dat de communis
ten buiten strategische zaken
werden gelaten en alleen in de
regering waren opgenomen
om „te slijten" in de publieke
opinie. Mitterrand beloofde
het communistische electoraat
terug te brengen naar tien
procent, wat inderdaad is ge
beurd. De communistische mi
nisters van toen ziin nu afge
lost door liberale bewindslie
den. De loper werd uitgelegd
voor Bernard Tapie, een bik
kelharde zakenman die ten tij
de van het 'socialisme la
franpaise' nog werd vergruisd
als een kapitalist pur sang.
Bommen
Voor de eerste rondgang van
de nieuwe president over de
luchtvaarttentoonstelling op
Le Bourget werden de Mirages
van hun meest agressieve wa
pentuig ontdaan. Een expositie
van bommen en granaten
strookte destijds niet met het
nieuwe imago van het socialis
tische Frankrijk. De idealen
bleven niet overeind. Irak
werd overbewapend en de hei
melijke granaatleveringen aan
Jran verdwenen in de doofpot.
Midden in de crisis van SS-20
raketten en Cruise-missiles
zorgde Mitterrand voor een
verrassing in de Bondsdag.
„De pacifisten zijn in het Wes
ten en de raketten staan in het
Oosten", verklaarde hii tot
vreugde van de NAVÓ-top,
maar tot ontzetting van de ei
gen achterban.
Onder Mitterrand werden so
cialistische militanten tot nota
belen. Uitgerekend onder de
president die altijd zo'n afkeer
toont van het „geld dat ge
makkelijk wordt verdiend en
geld dat corrumpeert" specu
leert Frankrijk naar hartelust
en zijn corruptieschandalen
aan de orde van de dag. Ge
makkelijk en veel geld verdie
nen geniet aanzien, want ie
dereen wil wel Tapie heten.
Een nieuwe socialistische elite
is opgestaan. „Die mannen van
links, voelen ze onder de ban
den van hun Renaults 25 wel
de straatstenen?", sprak on
langs een verbitterde onder
wijzer uit Bordeaux.
Frankrijk ondergaat immense
veranderingen, die onder een
rechts bewind onmogelijk zou
den zijn geweest. Oude indus
trieën worden gesaneerd en
onder de rook van Parijs zal
Eurodisneyland volgend jaar
een een 'Magic Kingdom' ope
nen. 'Dieu' zal er het zijne van
denken...
tei
ei
Insiders in de Sovjetunie wisten het al lang. ^ond
tegen hun superieuren dat de drukbuis-ken^j v
die in hun land werden gebouwd niet deugdettiev
zen op de fundamentele fouten in het ontm D
werden op zijsporen gerangeerd, hun waarself0"1
gingen de prullenbak in. De ramp die vijf jaat
in Tsjernobyl plaatsvond, was voorspeld.
ongeval met een kerncentrale in het nucleair^, i
is een verhaal van oogkleppen en beoordelinyan
Maar wat mag je verwachten als het bedienen gi
neel tijdens de opleiding voortdurend te hoi^te J
dat er niets fout kan gaan en dat een kerncen^USc
kan exploderen. In de nacht van 25 op 26 a de"
ging het echter toch mis en de gevolgen wariDaa
zalig. verh
'anss
Het herstel van de in 1986 deels ontplofte kerncentrale
nobyl (Sovjetunie) heeft nog niet tot betrouwbare resur, j
leid. ldd
mg
[r
ban
ker
TSJERNOBYL Een-
heid-4 van de kerncentra
le in Tsjernobyl gaat op 22
december '83 officieel van
start. Op dat moment wa
ren de veiligheidstests
niet allemaal geslaagd.
Directeur Broekjanov on
dertekent niettemin een
document waarin wordt
gemeld dat alle tests suc
cesvol zijn verlopen.
„Niet ondertekenen zou heb
ben betekend dat duizenden
werknemers bonussen en an
dere extra's ter hoogte van
twee tot drie keer het maand
salaris misliepen", stelt Her
man Dam veld, kernenergie-
deskundige, in een reconstruc
tie van de ramp.
Eén van die mislukte tests
wordt in de nacht van 25 op 26
april herhaald. Met de test wil
de men onderzoeken hoe de
turbine zich zou gedragen bij
een storing. De turbine moet
in zo'n situatie nog wel vol
doende stroom blijven leveren
voor koelpompen, regelstaven
en de regelpanelen in de con
troleruimte. Men laat het ver
mogen van de reactor echter
te ver zakken, waardoor het
koelsysteem niet genoeg
stroom krijgt. De reactor raakt
oververhit en het proces slaat
op hol. Om 01.24 uur volgt een
explosie waardoor het dak, dat
duizend ton weegt, wordt weg
geblazen. De centrale begint
radioactiviteit te lozen.
Bluswerk
Het duurt tien dagen om de
brand in de reactor onder con
trole te krijgen. Het aanvanke
lijke bluswerk met water ver
ergert de situatie alleen maar;
door de enorme hitte ontstaat
er bijzonder explosief water
stofgas. Een inderhaast gearri
veerde overheidscommissie
besluit daarop vanuit helikop
ters borium, cadmium, lithi
um, lood en zand op de
brandhaard te storten. De eer
ste drie stoffen omdat ze neu
tronen opnemen, lood omdat
het warmte absorbeert en zand
om het vuur te doven. In vijf
dagen wordt er 5000 ton mate
riaal naar beneden gegooid. De
brand is dan echter nog niet
onder controle. In de eerste
dagen van mei loost Eenheid-4
nog eens net zoveel radioacti
viteit als in de eerste ramp
nacht. Pas als het brandbare
materiaal op is, dooft de brand.
Bij toeval dus en niet dank zij
de maatregelen die de autori
teiten nemen.
Grigori Medvedev was lid van
de genoemde overheidscom
missie. Hij was één van de in
siders die voor het ongeluk
•waarschuwde. Deze week
wordt de Engelse vertaling
5l
m
van zijn boek 'De j
over Tsjernobyl' gepiQ
Opdat de wereld de i
zal vergeten. Kort na
was hij in TsjernobyAC
hij hoe brandweerlNar
werknemers van de!t
gesloopt werden. „]aut
wordt dik en smaakt^el
vatte het weekblad fita;
zijn relaas samen, „Mol
snel moe. Zelfs je vinjdit
den zwaar. Binnen ieli;
heb je een nucleairimr
brand. Sommigen stifcal
negers, anderen als t
de acteurs omdat erme
de haarvaten in hujaul
gebeurde". M-c
In het najaar van 'iet
Eenheid-4 ingepakt ifte
kubieke meter beton ha
ton staal om verderfvei
van radioactiviteit t#ie
men. 650.000 soldaten31"
ingezet om het terreii"
reactor schoon te ma
het hoog radioactief1^
vanwege de bijzon^33
straling in het gebirf h
ze maar enkele minu^3
ken. 1 11
ro-i
teli
Aardschokken d;
Daarmee leek het gCds
nieuwe radioactieve |ve
bezworen. De laatste^,
men er echter veronL
berichten over de toe^
de sarcofaag, zoals öjs
van beton en staal
noemd. Het beton wol
brozer en de hoevee^
dioactiviteit die |st
neemt navenant toevr(
Sovjetunie worden nu/or
ontwikkeld om een ie
sarcofaag om de huiq-g{
te bouwen. Maar ooL d
naar verloop van uen
verzadigd worden rnefge
um-239, dat een halfweg
van 24.000 jaar heeft.pgt
Minstens zo gevaarlijk
aardschokken die zicl^e
lopen jaren hebben,
daan in de omgeVgei
Tsjernobyl. Bij een
zou de sarcofaag wel e
nen instorten, zo vre
kundigen. De install' 1
zich in het bouwsel *T
en staal bevinden stai
net zo bij als vijf jaar
een chaos van los ov»
hangende buizen en,T
met daartussen f
kernbrandstof. Als hii?^
ging in komt, bij\"ve
door een aardschok,
kernexplosie niet deroes
In de reactor bevindtc,
95 procent van wat elf
aanwezig was; tien"^
daarvan is radioactir
Een simpel rekensjc
leert dat bij een nieuy
sie twee keer zoveel f
viteit over Europa kar1,
verspreid als in '86.
FRANS BOi
|T
