Ware en onware verhalen rond de Oude Rijnmond
LANGS
OMWEGEN
„In Noordwijk zitten we te springen om goedkopere huizen"
VERTELLERS BRACHTEN EEN NACHT WAAKZAAM DOOR BIJ HET SCHALKSE KRUIDENVROUWTJE
mmm m
<T OMGEVING
CeklaeSomtmt
DINSDAG 23 APRIL 1991 PAGINA 13
Een vreemde situatie ei
genlijk, dat wel. Een
vrouwspersoon en drie
manspersonen die om
trent Katwijk, ergens in
de duinen, niet ver van
de Parlevlietbosjes, in een
nederig huisje bij elkaar
komen. De drie mannen
slopen er heimelijk naar
toe. Dat is al geheimzin
nig genoeg, dunkt me.
Nog vreemder lijkt het,
als we weten dat het vier
tal (het kruidenvrouwtje
Marete is hun gastvrouw)
de gehele nacht geen oog
dichtdoen, maar, in alle
eer en deugd overigens,
elkaar van alles en nog
wat wijs trachten te ma
ken: „Dit wordt een boei
ende nacht: de nacht van
de verhalen", heet het.
Marete, het kruiden
vrouwtje, weet er heel
veel van, maar haar be
zoekers mogen er ook
zijn: de eerbiedwaardige
professor Harmen, de
doodgewone Hollandse
jongen Koen, en God
fried, die student in de
rechten is en dus best wel
buiten z'n nachtrust kan.
Enfin, het viertal vertelt el
kaar geschiedenissen tot aan
het ochtendgloren. Daarna
zijn ze uit het gezicht verloren
geraakt. Maar er is, goddank,
Jan Swagerman die stiekem
zijn oor te luisteren heeft ge
legd en de gespreksstof heeft
opgetekend. Aleid Swierenga
maakte er vervolgens een
raamvertelling van. En alles
bij elkaar ontstond er het
boek „Vertellingen rondom
de oude Rijnmond Verha
len en legenden uit twintig
eeuwen over de monding van
de Oude Rijn". Het geheel
werd uitgegeven bij Panta
Rhei, uitgeverij te Katwijk.
Omdat de meeste opgeteken
de geschiedenissen (die de
vier vertellers rode oortjes be
zorgden) zich vooral in en
rond Katwijk afspeelden,
wordt morgen het ^erste
exemplaar van het Boek met
de Vertellingen aangeboden
aan mevrouw Van Montfrans-
Hartman, onder meer burge
meester van Katwijk. Om nog
meer eer aan de historie bij te
zetten wordt de doop van het
boek verricht in restaurant
Brittenburg, genoemd naar
het Romeinse castellum dat
eeuwen geleden als een At
lantis door de zee overspoeld
werd en nadien nooit meer
naar behoren boven water is
gekomen. Het castellum zou
een devies kunnen dragen:
„Ik worstelde maar kwam
nooit meer boven". Maar er is
altijd nog het restaurant, dat
alleen met z'n naam al van de
legende een deugd heeft ge
maakt en een eigen functie
aan die oude Rijnmond heeft.
Nooit hebben we kunnen we
ten dat tussen Leiden en Kat
wijk zo ontzettend veel verha
len zijn ontstaan en de ronde
hebban gedaan. Neem alleen
maar eens het verhaal „Pe
trus en de Katwijker Vissers"
van wijlen Werumeus Buning
die ooit nog meer wist over
Maria Pepita Lecina en daar
Links:
Afbeelding van
de onthoofding
van Jeroen in de
St.Jeroenskerk
te Noordwijk
Binnen.
Rechtsonder:
Ringsteken op
Koninginnedag
in Katwijk: Willy
Sluiter, 1915.
FOTO'S: PR
Aleid en het raam
werk
Om de verhalen binnen een
nieuw verhaal het aaneen
smeden van al die historiën
door de Hollandse Aleid te
plaatsen, lijkt een bijzonder
goede gedachte te zijn ge
weest. Het kruidenvrouwtje is
daarbij de spil en zij „voert"
de drie mannen die de nacht
bij haar doorbrengen tot stich
ting, lering en vermaak van
de ongetwijfeld velen die zich
dit boek zullen aanschaffen.
Het vrouwtje Marete vertelde
namelijk, ook, het sprookje
van „de eerste Duitse bad
gast" zonder helm of zegete
kenen. Het moet een Duitse
graaf zijn geweest, die eens
een gravin van Holland bij
Katwijk op een onbewaakt
ogenblik, volgens oud ge
bruik, in haar blootje de zee
in heeft gedragen. Onder me
vrouw Van Montfrans zal dit,
aan de Katwijkse zeereep, nog
niet zo gauw gelukken, maar
de middeleeuwers draaiden er
hun hand niet voor om. Ook
minderen dan een graaf droe
gen hun aanstaande bruiden
spiernakend de zee in „en
wentelden haar vervolgens
door het rulle duinzand: het
zogenaamde „inpekelen".
Wellicht een oud vruchtbaar
heidsritueel, waar de late
20ste eeuwers geen boodschap
meer aan hebben. Maar he
laas, de gravin die door die
Duitse gravelijke „badgast"
aan het ritueel werd prijsge
geven, geraakte in ademnood
en kreeg last van toevallen.
Zij moest dit avontuur met de
dood bekopen. Nu heet het in
Op mijn omwegen door
stad en land kom ik
graag mensen tegen. U
kunt mij telefonisch of
schriftelijk vertellen wie
u graag in deze rubriek
zou willen tegenkomen.
Ik ben bereikbaar via
071-122244.
het boek der vertellingen:
„Marete heft schalks haar
vinger op naar haar drie
(mannelijke) metgezellen in
het kruidenhuisje en zegt:
„Dus wees gewaarschuwd!
Laat je nooit door iemand
naakt de zee in dragen. Dat is
wulps en levensgevaarlijk!"
Een wenk die de mannen in
het boek als „enigszins onge
makkelijk" over moet zijn ge
komen.
Marete het kruidenvrouwtje,
overkomende als een gezelli
ge Katwijkse lieve heks in de
duinpan, heeft het heft in
handen: „Ze gaat verzitten en
trekt haar oude, zwarte om
slagdoek dichter om zich
heen". Immers, het is soms
huiveringwekkend wat ze al
lemaal door Jan Swagerman
laat optekenen. Maar laat ook
de eerbiedwaardige professor
in de geschiedenis, Harmen,
maar schuiven. Alvorens ook
hij met legenden en sproken
van wal steekt, slaat hij zijn
benen over elkaar en legt be
dachtzaam zijn vingertoppen
tegen zijn neus. Hoe dan ook,
Holland was eens, vóór de
graven van dat Huis, Holtland
of Houtland. Dat krijg je, met
zo'n groot woud, waarin je te
leven hebt en dat je moet zien
te vervenen en droogmaken.
Katwijks 1001 Nacht
Desalniettemin zijn de verha
len rond de oude Rijnmond,
zoals verteld, van een hoog
gehalte. Je kunt er best een
keer de televisie voor uitzet
ten en er, desnoods met je
partner, een soort Duizend en
één nacht van maken. Dan
vertel je elkander sprookjes,
die in het geval van Swager
man en Aleid verademend
kunnen werken en leiden tot
een dageraad, waarna je het
boek dichtslaat, je tanden
poetst en daarna de dekens
over je heen trekt en vervol
gens hoopt op zoete dromen
die door een kruidenvrouwtje
geregisseerd worden. Mis
schien droom je dan wel van
Heer Lem die na allerlei fikse
gebeurtenissen een stad
stichtte die Haarlem ging he
ten. Zo kreeg je ook als van
zelf de geschiedenis van de
Vrouw van Heer Lem, en kon
het ook niet uitblijven dat er
reuzen en reuzinnen zich gin
gen roeren.
Hoe dan ook, Vertellingen
rondom de oude Rijnmond is
een reuzeboek geworden en
behoefde niet eens door An
ton Pieck geïllustreerd te
worden. De sagen en legen
den en andere vertellingen
zijrt spannend genoeg voor
een eigen uitgave. Laat die
vier slapelozen maar vertel
len. Geschiedenissen ook uit
Noordwijk, Rijnsburg, Oegst-
geest, Valkenburg, Wassenaar
en Leiden. Zo wordt er ook
verhaald over de komst der
Bataven, die voor heel wat
onder ons als „voorouders"
mogen doorgaan. Maar ook de
Romeinen van Brittenburg en
Valkenburg doen in het fic
tieve spel mee.
Noormannen
Andere verhalen spelen zich
af in de donkere middeleeu
wen, „toen Noormannen hier
te keer gingen", en over de
strijd op leven en dood tussen
heiligen en heidenen. Legio
ook zijn de verhalen over
heksen, reuzen en spoken en
over geheimzinnige voorval
len op de woedende zee. Ein
delijk wordt er niet gesnoept
uit het trommeltje van groot
moe, maar wordt er volop ge
puurd uit herinneringen aan
het harde Katwijk uit groot
vaders tijd. Er is een dominee
Pars, die de oudste kroniek
schrijver van deze streek
wordt genoemd en die Kat
wijk „Het belangrijkste dorp
ter wereld" genoemd heeft.
Kun je nagaan.
Marete het kruidenvrouwtje
ik zie in de buurt van Kat
wijk weieens vrouwtjes met
bloknoot en camera van wie
ik denk: dat moet een krui
denvrouwtje zijn, maar die ik
met tegenzin als een gravin
bloot de zilte zee in zou willen
dragen en de professor, de
gewone Hollandse jongen en
de nachtelijke student, heb
ben via Swagerman en Swie
renga een goede uitgever ge
kozen bij wie „alles stroomt".
Het zijn niet louter verzinsels,
maar ook wensdromen die in
een slapeloos nachtje de leze-
r(es) als sultan en sultane een
eindweegs tegemoet kunnen
komen. Als je maar gevoel
voor het verleden hebt. Met
alle onheil en donderbuien
vandien. Het boek zij ter le
zing en luchtig vertier van
harte aanbevolen.
„Vertellingen rondom de
Oude Rijnmond". Uitgeve
rij Panta Rhei, Katwijk;
prijs 24,90.
CHEF WOONRUIMTEVERDELING STROEVE VERTREKT
NOORDWIJK „Men
sen hebben wel eens op
mij gescholden. Degene
die achter het loketje staat
wordt tenslotte als schul
dige gezien. Iemand die
jaar-in-jaar-uit nul op het
rekest krijgt als hij om
een woning komt vragen
valt wel eens uit. Om ver
velende reacties te verko-
men heb ik nooit valse
beloftes gedaan. Dat is
wel het ergste wat je men
sen aan kunt doen."
De vertrekkende chef woon
ruimteverdeling van Noord
wijk, G. Stroeve, draagt nie
mand een kwaad hart toe. „Ie
dereen mag op mijn receptie
komen", zegt hij lachend. Aan
zijn bureau zijn in vijfen
twintig jaar tijd heel wat tra
nen gevloeid, zowel van ver
driet als van vreugde. Het wa
ren met name de probleemge
vallen die Stroeve het meest
bezig hielden. „Het is gek
maar daar vond ik vaak in
mijn vrije tijd de oplossing
voor. Moeders met kinderen
wil je na een echtscheiding
niet op straat laten staan. Daar
blijf je mee bezig. Door te
schuiven hier en daar zie je
dan in een flits hoe je ze on
derdak kunt krijgen. Het is
jammer dat mensen die op de
wachtlijst staan dan al snel
zeggen: je moet zeker eerst ge
scheiden zijn om in Noordwijk
voor een huis in aanmerking
te komen."
Stroeve kwam in 1966 naar
Noordwijk en kwam direct op
G. Stroeve, chef woonruimteverdeling van Noordwijk, vertrekt: „Het is erg lastig verdelen als je
niets hebt."
FOTO: HENK VAN DEN ENDE
woonruimteverdeling. De lijst
van woningzoekenden was
toen, met 700 gegadigden, nog
te overzien. Inmiddels wach
ten bijna 1400 Noordwijkers op
de toewijzing van een huis.
Stroeve: „Toen ik hier kwam
zei de toenmalige wethouder
tegen mij; je bureau komt op
de afdeling sociale zaken te
staan. Als de woningnood te-
zijnertijd is opgelost word je
daar te werk gesteld. Voor
ontslag hoef je dus nooit te
vrezen."
Te duur
Noordwijkers verhuizen vol
gens Stroeve niet graag naar
elders. En terecht, zo vindt hij,
want de kustplaats is naar zijn
mening een prachtig dorp om
in te wonen, centraal gelegen
en door natuurgebieden omge
ven. Voor woningzoekenden
ziet hij de toekomst echter
somber in. De provincie houdt
de bouwteugels strak. Tachtig
woningen per jaar mogen er
worden gebouwd. Dat zijn er
volgens Stroeve minstens ze
ventig te weinig. „Zouden we
honderdvijftig huizen mogen
bouwen dan lopen we nog niet
eens op de lijst van woning
zoekenden in. Dan bouwen we
gewoon voor de behoefte die
er bestaat," zo vertelt hij. „Het
is heel moeilijk aan mensen
die volgens de lijst aan de
beurt zijn en aan de geldende
criteria voldoen, nee te moeten
verkopen. Het is erg lastig
verdelen als je niets hebt."
Volgens Stroeve moet de ge
meente haast maken met het
aanwijzen van een nieuwe
bouwlokatie. De nieuwbouw
wijk Vinkeveld is bijna volge
bouwd. Nieuwe bouwstromen
zijn volgens hem hard nodig.
En daarbij doelt hij dan niet
op huizen in de wat duurdere
genres. In het Vinkeveld staan
dit jaar 53 huizen op de rol.
Allemaal koophuizen waarvan
er zeven méér dan twee ton
kosten en tien woningen zelfs
om en nabij de vier ton.
Stroeve: „Natuurlijk moet je
als gemeente voor iedere in
woner bouwen. Maar bij een
toewijzing van slechts tachtig
woningen per jaar vind ik dat
je je moet richten op de men
sen die de huizen nodig heb
ben. In Noordwijk zitten we te
springen om goedkopere hui-
Is het in de koopsector moei
lijk, voor Noordwijkers die
willen huren is het zo mogelijk
nog droeviger gesteld. „Er
worden de laatste tijd alleen
maar huurwoningen voor ou
deren gebouwd", zo consta
teert Stroeve. Bouwen voor
ouderen vindt hij op zich een
goede zaak, maar dat jongelui
daardoor aangewezen zijn op
de vaak vooroorlogse huizen
die dan vrijkomen, huizen die
veelal niet voldoen aan de
kwaliteitsnormen van nu, is
volgens hem problematisch.
De huurflats in de wijk Boe-
renburg dreigen ook aan het
huurbestand te worden ont
trokken. De eigenaar van de
flats is van plan ze te verko
pen. Voor minder draagkrach-
tigen een hard gelag. Want
wat overblijft zijn de toch al
tijd duurdere eengezinswonin
gen. Ook voor oud-Noordwij-
kers is het volgens de chef
woonruimteverdeling nogal
eens moeilijk te verteren dat
terugkomst naar het geliefde
dorp vrijwel niet mogelijk is.
„Ja, ze kunnen in de vrije sec
tor een huis kopen, maar voor
mensen op wat oudere leeftijd
is dat gewoon niet te doen".
Geluk
Stroeve prijst nog de dag ge
lukkig dat hij naar de kust
plaats is gekomen. Na een zes
jarige loopbaan bij de Konink
lijke Marechaussee stapte hij
over naar het Schiedamse poli
tiekorps. Hij kreeg last van
een ernstige vorm van rheu-
ma. Politietaken werden te
zwaar voor hem. Bureau huis
vesting van de gemeente
Schiedam bood hem een func
tie aan. Toen hij in '66 in
Noordwijk solliciteerde kon hij
niet bevroeden bezig te zijn
met een van de gelukkigste
grepen in zijn leven. Want,
eenmaal gesettled in Noord
wijk, bleek de rheuma voor
goed verdwenen. „Ik heb wat
dat betreft echt alle geluk van
de wereld gehad".
Na twee reorganisaties, het
zien verdubbelen van de lijst
woningzoekenden, afscheid te
hebben genomen van vele col
lega's „er zijn er nog twee
uit mijn begintijd over" sa
neringen van oude woongebie
den als Vreewijk en het Stille
Zuie en de woonschepen uit
het Schie, vindt Stroeve het
onderhand welletjes.
Eigenlijk had hij al vorig jaar
november de gemeentedienst
willen verlaten. Het vinden
van een opvolger bleek echter
nogal wat voeten in de aarde
te hebben. In M. Gans, die per
1 maart in dienst is getreden
en door hem zelf ingewerkt,
heeft hij alle vertrouwen. Hem
geeft hij de boodschap mee bij
het verdelen van woonruimte
één rechte lijn te hanteren en
daar onder geen voorwaarde
van af te wijken. De gemeente
zou haar dure bouwgrond vol
gens Stroeve beter kunnen ge
bruiken dan er kantoorpanden
op te zetten zoals aan de Beek
laan gebeurt en op de hoek
Duinwetering-van Panhuys-
straat. „Daar hadden bijvoor
beeld ook prima appartemen
ten voor alleenstaanden kun
nen worden gebouwd." Ook
die categorie heeft recht op
volwaardig woongenot, zo
vindt hij.
Vanaf 26 april zal het Stroeve
allemaal niet meer zó bezig
houden. Dan gaat hij zich uit
leven in hobby's als tuinieren,
filmen, fietsen en zwemmen.
Ook staan er reizen op het
programma, bijvoorbeeld naar
Indonesië. Zijn afscheidsrecep
tie wordt op 26 april gehouden
in de raadszaal van het Noord-
wijkse gemeentehuis vanaf
16.00 uur.
MARIJKE DEN HOLLAN
DER
