fOaagzang der allerzwaksten
het randje van het mogelijke
W
Nederlandse eist bedrijf
in voormalige DDR op
ïn' IE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Brits varkensvlees voor
Kurden valt verkeerd
haaipe rijen Iraakse
DERTIG JAAR
INDE RUIMTE
Morgen dertig jaar geleden, op 12 april 1961, vertrok
vanaf de lanceerbasis Bajkonoer in de Sovjetrepu
bliek Kazachstan het ruimteschip Vostok-1 met aan
boord de eerste ruimtevaarder Joeri Gagarin (in 1968
bij een vliegtuigongeluk omgekomen). Hij legde een
omloop rond de aarde af tijdens een 108 minuten du
rende vlucht. In een serie van vier afleveringen be
spreekt onze ruimtevaartmedewerker Benny Aude-
naert de huidige bemande ruimtevaart-programma's
in de Sovjetunie, de Verenigde Staten en Europa en de
perspectieven voor de toekomst.
De ruimtevaart, in het bijzon
der als er mensen bij te pas
kwamen, was de eerste jaren
nog een puur Amerikaans-
Russische aangelegenheid en
geen prijs was te hoog om pri
meurs te halen.
De Verenigde Staten en de
Sovjetunie trachtten elkaar de
loef af te steken met als hoog
tepunt de race naar de maan.
De Sovjets hebben jarenlang
ontkend dat ze daaraan mee
deden, maar de laatste tijd is
als gevolg van de glasnost-po-
litiek het tegendeel duidelijk
geworden.
Nog onlangs werden details
vrijgegeven over de raket
waarmee de Sovjetunie haar
kosmonauten naar de maan
wilde sturen. Het Sovjet-
maanprogramma verkeerde
zelfs in een bijzonder verge
vorderd stadium, maar het
werd stopgezet wegens techni
sche problemen en omdat de
Amerikanen intussen al suc
cessen hadden behaald. De
Amerikanen besloten na het
Apollo-maanprogramma de
'space shuttle' te ontwikkelen,
een steeds opnieuw bruikbaar
ruimteschip dat zowat elke
week de ruimte ingestuurd
kon worden.
Explosie
De belangstelling voor ruimte
vaart was ondertussen fel af
genomen terwijl de kritiek op
peperdure ambitieuze projec
ten toenam. De explosie van
de bemande VS-ruimteveer
Challenger benadrukte ook
nog eens dat ruimtevaart ba
lanceert op het randje van het
technologisch kunnen. De
Sovjets hebben gelijkwaardige
problemen gekend.
Er komt bovendien veel kri
tiek op de bemande ruimte
vaart van de kant van mensen
die vinden dat onbemande
ruimtetuigen en robots kun
nen worden ingezet om dezelf
de taken uit te voeren zonder
mensenlevens te riskeren. Of
ze volledig gelijk hebben staat
ter discussie, maar vaststaat
dat een aantal taken van men
sen in de ruimte gerust kan
worden overgenomen door on
bemande sondes. Zo zijn voor
gebieden van de ruimtevaart
UITENLAND
£ekUe©owuuit
DONDERDAG 11 APRIL 1991 PAGINA 5
abrikanten willen
eer softenon maken
LTIMORE Twee Amerikaanse medi-
jjnfabrikanten hebben toestemming ge-
r°aagd het kalmerend middel thallidomide
n* J produceren. Het middel, beter bekend on-
z« ;r de naam softenon, werd dertig jaar gele-
ïrkii ,n verboden nadat het verband was ko-
raitt< en vast te staan tussen het gebruik van
priet medicijn en ernstige geboorteafwijkin-
ge« «n. Veel 'softenon-baby's' werden geboren
ove inder armen. In 46 landen ter wereld zijn
ARAtker 12.000 kinderen verminkt ter wereld
Dai ikomen. De twee fabrikanten willen het
Ee in produktie nemen omdat ze ver-
Va oeden dat het van nut kan zijn voor perso
men en d*e een t,eenrnergtransPlantatie hebben
n wi ndergaan en om te onderzoeken of het kan
hee orden ingezet bij de bestrijding van de
p g jidziekte lupus, lepra en AIDS.
>gm;
Files door acties
Belgische douane
BRUSSEL Belgische douaniers hebben
gisteren tot rond middernacht stiptheidsac
ties gevoerd aan de grens met Nederland.
Daardoor ontstonden op de E19 tussen
Antwerpen en Breda aan beide kanten
van de grens lange files. De actie was een
gevolg van berichten in Belgische kranten
dat twee derde van de 6300 Belgische dou
aniers in 1993 overbodig zal zijn. Op 1 ja
nuari van dat jaar moeten de binnengren
zen van de EG verdwenen zijn en zijn
grenscontroles overbodig. Er zouden zo'n
70 grensposten met Nederland, Duitsland,
Luxemburg en Frankrijk worden gesloten.
De douaniers willen weten hoeveel en
waar ambtenaren na 1993 aan het werk
kunnen blijven en eist dat de vakbonden
worden ingeschakeld.
Bloedbad na
ontvoering
in Pakistan
ISLAMABAD Enkele uren na
de ontvoering van een Zweedse
ingenieur en zijn Pakistaanse col
lega, in de Pakistaanse provincie
Sindh, is een bevrijdingspoging
gisteren in een bloedbad geëin
digd. De politie schoot de beide
mannen en hun zeven ontvoer
ders dood. Zweedse diplomaten in
de Pakistaanse hoofdstad hebben
het incident bevestigd. De inge
nieurs zouden op weg naar hun
laboratorium in het dorp Qazi
Ahmad zijn ontvoerd. Hun chauf
feur sloeg alarm. Na een urenlan
ge achtervolging deed de politie
de bloedige bevrijdingspoging.
Veel belangstelling bij
begrafenis van Ron we
wedder
BERLIJN Bij de begrafenis
van de vermoorde Treuhand-
voorzitter Detlev Karsten Roh-
wedder heeft president Richard
von WeizsScker gisteren het
Duitse volk opgeroepen de ver
eniging van de beide Duitslan-
den in diens geest en naar diens
voorbeeld voort te zetten. In
aanwezigheid van ongeveer
duizend gasten uit de politiek,
het bedrijfsleven en het cultu
rele leven eerden Von Weiz-
saecker, ministerpresident van
Noordrijn-Westfalen Johannes
Rau en voorzitter van de raad
van bestuur van Treuhand Jens
Odewald in het Schauspielhaus
van Berlijn het leven en het
werk van de 'politieke onder
nemer' Rohwedder. Onder de
aanwezigen bevond zich ook
bondskanselier Helmut Kohl,
een persoonlijke vriend van
Rohwedder.
De regering heeft een groot
scheeps onderzoek verordend
naar de daders van de aanslag
die de 58-jarige Rohwedder op
1 april het leven kostte. De
voormalige grootindustrieel
was belast met de sanering van
het bedrijfsleven in de vroegere
DDR. Daarbij worden veel
mensen ontslagen in het ooste
lijk deel van Duitsland.
Gorbatsjov wil praten
over coalitieregering
MOSKOU Sovjetpresident Gorbatsjov is bereid met de opposi
tie te praten over de totstandkoming van een federale coalitiere
gering en ronde-tafelbesprekingen. Dat heeft Georgi Tsjachnaza-
rov, een van de belangrijkste raadgevers van Gorbatsjov, gisteren
verklaard. Gorbatsjov lijkt tegemoet te komen aan een van de
verlangens van Boris Jeltsin, president van de Russische Federa
tie. Ruim 200.000 werknemers in Wit-Rusland zijn gisteren in sta
king gegaan voor meer loon en politieke en economische hervor
mingen. De arbeiders negeerden daarmee een oproep van Gor
batsjov tijdelijk stakingen en demonstraties op te schorten. Sinds 1
maart zijn zo'n 300.000 mijnwerkers in staking. Ze eisen onder
meer het aftreden van Gorbatsjov. Volgens de voormalige minis
ter van buitenlandse zaken Sjevardnadze heeft het Kremlin in de
herfst van 1989 van verscheidene kanten het verzoek gekregen
met geweld op te treden tegen de anti-communistische revoluties
in Oost-Europa. „Daarmee had men een Derde Wereldoorlog ge
riskeerd", aldus Shevardnadze in een weekblad. De aandrang zou
zowel vanuit de Sovjetunie als de landen in kwestie zij gekomen.
bezittingen terug, die door de
nazi's of de DDR zijn ontei
gend. De tijdrovende behande
ling van de claims gaat jaren
duren. En voor Van Waveren
wacht eerst nog een juridisch
steekspel met zijn stiefmoeder.
Lamlendigheid
Het voormalige familiebezit
van de Van Waverens ligt aan
de rand van Weissenfels. Vel
den, woningen en drie bedrijf
jes. Twee ervan zijn dit jaar ge
sloten, de vijftig werknemers
ontslagen. Maar het oude zaad-
teeltbedrijf draait nog alsof er
geen muur is gevallen. Alleen
de afzet van zaden voor vee
voeder is na de 'Wende' dras
tisch afgenomen, omdat de
veestapel wordt afgebouwd. De
Oostduitse boeren kunnen on
mogelijk concurreren tegen
„de computergestuurde koeien
aus Holland". Maar de handel
in zaden voor granen en peul
vruchten gaat verwoed door.
„Onze zaden worden afgezet in
de DDR. maar ook in Italië,
Frankrijk, Noorwegen en
Spanje. De export verloopt via
Bahnbruck in Arnhem". Trots
als een pauw loopt bedrijfslei
der Walter Wassermann door
de soms honderd jaar oude ge
bouwen. Beveelt en schreeuwt
tegen zijn twintig werknemers.
„Orde, stiptheid en vlijt. Lam
lendigheid wordt niet getole
reerd", verklaart Wassermann
het succes van het bedrijf. De
eregalerij van oorkondes aan
de muur van de door de arbei
ders zelf gebouwde feestzaal,
getuigen van de glorie van
'Weissenfels Pflanzensaat'.
„Allemaal morele erkennin
gen. De premie van honderd
tot vijfhonderd mark per ar
beider was bijzaak". In de
hoek van het zaaltje hangt nog
een DDR-vlag. Wassermann
glundert. „Die neem ik mee
voor mijn neefje. Ik was hele
maal vergeten dat die hier
stond. Sinds de Wende hebben
we geen feest meer gevierd".
En dan, argwanend: „Begrijpt
u dit alles niet verkeerd. Uit
ons bedrijf waren er slechts
een of twee bij de partij. Wij
zijn groot geworden met een
economische en geen politieke
bedrijfsvoering. We waren het
beste zaaigoedbedrijf van de
DDR".
Bitter
De bedrijfskeuken is verlaten.
Niet langer rendabel. „Tja, de
sociale aspecten zijn door alles
op de achtergrond geraakt.
Vroeger at je hier warm voor
90 pfennig. Nu moet je naar
het restaurant aan de over
kant. Als je warm wilt eten
ben je minstens zes mark
kwijt'De arbeiders vrezen dat
ze binnenkort thuis eten, dat
de hele zaak verkocht wordt
aan Tönnies-Schlachterei of
welke andere westerling dan
ook. Ze durven niet op vakan
tie te gaan omdat bij terug
komst de poort gesloten kan
zijn. En buiten de poort is
niets. „De mensen zijn verbon
den met bedrijf. Velen werken
hier al langer dan twintig jaar:
die vindefi geen ander werk
meer. En dan krijg ik toch bit
tere gedachten. We hebben
hier veertig jaar hard gewerkt,
we waren de beste van de
DDR. In aj die jaren hebben
we niemand van de familie
Van Waveren gezien, en dan
komen ze nu (hun) bedrijf vor
deren. Als wij de zaak destijds
niet hadden opgepakt, was er
nu niets meer geweest".
MONIQUE VAN DE VEN
Bedrijfsleider Walter Wasserman is trots op zijn bedrijf.
WEISSENFELS In het
leger van naamloze wes
terlingen dat in Weissen
fels zijn bezit komt opei
sen, zijn de Van Waverens
een begrip. Meer dan
veertig jaar hebben 'die
Hollander' zich niet laten
zien op het ongeveer tien
hectare grote terrein, en
nu vechten zoon en stief
moeder om het eigen
domsrecht.
De ambtenaren van de ge
meente Weissenfels zijn een
beetje lacherig. Van de twee
duizend westerlingen die in
het stadje een claim hebben lo
pen op bezittingen, zijn de eni
ge Nederlanders wellicht de
bekendsten. „Maar het hoofd
stuk-Van Waveren is nu afge
sloten", meent een ambtenaar.
„De stiefmoeder heeft de hele
zaak verkocht aan Tönnies-
Schlachterei hier in Weissen
fels. Ik weet zelfs voor hoe
veel, maar dat mag ik niet zeg
gen". Voor de slagboom van
Tönnies-Schlachterei staan
grote glimmende Mercedessen.
Sinds kort is het bedrijf over
genomen door Westduitsers die
toekomst zien in de slachterij.
Er bestaan zelfs uitbreidings
plannen, maar er is niet vol
doende ruimte om ze uit te
voeren. De oude mevrouw Van
Waveren is graag bereid Tön-
nies de helpende hand te bie
den. De 85-jarige in het westen
van Duitsland wonende vrouw
beweert de rechtmatige eige
naresse te zijn van een tien
hectare groot terrein aan de ri
vier de Saaie, anderhalve kilo
meter verderop. Zij wil de
grond met opstallen graag ver
kopen en heeft een voorlopig
koopcontract getekend met
Tönnies. „Maar daadwerkelijk
gekocht hebben we nog niets.
Er lopen nog allerlei juridische
procedures met dem Hollan
der", aldus de bedrijfsleider
van de slachterij. Der Hollan
der is Ben van Waveren uit
Haarlem, telg uit een bloem
bollenfamilie en stiefzoon van
de oude mevrouw. Naar eigen
zeggen strijdt Van Waveren al
twintig jaar om het familiebe
zit terug te krijgen. Niet om
het vervolgens tegen de hoog
ste bieder te verkopen, maar
om het honderd jaar oude
zaadteeltbederij op het terrein
voort te zetten. Teleurgesteld
in de hulp van de Nederlandse
overheid richtte hij onlangs de
stichting 'Schadeclaim ex-
DDR' op. Ongeveer achthon
derd Nederlanders eisen hun
(Van onze verslaggeefster
"omi Froukje Santing)
is hi
!LhïLUDURE ..Saddam
usayn is meedogenloos,
laar de natuur is zeker zo
•reed", verzucht Ömer
asar el-Sindi. De aan-
Dudende regen en
leeuw maken het leven
loor de Iraakse vluchte
lingen op de berghellin-
'n bij Uludere, pal aan
Turkse kant van de
rljjcns met Irak, tot een
•lgeiV
13pp
vei e provisorische kampemen-
veranderen langzaam in
modderpoel. Hele gezin-
are hel.
nen drijven uit hun krakke
mikkige onderkomens. Voed
sel en drinkwater komen over
de glibberige weg niet naar
boven. De Noordiraakse encla
ve aan de rand van Turkije is
aan zichzelf overgeleverd. In
de nacht probeer ik op een
stuk plastic en toegedekt met
een klamme deken net als de
andere vluchtelingen wat te
slapen. Ik heb onderdak ge
kregen in de tent van Ömar
Basar el-Sindi en zijn andere
veertig familieleden. Maar al
na tien minuten is mijn li
chaam stijf van de kou. Als
midden in de nacht ook nog
een wolkbreuk losbarst, ge
volgd door hagel en sneeuw, is
de bergkou nauwelijks nog te
harden.
De meeste vrouwen in de tent
lijden net als de kinderen aan
buikloop. Voortdurend stijgt er
gekreun van onder de dekens
op. En de hele nacht klinkt
het indringende gehuil van
honderden, duizenden zieke,
koude en hongerige baby's.
Het is het klaaglied van de al
lerzwaksten op het erbarmelij
ke lot dat de gevluchte Kur
den, Turkmenen (etnische
Turken) en Assyriërs onder
gaan.
Op de vlakbij gelegen begraaf
plaats worden in de vroege
morgenuren alleen al in het
deel van het kampement waar
ik de nacht heb doorgebracht
vijf baby's en een kindje van
twee jaar begraven. Jonge
mannen dragen de lijkjes, die
in doeken en dekens zijn ge
wikkeld, als tastbaar bewijs
van de ontberingen die ze
moeten doorstaan, in hun ar
men. Ze wachten gelaten tot
vrienden en familieleden met
stenen een provisorische graf
tombe hebben gemaakt. De
stoffelijke overschotten wor
den met het hoofd in de
richting van Mekka zorg
vuldig met stenen afgedekt.
Pas dan wordt de aarde weer
teruggeschoven. Een steen of
tak dient als grafzerk.
Aanzien
Ömer Basar el Sindi is een
man met aanzien in Zako, in
Noord-Irak, waar hij vandaan
komt. Als landeigenaar leefde
hij er als een soort baron. In
het kampement wordt hij dan
ook met respect behandeld en
is hij gekozen tot een van de
leiders: mannen die namens de
vluchtelingen met de Turkse
autoriteiten onderhandelen.
Als ik aangeslagen terugkom
van de begraafplaats is hij
somber. „Er zullen vandaag
zeker nog velen sterven",
voorspelt hij. Ömer Basar el
Sindi zegt dat er langzaam een
zekere paniek onder de vluch
telingen ontstaat. Ze vrezen
dat ze allemaal op de Turkse
berghellingen zullen worden
begraven. Een enkele familie
probeert met de schamele be
zittingen die men nog heeft te
rug te keren naar Irak. Een
van hen zegt somber: „Het is
nog altijd beter in je eigen
land onder mensonwaardige
omstandigheden te sterven
dan dat in een vreemd land
met je te laten gebeuren".
LONDEN/CUKURCA De
Britse luchtmacht (RAF) heeft
worst met varkensvlees, inge
blikt 'luncheon meat' en 'ba
con burgers' (hamburgers ge
maakt van spek) gedropt ten
behoeve van de Kurdische
vluchtelingen in Noord-Irak.
Hierbij werd in de haast geen
rekening gehouden met het
feit, dat de meesten Kurden
moslims zijn. Hun godsdienst
verbiedt hen varkensvlees te
eten.
Een Kurdische zegsman in
Londen verklaarde het bela
chelijk te vinden dat de Brit
ten er niet hadden aan ge
dacht. Maar hij zei ook dat of
schoon het geweten van de
uitgehongerde moslim-Kurden
zou worden gekweld, zij wel
licht deze geschenken uit de
hemel toch zouden consume
ren, tenzij zij liever sterven
dan zondigen. De noodhulp
aan de Kurden herinnert zo'n
beetje aan de Indiase Muiterij
foto: ap
van 1858 die tot gevolg had dat
India van dan af (tot aan zijn
onafhankelijkheid in 1947)
door Londen werd bestuurd.
Een van de voornaamste aan
leidingen van deze rebellie
was het feit dat Bengaalse sol
daten op bevel van Britse offi
cieren hun geweerpatronen
moesten invetten met een
mengsel van runder- en var
kensvet. Indiase agitators wis
ten dit voor te stellen als een
Brits komplot om van hindu's
en moslims christenen te ma-
Het bedrijf ziet er wat vervallen uit. „Maar we zijn het beste zaadteeltbedrijf in de DDR", zegt
Wasserman. foto'S: Stephen evenhuis
Bij het vluchtelingenkamp Cu-
kurca aan de Turkse grens
zouden volgens onbevestigde
berichten twee Kurdische
vrouwen dodelijk getroffen
zijn door voedselpakketten die
door vliegtuigen werden uitge
worpen. Een Amerikaanse
woordvoerder op de Turkse
luchtmachtbasis Incirlik zei
niets te weten van een dode
lijk ongeval.
WERKNEMERS WACHTEN GELATEN AF
JOHANNESBURG De anti-
apartheidsorganisatie ANC
heeft haar ultimatum aan de
Zuidafrikaanse regering ver
zwakt. Het hield in dat uiter
lijk 9 mei de ministers van de
fensie en van wet en orde,
Magnus Malan en Adriaan
Vlok, moeten zijn ontslagen.
Gisteren meldde ANC-voor-
lichtingssecretaris Pallo Jor
dan dat de organisatie „alleen
haar stem heeft toegevoegd
aan het koor van al degenen
die Malan en Vlok uit hun
functie willen". ANC-leider
Nelson Mandela liet doorsche
meren dat hij na 9 mei moge
lijk de gesprekken met de re
gering zal voortzetten. Vlok
heeft intussen drie woonoor
den tot onrustgebied uitgeroe
pen. In de woonoorden Katle-
hong, Tokoza en Voslooruseen
is een avondklok van kracht.
ANC verzwakt
ultimatum
d IN870 Rob en Diaz werken als paarden om de versperring op
e» b ruimen. Vooral de grote rotsblokken vereisen heel wat inspan-
if i 'ng, maar tenslotte gelukt het hen toch de stenen In de diepte
1 va b werpen. Honderdvoudig weerkaatst het geluid tegen de berg-
•ellingen, wanneer de stenen neerdonderen in het ravijn. Rob en
Li 'laz blazen even uit. Dat mag ook wel, want ze hebben geen
draad meer aan hun lijf. Opeens springt Rob op. „Kijk
1 ®.e et is opvallend hoezeer
ialise euforie van de eerste
agen van de ruimtevaart
weggeëbd. Er zijn nog
z een reusachtige ruimte-
jnde ations in een baan om de
haa arde, waar tientallen
rdei osmonauten werken en
uimteschepen met de re-
ilmaat van de klok af en
in vliegen,
ahai r zijn nog geen bases op het
^stei laanoppervlak en onze deso-
5n 0 ite ruimtebuur wordt nog
eder 'et ontgonnen. Plannen voor
xpedities van mensen naar de
r j »de planeet Mars zijn hele-
ajceI laai nog niet gemaakt. De
.pi merikanen willen er tegen
1)19 landen, de vijftigste vèr-
lardag van de eerste voetstap
a^n< an Neil Armstrong op de
taI laan. Maar het valt zeer te
nne etwijfelen of er voor een der-
bbei flijlce onderneming met een
sta rijskaartje van misschien wel
én biljoen gulden voldoende
olitiek enthousiasme kan ko-
zelfs in internationaal
irband.
Igetwijfeld worden al deze
ndernemingen ooit werke
rs' ikheid' maar het gaat alle-
Ch laai wat trager dan wat ten
in o ijde van de vlucht van Gaga-
lan in werd gedacht.
ït Li
HET MEXICAANSE AFGODSBEELD
Joeri Gagarin was op 12 april
1961 's werelds eerste ruimte
vaarder. De Rus kwam in 1968
om bij een vliegtuigongeluk.
foto:tass
die op commercieel vlak suc
cesvol bleken, zoals de tele
communicatie en meer recen
telijk de aardobservatie, nau
welijks of geen mensen in een
baan om de aarde nodig. En
klusjes als de lancering van sa
tellieten kunnen met klassieke
wegwerpraketten worden uit
gevoerd.
BENNY AUDENAERT
daar eens, Diaz", roept hij opgewonden uitIndianen!" En
meteen klinkt een verschrikkelijk gehuil van alle kanten: de krij
gers van „Vliegend Hert" zijn uit hun schuilhoeken tevoorschijn
gekomen en stormen van alle kanten toe. Ja, wat moeten Rob en
Diaz doen? De overmacht is veel te groot en bovendien blijken
de Indianen over vuurwapens te beschikken. Maar wat willen die
roodhuiden eigenlijk?
