{transparante kunstwerken
Ivan Andries Dirk Copier
Kijkje op de huwelijksmarkt
QeidóaQowuvnt
lECENT WERK VAN EEN 90-JARIGE GLASKUNSTENAAR
rI o up van t Hek blijft
ie dominee van groots
n meeslepend leven
Herziene versie
Romeo en Julia
[N^UNST/RTV
WOENSDAG 10 APRIL 1991 PAGINA 15
ijkiinde staking decorbouwers
ILVERSUM Vakbonden en directie
m het omroepproduktiebedrijf NOB
'bben gistermiddag overeenstemming
■reikt over de toekomst van de decor-
in deling. De decorbouwers, die gisteren
!r*t werk neerlegden, zijn vanmorgen
er aan het werk gegaan. Inzet van
1 conflict was het plan van de NOB-
cctie de decorafdeling te laten sa-
iiiwerken met andere bedrijven. De
:orbouwers vreesden dat dat zou lei-
i tot afstoting van hun afdeling en
rlies van arbeidsplaatsen. De afdeling
,jgt tot eind 1993 de tijd de bestaande
rliesgevende positie weg te werken,
iwel om te buigen in winst. Als de
leling een omzet maakt van vijftien
ijoen gulden, dan zal de NOB afzien
a samenwerking met andere bedrij-
t John Updike kreeg al
eerder een Pulitzerprijs
(vervolg van de voorpagina)
NEW YORK John Updike die gisteren de Pulitzer
prijs kreeg voor zijn roman 'Rabbit at rest' kreeg deze
prijs ook al eens voor 'Rabbit is rich', het derde boek uit
zijn 'Rabbit'-vierluik. De hoofdpersoon in deze boeken is
steeds Harry 'Rabbit' Angstrom. De Pulitzers zijn de
hoogste onderscheidingen die jaarlijks worden uitgereikt
voor de Amerikaanse journalistiek en de kunsten. Het
dagblad 'Des Moines Register' dat een Pulitzer kreeg
voor een serie verhalen over een verkrachte vrouw,
zwengelde met deze reeks in Amerika de discussie aan
over de bekendmaking van de identiteit van slachtof
fers van verkrachtingen in kranten. The Washington
Post en The New York Times zijn met de Pulitzerprijs
voor journalistiek onderscheiden in de categorie inter
nationale berichtgeving. De Pulitzerprijs wordt sinds
1917 uitgereikt en werd ingesteld door de vooraanstaan
de Amerikaanse journalist van Hongaarse afkomst Jo
seph Pulitzer.
Hilversums arbeidsbureau start operaproject voor werklozen
HILVERSUM Het arbeidsbureau
Het Gooi in Hilversum komt met een
Nederlandse primeur. Driehonderd
werkloze acteurs, musici, cameramen
sen, decorbouwers, grimeurs en ande
re theatermensen werken aan de tv-
productie van de komische opera 'Zar
und Zimmermann'. Het initiatief is
ontleend aan ervaringen in Amerika
waar bekende tv-producties als de Bill
Cosbyshow, Fame en de film A Cho
rus Line op soortgelijke manier tot
stand zijn gekomen. Zowel de AVRO
als de NOS hebben belangstelling
voor de Nederlandse productie, waar
van de regie in handen is van Jan
Keja. Waarnemend directeur Han
Pouw van het Hilversumse arbeidsbu
reau over de achtergronden van het
project: „Het Gooi heeft al veel werk
loze artiesten en het aantal schoolver
laters uit het HBO kunstonderwijs dat
geen baan vindt, is eveneens groot.
Van deze beroepsgroep staan bij ons
ruim 18.000 werkzoekenden inge
schreven die allen jonger zijn dan 28
jaar. De groep oudere werkloze arties
ten en andere mensen uit het amuse
ment is nog groter".
Pouw: „Grootste knelpunt in de
kunstsector is dat het de mensen ont
breekt aan ondernemerschap. Ze le
ren op school dan wel dansen, toneel
spelen of musiceren. Maar hoe je con
tracten in de wacht kunt slepen, hoe
je om moet gaan met sociale verzeke
ringen en belastingen, daaraan wordt
in de kunstopleidingen totaal voorbij
gegaan. Alles is puur gericht op het
eigen vakgebied. Zo zijn we vorig jaar
voor werkloze schoolverlaters uit het
drama-onderwijs maar met een came
ra-opleiding gestart. Want toneelspe
lers moeten toch op z'n minst weten
hoe ze met opname-apparatuur om
kunnen gaan".
„Daar komt nog bij dat in de theater-
en amusementswereld alles om rela
ties draait. Een artiest kan nog zo
goed zijn, als hij geen familie, vrien
den of andere kruiwagens heeft, komt
hij nergens binnen".
Voor de jonge werklozen uit het Gooi
wil het arbeidsbureau nu professione
le producties gaan opzetten, als een
soort werkervaringsprojecten. Na 'Zar
und Zimmermann' volgen andere
commerciële muziekproducties, onder
meer over het leven van Tsaar Peter
en een actuele versie van Porgy en
:ijn
itionaal Glascentrum/Galaria
den Doel, Anna Paulowna-
lat 105a, Den Haag. Andriee Dirk
pier Nieuw Werk 1989/1990. Ge
ïnd van woensdag tot en met
ndag van 10.30 uur tot 17.00 uur.
opn ijd
B vajril
wi.
!N HAAG A.D. Copier is
Nederland al jarenlang het
ïoniem voor glaskunst. De
lepper van beroemde glasse-
s als Peer en Gilde, gepro-
:eerd door de NV Glasfa-
ek Leerdam, vierde in janu-
zijn negentigste verjaardag,
ids 1915 zit Andries Dirk
pier in het vak, maar nog
hij actief.
eerbetoon aan deze glasto-
aar wordt een reeks expo-
gehouden. Nog tot 14
s in het Haags Gemeen-
;um een kleine expositie
met 12 ontwerpen die
lat d 'erse stijlen in het oeuvre
jehartegenwoordigen. Het hoog-
lunt in dit jubileumjaar valt
de
het
gd, Instmuseum in Dtlsseldorf
ets i overzichtstentoonstelling
;eho atsvindt. De Haagse galerie
i van den Doel tenslotte,
specialist in glaskunst, laat
dit moment recent werk
89)1990) zien dat Copier
l.OOOlakte in samenwerking met
taiele meesterblazers.
A.D. Copier is te zien op de expositie met recente werken in galerie Rob
FOTO: MILAN KONVALINKA
i dries Dirk Copier werd in
in Leerdam geboren; va-
werkte ook bij de glasfa-
■1 ek. Op 14-jarige leeftijd
seg Andries een baan in de
iriek, zo ging dat in Leer-
m. Veel jongens stapten toen
chtstreeks vanuit de school-
nken de fabriek binnen.
Andries kwam terecht op de
etsafdeling waar decoraties op
het glaswerk werden gezet.
Directeur Cochius merkte snel
dat hij een groot talent in huis
had en bood de jonge Copier
een plaats aan op de afdeling
waar de ontwerpen werden
gemaakt. In de jaren '20 werd
Copier de belangrijkste glas-
ontwerper van de fabriek. Hij
streefde de huisontwerper
voorbij, de architect/vormge
ver K.P. de Bazel.
Tot 1970 zou Copier verbon
den blijven aan de NV Glasfa
briek Leerdam en medever
antwoordelijkheid dragen voor
de vormgeving van het glas
werk.
Unica
Aanvankelijk maakte Copier
ontwerpen waarbij hij zich
door vormen uit de natuur liet
inspireren, later werd zijn
werk eenvoudiger en functio
neler mede onder invloed van
Bauhaus. Zijn oeuvre dat 75
jaar werk omvat, kent een
grote consistentie. Hij is de
symmetrische basisvormen zo
als de schaal of de vaas altijd
trouw gebleven en heeft zich
nooit gewaagd aan extrava
gante glasobjecten. Al in de ja
ren twintig ontwierp hij naast
het glas voor de seriematige
produktie ook unica. In eerste
instantie waren dat experi
menten om de mogelijkheden
van het materiaal uit te probe
ren. Al snel kregen die objec
ten door hun prachtige vorm
de status van kunstvoorwerp.
Ideeën die hij opdeed bij het
vervaardigen van unica wer
den soms later in de serviezen
verwerkt. Sinds 1970 maakt
hij nog uitsluitend enkelvoudi
ge glasstukken. Hij reist daar
voor de hele wereld over om
samen te kunnen werken met
de beste glasblazers.
Galerie Rob van den Doel laat
glasobjecten zien die in 1989
door Copier in de beroemde
werkplaats Biot in Frankrijk
zijn gemaakt en objecten die
vorig jaar werden geblazen
door Lino Tagliapietra (Italië)
en Peter Novotny (Tsjechoslo-
wakije). Die twee glasblazers
kwamen naar Nederland om
in de studio van Willem Hee-
sen in Acquoy (bij Leerdam)
met Copier samen te werken.
De expositie vertoont welis
waar samenhang, maar toch is
in de afzonderlijke stukken
steeds de hand van de glasbla
zer te herkennen. Het kunste
naarschap van Copier is te
vergelijken met dat van een
componist. Hij creëert het
kunstwerk eerst op papier,
voor de realisering is hij af
hankelijk van het talent van
een uitvoerend kunstenaar. En
er is nog een derde factor: het
toeval. Copier heeft het vaak
gezegd, glaskunst hangt ge
deeltelijk ook af van toevallige
factoren. In een glasoven bij
een temperatuur van 1500 gra
den komen krachten vrij die
niet volledig te beheersen zijn.
Het eindresultaat is soms ook
voor de kunstenaars een ver
rassing. Dit geldt minder voor
de strakke vormen waarbij het
materiaal in een bepaalde
vorm wordt gegoten. Bij het
'vrije glas' en het gebruik van
Enkele van de recente werken van Copier.
Filigrain
Lino Tagliapietra is dé specia
list in de filigrano-techniek of
(iets minder deftig) de tech
niek van het draadglas. In zijn
vazen, kommen en flessen zit
in de rand een weefsel van
dunne glasdraden. Hij trekt
over de basisvorm heen lijntjes
van glasdraad, soms korte
stukjes, soms een kluwen die
om de vorm is gewikkeld. Het
geeft mooie kleureffecten, ze
ker als er diverse draadstruc
turen over elkaar liggen. Het
fraaist zijn de gekleurde dik
buikige flesjes met horizontale
en verticale glasdraden.
Peter Novotny beheerst per
fect de ijswatertechniek.
Gloeiend heet glas wordt heel
even in ijskoud water gedom
peld en snel daarna weer ver
warmd. Tijdens die behande
ling neemt het glas zuurstof op
en komen er scheurtjes in. De
luchtbelletjes en barstjes wor
den bij de verhitting gefixeerd
en bezorgen het glas een grilli-
Het levert een
weerbarstige
op. Soms stelde Novotny al
leen de bovenste rand van een
schaal aan deze koude behan
deling bloot. Dan gaat de
brokkelige rand over in een
transparante, gladde voet.
A.D. Copier en de glasblazers
hebben volop geëxperimen
teerd met het materiaal, maar
op een beheerste manier. De
objecten hebben vrijwel alle
maal een symmetrische, ronde
vorm die is afgeleid van de
oervorm van een schaal, vaas
of fles. Het vrije element zit in
de toevoegingen zoals de kleu
ren en filigrain-decoratie.
Glashard
Bij zoveel fraai en oogverver-
blindend glas, blijft de vraag
wat deze objecten als kunst
voorwerp bij de beschouwer
los weten te maken. Glas
draagt uiteenlopende gevoels
waarden in zich. Het is helder,
eerlijk en licht materiaal. Ver
der doet het koud, gepolijst en
statisch aan. Glaskunst kan
niet die emoties oproepen die
een schilderij wel kan losma
ken. Glas wekt zuiver estheti
sche genoegens en is daarmee
eigenlijk enigszins hol. Een
glasobject doet geen medede-
FOTO: MILAN KONVALINKA
ling over de 'zieleroerselen' of
opvattingen van de maker,
terwijl een schilderij dat wel
doet. Glas schokt niet en zorgt
niet voor een brok in de keel.
Kortom, geen hogere waarhe
den of diepe gevoelens, maar
wel heel mooie dingen. Dat is
misschien ook voldoende en
die oppervlakkigheid kan
geen verwijt zijn aan de kun
stenaar, want het materiaal
heeft nu eenmaal bepaalde ei
genschappen.
Wie de galerie van Rob van
den Doel betreedt, stapt bin
nen in een wereld van estheti
sche perfectie. Alle objecten
staan sereen opgesteld in de
vitrines en worden met mooi
gedoseerd licht bestreken. Al
lemaal hebben ze genoeg vrije
afzonderlijk be-
zijn sneeuwwitte handschoe
nen aan om geen vingeraf
drukken op het glas achter te
laten. Dit ritueel symboliseert
heel treffend de afstand tussen
de steriele wereld van de glas
kunst en de wereld van alle
dag.
HANS OERLEMANS
;«el iTip!
tyP* tialingen c
Spc -
acht u thuis ook zo, me
er? Dan zou ik maar
ilgei >latiesubsidie aanvra-
>uidi n". Youp van 't Hek is
1 vjj ier in de stad. Zo ken-
n en waarderen de toe-
j louwers hem vooral: als
van de scherpe
tte grappen die gericht
d i tegen een ander soort
^P^rnsen dan zij zijn.
degenen die toevallig wel
viin ontkoombaar tot de op de
k genomen soort behoren,
)ben altijd nog het excuus
'n maar cabaret is en dat
tegen een grapje kun-
latf
Tn 't Hek lijkt niet onver-
eld gelukkig met de rol van
tionale hekelaar. Zijn image
,V1 t weliswaar de zalen vol,
het programmaboek van
i nieuwste solo 'Alles of
pit' staat vol met grote artis-
foto's rond het spoor en
melancholische gedichten
a er een man die beseft dat hij
de helft van zijn leven is.
beginnen aan de laatste
t, „het bestaan is zo ver-
|trikkelijk/ zo verschrikke-
eenmalig/ dat besef ver-
nt mij". Een variant op Me-
vita in morte sumus, mid-
het leven staan wij
gr* dden in de dood.
arbij beseft hij dat het niet
meest verrassende helft is
hem nog te wachten staat,
kk« probeert hij zich daar zoveel
gelijk tegen te verzetten,
k het risico en de verras-
g! Laat jezelf en je omge-
it hlig merken dat je leeft! Het
n 'Leef toch je leven' als het
irlaatste uur vormt als sa-
1 va nvatting van zijn thema
lenk er de afsluiting. Alles of
P- oit is een oproep tegen het
woo orspelbare en voor het in
i opwelling gekochte kaar-
Parijs. En tegelijkertijd een
van ziin eigen lafheid,
n 't Hek blijft de dominee
loer*]
igen
van het grootse en meeslepen
de leven, maar is slim en eer
lijk genoeg om geen betweter
te zijn en zijn preken te relati
veren door ook zichzelf op de
korrel te némen.
Voordat u denkt: wat is er mis
met die leuke Youp, er valt
echt genoeg te lachen. Van 't
Hek laat zijn goedgebekte,
maar soms wat goedkope woe
de weer los op Goede tijden,
slechte tijden, kwissen, Lada's
met daarin vaak vreselijke
echtparen, vertegenwoordi
gers, auto- en portable tele
foons, enzovoort. Integerder
komt hij over als hij het heeft
over de Koerden, wapenhan
delaren, hongerende Afrika
nen en verdrukte staten. Te
gen die achtergrond is het
Hollandse gekeutel wel erg
klein, maar dat is ook de rol
van de cabaretier die het we-
reldverdriet vanaf het podium
ook niet kan verhelpen. Zijn
besluit om God te worden
(„niet zo hoog gegrepen als je
ziet wat die andere God ervan
gemaakt heeft") uit het deel
voor de pauze, ontmaskert hij
daarna als een machteloze
wensdroom.
Niet alleen uit de tekst van
'Alles of nooit', met de goedge-
doseerde schakelingen tussen
scheldpartijen, tederheid, woe
de en humor, blijkt het vak
manschap van Van 't Hek, ook
uit zijn manier van met de
zaal omgaan. Die drijft meestal
op generalisaties. Daarmee
verliest hij aan overtuigend
vermogen, maar wint hij aan
mogelijkheden voor grappen.
Hij speelt de goedkope hoge
plaatsen ('studenten') uit tegen
de 'CDA'ers' op de dure plaat
sen in de zaal, maar noemt de
student van nu ook een suf-
konterige treintrut, met z'n
OV-kaart die het avontuurlij
ke liften overbodig maakt. Het
contact met het publiek is er
vanaf zijn opkomst, als hij een
programma van het podium
pakt en teruggeeft aan de eige
naar op de eerste rij: „Ik ben
geen bijzettafeltje". Alles bij
elkaar en ondanks de bezwa
ren een sterke avond cabaret,
waar veel meer over te den
ken en te schrijven valt dan
hier kan.
DICK VAN TEYLINGEN
Ouborg
'Opstelling 1943' is een van de circa veertig kunstwerken van
Piet Ouborg (1893-1956) die het Venduehuis der Notarissen op
23 april veilt in Pulchri Studio. De aangeboden collectie is vrij
uniek, omdat ze, hoewel afkomstig van drie erven, tesamen een
goed beeld vormen van de ontwikkeling van de kunstenaar. Het
werk van Ouborg verschijnt maar sporadisch op de kunstmarkt.
Zijn werk is terug te vinden in enkele toonaangevende Neder
landse musea.
Shakespeares 'Romeo en Julia'
is geen triomf van de liefde
maar een tragedie van politiek
gemanipuleerde jonge mensen.
Vanaf het einde van de 18e
eeuw hebben tientallen chore
ografen deze stof podiumrijp
gemaakt.
Een kwart eeuw geleden
schreef Rudi van Dantzig voor
dit beroemde liefdespaar zijn
eerste avondvullende ballet.
Knap, vooral in de massascè
nes boeiend en naar de aard
van deze choreograaf sociaal
stevig aangezwengeld.
De reprise, bestemd voor de
drie grote podia in Amster
dam, Den Haag en Rotterdam
en in door Toer van Schayk
herziene decors en kostuums,
bevredigt niet helemaal. De
aankleding van het plein in
Verona is schamel en al ge
beurt er bijzonder veel, dwin
gend gedramatiseerd dansthe
ater wordt het niet. Daarvoor
slokken muren, bogen, nissen,
een grote trap en een poort al
te veel ruimte op. Van Dantzig
laat wel erg veel kinderen
meespelen en de voedster
komt door haar dribbelige
over-acting eerder komisch
dan moederlijk bezorgd over.
Gedanst wordt er goed tot uit
stekend, zoals te verwachten
was. In de hoofdrollen Jane
Lord en Barry Watt. Licht, ly
risch, technisch zuiver en fraai
afgewerkt. Gekund vakwerk
dus, maar geen ontroerend ac
teren. Eerst de balkonscène
bracht de nodige, nostalgisch
verwachte rust en tederheid.
Het Nederlands Balletorkest,
met deze klassieker al geruime
tijd in de bak, was onder Jac
van Steen uitstekend op dreef.
In de komende voorstellingen
kunnen nog drie andere kop
pels als de bovengenoemde so
listen aantreden.
FRANK DELBOY
DROMERIGE SFEER INKRO-DRIELUIK OVER NOMADEN
De Wodaabe. Eerste van drieluik do
cumentaires over nomaden. KRO-
televisie. Nederland 1 om 21.45 uur.
Woensdag.
HILVERSUM Wat kan te
levisie soms wonderlijk mooi
zijn. De KRO bewijst dat weer
eens met een kroniek over no
maden. Het gaat om een drie
luik dat als kenmerk heeft dat
het uiterst dromerig van sfeer
is, maar ook dat hij op een in
getogen manier het reilen en
zeilen van in hun voortbestaan
bedreigde nomaden toont.
Nu is het niet zo gek dat je als
kijker wordt opgezogen door
de beelden en als het ware
deelgenoot wordt van de ge
beurtenissen die zich op het
scherm, als het venster van de
wereld, afspelen. In eerste in
stantie kregen vier wereldbe
roemde speelfilm-regisseurs de
opdracht van Claude Herviant
de volkeren te verfilmen. Als
eerste ging Werner Herzog
aan het werk. Hij trok naar de
zuidelijke rand van de woes
tijn om daar een kijkje te ne
men bij de Wodaabe, een volk
dat zichzelf beschouwt als het
mooiste ter wereld. In een ge
durfde en vreemde combinatie
van beelden en muziek, zo is
het 'Ave Maria' van Gounod te
horen in een opname van
Alessandro Moreschi uit 1902,
krijgt de kijker i
bedreigde leven
sen. De rondtrekkende volke
ren in Afrika worstelen in toe
nemende mate met letterlijke
en figuurlijke grenzen. Uit de
harde werkelijkheid van de
film blijkt dat er eigenlijk
geen plaats meer is voor no
maden. De wereldbevolking
breidt zich uit, industrieën
rukken op en de grenspaal, die
vroeger nauwelijks indruk
maakte, is een burcht van bu
reaucratie geworden. „Als de
zon grenzen overschrijdt,
wordt hij toch ook niet neerge
schoten", merkt een krijger
wat bitter op. Eerder heeft een
ander al laten weten, wanneer
hij het gelukkigst is: „in het
zand liggend, kijkend naar de
sterren, kan ik mijn geluk niet
op"... Maar hoelang kan hij
nog in dat zand liggen?
Wat dat betreft is deze docu
mentaire-reeks een unieke
verzameling beelden, die
waarschijnlijk over een paar
jaar niet meer kan worden ge
maakt. Nu al laat de consump
tie-maatschappij even zijn ge
zicht zien: horloges blinken in
de zon en over de bult van een
dromedaris hangt een cassette
recorder.
Centraal in de eerste afleve
ring staat de huwelijksmarkt,
het feest van liefde en schoon
heid, die zo wonderlijk is, dat
de verbazing maar nauwelijks
te onderdrukken valt. Het is
het moment dat huwbare pu
bers zich van hun mooiste
kant laten zien. Met verf ver
hun uiterlijk tot
een kleurrijk palet, waarbij ze
onder meer de giftige inhoud
van batterijen gebruiken om
rond de ogen en mond te sme
ren. De documentaire toont
het liefdesritueel in al zijn fa
cetten, waarbij duidelijk wordt
dat bij de Wodaabe de vrouw
de man kiest, al mag de laatste
weigeren. En wie de gesprek
ken hoort („charme en uitstra
ling, daar gaat het om") moet
concluderen dat ze niet zo heel
veel verschillen van die van
ons Westerlingen.
Vorig jaar zag KRO's Nikki
Rossner, die binnenkort met
VUT gaat, een ruwe kopie van
de Wodaabe op een documen
taire-markt in Monte Carlo en
was, ondanks dat er nog geen
gesproken commentaar bij
was, zó onder de indruk dat ze
direct besloot de produktie aan
te kopen. „Ik heb hem echt
gekozen op de beelden die ik
zag. De andere twee waren
puur een gok, want die moes
ten nog worden gemonteerd.
Door mijn snelle besluit was ik
de VPRO voor. Die hebben
echt met (vriendelijk) jaloerse
blikken gekeken hoe ik deze
aankoop voor hun neus weg
kaapte".
Interpretatie
Behalve de Wodaabe bestaat
de reeks uit een aflevering
over de zee-nomaden van de
Filippijnen, waar regisseur
Francois Floquet een kijkje is
gaan nemen en een documen
taire over de Guajiros in het
noorden van Columbia waar
Francisco Norden heeft ge
filmd. Nikki: „Hoewel beden
ker Herviant druk bezig is ge
weest de programma's hun in
houd te geven, ziet de kijker
telkens de interpretatie van de
regisseur. Daarom zijn die
twee andere documentaires
heel anders gekleurd, al heb
ben ze ook die trage, dromeri
ge sfeer. Maar ja, dat past ge
woon bij het nomadenvolk.
Die worden niet opgejaagd
door een consumptie-maat
schappij. Ze hebben hun eigen
tempo".
De serie die inmiddels met
veel succes in Frankriik is uit
gezonden en naar veel landen
is verkocht, had eigenlijk uit
vier delen moeten bestaan. In
het laatste werkstuk had fil
mer Nikita Mikhailkov de lief
de voor paarden van de Mon
golen moeten belichten. Maar
terwijl Norden vorig jaar in
Columbia aan het filmen was
voor de derde aflevering,
overleed Claude Herviant tij
dens een auto-ongeluk. Mik
hailkov had weliswaar al ge
filmd op de steppen van
Mongolië, maar kon geen
overeenstemming bereiken
met de bedenker over de ma
nier waarop het script moest
worden verfilmd. En uiteinde
lijk gaf Herviants weduwe
geen toestemming, waardoor
de vierde aflevering werd af
geblazen.
HANS PIÊT
