Hoe fatsoen veranderde in collaboratie
de03FlEF
ELSEVIER
uit de weekblad]
Nieuwe kunstmaan VS gaat gammastralen onderzoeken
'N ENKELTJE
ZEVENDE HEMEL?
yenmeijer
BINNENLAND/BUITENLAND
CeidóetSouttuit
DONDERDAG 4 APRIL 1991 PAÖ[
Simons wil onnodige
röntgenfoto's tegengaan
DEN HAAG Staatssecretaris Simons (volks
gezondheid) gaat de Gezondheidsraad advies
vragen over het beperken van routinematig
röntgenonderzoek bij patiënten die moeten wor
den geopereerd. Hij zei dit gisteren bij de pre
sentatie van een brochure van de Nederlandse
Vereniging voor Radiodiagnostiek die in een op
lage van een miljoen exemplaren gratis in alle
ziekenhuizen wordt verspreid. De minister wil
ook onnodig onderzoek voorkomen door het be
schikbaar houden van eerder gemaakte rönt
genfoto's. Een voorstel daartoe zal hij opnemen
in een ..Kwaliteitsnota" die er onder meer van
uitgaat dat geen onnodige medische handelin
gen moeten worden uitgevoerd en dat „de pa
tiënt ook niet voor de vijfde keer zijn medische
geschiedenis moet hoeven uit te leggen".
Veroordeelde in IRA-proces tekent beroep aan
ROERMOND De enige veroordeel
de van de vier verdachten van de
IRA-aanslag in Roermond, de 27-jari-
ge Gerard Harte, aan wie de Roer-
mondse rechtbank dinsdag achttien
jaar gevangenisstraf oplegde, heeft
hoger beroep aangetekend tegen dit
vonnis. Dit heeft een van zijn verde
digers mevrouw mr. M. Hegeman uit
Maastricht vanmorgen meegedeeld.
De officier van justitie mr. J. Laumen, die
tegen de vier verdachten twintig jaar ge
vangenisstraf had geëist, beraadt zich nog of
hij tegen de vrijspraak voor Donna Maguire
(24), Paul Hughes (27) en Sean Hick (30) ho
ger beroep zal aantekenen.
Mr. Laumen zei inmiddels duidelijk te heb
ben ervaren dat er groot verschil bestaat
tussen de rechtssystemen in Nederland en
Groot-Brittannië. De vertegenwoordigers
van de Britse persmedia kunnen maar niet
begrijpen dat verdachten tegen wie twintig
jaar gevangenisstraf geëist wórdt, toch door
de rechtbank kunnen worden vrijgespro
ken. aldus mr. Laumen.
Evenmin begrijpen zij dat een bepaald ge
deelte van een tenlastelegging, in dit geval
het lidmaatschap van een criminele organi
satie, door de rechtbank nietig is verklaard.
„In Groot-Brittannië is het: schuldig of niet
schuldig".
Nieuw medicijn tegen
ernstige bloedontsteking
UTRECHT In Nederland komt over enige
maanden een geneesmiddel op de markt dat ernsti
ge bloedontstekingen kan voorkomen die in veel
gevallen leiden tot de dood. Het betreft het middel
Centoxin. Bij de ontwikkeling daarvan is door fa
brikant Centocor gebruik gemaakt van monoklo-
nale antilichamen. De produktie gebeurt in Leiden
en in Missouri. Het middel moet een sepsis tegen
gaan. Dat is een vaak levensbedreigende infectie
ziekte die kan leiden tot een shock. De bloeddruk
daalt dan sterk. Tot nu toe worden dan antibiotica
en bloeddrukherstellende middelen voorgeschre
ven. De infectie ontstaat als bacteriën bij verwon
dingen, operaties of bij voorbeeld chemotherapie
het lichaam binnendringen. In de EG-landen en in
de Verenigde Staten komen jaarlijks één miljoen
gevallen van sepsis voor.
BOEK OVER NEDERLAND TIJDENS DE BEZETTING
Het is een bizar decor. Een Duitse historicus, zoon van een
joodse vader die vloog bij de Luftwaffe zonder ooit een
schot te lossen, voert in het Engels een gesprek met een
Nederlandse journalist over zijn zojuist uitgekomen boek
'Bezetting en collaboratie, Nederland tijdens de
oorlogsjaren 1940-1945'. Maar het is echt gebeurd. Dr.
Gerhard Hirschfeld was deze week in Amsterdam en
legde in een hotel aan de Herengracht uit wat hij onder
collaboratie verstaat en waarom het gedrag van de
Nederlanders in oorlogstijd niet simpelweg te vangen is
onder noemer 'goed' of 'fout'.
AMSTERDAM Het be
gon er al mee dat de ou
ders van Gerhard Hirsc
hfeld (geboren in 1946)
hem elk jaar meenamen
naar Nederland, om aan
de kust de vakantie door
te brengen.
Toen hij later een land zocht
dat onderwerp kon zijn van
een studie van het gedrag van
een bevolking tijdens een be
zetting, lag de keuze voor de
hand. Hij belandde dus in Am
sterdam, waar hij direct kon
meediscussiëren „over God en
de wereld", want studenten
deden niets liever in die jaren
zestig en zeventig. „Ze vorm
den de eerste na-oorlogse ge
neratie en wilden in het reine
komen met het gedrag van
hun ouders, dat leverde felle
discussies op. Ook bij mij thuis.
Mijn vader, afkomstig uit een
protestants geworden joodse
familie, was 17 toen de oorlog
uitbrak. Hij vloog bij de Luft
waffe, maar heeft nooit een
schot hoeven lossen".
Hirschfeld deed studie bij het
Rijksinstituut voor Oorlogsdo
cumentatie, waar hij dr. L. de
Jong ontmoette, en schreef
een dissertatie die in 1984 uit
kwam onder de titel 'Fremd-
herrschaft und Kollaboration'.
Nadat hij een tijdlang werkte
op het Duits historisch insti
tuut in Londen, werd hij twee
jaar geleden benoemd tot di
recteur van de Bibliothek für
Zeitgeschichte in Stuttgart.
Deze week verscheen zijn dis
sertatie in een geactualiseerde
vertaling bij uitgeverij Gott-
mer/Becht te Haarlem.
Goed/fout- schema
Hirschfeld behoort, met Ne
derlandse vakgenoten als
Blom en Kossmann, tot de his
torici die willen ontsnappen
aan het 'goed/fout-schema'
waaraan de geschiedschrijving
van de Tweede Wereldoorlog
volgens hen is mank gegaan.
Met alle waardering die deze
historici hebben voor Lou de
Jong, ze menen dat een afstan
delijker benadering noodzake
lijk is om wetenschappelijk
recht te doen aan de werke
lijkheid van 1940 tot 1945.
Geenszins is het hun bedoeling
het kwaad van de nazi's en
hun handlangers te 'neutrali
seren', maar wel willen ze het
aandachtsveld verbreden van
de extremen (verzet versus
verraad) naar het modale.
Hirschfeld in zijn inleiding:
„Kritisch sta ik tegenover de
simplificerende tendens om de
bevolking op te delen in 'goe
de' en 'foute' Nederlanders.
Hoewel een dergelijke be
oordeling om pragmatische en
vaak van levensbelang zijnde
redenen tijdens de bezetting
zelf gerechtvaardigd kan zijn
geweest, kan zij thans niet
meer als bruikbaar gelden".
„Het leven is te gecompliceerd
om in zwart en wit te verde
len", zegt Hirschfeld, „er is
een uitgebreide grijze zone".
De grote meerderheid van het
Nederlandse volk kwam in de
oorlog niet aan verzet of ver
raad toe en trachtte zo goed en
zo kwaad als dat ging een „fat
soenlijk, ongestoord leven te
leiden". Hoe dat gedrag gede
finieerd en beoordeeld moet
worden, hangt volgens Hirsc
hfeld sterk van de omstandig
heden af. Wat in de eerste fase
van de oorlog nog aanpassing
was, werd later collaboratie en
tussen collaboratie en collabo
ratie is ook nog wel verschil.
Onomkeerbaar
„Tot 1941 was er sprake van
De meeste Nederlanders probeerden in de oorlog zo goed en zo kwaad als dat ging een normaal leven te leiden. Zij werden echter
voortdurend geconfronteerd met de aanwezigheid van de Duitse bezetter, zoals hier tijdens een fietsenrazzia bij het Rijksmuseum in
Amsterdam. Aito
FOTO: ANP
accomodatie. Colijn, de Neder
landse Unie, de vakbonden, de
topambtenaren; ze meenden
dat de Duitse overheersing als
onomkeerbaar moest worden
gezien en dat het zaak was
zich aan de omstandigheden
aan te passen om zoveel moge
lijk van de eigen doelstellin
gen overeind te houden. Maar
na 1941 veranderde het beleid
van de Duitsers. Zij gunden de
Nederlanders niet langer enige
(politieke) ruimte, vanaf nu
was het 'wie niet voor ons is, is
tegen ons'. Er trad een radica
lisering op; de keus was.nu
tussen verzet of collaboratie".
Onder die beladen term ver
staat Hirschfeld alles wat on
der de letterlijke betekenis 'sa
menwerking' valt en dat hoeft
niet per definitie negatief te
zijn, zegt hij. Het hangt af van
degenen met wie men samen
werkt. „De ambtenaar die bij
het bevolkingsregister werkt
en gegevens van de ene ru
briek na de andere overhevelt,
gaat daar gewoon mee door.
Hij wil zijn baan niet verlie
zen, want hij heeft een gezin
te onderhouden. Dat gedrag,
dat onder normale omstandig
heden alleszins fatsoenlijk is,
komt opeens in een heel ander
daglicht te staan als hem ge
vraagd wordt bij sommige na
men de 'J' van 'joods' te ver
melden". Op dat moment
wordt ook volgens Hirschfeld
een grens overschreden. Maar
hoe te denken over de man die
overdag werkt in een fabriek
waarvan de produkten voor
Duitsland bestemd zijn en 's a-
vonds een illegale krant ver
spreidt? Is hij goed? Is hij fout?
Of had hij, zoals Hannah Ah-
rend zegt, moeten gaan staken
en samen met zijn collega's het
land platleggen? Natuurlijk
had dat gevolgen gehad, er
was chaos ontstaan, anarchie.
Maar misschien waren er dan
minder dan zes miljoen joden
vermoord. „We weten het
niet", zegt Hirschfeld. „we we-
fen het gewoon niet".
Van belang is wel, aldus de
historicus, onderscheid te ma
ken tussen de wijze waarop de
Duitsers in verschillende be
zette landen het openbare le
ven bestuurden; in België bij
voorbeeld was sprake van een
Duits militair gezag, dat veel
minder geïnteresseerd was in
de onderdrukking van het
openbare leven dan het Duits
politiek gezag in Nederland.
Volgens Hirschfeld (die hier:
over deze zomer een studie zal
doen verschijnen) is dit één
van de oorzaken van het rela
tief grote aantal slachtoffers
onder de joodse Nederlanders.
De Duitse beheersing van het
openbaar bestuur, de vader
landse geografie, de onderda
nige houding van het politie
apparaat, de schrik bij de Ne
derlandse bevolking na de Fe
bruaristaking dat alles bij
elkaar speelde de Duitsers in
de kaart, aldus Hirschfeld.
STEVO AKKERMAN
CAPE CANAVERAL/
NOORDWIJK Het
Amerikaanse bureau voor
lucht- en ruimtevaarttech
niek (NASA) gaat morgen
proberen een reusachtige
kunstmaan, de voor gam-
mastralingsonderzoek ont
wikkelde GRO (Gamma-
Ray Observatory), in een
oaan om de aarde te bren
gen.
De GRO is na de vorig jaar ge
lanceerde Hubble-ruimteteles-
coop de tweede in een serie
van vier grote wetenschappe
lijke waarnemingskunstma
nen. Later in de jaren negen
tig volgen dan nog de AXAF
(voor de bestudering van rönt-
genbronnen in het heelal) en
de SIRTF (waarnemingen in
het infrarood).
De lancering van de GRO
vanuit het vrachtruim van
het ruimteveer Atlantis
vindt plaats tijdens de eerste
bemande Amerikaanse ruim-
tevlucht van dit jaar. Aanvan
kelijk was het de bedoeling dat
de Discovery al begin maart
het lanceringsseizoen zou ope
nen met aan boord instrumen
tarium voor een reeks experi
menten in het kader van het
SDI (Star Wars)-programma.
Maar die missie moest worden
uitgesteld vanwege haar
scheurtjes in luiken voor de
brandstofleidingen.
Met de bijna acht meter lange
en zeventien ton zware GRO,
waarvan ontwikkeling en
bouw ruim 1,2 miljard gulden
hebben gekost,' zal onderzoek
worden gedaan naar onzicht
bare bronnen in het heelal, die
in flitsen onvoorstelbaar grote
hoeveelheden energie uitstra
len. In onderdelen van secon
den wordt daarbij meer ener
gie geproduceerd dan waartoe
de zon gedurende enkele da
gen achtereen in staat is. Te
gen het eind van de jaren zes
tig werden dergelijke uitbar
stingen van gammastraling
voor het eerst waargenomen.
Dat gebeurde, min of meer per
ongeluk, door instrumenten
aan boord van Amerikaanse
Vela-kunstmanen, die ten doel
hadden kernproeven op aarde
te signaleren.
De gammastraling die door de
vier telescopen van de GRO
moet worden gemeten, is af
komstig van onvoorstelbaar
krachtige processen, zoals die
zich afspelen in supernova s
(geëxplodeerde reuzensterren),
neutronensterren, pulsars, ont
ploffende melkwegstelsels,
quasars en mogelijk ook zoge
naamde 'zwarte gaten'.
Massa
In die zwarte gaten is de reste
rende massa van een geëxplo
deerde superster samengebald
tot een betrekkelijk klein ob
ject met een dusdanige dicht
heid, dat zelfs zichtbaar licht
er niet meer aan kan ontsnap
pen en ook zo dicht dat elk an
der hemellichaam dat er in de
buurt komt, als het ware
wordt opgeslokt. Vandaar ook
dat een zwart gat of iets
minder extreem een neu
tronenster nog nooit recht
streeks is waargenomen. Wel
worden er indirect door hun
stralingsactiviteiten en hun in
vloed op de 'naaste omgeving'
steeds meer verschijnselen ge
signaleerd die nadrukkelijk op
de aanwezigheid van dergelij
ke objecten wijzen.
De zes tot tien jaar durende
GRO-waarnemingen zullen,
naar wordt aangenomen, ook
een belangrijke rol spelen bij
het beantwoorden van vragen
over het beginstadium van het
heelal tijdens de zogeheten
'oerknal' (waaromtrent sinds
kort overigens weer twijfel is
gerezen). En daarnaast over de
processen die zich afspelen in
het centrum van ons melk
wegstelsel en over het ont
staan van chemische elemen
ten. Eerdere waarnemingen op
dit terrein zijn in het verleden
verricht met de kleine NASA-
kunstmaan SAS-2 en de
zwaardere Europese COS-B,
maar de GRO-missie zal tien
maal nauwkeuriger resultaten
kunnen oplever en tevens een
veel uitgebreider energiege
bied bestrijken.
De VS hebben zelf drie van de
vier telescopen voor de GRO
ontwikkeld, de vierde, de
Comptel (Compton Telescope),
is een grotendeels Europees
project, waarin wordt samen
gewerkt door het Duitse Max
Planck Instituut, de natuur
kundige faculteit van de uni
versiteit van New Hampshire
(VS), Estec in Noordwijk en
het laboratorium voor ruimte
onderzoek in Leiden. Het
Leidse laboratorium heeft in
dit opzicht ook al de nodige er
varing opgedaan door partici
patie in de ESA-satelliet COS-
B.
SJOERD VAN DER WERF
SUSKEENWISKE
DE MYSTERIEUZE MIJN
c) Standaard Ultgeverl)/Wavery Productli
(ADVERTENTIE)
Koop dan snel een staatslot en wie weet kunt u zeer binnenkort wel
iw koffers pakken. U heeft nog 3 dagen voor de verkoop van deze maand
sluit. U vindt de verkoopadressen in de Gouden Gids. Wacht niet er is
immers geen mooier lot dan een staatslot.
GELUK IS NOG 3 DAGEN TE KOOP.
Muziekliefljeb -
bers opgelet! a
Nil bet voor- j
jaar is
begonnen
gaat een groot
gedeelte van ons ruime
assortiment CD's. MC's,
video 's en accessoires voor
stuntprijzen over de
toonbank. Van Pop tot
Jazz, van Klassiek tot
Heavy Metal alles is nu
superlaag geprijsd. Met
kortingen tut maar liefst
50% n Unieke kans.
maar kom snel want
op op
w. i--—- jvA.
Gevangenen spoorloos
SITTARD De vier gedeti
neerden die dinsdagavond ont
snapt zijn uit de gevangenis „De
Geerhorst" in Sittard zijn nog
spoorloos. Een woordvoerder
van het ministerie van justitie
liet weten dat de vier ontsnap
ten in leeftijd variëren van 25
tot 33 jaar en straffen uitzaten
voor overtreding van de Opi
umwet, valsemunterij en ge
weldsdelicten. Zij zouden over
twee tot vijf jaar vrijkomen.
België als
leefland
Dat België een chaotische
indruk maakt, dat kan mi
nister Eyskens zich voor
stellen. De werkelijkheid is
echter dat België een echt
leefland is. „België is een
zeldzame combinatie van
werken als Germanen en
leven als Latijnen. Dat is
een hele mooie cocktail".
NOS-directeur Ed van
Westerloo is het in elk ge
val op één punt niet met
hem eens. Hij noemt elders
de BET, de Belgische staats
omroep, een gruwel. Van
invloed van de overheid op
de televisie-programma's is
in Nederland geen sprake".
Hij ziet langzaam een BBC-
achtige droom in vervulling
gaan. „Die extreme onaf
hankelijkheid, daar droom
ik van".
De Belgische minister Mark
Eyskens van buitenlandse za
ken houdt van zijn land, zo
zegt hij in Vrij Nederland. De
chaotische indruk legt hij po
sitief uit. „U weet dat er op
dit moment in de wiskunde
een nieuwe theorie grote op
gang maakt, de chaostheorie.
Daaruit blijkt dat de chaos
vol verborgen orde zit en een
eigen esthetica heeft. Ik zou
me er met een dergelijke
boutade af kunnen maken,
maar dat zal ik niet doen.
Het is natuurlijk heel moei
lijk om dit land te kennen.
Om België door te hebben
moet je hier vijfhonderd jaar
wonen. Sinds de scheiding
van de Nederlanden in de
zestiende eeuw". En over
principes: „Boven de Moer
dijk vechten ze zich dood om
principes en hoe meer ze ero
ver ruziën, hoe minder ze de
principes toepassen". In Bel
gië gaat dat volgens Eyskens
heel anders. „Wij zeggen van
meet af aan, principes, dat is
natuurlijk mooi, maar dat
moet je niet overdrijven".
G. L Durlacher ging op zoek
naar de mede-overlevenden
van Mannerlager Birkenau
Bllb, een groep jongens in
1944 bijeengebracht. Een
weerzien na meer dan veer
tig jaar. Een fragment uit het
boek De Zoektocht: „Aan zijn
grote blauwe armnummer A-
1480 zie ik dat wij op 16 mei
1944 in hetzelfde transport
van Theresienstadt naar
Auschwitz zijn gedeporteerd.
Hij vraagt mij waarom ik het
nummer heb laten weghalen
en als ik, bijna verontschul
digend, antwoord dat ik niet
altijd outsider wilde blijven,
schudt hij bedroefd het hoofd
en zegt: „Dat nummer is geen
teken van schande, en bui
tenstaander blijven wij, wat
we ook doen".
Gina Kranendonk en Ari
Versluis fotografeerden een
jaar lang groepen vrouwen,
van het Vissersvrouwenkoor
tot boksende vrouwen. Het
doel: concurreren met het
klassieke schutterstuk. Ze ga
ven de dames ook een cijfer
voor ontvangst, verhaal en
sfeer. Helemaal onder aan de
lijst staat het Kamerbreed
Vrouweno verleg met twee
enen (ontvangst en verhaal)
en een drie (sfeer). Het was
de enige keer dat de fotogra
fen na een uur met een kil
„we vinden dat het nu klaar
moet zijn" op straat stonden.
NOS-directeur Ed van Wes
terloo zegt in Elsevier alle
vertrouwen te hebben in de
toekomst van Nederland 3,
waar NOS, VARA en VPRO
gaan uitzenden. Het zou hem
niet verbazen als er over
twee, drie jaar op dat net een
definitief einde aan de tradi
tie van de verzuiling komt.
Met de KRO had dat volgens
Van Westerloo niet gekund.
„Ik denk dat de KRO in de
toekomst weer wat katholie-
ker zal worden. Prima. Maar
bij de VARA zeggen ze: we
zijn geen socialisten meer.
Van Dam zegt zelf: „Wat heb
ik met de partij te maken? Ik
wil omroep zijn, geen spreek
buis". Als de KRO dat zou
zeggen was het afgelopen
met de katholieke omroep.
En als Van Dam het niet zou
zeggen was het afgelopen
met de VARA. Het is dus lo
gisch dat de NOS de toe
komst wil ingaan met Van
Dam".
In een interview met het
weekblad Time liet de film
acteur Gérard Depardieu
zich ontvallen dat hij als jon
getje van negen bij verkrach
tingen betrokken zou zijn ge
weest. Later verklaarde hij
dat hem woorden in de mond
zijn gelegd. Een Oscar ging
aan zijn neus voorbij. Aan
zijn imago heeft hij echter
maling. „Belangrijk is niet
het imago, maar wat je hier
binnen beleeft. Als je een
imago hebt zit je al gauw aan
het plafond. In feite is het
enige dramatische in dit
beroep dat je kunt vastlopen
in je imago". Aan P
trouwen ontbreekt hf
niet. „Kijk dat De NiP
zijn rol in Taxi Driv*]
kenlang een taxi bestP1
de straten van Ne\v*r
vind ik bespottelijk. I
een kwartier voor d^
mes achter het stuur11
ben een taxichauffeP'
vind het vreselijk op f
te lijken. Iemand die f
mand lijkt, lijkt op iep
Dat werkt veel sterkei
li
Nederlanders denkeijj1
steeds dat zij hun buitë
se talen goed beheersr
de middelbare school F
talen echter niet p(\
Dr. Koster van het Tal
trum van de Vrije Ury
teit: „In het voortgez
derwijs staan de taleni
druk. Door de grote ir
op exacte vakken als
waarden voor later j
schappelijk succes, g
leerlingen twee en in
gevallen maar één n%
taal. Frans en Duits Ijt
ze meest maar een pai
gehad, op een niveau h
mee ze nauwelijks uit dn
ten kunnen". De versck,
de culturen zorgen voce
schillende zakengespn-£
Het is daarom zaak <^i
goed te beheersen. Vcsi
ken doen met een Duir
twintig minuten vold>t
voor een Fransman &r
Italiaan moet minimaao
uur worden uitgetr^i
waarbij het roddelen er)C
retiseren, bezigheden tp
onze cultuur weinig f%t
zijn, tot lustvolle leveniij
worden verheven". -s
e
De Groene blikt terug is
verkiezingen in Al»
„Hitier was niet de eni(?r
tator die op een grote ir
steun kon bogen. Ieder?
tator die verkiezingen j
niseert, is verzekerd vaM
flink percentage. Wai
zijn altijd mensen die 'fi
dictatuur baat hebben. Cj
andere reden niet op c
positie willen of dj(
stemmen. Albanië hee0
die regel geen uitzonqg
gemaakt". En verder:e
communistische partij r
bijna een halve eeuw «4
gehad om alle geledc
van de maatschappij tem
dringen. Dat is uiterst ic
dig gebeurd. In een langj
iets meer dan drie miljofc)
woners is dat ook ni|a,
moeilijk". hi
In Polen verloopt de[ie
naar het kapitalisme iw
zaam. Een eigenaresse^^
een groentenzaak: Ika;
in Nederland gezien hoe
moet. De meeste winke
hier zijn idioten, die lfe<
nen een boutique in Itajjl
leder, daar kopen twintfe]
ke Polen een keer een ljr
een jas en dan is het ajg
pen. Wij proberen voo|e
gewone publiek te we,e
dat wil ook wel eens le,
eten. De winstmargesiit
klein, maar dat is in het te
ten ook zo". |r
Ie
ijl
In HN-magazine een ge;_
met George Tinker, d<
aan de theologische 1
school in Denver en Ine
van de Osage-stam. Me—
viering van de ontdek
van Amerika vijfhor
jaar geleden door Colui
is hij niet gelukkig. „Het
dat Columbus Amerika 1
gesticht is niet gezond
blanke Amerikanen. D
leven met een leugen,
ons Indianen is het de
ring van de volkerenmoi
Even later geeft hij u:
„Indianen geloven dat
Schepper hen op een be]
de plaats heeft neerg
Verhuizen naar een an
plek is daarom bijzo
moeilijk en sommigen
daar zelfs dood aan. Het
niet alleen om een geeste
band met het land. Je e
land ken je, je weet de he
plaatsèn, de kruiden,
planten waarvan je ee(
een nieuwe omgeving b(
afgesneden van die kennl
er is ook een breuk iij
godsdienstige beleving,
kun je een plechtigheid I
den zonder het land te
nen?"
Cees Egas, oud-staatsseci
ris van CRM en ijveraar M
de belangen van bejaaiH
waarschuwt mensen die^—
pensioen gaan. „Blijf uil
vingers van je kinderen.]
houden teveel van je enL
geneigd je te redden en tdp
tuttelen. Met de beste bal?!!
lingen, maar het is slechte-
blijf uit de handen vaij^
dokters, want die md^
mensen gezond houden.
menen dat zij dat kunnen]
jullie denken dat de dok»
gezond kan houden,
niet waar, dus probeer zol
mogelijk daar uit de buu
blijven". Bejaardenhui
kunnen van hem weg.
zijn te veel semi-verpleeg|
geworden. We hebben liL.
dat er goede flatwoniic
worden gebouwd voor or€
ren. Of seniorwoningen y®
men zo lang mogelijk
standig kan blijven wofls
ook in een rolstoel". sc
FONS VAN iff
