Een schrijvend leven in
dienst van onderdrukten
GRAHAM GREENE:
Moderne
Iphigeneia
kan niet
overtuigen
Michael van den Berg
moet één set zwoegen
WAAROM ZOU JE MEER VOOR EEN AUTO BETALEN?
KUNST/RTV SPORT LEIDEN
£eidóc Souocmt
DONDERDAG 4 APRIL 1991 PAGINA 13-
Laatjes Dali's Venus gestolen
i BRUSSEL De 'Venus aux Tiroirs', een bronzen
beeldje van Salvador Dali dat in een Brusselse gale
rie tentoongesteld is, mist sinds het afgelopen week
einde twee schuiflaatjes. Dit is gisteren bekendge
maakt.
Het kunstwerk is een volmaakte imitatie van de klassieke
Venus van Milo, maar op de plaats van de borsten, de taille,
de buik en de linkerknie van het vrouwebeeld zitten kleine
schuiflaatjes. Twee van die op zichzelf waardeloze maar ge
makkelijk mee te nemen laatjes zijn verdwenen. Het 98 cen
timeter grote bronzen beeldje dateert uit 1964 en heeft een
geschatte waarde van bijna twee miljoen gulden. Het maakte
deel uit van een expositie van zo'n 31 beeldjes en 400 litho's
van de in januari 1989 overleden Spaanse kunstenaar, die ei
gendom zijn van de Stratton-stichting uit Genève. De organi
satoren van de expositie hebben de dieven opgeroepen de
laatjes terug te brengen maar tot nu toe zonder succes. Venus van Salvador Dali.
Theaterfestival
AMSTERDAM Dit jaar
wordt voor de tweede achter
eenvolgende keer het Interna
tionaal Theaterschool Festival
in Amsterdam gehouden, van
17 tot en met 29 juni. Het is
een initiatief van de Theater
school Amsterdam in samen
werking met de theater Fras-
cati, De Brakke Grond en De
Engelenbak. Een van de doel
stellingen van het festival is
naast de presentatie van afstu-
deerprodukties aan het thea
terpubliek en vakgenoten, een
uitwisseling van vakkennis en
ideeën op gang te brengen tus
sen docenten en studenten van
de verschillende theaterscho
len in de wereld.
Leerstoel voor Architectuur
aan het Berlage Instituut
AMSTERDAM Er komt voor een periode van tenminste drie
jaar een zogeheten VSB Leerstoel Archtectuur aan het Berlage
Instituut in Amsterdam. Wie de leerstoel, die financieel mogelijk
wordt gemaakt door de Stichting VSB Fonds, mag gaan bezetten
is nog niet bekend. Zeker is wel dat het een internationale fi
guur wordt, die zorg kan dragen voor de continuïteit van het
Instituut. Het Instituut wordt op 9 april officieel geopend door
minister D'Ancona van cultuur. Doel van het Berlage Instituut
is volgens prof.ir. H. Hertzberger -architect, stedebouwkundige
en decaan aan het Berlage Instituut- om uit te groeien tot een
„center of exellence" op het gebied van de architectuur, de ste-
debouwkunde en de landschaparchitectuur. Binnenlandse en
buitenlandse gastdocenten zullen voor één project of één trimes
ter worden uitgenodigd. In totaal worden zestien deelnemers
voor een periode van maximaal twee jaar, na een strenge selec
tie tot de opleiding toegelaten. Jaarlijkse kosten 12.000 gulden.
LONDEN „Het leven
dient met enig gevaar ver
bonden te zijn. Dat is het
kruid des levens". Het
mag opmérkelijk heten
dat Graham Greene, de
gisteren op 86-jarige leef
tijd overleden schrijver,
ondanks dit vol overtui
ging in de praktijk ge
brachte motto in alle rust
aan een doodgewone ziek
te overleed.
Greene, volgens velen de
grootste Engelstalige roman
schrijver van deze eeuw, flirt
te een leven lang met de dood,
al van jongs af aan. Op zes
tienjarige leefijd al speelde hij
Russisch roulette, het dodelij
ke spel waarbij zich in de zes
kamers van een revolver één
kogel bevindt. Een probaat
middel tegen dodelijke verve
ling, noemde hij het. Toen hij
er later tegen Fidel Castro
over sprak, kwam die er na
enig gereken achter dat het
niet kon kloppen: Greene had
allang dood moeten zijn.
Het was tekenend voor de le-
I venshouding van Greene, die
i in zijn lange arbeidzame leven
juist al die plekken op de aard
bol opzocht waar dat leven ge
vaar liep, en die zijn ervarin
gen aldaar gebruikte voor zijn
boeken. Greene ging naar
Vietnam, naar de Mau-Mau-
opstand in Kenia, naar Nicara
gua, was in Spanje ten tijde
van de burgeroorlog, in het
Haïti van Papa Doe. Hij kwam
er altijd weg zonder enig
schrammetje. Zijn biograaf
Norman Sherry, nu al meer
dan achttien jaar bezig in de
voetsporen van de schrijver te
treden, schoot er bijna het le
ven in toen hij een levensge
vaarlijke ziekte opliep in Para
guay, maar Greene leek te be
schikken over een onvermoei
bare beschermengel. Hetgeen
Greene ooit spijtig deed op
merken dat zijn biograaf ge
vaarlijker leefde dan hij ooit
had gedaan.
De resultaten van al die bezoe
ken aan die landen waren te
rug te vinden in een omvang
rijk oeuvre aan romans en
verhalen, die in een oplage
van twintig miljoen exempla
ren en in 27 talen hun weg
naar de lezer vonden. Boeken
waarin Greene altijd partij
koos voor de underdog, de
verdrukten, in een vaak chao
tische maatschappij. Greene
was communist, had althans
communistische sympathieën,
en was daarnaast katholiek.
Het zijn twee kwalificaties die
een sleutelrol spelen in de vele
beschouwingen die al voor zijn
dood over zijn werk en leven
verschenen. Al was het maar
door zijn bekentenis ooit zes
weken lid te zijn geweest van
de communistische partij, die
hem vanaf 1954 tot persona-
non-grata bestempelde in
Amerika, het door hem zo be
kritiseerde land. Of door zijn
felle provocaties ten opzichte
van de moederkerk, die hij on
der meer de rigide houding
ten opzichte van geboortebe
perking verweet. Greene be
schouwde zichzelf als een 'ka
tholieke agnosticus', een term
die zijn eigen twijfel ten op
zichte van zowel geloof als
kerk moest uitdrukken. En
juist die twijfel, zo menselijk,
hield hem bezig; de kerk, die
die twijfel niet kent, werd al
leen daarom al door hem niet
helemaal serieus genomen, zo
leek het. Maar Greene ging
wel op audiëntie bij zowel
Paus Pius XII en Paulus VI;
zijn prachtige roman 'The Po
wer and the Glory', over de
Mexicaanse whisky-priester
Pro, had dan niet de toets der
kritiek van de Vaticaanse con
gregatie voor de geloofsleer
kunnen doorstaan, zijn boeken
werden ook gelezen in Rome,
zelfs door pausen.
Schrijven was voor Greene
een noodzaak. „Telkens wan
neer het een poosje geleden is
dat ik nog een boek heb ge
schreven", zei hij, „voel ik mij
niet lekker. Het is net of ik
dan geplaagd word door een
ongemakkelijke steenpuist, die
alsmaar groter wordt, tot hij
eindelijk openbarst. Dat ver
oorzaakt een hele opluchting,
want dan begin je weer te
schrijven", zei hij ooit in een
interview met deze krant.
„Om het even welke roman is
een nerveuze speurtocht van
zijn auteur", ging hij aarzelend
verder. „Doorgaans probeert
die zijn eigen karakter te door
gronden Hij betracht niets an
ders dan innerlijke vrede, hoe
wel het schrijven van een
boek beslist geen vreedzame
manier is om tot rust te ko-
Moraal
Volgens critici poogde Greene
zijn romans een moraal mee te
geven. De schrijver zou erop
uit zijn geweest de mensheid,
die naar zijn overtuiging werd
geplaagd door frustatie en
wanhoop, enige hoop te bie
den Greene zelf beschouwde
het merendeel van zijn romans
slechts als puur vermaak voor
de lezers.
Het vakmanschap waarmee
Greene karakters kon neerzet
ten en sfeer kon scheppen le
verde hem de meeste bewon
dering op. In zijn boeken ver
vlocht hij elementen uit de
spionage-thriller met ingre
diënten uit het psychologisch
drama, waarin de held zich be
wust is van zijn zonden en
daardoor kwijtschelding kan
verwerven. Voor miljoenen le
zers was Greene's naam syno
niem aan actie, intrige, span
ning en mysterie. De schrijver
zelf was niet zo overtuigd van
zijn eigen talent en schreef
zijn succes eerder toe aan ge
duld en hard werken. Hij
noemde schrijven eens „een
manier om vrede te vinden, al
is het proces van het schrijven
erg onvreedzaam".
Greene bracht gewoonlijk
maanden op een lokatie door
waarover hij wilde schrijven.
Hij stelde dan nauwgezet de
karakters van zijn kleurrijke
romanfiguren samen en liet ze
avonturen beleven die hij zelf
nooit had meegemaakt. In zijn
in 1971 verschenen autobio
grafie 'Ways of Escape' zei
Greene dat hij bijna evenveel
tijd met denkbeeldige figuren
heeft doorgebracht als met
echte mensen.
Graham Greene werd op 2 ok
tober 1904 geboren in het En
gelse Berkhamsted. Zijn vader,
Charles Henry Greene, was
directeur van de Berkhamsted
School, een van de meest pres
tigieuze Britse kostscholen
voor jongens. Met zijn broer
Hugh, die later de BBC zou
gaan leiden, werd Graham op
Berkhamsted opgevoed en la
ter naar de universiteit van
Oxford gestuurd. Op zijn zes
tiende werd hij, na een tijdje
van school te zijn weggeble
ven, naar een psychiater ge
stuurd om in psychoanalyse te
gaan.
The Times
In 1926 kreeg Graham Greene
zijn eerste baantje als kopijle
zer bij het dagblad The Times
in Londen. Daar hield hij het
vier jaar vol. Tijdens de Twee
de Wereldoorlog werkte hij
voor de Britse geheime dienst,
waar hij onder meer Kim
Philby ontmoette, de Britse
dubbelspion met wie hij ook
na diens vlucht naar Moskou
bevriend bleef. Greene's boek
The Human Factor' ging deels
over die kwestie.
Greene koos al vroeg voor een
carrière als schrijver. In 1925
kwam zijn eerste roman uit,
Babbling April. Internationaal
brak hij door in 1932 met
Stamboul Train, dat in de VS
werd uitgegeven als Orient
Express. In totaal zou Greene
24 romans, zeven toneelstuk
ken, vijf filmscripts en een
aantal essays en kinderboeken
publiceren. Zijn autobiografie
omvatte twee delen.
Belangrijke thema's in zijn
boeken zijn overspel en gods
dienst. Op zijn 22e bekeerde
Greene zich tot het katholicis
me, wat ondermeer naar vo
ren komt in het toneelstuk
'The Living Room' uit 1953,
waarin een 20-jarige katholie
ke vrouw een relatie heeft met
een getrouwde protestantse
man. Greene's andere passie
was de politiek. Sommige van
zijn meest succesvolle romans
hadden een politieke onder
toon. Zo stelt 'The Quiet Ame
rican' uit 1956 de botheid aan
de kaak van Amerikaanse
functionarissen die de inter
ventie in Vietnam voorbereid
den.
In 1982 veroorzaakte Greene
een schandaal met het pamflet
'J'Accuse: the dark side of
Nice', naar Emile Zola, waarin
hij beweerde dat hoge politici
en politiefunctionarissen in
Frankrijk de corruptie en de
georganiseerde misdaad de
hand boven het hoofd hielden.
Het pamflet kreeg een ver
schijningsverbod, terwijl Gree
ne diverse malen met de dood
werd bedreigd. Greene conclu
deerde daaruit dat de aan
klacht zijn werk had gedaan.
De boete wegens laster, waar
toe hij werd veroordeeld, kon
daar geen afbreuk aan doen.
Geen Nobelprijs
Hoewel het oeuvre van Gree
ne indrukwekkend is, won hij
nooit de Nobelprijs voor de li
teratuur. Vrienden droegen
hem tevergeefs enkele malen
voor. „Over mijn lijk", zou de
Zweedse schrijver en Nobel-
jurylid Arthur Lundkvist in
1983 hebben gezegd op de
vraag of Greene ooit in aan
merking zou komen.
In feite maakte het niet zoveel
uit. Greene beschouwde de
prijs zelf als „een grote loterij
met honderden kanshebbers".
En hij ging niet bepaald ge
bukt onder een depressie dat
hij de prijs niet kreeg. Daar
voor had zijn schrijvend leven
te veel zin. In 'The Comedi
ans', dat zich afspeelt in Haïti,
laat Greene de ik-figuur zeg
gen: „Het leven was een ko
medie, niet de tragedie waarop
ik was voorbereid".
KOOS VAN WEES
Theater van het Ooaten: 'Iphigeneia
in Tauris' van Johann
Wolfgang Goethe. Vertaling: Marcel
Otten. Regie: Charlotte Kleiat. De
cor/kostuums: Kay Anthony. Licht:
Gerard Voskuilen. Met Camilla
Braaksma, Eric van der Donk, Carl
Ridders, Michael Pas, Alexander van
Heteren. Gisteren gezien in de Ko
ninklijke Schouwburg. Herhaling 26
april in Leidse Schouwburg.
En toch klopt het niet. De ge
dachte van Theater van het
Oosten is geloofwaardig. Goe
the indachtig past het gezel
schap diens Griekse tragedie
'Iphigeneia in Tauris' aan aan
deze tijd. De vrouw verzet zich
tegen mannengeweld, met
puurheid, eerlijkheid en intuï
tie. Had Charlotte Kleist maar
een authentieke Goethe gere
gisseerd. Iphigeneia moest aan
de Griekse goden worden ge
offerd, opdat haar vader Aga
memnon de wind uit de goede
hoek zou krijgen om Troje te
bevechten. Op het laatste mo
ment verwisselt godin Diana
haar met een dier en sluit haar
op in een tempel in Taurië,
waar zij alle vreemdelingen
moet offeren. Iphigeneia weet
de stemming daar zo te ver
zachten, dat er niet meer zo
fanatiek wordt gedood. Tot het
getij keert, net als haar broer
Orestes, gevlucht, in Taurië te
rechtkomt. Een moderne witte
schuin aflopende offertafel is
de speelvloer waarop het dra
ma zich ontvouwt. De Tauri-
sche koning ziet eruit als een
kruising tussen Don Corleone
en Fred Kaps, diens hulpje
Arkas als een potsierlijke
clown. Daar kan Iphigeneia
haar rechtschapenheid botvie
ren op haar broer en diens
vriend Pylades. Zij manen
haar tot vluchten zonder af
scheid, zij wil koning Thoas
nog even tot inkeer brengen.
Jammer dat Camilla Braaks
ma Iphigeneia moest spelen als
een naïef nonnetje, dat alle re
aliteitszin van de hedendaagse
vrouwen moet ontberen. En
spraken de acteurs dan maar
hun tekst, zoals Goethe die
had geschreven. Maar nee, dat
moet dan juist weer modern,
na een proloog met ingeblikt
applaus, waarin acteur Mi
chael Pas even de gevierde
conferencier speelt en wat er
gaat gebeuren vol spot voor
draagt.
Wat eigenlijk erger is, is dat
goede acteurs als Carl Ridders,
Eric van der Donk en Alexan
der van Heteren in een drama
staan, dat de verongelijktheid
heeft ingebouwd. Want let
wel, wie niet blindelings de
zijde van deze „moderne" Ip
higeneia kiest, deugt vast niet.
Terwijl die van Goethe eigen
lijk, want voor die tijd wel ac
ceptabel, heel geloofwaardig
is.
PETER SNEL
LEIDEN Michael van
den Berg had het vooraf
goed aangevoeld. De Kou-
dekerker voorzag grote
problemen met zijn tegen
stander in de eerste ronde
van het hoofdschema van
het Noorlander Paastoer-
nooi, de Eindhovenaar
Martijn Magendans. „Let
maar op, als die Magen
dans zijn dag heeft kan hij
alles". Die dag duurde
voor Magendans gelukkig
voor Van den Berg maar
één set. Een set waarin de
opportunistische Magen
dans de meest onwaar
schijnlijke ballen van het
racket liet vertrekken.
Van den Berg, al wat ge
wend in het tennis op na
tionaal niveau, liet Ma
gendans uitrazen en won
die eerste set in de tiebre
ak.
In de tweede set liet Van den
Berg zien welke ambities hij
dit seizoen koestert. Geconcen
treerd speelde hij Magendans
volledig weg waarbij hij de
sympathieke Eindhovenaar
geen enkele game meer gunde.
Die overwinning betekent
sportprogramma
VOETBAL
AFDELING LEIDEN:
Zaterdag: Valken '68 - SVOW, Alphia
- HVZ, Sleutels - Lugdunum, GWS -
Woubrugge, Abbenes - LSVV, MVKV
- Koudekerk.
Zondag: VNL- UDO, Rijnland - Teylln-
gen, Stompwljkse Boys - Bernardus,
ASC - MMO, VNA - VTL,
KORFBAL:
Zaterdag: TOP - KVS, Pernix - IJssel-
vogels, Merwede - Fiks, Thor - Tem
po, Velocitas - Reeuwijk.
Zondag: Roda - Hdes Pacta, Ons Ei
bernest - De Dai lalden, De Algemene
- Zuiderkwartier, GKV - KNS, Cresen-
do - ODO.
voor de lange oud-RIO-leer-
ling de eerste stap op weg naar
een mogelijke eindzege van
het toernooi op Unicum. En
naar de zo broodnodige cen
tjes. In overleg met zijn trainer
Berry Janse heeft Van den
Berg namelijk het plan opge
vat om dit seizoen met name
hard-court toernooien te spe
len. „Die toernooien worden
echter deze zomer slechts in
Mexico gehouden en alleen
een ticket daar naar toe al,
kost mij een vermogen. Dus
alles wat ik nu binnenhaal is
meegenomen. Of ik daarmee
in Mexico geraak weet ik niet,
maar de start is er".
De keus voor die oppervlakte
heeft Van den Berg gemaakt,
omdat hij er toch wel van
overtuigd is dat er meer uit
zijn talenten gehaald kan wor
den dan er tot nu toe uitgeko
men is. „Met mijn lengte zou
ik veel meer service-volley
moeten spelen, maar op gravel
is zo'n spelletje nu eenmaal
niet vaak winnend. Als ik kijk
naar de opmars van Jan Sie-
merink, die bewust de snellere
baan opzoekt, dan besef ik dat
ik die weg ook moet gaan. Niet
dat ik nu direct de wereldtop
zal bereiken, maar ik voel dat
ik verder kan reiken dan mijn
34e plaats op de nationale
ranglijst". Dat idee is mede in
gegeven door het feit dat Van
den Berg in de afgelopen win
ter zijn eerste ATP-punten
won in een toernooi in Joego
slavië en in Hengelo interna
tionale topper Pimek eronder
hield.
Van den Berg is wellicht onbe
doeld mede de oorzaak van de
progressie die Unicummer
Wouter van der Heyde nu
doormaakt. In de winter heb
ben de beide Leidse regio-spe
lers veelvuldig de trainings-
baan met elkaar betreden, wat
op Van der Heyde zichtbaar
een heilzame uitwerking heeft
gehad. Van der Heyde, vorig
jaar nog de bepalende factor in
de promotie van het derde
team van Unicum en voor de
aankomende competitie goed
genoeg bevonden om het
hoofdklasseteam van de orga
niserende vereniging te bevol
ken, wilde aantonen dat de
Unicum-keuzeheren het aan
het rechte eind hadden. De
derdejaars psychologie-student
slaagde met vlag en wimpel.
Tegen Maarten de Bruyne, de
„lucky loser" uit de kwalifica
tie (zijn eigenlijke tegenstan
der Jeroen van de Heuvel was
in een file terechtgekomen en
daardoor te laat op Unicum
gearriveerd), speelde Van der
Heyde een gedegen spelletje
wat hem een 4-6, 6-2, 6-4 zege
opleverde.
Zijn maatje in het eerste, Mar
tijn Krans, redde het niet. Te
gen qualifier Daniël de Jonge
had Krans wel kansen op
(tweede) setwinst, maar een
gemiste volley op 5-4 30 gelijk
deed Krans ineenstorten: 2-6,
6-7. Tweede-teamspeler Erik
Michael van den
Berg had het niet
gemakkelijk te
gen Martijn Ma
gendans.
Bakker bakte er helemaal
niets van. Bakker verloor
straight van Huib Troost. Hil-
legommer Marco van Trigt
was wel dichtbij rondewinst.
Van Trigt, die het hoofdtoer
nooi binnenkwam via een zege
Maarten de Bruyne, verloor
nipt van eersteklasser Joep
Hofman: 6-7, 7-6, 6-4.
Van de geplaatste spelers heeft
alleen Mike Oosterveen (5) de
eerste ronde niet overleefd.
Oosterveen dolf met maar
liefst 6-2, 6-0 het onderspit te
gen Wim Groeneveld. Voor
Groeneveld een onbegrijpelij
ke zege: „Hij heeft in de win
ter heel veel uren gemaakt en
ik heb slechts les staan geven.
Bovendien was dit voor mij de
eerste wedstrijd die ik speelde
na een half jaar. Dan mag ik
eigenlijk niet winnen". De fa
voriet, Freddie Sauer, speelde
zich warm en won in drie sets
van Tom Thomas.
ARNOLD VAN DER CAPEL-
LEN
Als je al voor fl 14.975,- kunt beschikken over 'n
betrouwbare en veilige auto die bovendien veel ruimte,
luxe en comfort biedt, dan lijkt er iets niet te kloppen.
Als die auto dan ook nog een laag benzineverbruik,
'n lange levensduur en standaard héél veel
extra accessoires heeft, lijkt er toch iets
mis te zijn met de prijs!
Brengt u nu 'ns een bezoek
aan uw LADA-dealer. Daarkjnt u
de LADA Samara, stukje voor stukje, onder de loep
nemen. U zult dan ontdekken dat alle stukjes passen en
haarfijn op elkaar zijn afgestemd. En dat er met de
Samara niets mis is. Helemaal niets! Nou ja, alleen die
lage prijs is inderdaad niet op z'n plaats.
Prijzen inct. BTW en katalysator, excl. afleveringskosten en ML-behandeling. Gremi auto-import bv, Osloweg 2.9723 BL Groningen. Tel. 050 -18 3121.
LEIDEN AUTOBEDRIJF VAN HAASTEREN B.V., POTGIETERLAAN 32, TEL. 071 - 310800
NOORDW1JKERHOUT AUTOBEDRIJF A. KLEVERLAAN, DE VLASHOVEN 8, TEL. 02523 - 73724
Graham Greene.
FOTO: AP
