aclav Havel rekent op
'ederlandse ondernemers
e;tselem: Palestijnse
^Lvangenen mishandeld
[AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
VN verontrust over grote aantal
Iraakse vluchtelingen in Iran
'ACNLAND
QtideaQowuvnt
VRIJDAG 22 MAART 1991 PAGINA 5
ggoslavische leiders
rei over crisistop
irg(^DO Het enige waar de leiders van Joegos-
reis republieken het gisteren over eens zijn ge-
s dat er volgende week een top moet komen
vr€ gen het land te behoeden voor uiteenvallen en
t r( rlog. Franjo Tudjman, president van de repu-
tuu oatië, zei na afloop van het beraad te verwach-
een serie van deze toppen zal komen en dat
opjvolgende week in Kroatië wordt gehouden,
der emde geen datum. In het beraad ontbraken al-
tegenwoordigers van de kleinste republiek,
deigr°. en van door Servië onder zijn bestuur
d autonome provincie Kosovo. Volgens Tudjman
na. feer van het beraad zeer vreemd. „Er was veel
e geweld en openlijke ruzie". Het voornaamste
oki i onenigheid was de rol van het leger. „Anders
jai de discussie, of liever het gevecht, was zeer
wo verre van diplomatiek".
Advies: Nederlanders
weg uit Etiopië
DEN HAAG Het ministerie
van buitenlandse zaken heeft ge
zinsleden van ambassadeperso
neel in Etiopië geadviseerd naar
Nederland terug te keren in ver
band met de burgeroorlog. Begin
deze week liet het ministerie een
algemeen reisadvies uitgaan,
waarin Nederlanders aangeraden
wordt niet naar Etiopië te gaan
als daar geen dringende reden
voor is. Mensen die nu in Etiopië
verblijven maar daar niet strikt
nodig zijn, wordt aangeraden het
land te verlaten. Op dit moment
verblijven enige tientallen Ne
derlanders in het Afrikaanse
land
Smartegeld voor
Zes van Birmingham
LONDEN De Zes van Birmingham krij
gen van de Britse regering een financiële
schadeloosstelling voor de ruim 15 jaar die
zij ten onrechte in de gevangenis hebben
doorgebracht. Het ministerie van binnen
landse zaken heeft de advocaten van de zes
daar gisteren van in kennis gesteld. Over
de hoogte van het bedrag wilde een woord
voerster van het ministerie nog geen mede
delingen doen. De zes werden in 1974 ver
oordeeld wegens bomaanslagen op twee
pubs in Birmingham. Verleden week wer
den zij na ruim 15 jaar in de cel te hebben
doorgebracht in vrijheid gesteld op grond
van de uitspraak van een hof van beroep,
dat zij met ontoereikend bewijs waren ver
oordeeld.
Drie doden bij
herdenking
Sharpeville
JOHANNESBURG Drie
Zuidafrikanen zijn gisteren
doodgeschoten in het zwarte
woonoord Tembisa bij Johan
nesburg. De schietpartijen
vonden plaats tegen de achter
grond van wilde stakingen en
protestacties door heel Zuid-
Afrika ter herdenking van het
bloedbad op 21 maart 1960 in
het zwarte woonoord Sharpe
ville, waar de politie destijds
69 zwarten doodschoot die de
monstreerden tegen de apart
heid.
HAVEL NOMINEERT
BURMAANSE
VOOR NOBELPRIJS
DEN HAAG/BANGKOK President Va
clav Havel van Tsjechoslowakije heeft de
gevangen gezette Burmaanse oppositieleid
ster Aung San Suu Kyi voorgedragen voor
de Nobel vredesprijs dit jaar. Volgens een in
Bangkok gepubliceerde brief van Havel
aan het Nobelprijscomité is de activiste het
symbool van een brede beweging voor bur-
gervrijheden en mensenrechten in Burma.
Intussen oefent de militaire regering in
Burma grote druk uit op de verzamelde op
positie en eist de junta van het uitvoerend
comité van de Nationale Bond voor Demo
cratie (NLD) dat het Aung Sang Suu Kyi
uit de partij zet.
Weduwe slachtoffer
IRA neergeschoten
LONDONDERRY Een civiele werk
neemster van het politiehoofdkwartier in
het Noordierse Londonderry is gisteravond
beschoten terwijl ze met haar auto voor een
verkeerslicht stond te wachten. De vrouw
werd ernstig gewond in het ziekenhuis op
genomen. Volgens de politie werd Margaret
Cooke van dichtbij meerdere keren door
kogels geraakt. Zij werd aangevallen door
zes gemaskerde mannen, die zich in een
cafe hadden verschanst en de aanwezigen
hadden gegijzeld. De aanslag vond op korte
afstand van het politiehoofdkwartier plaats.
Cooke is de weduwe van politiesergeant
Tom Cooke, die in april 1987 in London
derry door het Ierse Republikeinse Leger
(IRA) werd doodgeschoten.
^verkwikkelijke ingreep
e3lAAG Vaclav Havel zelf zal het on-
jrp vast niet hebben aangesneden toen hij
»n met minister Van den Broek van bui-
idse zaken aan tafel zat voor een werk-
.v, daar is hij veel te mild voor. Maar ook al
>er niet over gesproken, de onverkwikke-
Van Van den Broek in de gang
en|ken rond de toekenning van de Erasmus-
'de[an Havel in 1986 hangt onvermijdelijk in
ge<ht als de twee mannen elkaar ontmoeten.
jnister heeft zich er al herhaaldelijk over
neigd dat de affaire telkens weer wordt op-
aapld en zal wat dat betreft het bezoek van
met enige zorg hebben zien aankomen.
Iwfas in 1986, in de tijd dat Havel nog een
ovjlgde dissident was, dat de stichting Prae-
Erasmianum besloot de Erasmusprijs toe
aan Charta '77. Minister Van den
lnj maakte daar bezwaar tegen. Vanwege de
jJckenheid van het koninklijk huis (prins
iard is regent van de stichting, de konin-
"uuoont de prijsuitreiking bij), achtte hij
lts]
de toekenning van de prijs aan een verboden
organisatie in een land waarmee Nederland di
plomatieke relaties onderhield te riskant. Kon
de prijs niet aan een persoon worden gegeven?
Dat leek hem beter. De stichting ging schoor
voetend akkoord en koos voor Vaclav Havel.
Maar daarmee was deze verdrietige geschiede
nis nog niet ten einde. Havel schreef een dank
woord (dat hij overigens niet zelf kon uitspre
ken) waarin hij zei de prijs te zien als een eer
bewijs voor Charta '77. Daarmee was Van den
Broek terug bij af. De minister accepteerde dat
niet en liet via via aan Havel verzoeken de ge
wraakte passages te schrappen. Toen de Twee
de Kamer hier lucht van kreeg, was het protest
niet van de lucht: hoe kon Van den Broek uit
gerekend een man als Havel aan censuur on
derwerpen? De minister sputterde nog tegen,
maar legde zich neer bij het onvermijdelijke:
Vaclav Havel, in Tsjechoslowakije monddood
gemaakt, mocht in Nederland vrijuit spreken.
DEN HAAG Op de eer
ste dag van zijn bezoek
aan ons land heeft de
Tsjechische president Vó-
clav Havel gisteren een
dringend beroep gedaan
op Nederlandse onderne
mers niet te wachten met
investeren in zijn land.
„Wij rekenen op u", zei
Havel tijdens een ontmoe
ting met de top van het
Nederlandse bedrijfsleven
in Den Haag.
Eerder op de dag had Havel in
Brussel gezegd dat economi
sche samenwerking noodzake
lijk is voor de stabiliteit in
Tsjechoslowakije en daarmee
voor de veiligheid van heel
Europa. „Toen u militair be
dreigd werd, investeerde u in
wapens. Nu staan de tanks
niet meer op u gericht, maar
dreigt er een economische cha
os die voor het Westen even
gevaarlijk is als vroeger de
tanks. Daarvoor mag men niet
onverschillig zijn".
Dat hij buitenlandse investe
ringen van levensbelang acht
voor zijn land, bewees presi
dent Havel door gisteren di
rect na zijn ontmoeting met
premier Lubbers en de minis
ters Van den Broek (buiten
landse zaken), Kok (financiën)
en Bukman (landbouw) naar
het Haagse Promenadehotel te
vertrekken om daar een door
de werkgeversorganisaties
VNO en NCW geselecteerd
publiek toe te spreken. Hij be
nutte de gelegenheid door de
economische moeilijkheden
waar Tsjechoslowakije voor
staat te schilderen en aan te
geven welke kansen er liggen
voor Nederlandse onderne
mers. „Nog meer dan in ande
re landen van het voormalige
Oostblok was in Tsjechoslowa
kije de economie genationali
seerd. Alles was van iedereen
en dus van niemand. Dat we
daar een eind aan maken is
een proces zonder weerga. De
transformatie van een totali
taire economie valt nergens
Lunch op het Catshuis.'Premier I
mee te vergelijken". Boven
dien, zo zei de president-schrij
ver, zijn de omstandigheden
voor zo'n operatie „bijzonder
ongunstig": de gemeenschap
pelijke markt die Oost-Europa
vroeger vormde, is ingestort,
nieuwe, veeleisende markten
moeten nog veroverd worden.
Afgelopen januari heeft
Tsjechoslowakije daar een se
rieus begin mee gemaakt en
inmiddels, zo zei Havel, zijn de
belangrijkste wettelijke maat
regelen genomen. Op grond
daarvan worden nu „elke za
terdag en zondag veilingen ge
houden waarop kleine bedrij
ven worden verkocht, wordt
door de communisten ont
vreemd bezit teruggegeven
aan rechtmatige eigenaren en
worden alle grote bedrijven
stap voor stap geprivatiseerd".
Voor buitenlandse investeer
ders biedt dat alle mogelijkhe
den, aldus Havel, die bij wijze
van voorbeeld wees op de sa
menwerking tussen Volkswa
gen en Skoda. „Samenwerking
is niet alleen nuttig voor ons,
maar ook voor onze partners".
Folder
Ahold-topman Van Dun, die
in de wandelgangen een folder
van de 'Praha agentura Ahol-
du' ronddeelde, liet zich wat
minder enthousiast uit en
vroeg de Tsjechische president
of de voorwaarden waaronder
de privatisering plaatsheeft
buitenlandse investeerders
niet al te zeer frustreert.
Ahold probeert al lange tijd
voet aan de grond te krijgen in
Tsjechoslowakije, maar stuit
daarbij op allerlei moeilijkhe
den. Vooral het feit dat bui
tenlanders pas in een tweede
veilronde mogen bieden op te
privatiseren bedrijven, speelt
de Nederlandse kruidenier
parten. Havel kon Ahold op
dit punt weinig troost bieden
en er bleef Van Dun niet veel
meer over dan te constateren
dat investeren in Tsjechoslo
wakije vooral investeren is in
de toekomst, niet in het heden.
Meer succes had een woord
voerder van DAF, die zich af
vroeg wat een buitenlandse in
vesteerder aan moest met het
oude, verstarde management
van veel Tsjechische bedrij
ven. „In geen geval moet dat
management gehandhaafd
worden", zei de met Havel
meegereisde minister van bui
tenlandse handel, Baksay.
„Een nieuwe eigenaar heeft
ook alle recht om dat te eisen".
Baksay tekende gisteren met
staatssecretaris Van Rooy (eco
nomische zaken) een 'investe-
ringsbeschermingsovereen-
komst'. Dat verschaft Neder
landse ondernemers de nodige
garanties als ze zaken doen
met Tsjechoslowakije. Mis
schien helpt dat hen over de
drempel die ook Frans An-
driessen, Europees Commissa
ris voor buitenlandse zaken,
trachtte weg te nemen. „Wij
moeten investeren in de toe
komst van Oost-Europa", al
dus Andriessen. „Dat is onze
gezamenlijke verantwoorde
lijkheid, maar ook ons geza
menlijk belang. Zonder om
vangrijk particulier initiatief is
de hele omschakeling in Oost-
Europa gedoemd te misluk
ken. Wij in het Westen en zij
in het Oosten verwachten dat
u deze taak ook inderdaad zult
vervullen".
STEVO AKKERMAN
sche mensenrechten-
heeft de Israë-
Brse geheime dienst er
fj en gisteren versche
rapport van beschul-
iej Palestijnse gevange-
mishandelen en ge-
jgd om een onafhan-
j )k onderzoek naar de
ideling van de ge-
genen.
;ns de organisatie, het
^lische Informatiecen-
voor Mensenrechten in
Bezette Gebieden Betse-
;reJ zijn de afgelopen drie
de 6000 en 75.000
Jstijnse arrestanten tij-
hun verhoor mishan-
Gevangenen mochten
Islapen en kregen niet te
1 werden gedwongen
Jeje tijd pijnlijke houdingen
Pfjte nemen, werden gesla-
en moesten urenlang
staan met een zak over het
hoofd, aldus Betselem.
De Israëlische veiligheidsdi-
nest Shin Bet wordt door de
organisatie als schuldige aan
gewezen. Het ministerie van
justitie, dat verantwoordelijk
is voor de Shin Bet, heeft
verklaard niet op de beschul
digingen te kunnen ingaan,
omdat in het rapport „volle
dige details" ontbreken en
geen namen worden ge-
noerftd. Het ministerie stelde
dat in het verleden onder
vragers van wie was komen
vast te staan dat ze arrestan
ten hadden mishandeld
'steeds zijn gestraft.
Tussen januari 1990 en maart
1991 kwamen 210.000 Sovjet-
joden in Israël aan. Voor het
eind van het jaar worden er
nog eens 300.000 verwacht.
Volgens een internationaal
rapport worden de Sovjeljo-
den steeds meer gehuisvest
in de bezette gebieden.
Weg van Robbeneiland
Dank zij de hervormingen in Zuid-Afrika mochten gisteren 31 politieke gevangenen het beruchte
Robbeneiland verlaten. Blij lachend arriveerde de groep in Kaapstad.
FOTO: AFP
HET MEXICAANSE AFGODSBEELD
I54 Langs de kabel daalt Rob af. Hij moet snel werken,
it de radio-actieve stralen zijn gevaarlijk, ook al worden ze
ins geneutraliseerd. Het trotse luchtschip is waardeloos
uli-roest geworden. De gondel is geheel in elkaar gedeukt en
:n |r de helft in de bodem verdwenen. Rob kruipt door een gat in
ind naar binnen. Gelukkig is de ruimte niet zo groot en hij
vindt de papieren, waarom het te doen is, in de cabine van Lu-
pardi. Hij zou graag wat langer hebben rondgesnuffeld, maar hij
voelt af en toe een stekende pijn in zijn hoofd; dat is de invloed
van de radio-actieve stralen. Snel kruipt Rob terug en beduidt
zijn vrienden, die in angstige spanning zijn achtergebleven In de
helicopter, hem snel op te halen.
Senegal verliest
deel Golftroepen bij
vliegtuigongeluk
DAKAR Het ongeluk met
een Saudisch transportvlieg
tuig in Saudi-Arabië, waar
door gisteren zeker 90 Senega
lese militairen zijn omgeko
men, blijkt veroorzaakt door
slecht zicht als gevolg van
rook van de brandende olie-
putten in Kuwayt. Ook alle zes
Saudische bemanningsleden
vonden de dood. De vijf over
levenden zijn zwaar gewond.
De soldaten maakten deel uit
van de Senegalese troepen die
tijdens de Golfoorlog vochten
aan geallieerde zijde. Het toe
stel bracht de militairen terug
naar hun basist nadat zij een
pelgrimstocht naar Mecca had
den gemaakt en stortte neer
bij het landen in Ras al-Mis-
hab, niet ver van de Kuwaytse
grens. In Saudi-Arabië bevon
den zich, in het kader van de
Golfoorlog, 495 Senegalese mi
litairen.
BAGHDAD/TEHERAN
Duizenden Irakezen
hebben deze week de wijk
genomen naar Iran om
het oorlogsgeweld in hun
land te ontvluchten.
Functionarissen van de
Verenigde Naties zeiden
dat zich op het ogenblik
meer dan 37.000 Irakezen
in Iran bevinden. Per dag
zouden 1500 tot 2000 men
sen in Zuid-Irak de grens
met Iran passeren. De VN
verwachten dat dat aantal
en het aantal vluchtelin
gen dat in Turkije aan
komt alleen maar zal toe-
Volgens Sean Finn, de hoofd
vertegenwoordiger van de VN
in de Iraanse hoofdstad Tehe
ran, zijn het vooral kinderen,
moeders en oudere mensen die
vluchten. Hii verwacht dat de
opvangmogelijkheden van de
Iraanse regering binnenkort
onder druk komen te staan.
„We worden zeer verontrust
als het aantal vluchtelingen
boven de 50.000 komt", aldus
Finn.
De VN hebben voor en tijdens
de oorlog in Iran voorberei
dingen getroffen om vooral
mensen uit het noorden van
Irak op te vangen, maar de
grote toeloop komt nu uit het
zuiden.
In Turkse kampementen bij de
Iraakse grens verblijven nu
4500 vluchtelingen; ongeveer
de helft bestaat uit gedeser
teerde soldaten. Sommige
vrouwen brachten hun kinde
ren mee over 2000 meter hoge
en besneeuwde bergtoppen.
Door het zachte lenteweer, dat
reizen makkelijker maakt,
wordt een toename verwacht
van het aantal vluchtelingen
naar Turkije.
De Iraakse autoriteiten laten
nog deze week 5040 naar Irak
overgebrachte Kuwaytse ge
vangen vrij. Irak stemde in
met de vrijlating na onderhan
delingen met geallieerde mili
taire functionarissen in de
Saudische hoofdstad Riyad.
Waarschuwing
Irak heeft tientallen militaire
helikopters ingezet tegen de
opstandelingen in het land.
Het Amerikaanse ministerie
van defensie waarschuwde
Baghdad opnieuw dat het
hiermee de wapenstilstand
schendt in de Golfoorlog. De
woordvoerder wilde niet zeg
gen of de Amerikaanse lucht
macht van plan is de toestellen
neer te schieten. Hij zei verder
dat het Pentagon niet over be
wijzen beschikt dat Irak zwa
velzuur gebruikt tegen de
Kurdische bevolking zoals het
verzet eerder had verklaard.
De Iraanse verzetsbeweging de
Volksmujaheddin zei dat Te
heran meer dan twintig divi
sies naar de Iraakse grens
heeft gestuurd om de opstan
delingen tegen Saddam Hu-
sayn te steunen. De groep be
richtte al eerder dat Iraanse
troepen aanvallen op uitvoer
den Iraaks grondgebied om
onder meer de militaire bases
van het Nationale Bevrijdings
leger van Iran (NLA), de mili
taire arm van de Volksmuja
heddin te vernietigen.
De Kurdische rebellenleider
Jalal Talabani heeft in Damas
cus gezegd dat hij dit weekein
de naar het bevrijde Iraakse
Kurdistan terug zal keren om
samen met andere oppositielei
ders een nationale raad te vor
men.
„Dit is de lente van de vrijheid
voor Kurdistan", aldus Talaba
ni die de afgelopen 30 jaar
heeft gevochten voor een ze
kere mate van autonomie voor
de 4 miljoen Kurden in Irak.
De Kurdische rebellen hadden
eerder gezegd dat ze heel Kur
distan hadden bevrijd, inclu
sief het olieproduktiecentrum
Kirkuk en de belangrijke ste
den Erbil en Suleimaniya.
Talabani zei dat er na zijn te
rugkeer een vergadering zal
plaatsvinden tussen Kurdische
rebellenleiders en het Geza
menlijke Actiecomité van
Iraakse oppositiestrijdkrach
ten. Op deze vergadering zal
een reddingsraad worden ope-
richt die in de toekomst als
een soort voorlopige regering
verkiezingen in Irak moet
voorbereiden, zo zei Talabani.
„Dit geeft de Kurden de kans
voor eerst in hun geschiedenis
hun eigen vertegenwoordigers
in het parlement te kiezen en
hun eigen bestuur op te zet
ten", zo zei de Kurdenleider.
Personen die worden verdacht
van collaboratie met Irak wor
den gemarteld door Kuwaytse
veiligheidstroepen en verzets
groepen, zo heeft de mensen
rechtenorganisatie Middle East
Watch gisteren gezegd. In Ku-
wayt-stad werd gisteren op
straat het lijk gevonden van
een man die naar het zich liet
aanzien was doodgeslagen.
Kort geleden werd ook al het
lichaam van een doodgeslagen
man gevonden. Volgens Midd
le East Watch, een in New
York gevestigde organisatie,
zijn in'Kuwayt sinds de ver
drijving van de Iraakse troe
pen drie weken geleden 30 tot
40 van vermeende collabora
teurs vermoord.
Kuwayt heeft gezegd zijn re
keningen bij enkele Europese
banken op te heffen, tenzij die
banken een bedrag van in to
taal vijf miljard dollar dat op
geheime rekeningen van Irak
staat, bevriezen. Kuwayt zal
de regeringen in Europa om
hulp vragen bij het blokkeren
van de gelden. De bankreke
ningen horen te vallen onder
de VN-sancties tegen Irak,
maar is er gewoon gebruik
van gemaakt.
De populariteit van de Ameri
kaanse Republikeinse Partij is
door de Golfoorlog zozeer ge
stegen, dat de partii kans
maakt op een meerderheid in
het al 40 jaar door de Demo
craten beheerste Congres, zo
blijkt uit een opiniepeiling.
Het Amerikaanse Congres is
gisteren begonnen met het
zoeken naar een compromis
over de betalingskwestie inza
ke de Golfoorlog. Een zestal
coalitielanden heeft nog niet
het volledig toegezegde be
drag, waarmee de onkosten
van de oorlog gedekt moeten
worden, aan de Amerikanen
overgemaakt.
