Kerkmuziek
vooral zaak
voor amateurs
kerk
wereld
Nieuwe school voor mediterende kinderen
beroepingen
Wanneer gaat de Kamer nu eens principiëel discussiëren
Schoolwijzer
CeidócSoiwa/?
Verstandig besluit
lerl
£clcUe0omatit
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CcidócSomant
VRIJDAG 22 MAART 1991 PA<
Vereniging Doucé klaagt Frankrijk aan
AMSTERDAM Vrienden van de vermoorde Franse domi
nee Joseph Doucé hebben Frankrijk aangeklaagd bij de Euro
pese commissie voor de rechten van de mens. Zij hebben daar
toe de vereniging 'De onderste steen, Affaire Pasteur Doucé'
opgericht. De vereniging wil opheldering krijgen over de ver
dwijning (op 19 juli 1990) en mysterieuze dood van de homo
seksuele pastor, die in Parijs leiding gaf aan een centrum voor
seksuele minderheden. „Vanwege de nauwe betrokkenheid
van de Franse geheime dienst, zit de zaak bij justitie helemaal
vast", zegt secretaris drs. J.B. Weenink. In Frankrijk is altijd
veel onbegrip geweest voor het werk van Doucé. De meeste
steun voor de predikant kwam ook uit het buitenland, met
name uit Nederland waar hij gestudeerd heeft.
Bedrijven
zitten niet
te wachten
op pastoraat
AMSTERDAM Bedrijven
zijn steeds minder bereid het
bedrijfspastoraat DISK toe te
laten en te steunen.
Bovendien kost het veel
moeite om de (financiële)
steun voor het pastorale werk
overeind te houden, laat staan
uit te breiden. Dat schrijft
voorzitter ir. W.E.R. van Her
wijnen van het Centraal In
terkerkelijk Bureau voor het
Bedrijfsleven (CIBB) in het
jubileumboekje ter gelegen
heid van het 25-jarig bestaan.
Samen met de rooms-katho-
lieke Stichting Bedrijfsaposto-
laat Nederland (SBN) vormt
het protestantse CIBB de
Dienst in de industriële sa
menleving vanwege de ker
ken (DISK).
In het bedrijfsleven is de be
langstelling voor de bedrijfse
thiek groeiende. Bedrijfse
thiek als een proces van be
zinning op de achterliggende
normen en waarden, van
waaruit men wil kiezen en
handelen, is nodig. Bedrijfse
thiek mag echter geen ver
lengstuk van het directiebe
leid Worden noch een alibi
om, onder een ethische dek
mantel, op de oude voet door
te gaan.
Het is volgens Van Herwijnen
niet vanzelfsprekend dat de
kerkelijke achterban met het
werk van DISK bekend is.
Daar ligt wellicht de oorzaak,
dat het veel moeite kost om
financiële steun te krijgen.
„In de kerken bestaat de nei
ging om deels door geldge
brek, deels door gebrek aan
inzicht in het werk van DISK
het industriepastoraat onder
te brengen bij binnenlands di-
akonaat en gemeenteopbouw.
Daarmee zou echter een
uniek deel van het werk van
DISK verloren gaan".
Tegenwoordig nemen zes ker
ken in het CIBB deel: Doops
gezinde Broederschap, Evan-
gelisch-Lutherse Kerk, de
Gereformeerde Kerken, de
Nederlandse Hervormde
Kerk, de Oud-Katholieke
Kerk en de Remonstrantse
Broederschap. De Basisbewe
ging van Kritische Groepen
en Gemeenten in Nederland
is als waarnemer verbonden
aan het CIBB.
Verklaring tegen
autoritaire Kerk
LÜZERN Ruim 6.000 Zwit-
serse, Duitse en Ooostenrijkse
priesters en kerkelijke mede
werkers hebben in de Verkla
ring van Luzern scherpe kri
tiek geuit op de „autoritaire
stijl en het groeiend centralis
me" in de RK Kerk.
De theoloog Ludwig Spirig-
Huber zei bij de presentatie:
„Wij zijn de Kerk en we laten
ons niet wegsturen."
Als gevolg van de omstreden
benoeming van bisschop Haas
in Chur heerst er een zeer be
drukte stemming onder veel
zielzorgers. Met deze actie
willen de initiatiefnemers
weerstand tegen de groeiende
frustraties bieden.
De actie is een initiatief op
een vervolgcursus voor pries
ters uit Duitstalige landen.
Bisschop Gijsen in audiëntie ontvangen
VATICAANSTAD Bisschop Gijsen van Roermond is don
derdag door paus Johannes Paulus II in privé-audiëntie ont
vangen. De perszaal van het Vaticaan verstrekte zoals te doen
>isschop heeft woensdag de congregatie voor het
katholieke onderwijs geïnformeerd over de ontwikkeling aan
het pauselijk instituut voor huwelijk en gezin, dat in het bis
dom Roermond is gevestigd.
Volgens goedgeïnformeerde kringen heeft mgr. Gijsen geen
plannen om af te treden en zal hij het bisschopsambt uitoefe
nen zoals hij dat de afgelopen jaren deed, dus inclusief de wij
ding van diakens en priesters. Daarover is volgens de perschef
in het bisdom nog niets bekend.
Zelfs spiegels kunnen
zich vergissen
Karei Jonckheere
HAREN Er is nauwe
lijks perspectief voor de
professionele kerkmusi
cus; er zijn nog maar een
paar mensen die met de
kerkmuziek hun brood
kunnen verdienen en het
lijkt er op korte termijn
niet op dat die situatie
anders wordt.
Anco Ezinga, voorzitter van
de deze week jubilerende Ge
reformeerde Organisten Ver
eniging (GOV) windt er geen
doekjes om: „Als mensen mijn
advies vragen over hun even
tuele orgelstudie aan het con
servatorium, reageer ik
meestal negatief. In de ker
ken kom je niet aan de bak en
op de muziekscholen neemt
het aantal orgelstudenten af.
Toegespitst op de kerkmuziek
moet je ook nog constateren
dat de betreffende afdeling op
diverse conservatoria als een
van de eersten in aanmerking
komt voor sluiting".
De GOV is sinds de oprich
ting op 1 februari 1931 in Rot
terdam, vooral een vereniging
die zich richt op de amateurs
onder de kerkmuzikanten.
Niet dat de vijf heren die de
vereniging oprichtten iets te
gen professionals hadden,
maar de kerken van de gere
formeerde gezindte, de ker
ken van de 'kleine luyden'
hadden noch de beschikking
over, noch de mogelijkheden
voor grote kerken met be
langrijke orgels en dus waren
die kerken niet 'interessant'
voor beroepsorganisten. Dus
had en heeft verreweg het
grootste deel van de gerefor
meerde organisten de status
van amateur-organist.
De doelstelling van de GOV is
vanaf het begin geweest: be
vordering van de kwaliteit
van kerkmuziek en van de
waardering ervan. In zekere
zin is het zestigste jaar voor
de GOV wat dat betreft een
bijzonder jaar: de synode van
de Gereformeerde Kerken
waarvan de meeste leden lid
zijn nam eindelijk een re
geling aan voor Kerkmuzi
kanten, zowel wat betreft be-
voegdheidsverlaringen als be
zoldiging. De zorg voor de
kwaliteit is na jarenlange dis
cussies uiteindelijk toch om
gezet in beleid en dat feit is
op zichzelf een uitdrukking
van toegenomen waardering
voor de kerkmuziek.
Cultuur
De belangstelling voor kerk
muziek op 'amateur-niveau' is
zeker toegenomen, constateert
Ezinga, zelf een 'professional'.
Hij kan dat onder meer zien
aan de deelname aan cursus
sen die de GOV in den lande
organiseert. Steeds meer orga
nisten, leiders van cantorijen
en anderen vinden het van
belang om wat meer te weten
van de dingen waarmee ze
bezig zijn. De cursus omvat
niet alleen mondelinge in
structie en training, maar ook
het verstrekken van gedegen
schriftelijk materiaal. „Het is
vreselijk jammer dat muziek
scholen die tendens niet heb
ben opgepikt. Hier en daar is
iets goeds opgezet bijvoor
beeld in het Friese Buitenpost
en dan blijkt dat mensen er
best wat voor over hebben om
zondags beter toegerust te
kunnen functioneren in de
kerkdienst", zegt Ezinga.
Hij voegt er aan toe dat de
cultuur van de kerkmuziek
de afgelopenjaren enorm is
veranderd. Wat er aan geves
tigde kerkelijke cultuur af
brokkelt, komt soms in nieu
we vormen terug. Te denken
valt aan allerlei vormen van
invloeden van lichte muziek.
„Ik denk", aldus Ezinga, „dat
wij als GOV de ogen niet
moeten sluiten voor een cul
tuur waarin inderdaad allerlei
andere vormen van muziek
opkomen. De kerk zingt niet
op één manier en een vereni
ging die zich bezig met houdt
met kerkmuziek kan niet om
die realiteit heen. Ik zeg niet
dat de GOV bij wijze van
spreken een vereniging voor
gospelmuzikanten moet wor
den, maar ik constateer wel
dat het verstandig is om oren
Anco Ezinga bij zijn huisorgel
en ogen open te houden. We
hebben dan ook van harte
meegewerkt aan een studie
dag in Zwolle, afgelopen
herfst. Daar hebben enkele
honderden mensen allerlei
vormen van kerkmuziek 'ge
proefd' en het bleek dat er
meer diversiteit mogelijk is
dan menigeen denkt".
De GOV is een club'van vrij
willigers en dat feit beperkt
de mogelijkheden. Maar on
danks dat feit is het toch een
respectabel lijstje van activi
teiten dat opgesomd kan wor
den. Bijvoorbeeld de orgelad
viescommissie, een adviseren
de commissie wanneer een
kerk een orgel wil aanschaf
fen of restaureren; of de com
missie opleidingen die de exa
mens afneemt in verband met
getuigschriften. Ook wordt de
GOV wel gevraagd een ker-
keraad te adviseren omtrent
de keuze tussen meerdere
kandidaat-organisten.
Het meest zichtbare van de
GOV is het maandblad Orga
nist en Eredienst. Min of
meer systematisch wordt aan-'
dacht besteed aan de diverse
onderdelen van het kerkmu-
zikale terrein: orgelbouw, ge
meentezang, begeleiding, can
toraat en liturgische onder
werpen. „In onze cursussen
en in ons blad proberen we zo
goed mogelijk in te spelen op
de behoefte aan educatie. Nog
steeds is wat dat betreft de
doelstelling van de vereniging
actueel".
Samenwerking?
Een vraag die Ezinga in alle
gesprekken ter gelegenheid
van het jubileum moet beant
woorden is: komt er verre
gaande samenwerking met de
Nederlandse Organisten Ver
eniging (NOV)? En steevast
antwoordt Ezinga dat zulks
niet rechtstreeks in de bedoe
ling ligt. „Daarvoor is het be
leid van de beide verenigin
gen ten aanzien van de doel
groepen te verschillend".
De NOV is een zusterorgani
satie voor beroepsmensen. Het
blad 'Het Orgel' richt zich na
drukkelijk op de professio
nals, met een zwaar accent op
orgelbouw en concertant or
gelspel. Wie zich op de hoogte
wil stellen van de laatste op
vattingen over interpretaties
van zestiende of zeventiende
componisten, of wie gedetail-
FOTO: HILBRAND DIJKHUIZEN
leerde informatie wenst over
mogelijkheden van registratie
van de muziek van Cesar
Franck, kan daar uitstekend
terecht.
De meeste leden van de GOV
zijn lid van de Gereformeerde
Kerken, maar er zijn ook le
den uit andere kerken. Ezinga
is daarvan een voorbeeld: hij
behoort tot de Nederlands Ge
reformeerde Kerk, een (klei
ne) afsplitsing van de vrijge
maakt Gereformeerde Ker
ken. Wat hem betreft is die
kerkelijke veelkleurigheid
uitstekend; het gaat immers
om het peil van de kerkmu
ziek op een hoger plan te
brengen en de waardering er
voor te vergroten, waar die
kerkmuziek ook wordt beoe-
Ezinga vindt overigens dat de
GOV best wat groter kan
worden. Er zijn nog te veel
plaatselijke kerken, organis
ten, dirigenten en andere be
langhebbenden die niet lid of
donateur zijn. Daarom wil het
bestuur de komende tijd via
een gerichte actie proberen
het aantal leden/donateurs te
vergroten..
LÜTSEN KOOISTRA
LELYSTAD De Tijd
van Verlichting begint in
de polder. In Lelystad is
gisteren een nieuwe ba
sisschool geopend, die
groot genoeg is voor vier
honderd mediterende
kinderen uit binnen- en
buitenland.
Transcedente Meditatie in de
klas: „Moge onze kinderen
onze prachtige wereld helen",
aldus een ouder. De opgewek
te navolgers van internatio
naal leider Maharishi Mahesh
Yogi wonen in een eigen dorp
in Lelystad met tandarts, ve-
mikkige noodlokalen. Bijna
tachtig leerlingen gaan er op
school.
De doelstelling van de school
komt van de Maharishi zelf,
die in het gebouw duidelijk
zichtbaar aan de muur hangt.
„Onderwijs is pas dan ge
slaagd als het de mens in staat
stelt het volledige vermogen
te gebruiken van lichaam,
geest en ziel". De leerlingen
pikken klaarblijkelijk die
boodschap feilloos op: tot nu
toe komt 95 procent komt op
Havo of Vwo terecht. Direc
trice Els Müiser: „De kinde
ren zijn zelfstandiger in ver
gelijking met een gewone
scholen".
De meditatie gebeurt op een
persoonlijk klankwoord, de
mantra. De TM-beweging
verstrekt dat woord onder-
strikte geheimhouding omdat
het zo persoonsgebonden is,
'aangepast aan de unieke ei
genschappen van het indivi
du'. De mantra wordt tijdens
de meditatie telkens herhaald
totdat in het ideale geval in
het geheel geen gedachte
meer ontstaat, maar 'absolute
rust'.
De TM-ers beweren dat hun
meditaties een uitstralend ef
fect hebben op hun omgeving.
De criminaliteit daalt in Lely
stad door hun activiteiten. De
wethouder van onderwijs, T.
Stroobach die een woordje
sprak bij de opening, denkt
dat de criminaliteitscijfers
vooral zijn gedaald door ge
stage uitbreiding van zijn po
litiekorps.
De mediterenden geloven
echter heilig in het uitstra
lingseffect. Ouder Pieter Post:
„Als de postbode post in de
brievenbus van de school
doet, merkt zelfs hij dat ef
fect. Hij zei ooit: 'Wat hier aan
de hand is, weet ik niet. Maar
ik vóel iets".
HENK VAN ESS
Nederlandse Hervormde
Kerk
Beroepen door de Generale Synode
tot predikant voor buitengewone
werkzaamheden (geestelijk verzorger
voor de gevangenis Esserheem te
Veenhuizen) L. Neijmeijer, kand. te
Buurse. Aangenomen naar Kesteren-
(toez.) C.M. Buijs te Gameren; naar
Zwaagwesteinde U. Tjallingii, kand. te
Groningen, die bedankte voor Oudega
c.a. (W).
Christelijke Gereformeerde
Kerken
Beroepen te Culemborg R. van Beek
te Veenendaal (Pniëlkerk).
De Centrale Commissie voor
Onderwijsoverleg, de CCOO,
heeft op 25 februari jongstle
den een interessante discussie
gevoerd met staatssecretaris
Wallage. Het ging onder an
dere over de school in de ja
ren negentig, hoe de verant
woordelijkheid daarvoor is of
wordt geregeld en hoe de
rijksoverheid hierbij sturend
wil optreden.
Aanleiding was het antwoord
van de regering op een rap
port over deze zaak uitge
bracht door de Commissie
Hirsch Ballin.
In die CCOO hebben de vier
koepelorganisaties zitting, die
respectievelijk het openbaar,
het algemeen bijzonder, het
protestants-christelijk en het
rooms-katholiek onderwijs
vertegenwoordigen. Wat niet
zo vaak gebeurde vond thans
plaats: men kwam met een
gemeenschappelijke verkla
ring. En die loog er in ver
schillende opzichten niet om.
Het onderwerp was belangrijk
genoeg, namelijk de grondsla
gen van de onderwijswetge-
ving, de aard van de over
heidszorg voor het onderwijs.
En ook de vervanging van
wettelijke regels door sturing
van het onderwijsbestel via
marktmechanismen.
De belangrijkste grief wel
licht van de koepels is nu dat
de overheid al verschillende
wetten heeft gemaakt geba
seerd op nieuwe principes,
terwijl die principes zelf nog
volop ter discussie stonden, en
men er nu pas voor het eerst
over praatte.
Wat ik mij daarbij afvraag is,
of de Tweede Kamer er über
haupt wel over heeft gedis
cussieerd. Of is zij in het ka
der van de door mij onlangs
fesignaleerde 'onontkoom-
aarheids-strategie'" (je ont
komt toch niet aan bepaalde
ontwikkelingen), maar ge
woon overgegaan is tot de
orde van de dag?
De koepels signaleren daarbij
dat de huidige bewindslieden
in tegenstelling tot 'de over
heid op afstand' uit de vorige
kabinetsperiode nu overge
gaan zijn op 'een selectief ope
rerende overheid'. Daarbij
blijkt, zo staat in de verkla
ring van de koepels, dat de
huidige bewindslieden eigen
lijk helemaal niet eens meer
van duidelijke principes uit
gaan: „Niet de principes vor
men het kader voor allerlei
feitelijke ontwikkelingen,
maar omgekeerd worden fei
telijke ontwikkelingen ge
bruikt om. achteraf Bepaalde
beginselen te legitimeren(...)
Onderwijs wórdt op deze ma
nier veel te veel een zaak van
trends, van hedendaagse poli
tieke inzichten, terwijl voor
onderwijsbeleid juist zo'n gro
te behoefte bestaat aan lange
termijnbeleid."
Met die constatering van de
koepels kan ik het van harte
eens zijn. Ik krijg nogal eens
de indruk dat het in het on
derwijsbeleid momenteel zo
toe gaat. Een bewindsman
heeft een idee, hetzij ontspro
ten aan ideologisch inzicht,
hetzij ingefluisterd door de
trend. Hij denkt dan: kom,
daar moet ik eens wat aan
doen.
Onordelijk
Normaal zou dat dan moeten
inhouden, dat er eerst gestu
deerd werd waarna in een
nota de resultaten hiervan in
de discussie werden gebracht.
Daarna zou er dan een voor
stel tot wet of algemene maat
regel van bestuur moeten
worden gedaan.
Nu gaat het veel onordelijker.
De kern daarvan is dat een
bewindsman na het formule
ren van het beleidsvoorne
men, lang voordat het wette
lijk is vastgelegd, met een zak
met geld gaat zwaaien. Als
men in het onderwijs dingen
wil doen die de bewindslieden
door drs. K. de Jong Ozn.
welgevallig zijn, krijgt men
geld. Anders niet. Bovendien
zijn die welgevalligheden dan
soms ook nog zo trendgevoe
lig als het maar kan...
Anders gezegd: onderwijsbe
leid dreigt een beetje als volgt
te (ver)worden: Een bewinds
persoon wil wat. Hij moet zich
immers profileren en wel op
alle nuchterheid: zo zit ons
onderwijssysteem niet in el
kaar. Uitgangspunt daarvan is
niet wat de bewindslieden
willen. Het is geen uitvoe
ringsorgaan van het ministe
rie van onderwijs! In tegen
deel: ten minste 70% van dat
onderwijs is in principe vrij
onderwijs (omdat het bijzon
der is), dat slechts op een aan
tal punten hoeft te voldoen
aan voorwaarden door de
overheid gesteld. Dit moet al
tijd maar weer worden her
haald. Die rechten van het
bijzonder onderwijs liggen
vast in de Grondwet en in on
derwijswetten.
Wat nu dreigt door bijvoor
beeld het selectieve onder
wijsbeleid, door de trendge
voeligheid van de onderwij
spolitiek is dat die rechten
steeds meer ondergraven
worden. Je krijgt bijvoorbeeld
als school geen nieuwe afde
ling als je voldoet aan wette
lijke normen, maar als je gaat
fuseren met een partner, die
de overheid je suggereert. Je
krijgt niet een nieuw school
gebouw mits je voldoet aan
objectieve normen, maar als je
verhuist naar een de overheid
welgevallige plaats. Voorbeel
den van een zwenking in het
onderwijsbeleid die steeds
duidelijker wordt.
Mijn vraag is nu vooral: wan
neer gaat de Tweede Kamer
daar nu eens principieel over
discussiëren? Misschien kan
daarbij dan tevens aandacht
worden geschonken aan de
stelling van de vier koepels,
dat de school dreigt te worden
beoordeeld „als een organisa
tie die onderworpen aan
marktmechanismen louter ge
toetst kan worden aan een
doelmatige verhouding van
geld en geslaagde leerlingen."
Ik kan niet de verslagen van
alle onderwijsdebatten in de
Tweede Kamer bijhouden.
Toch stel ik mijzelf en ande
ren steeds meer de vraag:
waar blijft de Kamer bij deze
principiële koerswijzigingen?
Daarbij doemt dan ook nog
een heel naar perspectief op
aan de horizon. Als de onder
wijsfinanciering steeds meer
gericht is op het behalen van
overheidswelgevallige resul
taten, in plaats van het vol
doen aan rechten van de bur
ger, zal dan niet langzaam
maar zeker die overheid
steeds minder willen betalen
voor dat onderwijs? Oftewel
koersen we dan niet langzaam
maar zeker in de richting van
commercieel onderwijs? Men
vergelijke ons omroepsys-
VRIJWEL onopgemerkt heeft de Tweede Kamer d*
een politiek dossier gesloten, dat jarenlang heeft erv0
voor politieke tweestrijd en dat eenmaal zelfs aa ladi
dreigde te geven tot een kabinetscrisis. Dat was in di de
de CD A-fractie nog dissidenten kende, die zich omfaa^
voering van Jan-Nico Scholten (nu PvdA) bijna tot h s'^
ste verzetten tegen het regeringsbeleid inzake Zuid|n h<
Op het laatste moment werd toentertijd een crisis af r or
maar Zuid-Afrika bleef een politiek gevoelig ondeiilag
ons land. Dat bleek ook vorig jaar weer eens, toen p
F.W. de Klerk overal in Europa werd ontvangen, i
eerder in ons land welkom was dan nadat ANC-leiij.
son Mandela een helden-ontvangst ten deel was gevj/Vl
HET debat deze week in de Tweede Kamer over Zi|
ka illustreert nog eens, in welk tempo in het landl
apartheid de bakens worden verzet. Voor de Nederlat
litiek is Zuid-Afrika van een 'kwestie' een agendan
worden. CDA-Kamerlid Gualthérie van Weezei had
het gelijk aan zijn zijde toen hij een 'historisch mom
naleerde. Immers, ook de PvdA erkende openlijk!
Zuidafrikaanse president De Klerk tot op heden zijn
steeds is nagekomen. Over de snelheid van de hervoi
is nog discussie mogelijk, maar die moet en kaï®-
woordig in Zuid-Afrika zelf worden gevoerd. 1
ook voor de PvdA is het moment gekomen dat de
sche sancties tegen Zuid-Afrika kunnen worden opg ^er
XlET door Gualtherie van Weezei gesignaleerde bij urn
van het moment vond tevens zijn vertaling op de te
van de Kamer. De Zuidafrikaanse ambassadeur in oig O]
aanwezig tijdens het debat, heeft zijn regering kuni te|
richten dat zelfs de komende voorzitter van de EG, wet
land, voorstander is van het opheffen van de sanctie zit
Zuid-Afrika. Er zijn tijden geweest dat dat anders wan
ders op de tribunes van de Tweede Kamer zat Sietse on
full-time actievoerder tegen de apartheid. Hij is wers".
nog wat minder enthousiast over de hervormingen iitee|
Afrika dan de meeste kamerleden, maar ook hij ontk<al j
dat president De Klerk al dan niet mede onder dr iris
de internationale sancties bezig is de politieke koe z
zijn land ingrijpend te veranderen. t v
kse
PRESIDENT De Klerk weet dat hij niet anders kan,
alleen langs deze weg ook voor de blanken in Zuid-|aar
een veilige toekomst kan worden bewerkstelligd. G di
duur immers is de gewelddadige onderdrukking veeg
zwarte meerderheid een doodlopende weg. De vraag b s cl
tussen hoe snel de intenties van president De Klerk i|zl§
daden kunnen worden omgezet. Zelfs in het meest op
sche scenario duurt het nog maanden, zo niet jaren,
de blanke minderheid en de zwarte meerderheid h% on
worden over een politiek compromis dat recht doet inkt
grondregels van de moderne democratie. Daar vall^olg
onder: gelijke behandeling ongeacht huidskleur en r
kansen op politiek, sociaal en economisch terrein. r
iet
De problemen waarvoor president De Klerk zich jldVl
ziet zijn zo groot, en zijn tijd zo beperkt, dat de westeiigcl;
den niet aan de kant kunnen blijven staan. In het gev|è
Nederland dient via de begroting van ontwikkelings%tre
werking doorgegaan te worden met het steunen van pès c
liere organisaties in Zuid-Afrika, blank en zwart, die zi dit
terst verdienstelijk hebben gemaakt in de strijd voor gj
tigheid en tegen de apartheid. Nog veel belangrijker isl
wel dat Zuid-Afrika weer wordt opgenomen in het in!
tionale handelscircuit. Het afschaffen van de econon._,
sancties is daartoe een belangrijke stap. it
Zeker zo belangrijk is echter de impuls die vanuj
bedrijfsleven kan worden gegeven. Het is verheugd
constateren dat een groeiend aantal Nederlandse bed
serieus denkt over activiteiten in Zuid-Afrika, nadat he
tal ondernemingen met vestigingen daar was teruggej
van dertig in 1985 tot vijf anno 1991. Volgens schatti
hebben de sancties van de voorbije jaren Zuid-Afrik
economische schade berokkend van tussen de vijftien e
venentwintig miljard dollar. De economische ontwikkel)
hierdoor tientallen procenten achtergebleven en voorf
zwarte deel van de bevolking heeft hiervoor de prijs bei
ECONOMISCHE groei vormt het fundament onder heL^
vormingsbeleid van president De Klerk. HerverdelinfH
de blanke rijkdom alléén lost de problemen niet op, vU
niet omdat de bevolking van Zuid-Afrika nog steeds iij
tempo groeit. Er is dus alle reden om grote nadruk te le
op een herstel van de economie van een land dat in po^
zo rijk is, dat het op den duur als economisch trekpaard k
kunnen fungeren voor een een groot deel van zuidelijk
ka.
UitgaveWesterpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur,
Nabezorging
Telefoon. 071 -122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19 00 u. op za. van 14.00 tot 15.0
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling:
per maand 25,70
per kwartaal 76,60
per jaar f. 294,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel.: 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk!
070 - 3902 702
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
