Pubers, parfum en een snelweg
Onmisbaar naslagwerk
over het Midden-Oosten
„Gewone mensen vind je niet in archieven"
Carter is niet te stoppei
BOEKEN EN PLATEN
EekLeSomont
ZATERDAG 16 MAART 1991 PAGINl (té
Jeroen Brouwers: 'AnaYs Anaïs'. Uit
gave van De Bijenkorf. Prijs 4,95.
Bob den Uyl: 'De dwaalweg' novelle.
Uitgave Hema. Prijs 5,75. In maart
1991 4,25.
'De perfecte puber' -een bloemle
zing door John Muller. Uitgave De
Bijenkorf. Prijs 12,50.
Het is nog steeds Boekenweek
eh voor een paar bekende Ne
derlandse warenhuizen is het
zelfs in maart Boekenmaand.
Jaarlijks zorgen De Bijenkorf
ep Hema voor uitgaafjes, die
vaak heel boeiend zijn. Zo is er
in de loop van de jaren een
reeks bloemlezingen uit de
wereldliteratuur, steeds sa-
xhengesteld door John Muller.
Bij hetzelfde warenhuis ook
elk jaar een boekje van een
Vooraanstaand schrijver. Mu-
lisch was daar wel bij, maar nu
is het Jeroen Brouwers, met
een heel gedreven verhaal. En
de Hema komt Bob den Uyl
aan het woord met een prach
tig verhaal over een totaal on
zinnige reis, waarmee hij ge
heel in de thematiek van de
Boekenweek, „Schrijvers op
reis", zijn rol speelt. Misschien
wel een hoofdrol, want zijn
boekje is als aardig Boeken
week-uitgaafje het meest ge
slaagd. Verreweg.
„De dwaalweg" heet het ver
haal van Bob den Uyl. In vijf
enzeventig pagina's vertelt hij
de avonturen van Alex Vreug-
denberg, de ik van de novelle
'Het is een dwaas verhaal' dat
op ironische manier de techno
cratie van onze maatschappij
in zijn hemd zet. De man
werkt op een 'Advies- en In
genieursbureau', ook al werkt
er geen ingenieur. De advie
zen van het bureau hebben
uitsluitend te maken met we
genbouw.
In opdracht van zijn baas gaat
deze Alex op „padvinders"-
tocht door Zuid-België en
Noord-Frankrijk, in verband
met een advies dat moet wor
den uitgebracht over een snel
weg richting Randstad vanaf
de toekomstige Kanaaltunnel.
De man moet in café's en win
kels met de bevolking ter
plaatse gesprekken voeren om
hun mening daarover te pei
len. Dat moet leiden tot een
ideaal tracé. Daar komt niks
van terecht. Een kriskras-reis
per auto, eerst alleen, later
met zijn vriendin, langdurige
verblijven in allerlei plaatsjes,
tenslotte een tijdje in Parijs.
Vriendin Laura stelt inder
daad zo nu en dan vraagjes
aan allerlei lieden. Maar het
betekent allemaal niets. Een
prachtig relaas over een vol-
Jeroen Brouwers
strekt nutteloos gebeuren. Een
reis zonder betekenis. Bob den
Uyl ten voeten uit.
Puber
mengesteld onder de titel 'De
perfecte puber' biedt heel veel
te lezen. Jaap Goedegebuure
heeft er een inleiding bij ge
maakt en ook Bas Heijne zorg
de voor een bijdrage. Honderd
boeken komen aan de orde en
het oudste ervan is van Goe
the ('Het lijden van de jonge
Werther'). Emily Bronte, Jane
Austen, Dostojevski, Ruyard
Kipling, Yukio Mishima, Cesa-
re Pavese, Marcel Proust,
Frangoise Sagan, Salinger (na
tuurlijk!), Strindberg, Mark
Twain en Alice Wédker, om
maar wat te noemen uit de
hele lange lijst met namen.
Ook Nederlandse auteurs na
tuurlijk. Vestdijk met 'Ivoren
wachters', Vonne van der
Meer met 'Een warme rug', R.
J. Peskens met 'Mijn tante Co-
leta', Anne Frank, Kees de
jongen (Theo Thijssen), 'Wam-
pie' van A. den Doolaard. En
natuurlijk ook 'Ik, Jan Cre-
mer' en van Hugo Claus 'Het
verdriet van België'. Een lijst
dus die er ziin mag. Zo kunnen
veel lezers kennis maken met
boeken waar zij wel eens van
hoorden (of nog nooit) en die
misschien toch wel bijzonder
genoeg zijn om eens nader
aandacht aan te besteden.
Het boekje van Jeroen Brou
wers dat De Bijenkorf vanwe
ge de „Boekenmaand" aan
biedt heet 'Anaïs Anaïs', de
naam van een bekend parfum.
Het vertelt van een man in
een grote crisis. Zijn relatie
met Ester is voorbij en de tota
le ineenstorting lijkt hem in de
zestig pagina's van dit verhaal
te overkomen. Zijn geheugen
begeeft het, als een in het on
gerede geraakte computer. Hij
kan zich zelfs de weg naar zijn
appartement, hoog in een flat
gebouw, niet herinneren.
Geuren, zoals die van een par
fum, brengen dingen bij hem
aan. De meest geheime associ
aties komen via geuren. Tijd
en ervaring lopen in dit ver
haal als een chaos dooreen,
maar die wanorde is precies
die van de geest, de gestoorde
computer van de ik van het
verhaal. Een auto-ongeluk
speelt daarin, met de verwijde
ring van Ester, een belangrijke
rol.
van zijn hoofdpersoon
lezer daarin meevoert is ui
terst knap. Ook de wijze waar
op hij een boog trekt rond al
les wat er aan elementen in
het verhaal zit, zodat hij on
danks de fragmentatiebom, die
uiteengespat is in het brein
van zijn hoofdpersoon, alles
toch gebonden bijeen houdt.
Paradoxaal bijna is de grote
verteltechniek die Jeroen
Brouwers hier, na bijvoorbeeld
'Zomervlucht' opnieuw ten
toon stelt.
JAN VERSTAPPEN
Ruud Hoff: 'Het Midden-Oosten -
Een politieke geschiedenis'. Aula
Geschiedenis. Uitgeverij Het Spec
trum, 344 pagina's. Prijs 39,90.
De Golfoorlog heeft een poli
tieke aardverschuiving in het
Midden-Oosten veroorzaakt.
Wet monsterverbond van 28
peels Arabische landen tegen
Stak heeft standgehouden, te
gen veler verwachting in.
Yroegere vijanden werden
bondgenoten; oude getrouwen
zijn verdoemd. Maar de gevol
gen zijn nog onvoorspelbaar.
De machthebbers bezitten lang
niet altijd de steun van hun
bevolking. Islamitische funda
mentalisten krijgen een steeds
grotere aanhang. Van Israël
worden vergaande consessies
geëist, maar voor de conse
quente Israëlische afwijzing
van de PLO bestaat veel meer
begrip sinds Yassir Arafat zich
blind in de armen van Saddam
Husayn wierp.
Öeze week reist de Ameri
kaanse minister van buiten
landse zaken James Baker
door het Midden-Oosten in de
hoop beweging te brengen in
tal van vastgelopen kwesties.
Vergeten resoluties van de
Veiligheidsraad worden in
herinnering geroepen; oude
vredesplannen worden opge
poetst of van een nieuw jasje
voorzien. Als er al onderhan
delingen komen zullen die
moeizaam zijn.
Het is bijna onmogelijk de in
gewikkelde materie te door
zien zonder kennis van de
achtergronden. Daarom voor
ziet de vorige week versche
nen Aula-paperback 'Het Mid
den-Oosten - Een politieke ge
schiedenis' in een behoefte.
Ruud Hoff, docent aan het In
stituut voor de Journalistiek in
Utrecht, geeft erin een helder
overzicht van de geschiedenis,
cultuur en godsdienstige in
vloeden die bepalend zijn ge
weest voor het gebied. De on
rechtvaardige verdeling van
de rijkdommen, de naweeën
van het Ottomaanse rijk, de
koloniale erfenis van Franse
en Britse mandaatgebieden en
de spanning tussen islam en
wereldlijke politieke stromin
gen hebben de toon gezet voor
de sentimenten en wraakge
voelens die het gebied hebben
gemaakt tot een kruitvat dat
steeds opnieuw op ontploffen
staat.
In het eerste gedeelte van het
boek komt de geschiedenis tot
en met de Tweede Wereldoor
log aan de orde. De opkomst
van de islam en de confronta
tie met Europese koloniale
machten spelen erin een cen
trale rol. Daarna worden de
na-oorlogse conflicten behan
deld: het ontstaan van Israël,
de Palestijnse kwestie, de in
vloed van Nasser, de Ara-
bisch-Israëlische oorlogen van
1967 en 1973 en de conflicten
en vredesplannen die daar
vervolgens uit voortvloeiden.
Ook wordt aandacht besteed
aan Libanon, het werkelijke
'slagveld van het Midden-Oos
ten', de islamitische revolutie
in Iran en de acht jaar duren
de oorlog tussen Iran en Irak.
Aparte hoofdstukken worden
gewijd aan de buren; Turkije
en de Maghreb-landen. De
aanloop tot de Golfoorlog
vindt in het laatste hoofdstuk
een uitvoerige beschrijving -
de herovering op Irak van de
Saudische grensplaats Khafji
op 31 januari is het laatste feit
dat vermelding kreeg.
Documentatie
Het naslagwerk is voorzien
van een uitvoerige documen
tatie. Relevante VN-resoluties,
politieke verklaringen en sta
tistische gegevens zijn duide
lijk weergegeven. De belang
rijkste feiten zijn terug te vin
den in een chronologisch over
zicht. Notenregisters op perso
nen en zaken vergemakkelij
ken het opzoeken. De uitvoeri
ge literatuurlijst geeft beknop
te aanwijzingen voor aanvul
lende informatie. De
overzichtskaarten in het boek
zijn echter onduidelijk.
Feiten voeren de boventoon in
het boek, waarin de geschiede
nis van het Midden-Oosten
met een zekere afstandelijk
heid beschreven is. Dat maakt
het tot een onmisbaar naslag
werk waar in de komende tijd
beslist met regelmaat naar zal
worden gegrepen.
ANDRÉ HORLINGS
Amerikaanse militairen onder Irakees vuur tijdens de herovering van de Saudische grensplaats
Khafji, 30 januari 1991.
FOTO AP
DIEUWKE WINSEMIUS RAAKT NOOIT UITGESCHREVEN
Illustratie van Jaklien Moerman
in 'Knip en Knijn'.
Knip en Knijn
Jac Linders (tekst) en Jaklien Moer
man (Illustraties): 'Knip en Knijn'.
Uitgeverij: Lannoo, 20 pag. per deel;
prijs per deel 12,50.
Lezen kan ook het taalgebruik
en de spraak van kinderen be
ïnvloeden en verbeteren. Van-
yit die visie zijn de boekjes
'Knip en Knijn', die bij Lan
noo zijn verschenen, opgezet.
De boekjes hebben een kip
(Knip) en een konijn (Knijn)
pis hoofdfiguren. Deze namen
zijn vanwege de alliteratie ge
kozen, maar het gevaar zit er
volgens mij een beetje in dat
kinderen nu alle kippen als
knippen gaan aanduiden.
De boekjes kunnen zowel in
groepsverband als individueel
gebruikt wordeji. Achterin
staan aanwijzingen voor een
zinnig gebruik. Maar ook als
„gewone" prentenboekjes zijn
ze heel geslaagd. Er zijn drie
delen: 'Knip en Knijn de we
reld in', 'Knip en Knijn in het
schone bos' en 'Knip en Kijn
bij Vogel Vlug'.
Jac Linders overigens is
ademtherapeut en logopedist.
Hij schreef ruim tachtig kin
derboeken en honderden ver
halen voor kinderen. Hij
werkte ook mee aan het tele-
In het Theehuis van paleis Het
Loo in Apeldoorn werd on
langs de nieuwe historische ro
man 'Prinses Marianne, ver
guisd, bemind' gepresenteerd.
Het vijfenzeventigste boek van
de vijfenzeventigjarige schrijf
ster Dieuwke Winsemius gaat
over de enige dochter Marian
ne (1810-1883) van Koning
Willem I.
Behalve romans schreef Win
semius een serie kinderboeken
en verhalenbundels. Voorlopig
weet ze nog niet van ophou
den. „Als je zoiets vreselijk
graag doet, kun je bijna niet
wachten om met het volgende
te beginnen".
Ze heeft een geweldig plezier
in het leven: „Ik heb het zó
naar m'n zin. Het is zó fijn dit
werk te doen. Ik vermoord ie
dereen die zegt: wat heb jij een
leuke hobby... Dit is geen hob
by. Ik zit in een strak schema
van m'n uitgever. Ik móét er
elke ochtend wel zin in heb
ben".
Haar eerste boek schreef ze
toen ze veertig was, in 1956.
Het was bedoeld voor oudere
meisjes. „Een genre dat nu
niet meer bestaat. Nu zijn
meisjes met 15, 16 jaar volwas
sen". Ze was gaan schrijven
omdat ze zes kleine kinderen
had en aan huis gebonden was.
„Ik ben feitelijk lerares naald
vakken. Ik heb dat een jaar
gedaan voor ik trouwde. Toen
was het afgelopen. Ik kon ver
der niks anders dan het huis
houden doen en wassen. En
voor schrijven hoef je de deur
niet uit". Ze had trouwens al
eens meegedaan aan een ver-
halenwedstrijd van Libelle en
meteen de eerste prijs van
honderdvijftig gulden gewon
nen.
Winsemius, wier lievelings
neef Pieter later minister zou
worden, werd een jaar of
twaalf geleden op het spoor
van het milieu gezet nadat
zich juist de ramp met de tan
ker Torey Canyon had vol
trokken.
De 'Vondeling van het Wad'
(over een tweeling die een zee
hondenpup redt) haalde in
Duitse vertaling acht drukken.
Ook 'Help! Olie op mijn veren-
pak' en 'Geen zebrapad voor
dassen' werden in Duitsland
uitgebracht. Dan spreek je al
gauw over tienduizenden
exemplaren. Overigens vraagt
Dieuwke Winsemius zich af of
ze wel verder zal gaan met
kinderboeken. „Ik weet niet of
ik nog wel goed met de jeugd
meedenk".
Haar eerste historische roman
dankt de schrijfster aan haar
vader. Als echte Leeuwarder
vond hij dat de Duitse prinses
Maria Louise van Hessen Kas
sei, die als gemalin van de
jonggestorven Friese stadhou
der Johan Willem Friso heel
geliefd was geraakt bij de
Friezen, altijd te weinig aan
dacht had gekregen. Dat werd
'Marijke Meu', gevolgd door
'Anna Maria van Schuurman',
'Amalia van Solms' en 'De
wachter aan het Hollands
Diep'.
Zo'n historische roman vergt
een paar jaar. Een kwestie van
archiefstudie. Voor 'Marijke
Meu', opgedragen aan konin
gin Juliana, kreeg Dieuwke
Winsemius toegang tot de ko
ninklijke huisarchieven. Voor
'Amalia van Solms' mocht ze
van koningin Beatrix een mid
dag rondneuzen op Huis ten
Bosch. De historische figuren
en de hele entourage in die ro
mans kloppen. Alleen de bijfi
guren bedenkt de schrijfster
zelf. „Anders kun je geen dia
logen maken. En ik wil graag
uit laten komen hoe de gewo
ne mensen leefden. Die men
sen vind je niet in archieven.
Die moet je verzinnen".
'Prinses Marianne' gaat over
een prinses die - gehuwd met
een Duitse prins - een kind
kreeg van een eveneens ge
trouwde secretaris. Van Oran
jeprinsen werd het heel ge
woon gevonden dat ze bastaar
den hadden. Die werden aan
het hof grootgebracht. Zodra
echter een vrouw een buiten
echtelijk kind baarde, werd
het verdonkeremaand. Daar
verzette Marianne zich tegen.
Dieuwke Winsemius pleegt ge
heel op te gaan in haar onder
werp. „Als je met je figuren
goed bezig bent, word je het
zelf zo'n beetje." Daarom
schrijft ze ook over vrouwen.
„Ik kan me niet zo goed in een
man inleven als in een vrouw.
Ik doe dat dus maar niet".
Een beetje bibliotheek heeft
het volledige oeuvre van
Dieuwke Winsemius in de
rekken staan. Hoewel, meestal
grijp je mis. Want ze behoort
tot de 104 Nederlandse auteurs
die de maximum leenvergoe-
ding ontvangen. Het streelt
haar. „Want een beetje ijdel
ben je allemaal wel. En geld
verdienen is ook leuk".
Haar lezers, wie zijn dat?
„Geen idee. Ik denk huisvrou
wen en ouderen. Niet veel
mannen. Maar het zijn ook
meestal de vrouwen die naar
de bibliotheek gaan om boe
ken te lenen".
Ze beseft dat haar boeken niet
tot de erkende literatuur
wordt gerekend. „Dan maar
niet. Maar nog nooit heeft ie
mand me kunnen uitleggen
wat literatuur is. Ik doe maar
net als Jan de Hartog, die zegt:
weinig geprezen, veel gele
zen... Of ik nu literatuur ben
of niet, daar maak ik me niet
druk om. Ik vind het heerlijk
zoals het gaat. Ik heb geen en
kel boek in de la liggen dat
geen uitgever heeft gevonden.
Wat wil je nog meer... Schrij
ven is een heerlijk vak. Ik ge
loof niet dat ik ooit uitgeschre
ven raak".
BAREND STRANG
Een van de smaakmakers
van de Londense popscene is
op dit moment Carter The
Unstoppable Sexmachine,
een duo dat in haar teksten
weinig vrolijks te melden
heeft, maar in haar muziek
des te meer. Zanger/gitaris
ten Jim Bob en Fruitbat
struinen de hele popgeschie
denis af op zoek naar leuke
samples of gewoon een
fraaie volzin, die ze in hun
teksten net een andere wen
ding meegeven.
Was '101 Damnations' vorig
jaar al een openbaring, de
opvolger '30 Something'
heeft, speciaal voor dertig
plussers nog meer in
huis. Het album is een aan
eenschakeling van de meest
pakkende waar-heb-ik-dit-
toch-eerder-gehoord-melo-
dieën, waarbij de teksten
met hun verwijzingen naar
eerdere hits voor de nodige
humor zorgen. Dat begint al
meteen in de instrumentale
opening 'Surfin' USM', dat
meer te maken heeft met
David Bowie's 'Suffragette
City' dan de Beach Boys en
het eindigt bij 'The Final
Comedown', het laatste rust
punt dat alleen in de titel
iets van de Europe-hit met
zich meedraagt. De hectische
muziek van Carter USM is
van een gedrevenheid, die je
onmogelijk onberoerd kan
laten. En wie de ironie be
grijpt van de in de teksten
opgevoerde Johnny Walker
drinkende little Hitler's en
andere born losers, heeft de
smaak helemaal te pakken.
Won Ton Ton
Bea van der Maat is een van
België's meest veelzijdige ta
lenten. Zowel op het film
doek, als tv-presentatrice en
als zangeres staat ze haar
vrouwtje, willekeurig in
welke volgorde. Haar intri
gerende stem, om beurten
sensueel en meedogenloos,
zwerft ergens tussen Patti
Smith en Chrissie Hynde in
en alleen al daarom moet
haar band Won Ton Ton ook
in Nederland resultaat kun
nen boeken. Dat gebeurde al
een beetje in '87 met het in
spirerende 'I Lie And I Che
at' en zou nu definitief
moeten gebeuren met de
door Richard Linda
Thompson geschreven single
'Walking On A Wire'. Beide
nummers staan op het twee
de album van Won Ton Ton,
'Oh No Not Not Now', waar
op de helft nieuw is en de
andere helft het beste van
de eerste cd 'Home' en Won
Ton Ton's embryonale stadi
um 'Chow Chow' laat horen.
Pruducer Richard Gottehrer
(verantwoordelijk voor het
beste werk van Blondie)
slaagde er goed in alle talen
ten van deze Belgische band
hoorbaar te maken op een
gevarieerde cd met veel me
lodieuze en spannende lied-
'ie 's Dream
sp
In het najaar van 1989 ver
oorzaakt Lenny Kravitz een
regelrechte sensatie met zijn
debuut-elpee, die hem in
korte tijd veel lof brengt.
Dat Kravitz uit een goed
nest komt blijkt nu, een
kleine anderhalf jaar later.
Een aantal van de muzikan
ten, waarmee hij in de New-
yorkse band Koi
Blue
speelde, heeft als Magg»
Dream een eerste cd opgen
men, die er beslist wei r
mag. Een vergelijking rir11}'
Lenny Kravitz dringt zv
op en is ook niet helemi
onterecht - de invloeden
voor een deel identii
te interessant om af t
als een kloon. Van wie d
ook.
Waar Lenny Kravitz vooile,
de jaren zestig in zijn roei Zr
funk-wereldje laat binne1™
sluipen, kiest Maggii
Dream op haar gelijknami
debuut voor een wat eige Jar,
tijdsere aanpak, die nauw en
aansluit bij de belevingsw -w!
reld van een band als Livi
Colour. Minder hectis dr'
weliswaar, en vooral velde
minder metal, maar zeker
melodieus. En gedreven. BU
invloed door de soul van n c
The Family Stone, r
funk van George Clinton e
de pop van The Band maal^
Maggie's Dream vriendelij*
en veelal dansbare pop, ra
veel aandacht voor een sti KJ
ke melodie. De band ia
misschien het charisma
Kravitz, maar dat ne< T
niet weg dat het goed v« 1ei
zorgde materiaal op 'Ma iet,
gie's Dream' nauwelijks M
leurstellingen kent. 'Love j"®
Tears' is daarvan het eers dll
voorbeeld op single, mai
het anti-racistische 'Humt
of One In Six' is ook indrul
wekkend. De droom
déze Maggie is in ieder gev n'
geen bedrog.
The Farm
Via de hit 'All Togetlj P
Now', een anti-oorlogslied^
raakte het Liverpoolse gi ve:
zeischap The Farm ook V
Nederland in de toppen va
de hitlijsten. In Engelan e
zelf was dat al iets eerde j
gebeurd, voornamelij
dankzij hun dance-uitvoe
ring van de Monkees' 'Step
zeve B
jaar en in 1988, toen d lat
groep volgens de eigen bio et
grafie zowel house als 'grap nat
pige tabletjes' ontdekte wen r z
de basis gelegd voor de hui at
dige sound. Die kan,
blijkt na beluistering vaéel
'Spartacus', hun eerste echt ev
album, grofweg worden om
schreven als een tamelijl let
oppervlakkige uitvoerinjle
van de Happy Mondays: d iei
echte bezieling ontbreek en
vrijwel overal en een op e
merkelijke melodie ook. Zijl nel
die 'grappige tabletjes' nu a
uitgewerkt? Af en toe e& oo
pakkende deun 'Sweet In aai
spiration', 'Don't Let Mi pg
Down' en natuurlijk 'All To lat
gether Now') is niet vol uc
doende om de algehele malei
laise op dit album te bestrijial
den. ijr
GERT MEIJEl )e
Zilveren huwelijk in beeld
'Beatrix Claus het
aanzien van een zil
veren huwelijk'. Prijs
24,90, per 1 april
ƒ29,90.
Het zilveren huwe
lijk van koningin
Beatrix en prins
Claus is voor uitge
verij Het Spectrum
in Utrecht aanlei
ding geweest om
een speciaal foto
boek uit te brengen
over het koninklijk
paar. In 144 blad
zijden maakt de le
zer en kleine reis
door de tijd: de ge
ruchtmakende foto
in de tuin van kas
teel Drakensteyn,
het huwelijk in
1966 in Amster
dam, de komst van
de drie kinderen
en de troonswisse
ling in 1!
samengesteld
Richard F. Kaa
met tekst van i
nelien Goote.
