Referendum over Unieverdrag
Gorbatsjovs grootste blunder
„Premier van Slowakije
bereidt staatsgreep voor'
Overwinning studenten Servië
snel, geweldloos en compleet
Italiaanse maffia en
neofascisten pleegden
'luisterrijke moorden'
Populariteit Helmut Kohl
in DDR maakt een vrije val
gh [ITENLAND
CeidócSoivumt
DONDERDAG 14 MAART 1991 PAGINA 5
*on betaalt voor
rvuiling Alaska
[HINGTON De Amerikaanse olie-
uchappij Exxon heeft toegezegd 1,1 mil-
dollar schadevergoeding te betalen voor
nilieuvervuiling die is ontstaan als ge-
van het lekslaan van de tanker Exxon
|ez in 1989 de Prins WiUiam-baai in
z: ka. Dat heeft een woordvoerder van de
en kaanse gouverneur Walter Hickel giste-
noeti neegedeeld. De schadevergoeding zal in
n po jaarlijkse termijnen worden betaald. In
ompensatiesom is een bedrag van 100
ouite jen dollar begrepen dat zal wórden uit-
erd als nieuw wetenschappelijk onder-
gevi uitwijst dat verdere schoonmaakmaat-
hij z |en noodzakelijk zijn. Naast de schade-
colle; oeding moet Exxon ook nog een straf-
Jant lelijke boete betalen.
Niet meer
miskramen door
werken aan
beeldscherm
BOSTON Zwangere
vrouwen die aan een
beeldscherm werken
hebben geen verhoogde
kans op een miskraam.
Dat heeft een Ameri
kaans onderzoek uitge
wezen. Het onderzoek
werd uitgevoerd onder
882 zwangere telefonis
tes, van wie ongeveer de
helft met beeldschermen
werkte.
BRATISLAVA Jozef Baksay, de
federale minister van handel van
Tsjechoslowakije heeft de Slowaakse
premier Vladimir Meciar ervan be
schuldigd samen met de communis
ten in zijn deelrepubliek een staats
greep voor te bereiden. Maandag nog
beschuldigde de presidentiële woord
voerder Michael Zantovsky de Slo
waakse nationalisten ervan samen
met de communisten pogingen te on
dernemen om de deelrepubliek uit
de federatie los te krijgen. Volgens
Baksay, zelf Slowaak, wordt Meciar
omgeven door nationalisten en com
munisten. Deze laatsten behoorden
in 1968 tot de hervormers. Meciar
was destijds ook een hervormer en
werd in 1970 uit de communistische
partij gezet toen de harde-lijners de
macht hadden overgenomen. In een
poging de Slowaakse klachten over
onderdrukking door de Tsjechische
meerderheid te doen bedaren, publi
ceerde president Vaclav Havel giste
ren zijn ontwerp voor een nieuwe
grondwet. Daarin is vastgelegd dat
Tsjecho-Slowakije een federale staat
is, maar de wet erkent ook dat Tsje- v00r een jonge Slowaakse was de luchtverontreiniging gisteren
chen en Slowaken „soevereine vol- belangrijker dan de perikelen rond het zich al of niet afscheiden
keren zijn. van Slowakije. foto- ap
Kohl wil grotere
rol Bundeswehr
BONN Bondskanselier Helmut Kohl
heeft er gisteren bij het Duitse parlement op
aangedrongen de internationale rol van de
Bundeswehr uit te breiden. Hij zei dat van
het verenigd Duitsland in de toekomst een
bijdrage wordt gevraagd voor de veiligheid
en stabiliteit in de wereld. Duitsland kreeg
felle kritiek omdat het geen troepen stuurde
om aan de kant van de door de VS geleide
coalitie te vechten tegen Irak. Momenteel
verbiedt de Duitse grondwet het sturen van
Duitse soldaten buiten het verdragsgebied
van de NAVO. Kohl denkt dat de Bundes
wehr aan vredesmissies van de VN moet
deelnemen en ook aan militaire acties in het
kader van het VN-handvest of in samen
werking met de Westeuropese Unie (WEU).
boz
i) doden bij botsing
enorme puinhoop van verwrongen staal en uitgebrande auto's bleef er gisteren over na een
gbotsing in dichte mist op de autosnelweg 110 kilometer ten noordwesten van Londen. Bij de
ig, waarbij 45 auto's waren betrokken, vielen tien doden en 25 gewonden. Een vrachtwagen
propaangas ontplofte waarbij een enorme vlammenzee ontstond. Het was van de zwaarste
j ngbotsingen in de Engelse historie.
ellicht ontmoeting Baker-Jeltsin in Moskou
5KOU De Amerikaanse afscheiding streven, onder wie <-je situatie in het Midden-Oos-
ister van buitenlandse za- vermoedelijk Gorbatsjovs ri- ten na de Golfoorlog. Baker
James Baker zal deze vaal Boris Jeltsin. Baker zal dineert morgen met enkele
k in Moskou ontmoetingen vandaag in de Sovjethoofdstad leiders van separatistische
ien met zowel president arriveren voor drie dagen van publieken en ontmoet zate
iaïl Gorbatsjov als met lei- besprekingen, die met name vertegenwoordigers van
republieken die naar betrekking zullen hebben op Baltische staten.
MOSKOU Voor het
Kremlin was het besluit
om het referendum van
aanstaande zondag te hou
den een gok op zeker.
Opiniepeilingen bevesti
gen dat een ruime meer
derheid van de Sovjet-be
volking is voor behoud
van de Unie. Toch is het
referendum de eerste
keer in de geschiedenis
dat het Kremlin recht
streeks de goedkeuring
van de bevolking vraagt
voor de politiek van de
leiders bij voorbaat
mislukt.
Sinds in 1985 de perestrojka
van start ging, hebben de drie
Baltische landen geprofiteerd
van de liberale wind die in
Moskou opstak en hun oude
onafhankelijkheid hersteld.
Ook een republiek als Georgië
voegde zich enthousiast in de
stroom van middelpuntvlie
dende krachten.
Eerste wanhoopsreactie. Om
de afvallige republieken vast
te houden bood Gorbatsjov
hun een nieuw Unieverdrag
aan met voor de wingewesten
grotere zeggenschap in de ei
gen aangelegenheden. Daarbij
bleven bijvoorbeeld de buiten
landse politiek en defensie een
zaak van het Kremlin. Voor
dit nieuwe Unieverdrag be
dankten de wingewesten.
Tweede wanhoopsreactie. De
recalcitrante republieken ble
ken onvermurwbaar en Gor
batsjov vond het referendum
"uit. Via 'de meeste stemmen
gelden' wilde hij proberen de
dwarsliggers voor het impe
rium te behouden. Als de
meerderheid (de Russen) vindt
dat de Sovjet-Unie niet uit el
kaar mag vallen, dan heeft de
minderheid (de Balten) dat te
nemen. Wat jij kunt, kunnen
wij ook, zeiden de Balten. Zij
hielden hun eigen volksraad
plegingen en de meeste men
sen spraken zich uit voor los
koppeling van Moskou.
Het gekrakeel over de status
der republieken leidt de aan
dacht af van de ramp die druk
bezig is zich te voltrekken in
de nationale economie. Deze
week bleek uit niet eerder ge
publiceerde cijfers van het
Staatsplanbureau in Moskou
dat de economische resultaten
dit jaar met 15 procent gaan
kelderen. Buitenlandse econo
men hebben geen moeite met
dit oude rapport en spreken
zelfs van een achteruitgang
van maar liefst 30 procent.
Treurige herhaling
Wat zich in de Sovjet-Unie nu
afspeelt, is een treurige herha
ling van nagenoeg identieke
gebeurtenissen in 1922. De
toenmalige leider Lenin en
zijn strijdmakkers hoopten na
de revolutie van 1917 dat de
arbeiders in alle landen van de
wereld in opstand zouden ko
men. Die arbeiders zouden dan
samen spontaan een Sovjet
staat stichten. Dat gebeurde
niet. Tot ongenoegen van Mos
kou legden ook delen van het
vroegere Russische keizerrijk,
zoals Georgië en de Oekraïne,
bitter weinig enthousiasme
aan de dag om hun prille onaf
hankelijkheid op te geven en
zich braaf bij Rusland te voe
gen.
Onder leiding van Lenin en
Stalin vrat Rusland de Oe
kraïne, Wit-Rusland, Georgië,
Armenië en Azerbajdzjan sim
pelweg op, maar op papier
kwam er een Unie van gelijk
berechtigde republieken. An
dere landen moesten nog een
tiental jaren wachten op 'het
grote geluk' om te worden op
genomen in het harmonieuze
gezin van Sovjet-republieken.
Voor de Baltische staten
kwam dat moment vlak voor
de Tweede Wereldoorlog.
Toen kreeg de wrede dictator
Stalin van de wrede dictator
Hitier het groene licht om Est
land, Letland en Litouwen
met behulp van het Rode Le
ger tot vrijwillige aansluiting
te dwingen. De vrijwillige
aaneensluiting van de staten
was puur proforma. Onder
Gorbatsjov bleek dat uittreden
niet mocht. Op papier kende
hij de republieken het al be
staande recht op uittreding op
nieuw toe.
De staatspropagandamachine
draait al geruime tijd op volle
toeren en de centrale overheid
deinst er als vanouds niet voor
terug haar onderdanen
schaamteloos op het geweten
te werken. „Van onze keuze
hangt de toekomst van het Va
derland af", schrijft de com
munistische partijkrant Prav-
da dag in dag uit. Unie of cha
os, luidt een van de slagzinnen
van de staatspropagandisten,
die zelfs huizen afgaan om
zieltjes te winnen.
Afgesleten
Toch wegen de nationalisti
sche belangen kennelijk
zwaarder. Van de vijftien re
publieken hebben er zes beslo
ten Gorbatsjovs referendum te
boycotten. Het Kremlin heeft
al gebruld, maar de afgesleten
tanden en klauwen maken
geen indruk meer en dus hou
den Estland, Letland, Litou
wen, Moldova, Georgië en Ar
menië voet bij stuk.
Om het geheel nog onover
zichtelijker te maken heeft
een aantal gebieden binnen
die zes republieken weer wel
besloten morgen te gaan stern-
Bijzonder frusterend voor
Gorbatsjov is het besluit van
republieken als Rusland en de
Oekraïne om zelf vragen aan
het referendum toe te voegen.
Ronduit rampzalig is de situa
tie die in Rusland als gevolg
van het referendum dreigt te
ontstaan. Daar is een tweede
vraag toegevoegd waarin de
bevolking zich kan uitspreken
over rechtsstreekse presidents
verkiezingen. Daar is beslist
een meerderheid voor. De eer
ste democratisch gekozen pre
sident wordt vast en zeker Bo
ris Jeltsin, de populairste poli
ticus van de Sovjet-Unie en
Gorbatsjovs aartsrivaal.
Als voortzetting van het Russi
sche keizerrijk is de Sovjet-
Unie het laatste koloniale im
perium ter wereld. Verwijder
Rusland en je snijdt het hart
uit. Gorbatsjov dreigt nu Rus
land kwijt te raken aan Jeltsin
en daarmee verliest hij de
kern van zijn imperium. Voor
lopig houdt hij dan alleen de
Communistische Partij, het le
ger en de KGB over. Daar kun
je fantastisch leuke dingen
mee doen, maar Anatoli Sobts-
jak, de democratische burge
meester van Leningrad waar
schuwde onlangs niet voor
niets dat een verlichte dicta
tuur in de Sovjet-Unie niet
mogelijk is. Sobtsjak: „Een dic
tatuur is bij ons per definitie
wreed en bloedig."
Gorbatsjov zoekt naar uitwe
gen. Het referendum is echter
zijn zoveelste politieke miscal
culatie. Hij heeft een kuil ge
graven waar hij zelf in valt.
De uitslag van zijn referen
dum is bij voorbaat waarde
loos, want andere republieken
stellen er hun eigen uitslag te
genover. Gorbatsjov heeft on
getwijfeld meer spijt dan ha
ren op zijn hoofd van het feit
dat hij ooit aan dit referendum
is begonnen.
ÜJpord na zien
tvader III
De 23-jarige carabi-
Riccardo Verde is in een
litaanse bioscoop het
iffer geworden van een
lie onderwereldfiguur die
l een overdaad van inle-
S3gevoel het derde deel
j tocj i De Peetvader had gezien.
7de bezocht met twee colle-
de film, waarbij hij be
donderende blikken wierp op
'jyj echtgenote van Antonio
tege[ nbace, een vooraanstaande
air in Hf» mafia van Hp
':i iur in de mafia van de
ilaats Castellamare di Sta
roen de in zijn eer aange-
jjle gangster hem op ruwe
te verstaan gaf, dat hij
zich moest kijken, ont-
id een korte woordenwisse-
waarbij ook klappen vie-
Bij het uitgaan van de
wilde Verde verhaal ha-
waarop Bambace zijn pis-
trok en de politieman
urna sl in de benen en daarna
Hljpr het hoofd schoot. Bamba-
vluchtte en werd later in
Napolitaans ziekenhuis ge-
lankfcsteerd.
vee
nge.lmanse monorail
S ort op weg
;ei
1 irlKYO In de Japanse stad
V. df roshima zijn vandaag ten
he nste dertien mensen om het
-i gekomen doordat een
et de ik van een monorail naar'
helpeden stortte en terecht
'am op een weg. Dat heeft
oerd politie van Hiroshima mee-
parl- leeld. Er viel een stuk van
lot 60 meter van de mono
die boven een weg ge-
'anjuwd werd, naar beneden op
waar ten minste elf au-
door de brokstukken ver-
ndet tterd werden,
vol
(Van onze correspondent
Gert van Wijland)
BELGRADO Zelden
zal een demonstratie zo
snel en zo geweldloos een
zo complete overwinning
hebben opgeleverd als het
studentenprotest van de
afgelopen dagen in de
Joegoslavische hoofdstad
Belgrado.
Of eigenlijk vond de doorlo
pende demonstratie niet plaats
in de hoofdstad van Joegosla
vië, maar in de hoofdstad van
Servië, de grootste deelrepu
bliek van het land. Het was
het 'bonapartisme van het Ser
vische regime' waar de de
monstranten zich tegen richt
ten.
Dat Belgrado ook de hoofdstad
van het gehele land is, plaatste
de studenten in de nationale
en internationale kijker maar
dat was min of meer per onge
luk. „Het zijn de militairen die
proberen van ons protest een
landelijke zaak te maken",
verzekerde een van de demon
stranten, doelend op de bijeen
komst van het hoogste staat
sorgaan dat zich op dat mo
ment boog over een verzoek
van de minister van defensie
om de 'noodtoestand af te kon
digen. Het verzoek, dat voor
het hele land gold, werd afge
wezen.
De studenten kwamen zondag
ook min of meer per ongeluk
terecht op het plein voor hotel
Moskvan in het oude centrum.
Eigenlijk op weg naar het cen
trale plein voor het internatio
nale perscentrum werden ze
zondagnacht door de toen nog
met traangas optredende poli
tie naar Moskva gedreven.
Daar aangekomen realiseer
den de autoriteiten zich echter
dat de volstrekt vreedzaam
opererende groep van 2000
mensen zich noch door geweld
zou laten provoceren, noch zou
laten stoppen. Het breekpunt
van de macht was het moment
waarop de agenten hun hel
men afzetten en zich terug
trokken: de studenten konden
op het plein blijven om er vier
dagen niet meer weg te gaan.
De erosie van het Servische
regime was begonnen.
De eerste concessies waren ge
ring: Milosevic stemde toe in
een speciale parlementszitting
om de gewelddadige gebeurte
nissen van het afgelopen
weekend te bespreken. Ook
het politieoptreden kwam aan
de orde, maar op een toon die
de oppositie deed besluiten de
vergadering te verlaten.
Een dag later moest Milosevic
echter door de bocht. In snel
tempo werden de eisen van de
studenten ingewilligd: eerste
werd de al te regeringsgezinde
directie van radio en tv Bel
grado vervangen, later kwam
oppositieleider Vuk Draskovic
vrij. De grootste zege van de
studenten kwam gistermiddag
toen minister van Binnenland
se Zaken Bogdanovic zijn ont
slag aanbood.
Zoals de autoriteiten Vuk ver
antwoordelijk stelden voor de
ronde van geweld die zaterdag
aan twee mensen het leven
kostte, zo was Bogdanovic in
de ogen van de demonstranten
verantwoordelijk voor het
provocatieve politieoptreden.
Ondanks hun natuurlijke alli
antie met Vuk Draskovic, wei
gerden de studenten, artiesten
en intellectuelen gisteren ech
ter naar een manifestatie van
de verenigde oppositie te ko
men. Liever dan ten onder te
gaan in de partijpolitiek ble
ven ze op hun eigen plein,
vijfhonderd meter van de
plaats, waar 20.000 aanhangers
van Vuk diens, door de stu
denten afgedwongen, vrijla
ting vierden. In plaats van
mee te gaan met de eis van
Vuk dat niet alleen Bogdano
vic maar de hele regering zou
moeten aftreden, namen ze
hun winst en ontruimden van
morgen vroêg het plein. „Het
is beter te vertrekken op het
hoogtepunt van het feest dan
te lang te blijven, dan verlies
je sympathie", aldus een van
de aanwezigen. „De nederlaag
van Milosevic is duidelijk ge
noeg zichtbaar", stelde hij vast.
Met de studentendemonstra
ties in Belgrado waarde een
sterk nostalgische geest door
de stad. Veel ouderen herken
den de sfeer van 1968 toen ze
zelf als student op de barrica
des stonden. „We hadden de
zelfde eisen, we wilden ook de
macht eerlijk delen", aldus
Ljubomir Topalovic, een veer
tigjarige ex-student die in 1968
deelnam aan de protesten.
Meer dan twintig jaar later
werd de mars vorige week
door een nieuwe generatie stu
denten herhaald, met dit ver
schil dat de demonstranten
zich nu niet lieten stoppen.
Een jonge demonstrant droeg gisteren in Belgrado een bloem en
een foto van een van de zondag bij gevechten gesneuvelde jon
gen mee.
(Van onze correspondent
Aart Heering)
ROME Na tien jaar onder
zoek heeft de 'antimaffia-pool'
van Palermo een aanklacht
geformuleerd waarin de ver
dachten van drie van de voor
naamste excellente delicten
worden aangewezen.
Het 1687 bladzijden tellende
verslag van het gerechtelijk
vooronderzoek, dat deze week
openbaar is gemaakt, belicht
bovendien de betrokkenheid
van de maffia bij het politieke
leven in Sicilië en de banden
tussen georganiseerde misdaad
en neofascistisch terrorisme.
'Delitti eccellenti', luisterrijke
misdaden. Met die term wor
den in Italië door de maffia
gepleegde moorden op lastige
politici en magistraten aange
duid. De secretaris van de af
deling Palermo van de chris
tendemocratische partij Miche-
le Reina, zijn partijgenoot
Piersanti Mattarella, voorzitter
van het regionaal bestuur van
Sicilië en de communist Pio
La Torre, kamerlid en regio
naal secretaris hadden met el
kaar de wens gemeen dat zij
de verstrengeling van politie
ke en mafiose clans wilden
stoppen. Daaruit ontstond aan
het eind van de jaren '70 een
voor de maffia gevaarlijk ak
koord tussen de beide partijen.
Volgens de Palermitaanse ma
gistraten „ging de deelname
van de linkse partijen aan het
lokaal bestuur gepaard met
een vermindering van invloed
van de politiek-mafiose lob
bies". Daarom besloot de 'koe
pel', de vergadering van clan-
hoofden die de absolute lei
ding vormt van de Siciliaanse
maffia, een belangrijk expo
nent van de toenadering tot de
communisten uit te schakelen.
Op 10 februari 1979 werd Mi-
chele Reina vermoord. Zijn
dood was tevens bedoeld als
een waarschuwing voor ande
re politici, in het bijzonder
voor de invloedrijke Mattarel
la. Die wilde echter niet luiste
ren en werd op 6 januari 1980
doodgeschoten door een com
mando van drie neofascisti-
sche terroristen, die in ruil
daarvoor van de maffia geld
en wapens ontvingen.
Op 30 april 1982 werd ook La
Torre geëlimineerd. De com
munistische politicus had zich
een kwade faam verworven
door zijn strijd tegen een groep
maffiose bouwbaronnen die
steeds maar lucratieve over
heidsopdrachten in de macht
sleepten. Bovendien was hij de
voornaamste indiener van een
wetsvoorstel waarin zware
straffen werden gesteld op het
"behoren tot een organisatie
van mafioos type".
De magistraten hebben hun
beschuldigingen zorgvuldig
onderbouwd en schrijven bo
vendien, dat niet alleen de
gangsters hebben geprofiteerd
van de drie moorden. Deze in
directe verwijzing naar het zo
geheten 'derde niveau', dat
van de politieke leiders die de
maffia beschermen, wordt
echter niet uitgewerkt.
s E AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
HET MEXICAANSE AFGODSBEELD
t ge 1M7 Wanneer de dag aanbreekt, ziet kapitein Wolter, dat gen er niet in genoeg robben te vangen en de één na de ander
par- ln trotse driemaster reddeloos verloren is. Het schip zit muur- sterft. Op het laatst zijn de stuurman en de kapitein de laatste
danast in het ijs en bovendien begint nu de lange Poolwinter. Hij overlevenden. Getrouw houdt kapitein Wolter nog dagelijks zijn
eer661 zijn mannen echter moed in te spreken, want zolang er nog journaal bij, maar het wordt een eentonig verhaal van honger en
Pen water is zullen zij wel kans zien af en toe een zeehond of dood en ellende... Zijn laatste aantekening maakte hij op 3 au-
rEN n walrus te verschalken; bovendien zijn er kolen genoeg aan gustus 1861.
>ord om niet van de koude om te komen. Doch de mannen sla-
LEIPZIG Er is in korte
tijd veel veranderd in
Leipzig. Het Karl-Marx-
plein is omgedoopt in Au-
gustusplein. Dat plein
vormde in de herfst van
1989 het beginpunt voor
demonstraties tegen de
heersende socialistische
partij en al snel voor de
Duitse eenheid.
De 'Maandag Demo's', zoals ze
na enige tijd werden genoemd,
worden beschouwd als de start
van de omwenteling in de
DDR.
Op datzelfde plein werd ook
de (toen nog Westduitse)
bondskanselier Kohl harts
tochtelijk toegejuicht. In
drommen stonden de Leipzi-
gers en andere Saksers met
CDU-vlaggetjes te zwaaien als
Kohl vanaf het balkon van het
opera-gebouw kwam vertellen
dat hij zou zorgen dat het alle
maal goed kwam, dat de grote
machtige Bondsrepubliek de
klappen van de eenwording op
zou kunnen vangen. U allen
gaat het net zo goed krijgen als
wij, beloofde hij. „Helmut,
Helmut, Helmut!", scandeer
den de aanwezigen. En Hel
mut glom.
Ja, er is veel veranderd in
Leipzig. De Maandag Demo's
zijn terug, nu uit onvrede en
zorg over de tol die de voor
malige DDR voor de eenwor
ding moet betalen. Er wordt al
gedacht aan een mars op Bonn
om de ernst van de situatie te
onderstrepen. Een mooie kans
misschien voor de Leipzigers
om Kohl weer eens te zien.
Want de bondskanselier zal
voorlopig niet meer op het bal
kon van het operagebouw op
het Augustusplein staan. En
als hij er zou staan, zouden er
vast heel andere dingen wor
den gescandeerd.
VENESTRAAT 29
Geen krant ontvangen Bel tussen
18.00 en 19.00 uur, zaterdags tussen
14.00 en 15.00 uur, telefoonnr.071-
122248 en uw krant wordt nog dezelf
de avond nabezorgd.
