Palestij nen
voelen zich
verslagen
en verlaten
1
mal
Ie
We behoren tot de 'good guys' en baggeren als de besten
CeidócSoivuvrit
ZATERDAG 9 MAART 1991 PAGINA 27
TEL AVIV - Israels huisvrouwen
hebben zich de afgelopen week op
gelucht beziggehouden met het ver
wijderen van de repen plakband en
stukken plastic, waarmee zij de af
gelopen weken hun ramen en deu
ren hadden verzegeld tegen de ge
vreesde gasaanvallen vanuit Irak.
Wat hen betreft is de oorlog voorbij en
kunnen ze zich weer bezighouden met
de uit de pan rijzende prijzen in de su
permarkt. de al uitgebroken stakingen in
de ziekenhuizen en het door de oorlog in
de knel gekomen eindexamenschema
van de scholieren.
Maar in Jeruzalem worden de wenk
brauwen alweer gefronst. Want met de
komst van James Baker, Amerika's mi
nister van buitenlandse zaken, staat
voor Israel een nieuwe oorlog voor de
deur: die van de 'nieuwe orde' voor het
Midden-Oosten. Een beetje snel mis
schien, na het gasmaskertrauma van de
Golfoorlog, maar kennelijk willen de
Amerikanen in hun overwinningsroes
zich niet alleen bezighouden met wat er
nog van Irak over is, maar ook met alle
andere conflicten in het Midden-Oosten.
In de 'Pax Americana' die Washington
voor ogen heeft, staat de oplossing van
het 'Palestijnse probleem' boven aan de
lijst van problemen in het wespennest
van het Midden-Oosten. En James Ba
ker zal daarmee Jeruzalem diplomatiek
innemend en begripvol, maar ook Ame
rikaans recht-door-zee en vastberaden
komen confronteren. Hij zal, in het kort
gezegd, premier Yitschak Shamir en de
zijnen vragen hoe Israël na de geweldda
dige beëindiging van de Iraakse bezet
ting van Kuwayt, de nu al meer dan 23
jaar durende bezetting van de Westelijke
Jordaanoever en de Gazastrook denkt
aan te pakken. Zal James Baker einde
lijk vredesonderhandelingen tussen Is
raëli's en Palestijnen tot stand kunnen
brengen? Of zal hij de schok ondergaan
van de nog verder uit elkaar gedreven
standpunten en het alleen maar toegeno
men wederzijdse wantrouwen? De trage
die is dat hoe fel het vredesfeestgeruis
van Washington nog in Bakers oren
moge doorklinken, hij in Jeruzalem zo
wel bij de Israëli's als bij de Palestijnen
wel de wens tot vrede zal vinden, maar
niet de concessies die daarvoor nodig
zijn. En de nieuwe ideeën die hij van Is-
raêls leiders hoopt te horen, zijn er een
voudig niet.
Plo
Israël zal Baker verwelkomen met zijn
van mei 1989 daterende plan tot het
houden van verkiezingen in de bezette
gebieden, gevolgd door besprekingen
tussen een Israëlische en een Palestijnse
delegatie. Die besprekingen zouden dan
kunnen leidën tot een eventuele autono
mie, zonder dat er sprake zal zijn van
militaire ontruiming van de gebieden.
Van dat plan is in het verleden niets te
recht gekomen omdat Israël de PLO van
alle onderhandelingen wil uitsluiten en
de Palestijnen erop staan dat de PLO nu
juist hun vertegenwoordigende organisa
tie is. Ook nu is daar geen verandering
in gekomen.
Voor de uiterst rechtse Likoed-regering
van Yitschak Shamir is en blijft de PLO
een 'moordenaarsorganisatie' en heet
PLO-leider Yassir Arafat een 'slang, ge
kleed in een jasje en een stropdas', zoals
Likoedparlementslid Benjamin Begin
hem kortgeleden noemde. De Palestij
nen, toch al zo gefrustreerd over het feit
dat Saddam Husayn, die hen toch be
loofd had hun probleem te zullen oplos
sen, is verslagen, klampen zich in hun
ellende meer dan ooit vast aan hun ei
gen leider, die kennelijk nog als enige de
wereld toeroept dat ook de Palestijnen
rechten hebben.
Het conflict tussen de Israëli's en Pales
tijnen dateert van ongeveer 1880, toen
tegen het einde van het Ottomaanse
Rijk de eerste joodse kolonisten in het
toenmalige Palestina arriveerden. Ze wa
ren de pogroms en de onderdrukking in
Rusland en andere Oosteuropese landen
ontvlucht en hoopten in wat eens het
Beloofde Land van het joodse volk was
De situatie van de Palestijnen in de door Israël bezette gebieden is uitzichtlozer dan ooit.
geweest na 2000 jaar weer een nationaal
tehuis te vinden. Pas toen ze in Palesti
na aankwamen, ontdekten ze dat het
land bewoond werd door een half mil
joen christelijke en islamitische Arabie
ren, die in de komst van de joodse kolo
nisten in de eerste plaats het gevaar za
gen van Europese politieke en economi
sche overheersing.
Niet zo'n vreemde gedachte overigens,
want de Engelsen, die in 1917 Palestina
hadden veroverd en in 1922 van de Liga
van Naties het mandaat over het gebied
kregen, moedigden de joodse kolonisatie
aan om de oosterse flank van het Suez-
kanaal veilig te stellen. De basis voor
het Palestijnse nationalisme werd toen al
gelegd en het zionisme, de joodse bewe
ging voor de terugkeer van het joodse
volk naar Zion, werd het politieke pro
bleem van het Midden-Oosten waarover
in de afgelopen veertig jaar al vijf oorlo
gen zijn gevoerd. De eerste Israëlisch-
Arabische oorlog brak uit toen de Engel
sen uit Palestina vertrokken en David
Ben Goerion nog diezelfde nacht de on
afhankelijke joodse staat uitriep. De om
ringende Arabische landen zonden hun
legers om de Palestijnen te helpen de jo
den te verslaan. Aan het einde van die
oorlog was Israël erin geslaagd 73 pro
cent van het voormalige Palestina te
veroveren en 725.000 Palestijnen had
den inmiddels hun land en hun huizen
verloren. En hoewel de internationale
wet dat voorschrijft, weigerde Israël de
Palestijnse vluchtelingen naar hun hui
zen te doen terugkeren of hun schade
vergoeding uit te keren.
Intifada
De meeste Palestijnse vluchtelingen
kwamen terecht in de Gazastrook, die in
1948 onder Egyptisch beheer kwam, en
op de Westelijke Jordaanoever, dat en
kele jaren later door Jordanië werd gean
nexeerd. Maar met de Zesdaagse Oorlog
in 1967 kwamen ook deze gebieden in
Israëlische handen en ontstond er een
nieuw Palestijns vluchtelingenprobleem.
Drie jaar geleden begonnen de nog in de
Gazastrook en op de Westelijke Jpr-
daanoever wonende Palestijnen (ruim
anderhalf miljoen) hun opstand tegen de
Israëlische bezetting, de Intifada. De op
stand, die inmiddels al meer dan dui
zend Palestijnse doden heeft gevergd,
bracht meer dan ooit het Palestijnse pro
bleem in de aandacht van de wereldopi
nie.
Maar aan de aandacht en zeker aan de
de Golfoorlog weer een einde toen de
Palestijnen de zijde kozen van Saddam
Husayn. Niet omdat zij zijn bezetting
van Kuwayt steunden, integendeel, maar
omdat hij hen de hoop gaf dat via de
Golfcrisis ook aan hun wens tot zelfstan
digheid kon worden gewerkt. „Misschien
hadden wij beter neutraal kunnen blij
ven", zegt een Palestijnse leider, „maar
we steunden Saddam Husayn omdat we
in het Westen diep teleurgesteld zijn. De
resoluties van de Veiligheidsraad over
Kuwayt zijn met geweld aan Irak opge
legd. Maar hoe zit het met de resoluties
over ons probleem?".
Uitzichtloos
Saddam Husayn heeft zijn belofte Pales
tina te bevrijden, niet waar kunnen ma
ken. En de Palestijnen, die even gedacht
hadden eindelijk een leider te hebben ge
vonden die hen van hun bezettingsellen
de kon afhelpen, blijven nu zitten met
niet alleen de nederlaag van Irak, maar
ook met de uitzichtloosheid van de Is
raëlische aanwezigheid in de bezette ge-
bicden. Na twee maanden binnen zitten
- het leger had bij het uitbreken van de
oorlog een algeheel uitgaansverbod opge
legd - hebben zij hun Intifada tegen de
Israëli's hervat en begraven zij zich, in
hun verslagenheid, nog meer in hun ei
gen gelijk.
Aan hun politieke frustratie zit ook een
economisch aspect. De Golfcrisis heeft
hen nu al een verliespost van meer dan
een miljard dollar opgeleverd. Niet al
leen doordat de Golfstaten hun financië
le hulp aan de Palestijnen drastisch heb
ben teruggebracht. En ook niet alleen
doordat vele duizenden Palestijnen, die
tot de crisis begon een flink deel van
hun in de Golf verdiende loon naar huis
stuurden, nu werkloos zijn. Een belang
rijke oorzaak is ook dat een groot aantal
Palestijnse arbeiders, die tot de oorlog in
Israël werkten, vervangen zijn door Rus-
sisch-joodse immigranten.
Verlaten
Economen voorspellen dat de levens
standaard van de Palestijnen in bezet ge
bied binnenkort een gevaarlijk laag ni
veau dreigt te bereiken doordat, als ge
volg van het langdurige uitgaansverbod,
de graanoogst bijna volledig zal misluk
ken en vele bedrijfjes failliet zijn gegaan.
„Wij zijn wanhopig", zegt de Palestijnse
leider. „De oorlog in de Golf heeft ons
niet het uitzicht op bevrijding gegeven,
maar is een pure nachtmerrie geworden.
We voelen ons verslagen en verlaten".
Zó verlaten, dat Palestijnse activisten
deze week niet alleen een leerling van
een joodse religieuze school in Oost-Je-
ruzalem doodstaken, maar ook de auto
van Saher Saad, de secretaris-generaal
van het Palestijns vakverbond in Na
bloes, in brand staken. Saad werd daar
mee gestraft voor de goede betrekkingen,
die hij tijdens de Golfoorlog had onder
houden met de Egyptische ambassade in
Tel Aviv. Israéls leiders hebben inmid
dels in de houding van de Palestijnen
een bevestiging gevonden van hun eigen
standpunten en zien dus nog minder dan
voorheen redenen om hen terwille van
een politieke oplossing in het Midden-
Oosten tegemoet te komen. Ze voelen
zich daarin gesterkt door opmerkingen
van Europese politici, zoals de Neder
landse minister van buitenlandse zaken,
over de duidelijk verminderde rol die de
PLO na de Golfoorlog nog te spelen
heeft.
De documenten die James Baker ko
mende week in Jeruzalem krijgt voorge
schoteld, bevatten dus niet bepaald vre-
desideeën. Geen ideeën tenminste die de
kern van de problematiek in het Mid
den-Oosten, het Israëlisch-Palestijnse
conflict, via Israëlische concessies kun
nen wegnemen. Er zal worden gesproken
over nieuwe veiligheidsgaranties, over
extra wapenverzoeken en over de dollars
die Israël van de Verenigde Staten ver
wacht voor de opvang van de Russische
immigranten en het herstel van de oor
logsschade.
En voor het geval Jim Baker alsnog zal
vragen hoe het dan met die bezette ge
bieden zit - want daar komt hij toch
voor is er een instructief Vliegtochtje
voor hem gepland. Aan Amerika's mi
nister van Buitenlandse Zaken zal van
uit de lucht worden aangetoond hoe on
verdedigbaar Israël zichzelf ziet als het
zich - God beware - zou moeten terug
trekken naar de grenzen van voor 1967.
WILLY WERKMAN
NEDERLAND MENGT ZICH IN STRIJD OM WEDEROPBOUW KUWAYT
DEN HAAG - De oorlog is nog
niet beëindigd of de strijd om de
wederopbouw van Kuwayt is losge
barsten. Voor de deur van het ver
woeste oliestaatje verdringen zich
westerse aannemers, adviesbureaus
en ambtelijke delegaties. Allen ho
pen op een beloning voor hun bij
drage in de bevrijding van Kuwayt.
Niet in de vorm van schouderklop
jes of mooie woorden, maar vette
orders.
Ze hebben geen kaas of klompen bij zich
om zich te onderscheiden van de vele
andere buitenlandse missies die afgelo
pen dagen in Kuwayt zijn neergestreken.
De drie ambtenaren van het ministerie
van economische zaken die vandaag
naar Kuwayt zijn afgereisd moeten het
hebben van argumenten en de goede
naam en faam van Nederland. Als een
heraut voor het Nederlandse bedrijfs
leven zal de delegatie luid en duidelijk
verkondigen wat Nederland aan deskun
digheid kan inbrengen in de wederop
bouw van Kuwayt: knappe ingenieurs,
havenbouwers, baggeraars, vertrouwd
licht, sterke kabels en duurzame medi
sche apparatuur. Economische Zaken
heeft een half miljoen gulden beschik
baar gesteld voor studies naar de haal
baarheid van projecten, zoals de bouw
van havens. Nu de contracten nog die
zeggen dat Nederlandse bedrijven die
havens mogen aanleggen.
Reputatie
Kuwayt ligt in puin en westerse bedrij
ven staan te trappelen om het oliestaatje
opnieuw op te bouwen. De schadeposten
voor Kuwayt zijn inkomsten voor wes
terse bedrijven. De bedragen die ge
noemd worden voor wederopbouw va
riëren van zestig tot tweehonderd mil
jard dollar. Nauwkeuriger ramingen vol
gen in de komende maanden als de
schade in het land is opgenomen.
De Kuwaytse regering heeft twee plan
nen in de maak voor de opbouw van het
land. Het eerste bestrijkt een periode
van drie maanden en omvat de noodza
kelijkste herstelwerkzaamheden: elektri
citeit, voedsel, water, medische appara
tuur. Daarnaast wordt een plan gemaakt
dat voorziet in de wederopbouw van
Kuwayt in vijf jaar. Voor de korte-ter-
mijnplanning zijn de meeste orders al
vergeven. Meer dan driekwart van de
opdrachten (voor vijfhonderd miljoen
dollar) is gegund aan bedrijven uit het
land van Bush, de dirigent van de be
vrijding van Kuwayt. De regering van
het oliestaatje vindt het niet meer dan
billijk dat de bevrijders voorrang krijgen
bij de verdeling van orders. Gemeten
naar militaire bijdrage, kunnen de Ame
rikanen, Britten en Fransen op de mees
te orders rekenen. De restjes worden
verdeeld onder de kleinere NAVO-bond-
genoten Italië, België, Canada, Grieken
land, Denemarken, Noorwegen, Spanje
en Nederland. Bedrijven uit landen die
zich afzijdig hebben gehouden van de
oorlog, komen pas als laatste in aanmer
king voor een order, zo verzekert de Ku
waytse zaakgelastigde S. Al-Zamanan in
Den Haag. „Wij willen en zullen niet
vergeten wie ons hebben geholpen. Bij
de verdeling van de opdrachten kijken
we eerst naar de landen: welke bijdrage
hebben ze geleverd aan de bevrijding.
Op de tweede plaats komen de bedrij
ven".
Deze twee criteria in ogenschouw geno
men, maakt Nederland geen slechte
kans, denkt het ministerie van economi
sche zaken. „Nederland wordt gezien als
behorende tot de 'good guys' en dingt ze
ker mee naar orders. Wij hebben een
goede reputatie en hebben die in de oor
log alleen maar versterkt", aldus een
woordvoerder van het ministerie.
Al Zamanan bevestigt de goede reputatie
van Nederland in Kuwayt en belooft dat
de beloning weldra zal volgen. „De am
bassade heeft diverse bedrijven bena
derd met opdrachten", is het enige wat
de zaakgelastigde hierover kwijt wil.
Kanshebbers
Philips is genoemd voor de levering van
licht, medische apparatuur en telecom-
municatiemiddelen, maar heeft nog geen
order ontvangen. Stork Ketels in Henge
lo is benaderd met de vraag of het be
drijf binnen zes maanden ketels kon le
veren, maar moest de order afslaan.
„Wij hebben geen produkten die zo van
de plank gehaald kunnen worden. Die
order moesten we dus afslaan, maar we
hebben nog wel wat lijntjes uitstaan
voor de langere termijn", verzekert een
woordvoerder.
De grote kanshebbers laten zich uit con-
currentie-verwegingen niet graag uit over
onderhandelingen en orderstrategie. Vol-
ker Stevin en de Hollandse Beton Groep
(HBG) zijn klinkende namen in het
Midden-Oosten maar zwijgen als het
graf. „Zo Allah het wil", is het zuinige
commentaar van HBG op de vraag of
het bedrijf verwacht orders in de wacht
te slepen. Alsof de onderneming achter
Nederlandse bedrijven en hun werknemers, onder wie de baggeraars van Boskalis, staan te trappelen om in Kuwayt aan de slag
te gaan. FOTO: BOSKALIS
over leunt in afwachting van een Ku
waytse afgezant die HBG smeekt alsje
blieft te helpen aan de wederopbouw
,van zijn land. Niets is minder waar. Nog
voordat de eerste bom op Baghdad was
gevallen, hadden Amerikaanse inge
nieursbureaus reeds opdracht gekregen
om te onderzoeken wat er allemaal in
Kuwayt zou moeten gebeuren als de oor
log was beëindigd. Vanuit zijn kantoor
in Londen hield het ingenieursbureau
Bechtel contact met Kuwaytse bewinds
lieden, diplomaten en bedrijven. Ook
Nederlandse bedrijven.
„Wij stonden daar in januari al op de
stoep", zegt een directeur van het bag
gerbedrijf Boskalis. „We hebben daar ge
sproken over de havens. Met wie? Met
mensen van Bechtel. Een Kuwayti on
derhandelt niet, dat laat-ie doen, hij
heeft zijn hele leven nog niet gewerkt".
De contacten hebban Boskalis geen win
deieren gelegd. Hoewel er nog geen con
tract is getekend zijn de eerste werkne
mers al onderweg naar Kuwayt om sa
men met collega's van American Dred
ging onderwateronderzoek te verrichten
in havens en haveningangen. „We
moeten de opdracht dus delen, maar be
ter de helft dan niets. Met een Ameri
kaans ingenieursbureau zit je als Ameri
kaans bedrijf nu eenmaal op de eerste
rij", aldus de directeur. Wantrouwende
geesten verdenken 'de Amerikanen' er
zelfs van 'dingen te hebben vernietigd
om ze weer op te kunnen bouwen'.
Dat er al werknemers onderweg zijn, ter
wijl nog geen contract is getekend,
maakt ae directeur niet bezorgd. „Ty
pisch Amerikaans. Je krijgt een berichtje
per fax en moet diezelfde dag nog reage
ren of je in principe akkoord gaat. Rea
geer je niet, dan vragen ze een ander".
De Amerikanen danken de vele urgente
orders niet alleen aan hun rol in de oor
log, maar oók aan hun handelswijze. Ze
denken niet; ze doen. „Dat is hun
kracht. Ze wachten niet af, maar begin
nen gewoon. Charteren drie boeings 747,
gooien die vol met materiaal en betalen
komt later wel".
Irak
Behalve het werk in de havens, voert
Boskalis onderhandelingen over het
blussen van de gigantische oliebranden
in Kuwayt en het opruimen van de olie
voor de kust van Saudi-Arabié. Een con
sortium van dertien bedrijven, onder
aanvoering van Tanker Cleaning Am
sterdam (TCA), is inmiddels aan de gro
te schoonmaak begonnen. Want de we
deropbouw beperkt zich niet tot Ku
wayt. Saudi-Arabiê kampt met een mi
lieuramp in de Perzische Golf. Irak is
plat gebombardeerd door de geallieerden
en krijgt nu nog een trap na van opstan
delingen en Iraakse legereenheden die de
opstand willen breken. Te vroeg nog om
over wedèropbouw te onderhandelen,
maar nooit te vroeg om contacten warm
te houden. De vijanden van vandaag
zijn klanten van morgen. En andersom.
Kort voor de oorlog was Boskalis werk
zaam in de omgeving van de Iraakse
stad Basra. „Ik denk dat het er nu een
grote puinhoop is. Er moet heel veel ge
beuren in Irak, maar u weet wat Bush
daarover heeft gezegd. Nu zijn zijn
woorden geen evangelie voor ons. Irak
zal niet blijvend gesloten blijven, maar
we zullen voorlopig toch moeten af
wachten en proberen de contacten te on
derhouden".
Kriebels
Ook NKF Kabel uit Delft heeft op de
stoep gestaan in Londen. Het bedrijf le
vert al vijfentwintig jaar kabels aan Ku
wayt en is kind aan huis bij de regering.
Ook toen deze gedurende de oorlog in
ballingschap verbleef. Secretaris R.
Bouwman zegt desgevraagd nog geen or
ders te hebben ontvangen maar ver
wacht dat NKF een goede kans maakt.
„Wij ondervinden grote concurrentie
van Japan, maar hebben nu een voor
sprong omdat we de kabeltracés hebben
aangelegd en ze dus kennen".
Bouwman laat zich niet nerveus maken
door verhalen in de media dat de meeste
orders al vergeven zijn. „Onmógelijk.
Het is nu nog veel te chaotisch in Ku
wayt. Ze moeten eerst de daadwerkelijke
schade nog opnemen".
Bedrijven daarentegen die nooit zaken
doen in het Midden-Oosten krijgen de
kriebels van alle verhalen en denken de
slag van hun leven te missen als ze geen
actie ondernemen. Het Kuwaytse consu
laat in Den Haag en het ministerie van
economische zaken worden voortdurend
bestookt met telefoontjes van bedrijven
uit alle denkbare branches. Ook bedrij
ven die nog nooit een voet buiten Ne
derland hebben gezet, laat staan Europa.
„Tja, bedrijven die geen ervaring hebben
met export adviseren we het eerst maar
eens in onze buurlanden te proberen en
dan verder te kijken. In de wereld van
handel wegen contacten en relaties heel
zwaar en dat geldt zeker voor het Mid
den-Oosten", aldus de woordvoerder
van het ministerie. In het Kuwaytse con
sulaat rinkelt de telefoon onafgebroken.
Zijn het geen bedrijven, dan wel journa
listen of regeringsfunctionarissen. Maar
Al Zamanan lijkt onvermoeibaar. „Zoals
er voor de oorlog bijdragen nodig waren,
zijn er nu bijdragen nodig voor de
vrede".
MONIQUE VAN DE VEN
