De Schwarzkopf van het Binnenhof
Bush: president
van hele aardbol
Politiek
Partij
Parlement
BINNENLAND/BUITENLAND
£eidóc@otrumt
ZATERDAG 2 MAART 1991 PAGINA 5
DEN HAAG Fysiek hebben
ze niets gemeen, de hanige
Hollandse politicus en de vle
zige vier-sterrengeneraal uit
j de USA. Qua tactiek lijken
'Ruud Lubbers en Norman
Schwarzkopf echter op elkaar
I als twee druppels water. Zoals
de Amerikaanse bevelhebber
de Irakezen misleidde en ver
volgens in een ijzeren tang
fijnkneep, zo zegevierde de
Nederlandse premier deze
week over zijn sociaal-demo
cratische coalitiegenoten.
Wat het slagschip 'Missouri'
dat bij wijze van afleidingsma
noeuvre met een aantal amfi
bievaartuigen opstoomde naar
Kuwayt-Stad was voor
Schwarzkopf, was de koppe
ling voor Lubbers. Men zal
zich herinneren dat de Neder
landse minister-president aan
het eind van het kabinetsbe
raad over de Tussenbalans
groot in het nieuws kwam met
zijn voorstel de welvaartsvaste
koppeling tussen lonen en uit
keringen door te snijden. De
mensen die aangewezen zijn
op de sociale zekerheid moes
ten maar genoegen nemen met
een waardevaste uitkering,
vond de premier.
Met deze proefballon, die
dwars in ging tegen letter en
geest van het regeerakkoord,
joeg hij de PvdA bovenin de
gordijnen. Fractieleider Wölt-
gens zag zich zelfs genood
zaakt met een crisis te dreigen.
Daardoor was de aandacht van
de PvdA even afgeleid van
twee andere belangrijke za
ken. Ten eerste: de vraag hoe
het grote ziekteverzuim en het
enorme aantal arbeidsonge
schikten teruggedrongen zou
den kunnen worden. Ten
tweede: het probleem van het
peperdure openbaar vervoer.
In beide gevallen lagen er
voorstellen van CDA-zijde,
mede bedacht door Lubbers
zelf, die bij aandachtige en ge
detailleerde bestudering ten
minste even grote woede had
den moeten opwekken bij het
linkse deel van de coalitie.
Drammen
Door te gaan drammen over
de koppeling, bereikte de
CDA-chef dat vrijwel geen en
kele PvdA'er zich ernstig ver
diepte in die twee andere za
ken. Zo kon het gebeuren dat
CDA-minister De Vries van
sociale zaken en werkgelegen
heid toestemming kreeg een
adviesaanvraag naar de Soci
aal-Economische Raad te stu
ren over mogelijke wijzigingen
in de ziektewet en de wet op
de arbeidsongeschiktheid. En
zo kwam het dat de PvdA-mi-
nisters akkoord gingen met
een zeer opmerkelijk tarieven-
plan voor het openbaar ver
voer. Het staat er zo onschul
dig in de Tussenbalans: een
'extra strip' invoeren. Maar
het betekent wel dat tram, bus
en metro met tientallen pro
centen duurder worden.
Na aanvaarding van deze
plannen door de PvdA-minis-
ters was Lubbers vrij snel be
reid de koppeling met rust te
laten. Wel zorgde hij er nog
even voor dat die maatregel
niet te duur mag worden. De
vakbeweging heeft nu bij
monde van haar oud-voorzit
ter Kok gehoord dat als zij de
lonen opjaagt, de sociale
premies omhoog gaan en in
het uiterstse geval de uitkerin
gen toch worden ontkoppeld.
Maar ook dat laatste mocht
voor de PvdA de pret niet
drukken. „Juicht", riepen Kok
en Wöltgens in koor, „de kop
peling is gered!" Op al hun
verkiezingsbijeenkomsten
vroegen zij de aandacht voor
dit 'huzarenstukje'.
Over ziektewet en wao, die
misschien nog wel belangrijke
re sociale verworvenheden
zijn, zwegen de PvdA-kop-
stukken als het graf. „Waar
om?", wilde Ina Brouwer van
Groen Links tijdens het Tus
senbalans-debat weten. Had
Thijs Wöltgens de adviesaan
vraag van minister De Vries
aan de SER soms niet beke
ken? „Wie goed leest, ziet dat
een opening wordt gefor
ceerd", hield Brouwer vol. Zij
wees op de nadrukkelijk ge
noemde mogelijke invoering
van twee 'wachtdagen' in de
ziektewet en een forse beper
king van de wao: minder ar-
beidsongeschikten toelaten en
de uitkeringsduur afhankelijk
stellen van de hoeveelheid ge
werkte jaren.
Wöltgens probeerde deze dis
cussie uit de weg te gaan: „Het
is niet zinvol hier nu over te
spreken". Volgens de PvdA'er
had het kabinet zich nog geen
oordeel gevormd over deze za
ken. 'Wachtdagen' en wijzi
ging van de wao worden in de
adviesaanvraag van De Vries
alleen maar als mogelijkheid
opgesomd en niet als doelstel
lingen, zei Wöltgens.
Maar niet heus dus, probeerde
Ina Brouwer haar PvdA-colle-
ga te doen inzien. En zij heeft
gelijk. Het is het kabinet, al
thans de CDA-leden daarvan,
wel degelijk bittere ernst. Mi
nister Bert de Vries wees in
een interview met deze krant
op het chemieconcern DSM,
waar een zieke werknemer de
eerste twee dagen van zijn af
wezigheid voor eigen rekening
moet nemen, door het inleve
ren van ATV-dagen. Een mooi
systeem, vindt De Vries. „Ik
zie er wel wat in voor de hele
collectieve- en marktsector".
De inkt van die in druk ver
schenen uitspraak was nog
niet eens helemaal droog, toen
ook premier Lubbers een duit
in het zakje deed. Met ingang
van volgend jaar zullen de
ambtenaren, met inbegrip van
de werknemers in de gezond
heidszorg en de bejaareninstel-
lingen, zelf moeten opdraaien
voor de eerste twee ziekteda
gen. „Voor de overheid wordt
het ziekteverzuim een te zwa
re last en deze werkgever is
niet meer bereid die last te
dragen", sprak de premier op
bitse toon.
Ook wat de wao betreft bleek
de intuïtie van Ina Brouwer
voortreffelijk. In 1994 moet
het aantal arbeidsongeschikten
gereduceerd zijn tot het aantal
van 1989. Met andere
woorden: „Het aantal moet
met 65.000 worden terugge
drongen. Dit zijn duidelijke
cijfers en deze twee doelstel
lingen zullen we halen", dreig
de de minister-president.
En voor het geval de PvdA
nog niet helemaal snapte waar
zij aan toe was, gaf Lubbers
ook vol gas toen het openbaar
vervoer aan de orde kwam.
Geen goed woord had hij over
voor het verzoek van fractie
leider Wöltgens om de tarie
ven geleidelijk te laten stijgen
en af te zien van aparte maat
regelen voor het stads- en
streekvervoer. „Het kan niet
zo zijn dat de Tussenbalans
door het ijs zakt!", snauwde
hij.
Stupéfait
Wöltgens was „stupéfait", zo
erkende hij zelf in het debat.
Verbijsterd dus. Dat was nu
weer niet zo'n handige opmer
king van de Limburger. Daar
mee bewees hij dat de PvdA in
de hogeschool van de politiek
nog altijd niet is opgewassen
tegen het CDA, evenals trou
wens als dé VVD. Liberalen
noch socialisten zijn zich blijk
baar voldoende bewust van de
machtspositie van een mid
denpartij.
PvdA- en VVD-ministers ge
ven soms maar toe in het kabi
net, omdat zij denken dat hun
partijgenoten in de Tweede
Kamer een bepaald voorstel
nog wel kunnen tegenhouden.
Waarom zouden hun fracties
minder mans zijn dan die van
het CDA, dat in de volksverte
genwoordiging ook altijd van
alles en nog wat afschiet? Li
beralen en socialisten vergeten
dat de christen-democraten,
als een plan eenmaal in het
kabinet is aanvaard, de hulp
kunnen inroepen van de oppo
sitie. Eenvoudig omdat zij nu
eenmaal in het midden zitten.
Ten tijde van de kabinetten-
Lubbers I en II drukte het
CDA zonodig zijn zin door met
behulp van de PvdA en D66.
In het kabinet-Lubbers/Kok
roepen de christen-democra
ten als het moet de assistentie
in van de liberalen. Zo ook als
het gaat om het enigszins kos
tendekkend maken van het
openbaar vervoer. Van VVD-
leider Frits Bolkestein, die
zich net tot kampioen van de
automobilisten had geprocla
meerd, is immers niet te ver
wachten dat hij een lans
breekt voor de reizigers per
trein, tram of bus.
Hoe lang zal de PvdA deze be
jegening nog slikken? Men be
hoeft geen Binnenhof-watcher
te zijn om te weten dat er zwa
re tijden aanbreken voor de
centrum-linkse coalitie, zeker
als het duo Kok Wöltgens
woensdag inderdaad weer een
zware nederlaag lijdt.
RIK IN 't HOUT
HOE 'BOVENMODALE POLITICUS' AMERIKA TEN STRIJDE LOKTE
WASHINGTON Geor-
,ge Bush heeft de voorbije
weken aan de lopende
band besluiten genomen
waarvan iedereen dacht
'öei, oei, die durft, als dat
maar niet misgaat'. Het
omzetten van de aanvan-
kelijk verdedigende
krijgsmacht in de Golf in
een dubbel zo groot aan-
valsleger, het starten van
de gruwelijke bombarde
menten, de botte weige
ring van de Iraakse toe
zegging om zich alsnog te-
-1 rug te trekken, de massa
le, levensgevaarlijke inva
sie van Kuwayt, het be
sluit om ook een deel van
Irak te gaan veroveren:
dat waren toch allemaal
-beslissingen die niemand
graag zou hebben overge
komen.
Achteraf bezien zijn het per
fecte besluiten geweest van
|Bush, die ze ook nog zonder
imankeren realiseerde. Achter
af is iedereen blij dat Bush
deed wat hij deed. Achteraf is
ihet makkelijk praten... Wat
iBush deed, dat vereiste veel
meer moed en visie dan de
modale politicus, waar ook ter
wereld, beschikbaar heeft.
Vorige week vrijdag bijvoor
beeld omarmde premier Lub-
l.'bers het plan van Sovjetpresi-
ident Gorbatsjov. Die wilde
öSaddam Husayn met zijn leger
laten overleven in ruil voor
leen terugtrekking uit Kuwayt.
•Ook miljoenen Nederlanders
zullen toen, met Lubbers, ge-
Idacht hebben dat het voorko-
imen van oorlog altijd nog be
ller is dan het winnen. Zij
maakten allemaal de 'vergis
sing te denken, dat het Bush
om Kuwayt ging. De Ameri
kaanse president keek veel
verder. Achteraf gezien was
het scenario van Gorbatsjov
rampzalig uitgepakt. Dan had
den wij met de machtswellus-
'ige Iraakse heerser gezeten.
Gedurfde acties
Wanneer wij de diplomatieke
film vanaf augustus even te
rugdraaien, dan zien wij een
lange reeks gedurfde acties die
Bush allemaal op touw zette.
Bush wist exact wat hij wilde.
Hij nam, dwars tegen de aan
vankelijke kritiek in, met niet
minder genoegen dan de ver
drijving van Saddam Husayn
en de totale onttakeling van
diens oorlogsmachine.
Bush tartte aldus de (voor hem
op termijn onmisbare) Conser
vatieven, die geen oorlog om
Kuwayt wilden. „President
Bush heeft zijn geloofwaardig
heid verspeeld", concludeerde
Richard Viguerie, voorzitter
van de Conservatieven half
december. Ook hij heeft onge
lijk gekregen.
Bush kreeg de VN-Veilig-
heidsraad zo ver met grof ge
weld orde op zaken te mogen
stellen. Wie had dat op 2 au
gustus, toen Saddams invasie
begon, durven voorspellen?
Bush slaagde erin, de hele VN
voor zijn karretje te spannen.
De resoluties gaven hem een
alibie tot ongelimiteerde oor
logsvoering.
Bush was de eerste president
sedert Roosevelt in 1941 die
het aandurfde om, alvorens
oorlogshandelingen te begin
nen, toestemming te vragen
van het Congres. De Democra
ten (oppositie) die tegenstem
den hebben nu spijt.
Bush heeft nooit gedacht dat
de economische blokkade Irak
op de knieën zou krijgen. De
halve Senaat minus drie leden
meende dat dit wel zou luk
ken. Ook zij kregen ongelijk.
Bush bracht unieke coalities
bijeen: die van de bondgenoten
(VS, West-Europa èn, voor het
eerst in de geschiedenis, diver
se Arabische landen) en die
van de VN-Veiligheidsraad.
Perfect tijdsschema
Bush slaagde erin Israël buiten
het conflict te houden, hoewel
Saddam Husayn achteraf be
zien meer slag leverde tegen
Israël dan tegen de VS.
Bush opereerde vanaf het be
gin op basis van een perfect
tijdsschema. Ondanks aflei
dingsmanoeuvres, van de Sov
jets en- van de binnenlandse
oppositie, bleef de president
perfect „op schema". Zondag
10 februari al durfde Bush
(toen tot ieders verbazing) aan
te kondigen dat Kuwayt „zeer,
zeer spoedig bevrijd zal zijn".
Riante triomf
Wie had deze serie succesvolle
presidentiële acties durven
voorspellen? Dit is al de twee
de riante triomf van Bush van
de afgelopen jaren. In 1988
verpletterde hij de democrati
sche presidentskandidaat Mi
chael Dukakis via hetzelfde
wetmatige schema dat hij nu
op Husayn toepaste. Maar net
als in 1988 worden er nu in de
algemene euforie enkele din
gen totaal over het hoofd ge
zien.
„Door onze succesvolle mani
pulatie won George Bush
makkelijk", zo concludeerde
zijn campagneleider Utwater
onlangs. Zoals Bush in 1988
dank zij een laag-bij-de-grond-
se campagne won, zo zou je
ook zijn strijd tegen Irak kun
nen analyseren. Tegenover en
kele tientallen Amerikaanse
staan volgens diverse schattin
gen zestig- tot honderdduizend
Iraakse dodelijke slachtoffers.
Rechtvaardigt de bevrijding
van Kuwayt dat daartoe tien
duizenden voornamelijk on-
schuldigen worden uitgeroeid?
Aan die vraag zijn ze in Ame
rika nog niet toe.
Terug nu naar de serie beslis
singen hierboven die Bush al
lemaal nam. Waar haalde hij
alle benodigde creativiteit in
eens vandaan? Waarom over
won Bush iedereen zo knap?
De president heeft zich in deze
crisis ontpopt als een diploma
tiek genie. Zijn gedurende
tientallen jaren opgebouwde
uitstekende relaties met reek
sen regeringsleiders, onder
wie ook premier Lubbers,
kwam daarbij van pas. Dat
Bush het retorisch talent van
zijn voorganger mist, maakte
in dit geval niets uit.
Verder heeft Bush het kenne
lijk in zijn vingertoppen om de
juiste medewerkers te kiezen.
De publieke opinie kreeg, zo
leren alle peilingen, de smaak
te pakken van een kennelijk
foutloos leiderschap. Het suc
ces van president Bush schiep
haar eigen dynamiek. De
groeiende goedkeuring van
wat Bush deed, vertaalde zich
in een alsmaar stijgende popu-
SUSKE EN WISKE
DE MYSTERIEUZE MIJN
VS-president George Bush heeft het in zijn vingertoppen om de juiste medewerkers te kiezen, zoals bijvoorbeeld defensieminister
Dick Cheney (rechts). foto: ap
(c) Standaard Ultgeverij/Waverv Productions
lariteit. Dat werd tenslotte een
autonome kracht die de presi
dent de wind in de rug gaf.
Bush' nuchtere karakter en
zijn betrouwbare politieke in
stinct blijken bovendien ideaal
voor het beheersen van zo'n
crisis. „George Bush is beter in
het oplossen van grote proble
men dan in de alledaagse
vraagstukken", zo merkte
commentator James Reston
vorig jaar al in de New York
Times op. Voordat Bush het
besluit tot oorlogsvoering on
dertekende, was hij nerveus
en nodigde het godsdienst
idool Billy Graham uit. Maar
toen de kogel eenmaal door de
kerk was. keek Bush nooit
meer in vertwijfeling om.
Nederlander
Tot nu toe werd George Bush
in de VS vaak vergeleken met
de enige echte Nederlander
die ooit president is geweest,
Martin van Buren (1837-1841).
Van Buren en Bush zijn in an
derhalve eeuw de enige vice-
presidenten die vervolgens tot
president werden gekozen.
Bush zou, net als destijds Van
Buren, sneuvelen in de econo
mische recessie, zo was de opi
nie in Washington.
Nu vergelijkt men Bush ineens
met Abraham Lincoln die de
Verenigde Staten tijdens de
Burgeroorlog bijeenhield. Met
Franklin Roosevelt, die erin
slaagde het Amerikaanse volk
voor zijn militaire confrontatie
te winnen. Met Harry Tru
man, die de Koude Oorlog be
gon en aldus het communisme
in bedwang hield. En met
John Kennedy, die de crisis
met de Sovjetunie over de ra
ketten op Cuba zo besluitvaar
dig overwon.
„Als er een crisis uitbreekt,
brengt de president het beste
of het slechtste van Amerika
naar voren", zo meent Ed
mund Morris, de biograaf van
Theodore Roosevelt en Ronald
Reagan. „De peilingen leren
ons dat Bush tijdens deze crisis
het niveau haalde dat iedere
president ooit eens hoopt te
bereiken: 'President of all the
people' ofwel de leider van
alle Amerikanen.
Nieuwe wereldorde
Belangrijkste drijfveer van
Bush's handelen was uiteraard
het Amerikaanse belang. De
president heeft dat uiteraard
verpakt als een 'nieuwe we
reldorde' (NWO) die in ieders
belang zou zijn. Bush heeft
nooit een definitie van die
NWO gegeven. Misschien is zij
het beste te schetsen door even
terug te kijken. Met de val van
de Muur, het inluiden van het
1992-Verenigde Europa en de
overvloedige Japanse investe
ringen in de VS eindigde het
Amerikaanse leiderschap, zo
dachten velen.
Sjevardnadze
Washington besloot destijds tot
een drievoudig partnerschap.
Minister Baker stelde de EG
een verdrag tot nauwere sa
menwerking voor. Baker ope
reerde bovendien permanent
in nauwe samenwerking met
zijn Sovjetcollega Sjevardnad
ze. Er werd in Washington
tenslotte ook gewerkt aan een
'wereldwijd partnerschap' met
Japan.
Van deze drie projecten hoor
je niets meer. In het politiek
vakblad 'Foreign Affairs'
schetste Charles Krautham
mer enkele maanden geleden
een wereld, waarin alles draait
rond Amerikaans leiderschap.
„Wij zijn de enige natie die
militair, diplomatiek, politiek
en economisch in staat is tot
een overheersende rol, waar
ter wereld wij ons ook moeten
begeven", aldus Krautham
mer. Die conclusie is nu door
de feiten bevestigd.
Uiteindelijk beslist volgend
jaar de kiezer over Bush' pre
sidentschap. Maar is die opper
vlakkige Amerikaanse kiezer
in de herfst van 1992 de Golf
oorlog niet al lang weer verge
ten? Bush erkende onlangs bo
vendien dat hij „bijna moet
kotsen" als hij denkt aan zijn
binnenlandse problemen: de
schulden, milieuvervuiling, de
waardeloze dollar, slecht on
derwijs, de bankcrisis, de
drugscrisis. Maar daarop zal
men Bush uiteindelijk beoor
delen. Toch is het onwaar
schijnlijk dat de kiezers vol
gend jaar de „president van de
hele aardbol" George Bush (al
dus de Washington Post) ver
vangen door een Democraat.
Het ziet ernaar uit dat 1992
een herhaling wordt van 1972.
Toen konden de Democraten
alleen de kansloze George
McGovern vinden om het te
gen de favoriete president
Nixon op te nemen. McGo
vern, exploitant van een slecht
lopend restaurant, heeft zich
gisteren opnieuw als kandi
daat aangemeld...
KOORTS
A/B JACOB VAN
HEEMSKERK Met grote
opluchting en dankbaarheid is
aan boord van de Jacob van
Heemskerk, één van de twee
fregatten in de Golf,
gereageerd op het einde van
de oorlog. Eindelijk, eindelijk!
Eindelijk kan de verplichte
soberheid die de
verkiezingscampagne voor de
Provinciale Staten tot nu toe
temperde, worden opgeheven.
Niet langer hoeven de
meegebrachte stembus en de
mobiele opblaasbare
stemhokjes verstopt te blijven
tussen de vaten alcoholvrij
bier en op de valreep komen
toch nog de
verkiezingspamfletten van pas
die de bemanningsleden in
Nederland aan boord hebben
gesmokkeld. Weg met de pin
ups, lang leve de lijsttrekkers!
Onderhuids was de afgelopen
weken al een zekere spanning
voelbaar geweest, vooral nadat
een onbekende dader een
RPF-sticker op een toilet had
geplakt, maar sinds donderdag
is de Heemskerk veranderd in
een compleet varend
verkiezingscircus. „De sfeer is
gespannen, maar dat is
normaal in een situatie als
deze", verklaart commandant
G. Weerth. „Ga maar na: nog
vier nachten slapen, dan is het
zo ver. Het zou ongezond zijn
als mijn mensen daar niet op
reageerden. En zeg nou zelf:
nu de oorlogshandelingen
achter de rug zijn, hebben ze
ook alle tijd om hun
verkiezingskoorts te botvieren.
Dus ik zou zeggen: laat ze
maar lekker uit hun bol gaan
Om de emoties zoveel mogelijk
te kanaliseren heeft Weerth,
na ruggespraak met het
ministerie van defensie, voor
's avonds een
forumbijeenkomst belegd met
in de pauze een playback-
show. Zes onderofficieren zijn
aangewezen om zich te
verplaatsen in het standpunt
van respectievelijk CDA,
PvdA. VVD, D66, Groen
Links en Klein Rechts. Dat
leidde 's middags direct al tot
felle discussies over de vraag
of het wel juist was de
Provinciale Staten via deze
landelijke invalshoek te
benaderen. Een matroos (34)
met een warm hart voor Ons
Brabants Belang lijst 14)
bedreigde een groep CDA-
jongeren met het
scheepskanon en is door
Weerth in de ijzers gezet.
Volgens de commandant is de
man beperkt
toerekeningsvatbaar. Hij was
in de war geraakt nadat zijn
familie hem had geschreven
over de dramatische inhoud
van de Tussenbalans. Het feit
dat het tekort op de
rijksbegroting ondanks alle
bezuinigingen toch nog 3,75
procent blijft bedragen, heeft
hem te zeer aangegrepen
aldus de commandant.
Overal aan boord van de
Jacob van Heemskerk vinden
intussen geagiteerde
groepsgesprekken plaats over
de thema's van de avond. De
verontwaardiging over het
besluit de vergoeding voor de
Statenleden in Overijssel met
540 gulden te verhogen is
algemeen, maar over de
aanleg van de Betuwe
spoorlijn zijn de gemoederen
sterk verdeeld. De Friese
sergeant die meende dat de
kieslijsten van CDA, VVD en
GPV ongeldig moeten worden
verklaard omdat ze uitsluitend
in het Nederlands gesteld zijn,
werd door de andere
opvarenden weggehoond. Hij
verblijft te kooi en wil
niemand spreken. Die avond
zal hij tijdens de playback-
show optreden als Maywood.
Drie Jonge Socialisten (die bij
dezen de hartelijke groeten
doen aan hun moeders in
Zwolle) hebben een petitie
opgesteld waarin de gemeente
Dalfsen wordt opgeroepen zich
onmiddellijk en
onvoorwaardelijk terug te
trekken uit Lemelerveld.
Dalfsen heeft hierop nog niet
gereageerd. Bijna de voltallige
bemanning van de Heemskerk
steunde het verzoekschrift,
alleen twee VVD'ers uit
Apeldoorn weigerden hun
handtekening te zetten. Zij
protesteerden hiermee tegen
het voornemen van de PvdA
om van de Veluwe een
gemilitariseerde zóne te
maken. „Wij begrijpen het
verband tussen deze zaken
niet", riepen de Jonge
Socialisten, maar toen waren
de VVD'ers al vertrokken, op
weg naar de
ontspanningsruimte om van
pitriet Wiegel-brilletjes te
vlechten. Daarmee hadden ze
niet alleen tijdens de
forumdiscussie veel succes,
maar ook tijdens de playback-
show, die ze glansrijk wonnen
met een imitatie van het John
Lennon-nummer 'Give peace
a chance'.
T. RU BB ELS
