Beatrix en Claus
vieren zilveren huwelijksfeest
foidóctBou/ui/nt1
Beatrix wordt op 30 april 1980 door haar moeder, prinses Juliana, geïntroduceerd als nieuwe vorstin.
ZATERDAG 2 MAART 1991 PAGINA 25
Zowel tijdens de
huwelijksdag,
toen rookbommen
werden geworpen,
als op de dag van
haar aantreden
als koningin
stelde Amsterdam
zich niet zo leuk
op.
FOTO'S: ANP
DEN HAAG - „Welkom, weest
welkom, Gij Prinselijk Paar; dank
voor Uw gulheid van hart om hier
tot ons te komen. Hoort onze
geestdrift, weerklinkend in zang, 'n
juichende echo van vreugd door
niets meer in te tomen".
Dat werd, getuige een in de archie
ven van de Rijksvoorlichtings
dienst slingerend programmaboek
je, op 9 maart 1966 in de Amster
damse RAI gezongen voor (toen
nog) prinses Beatrix en Claus von
Amsberg (op dat moment nog net
geen prins). De dag erop zou het
paar in Amsterdam in het huwelijk
treden.
Claus, stammend uit Duitse landadel,
was al Nederlander geworden en door
zijn huwelijk zou hij prins worden en
Van Amsberg gaan heten. Dat lang niet
iedereen zo blij was met dat jong geluk
als de bezoekers van het door het Oranje
Comité Amsterdam georganiseerde feest
in de RAI, zal bijna iedereen van boveh
de dertig zich kunnen herinneren.
Dat de toekomstige koningin van Neder
land twintig jaar na de Tweede Wereld
oorlog met een Duitser thuiskwam, was
voor grote delen van de natie een enor
me schok. De wereld had nota bene 68
niet-Duitse huwbare prinsen en hertogen
in de aanbieding! En dat Claus door Hit-
Ier in een uniform was gehesen, ook al
was hij toen maar een tiener, konden ve
len helemaal niet verwerken. De voorzit
ter van voornoemd Oranjecomité legde
zelfs zijn functie neer.
Deze maand vieren Beatrix en Claus
hun zilveren huwelijksfeest. Ze doen dat
in huiselijke kring en niet, zoals konin
gin Juliana en prins Bernhard in 1962,
met een knallende fuif waarop één kei
zerlijk paar, zes koninklijke paren en
honderd prinsen en prinsessen te gast
waren.
Beatrix en Claus willen niet eens een ca
deau van de Nederlanders. Van het geld
kunnen beter bomen en struiken worden
geplant, vinden koningin en prins. Zelf
geven ze het voorbeeld door een herden
kingsboom te planten, op 20 maart in
Beverwijk. Verder is er op 11 mei een
gala-voorstelling van het Nationaal Bal
let in het Muziektheater in Amsterdam.
De bescheiden wijze waarop koningin en
prins hun zilveren feest vieren heeft
niets te maken met het rumoer van des
tijds. Dat is immers al snel nadat het hu
welijk werd gesloten verstomd. De pro
vo's die op 10 maart 1966 rookbommen
naar de trouwkoets gooiden, Hans Tuyn-
man en Jan Rutgers, hebben in 1987
hun spijt betuigd. De politieke partijen
die tegen het huwelijk waren, de PSP en
de CPN, hebben hun tijd gehad.
Geaccepteerd
Prins Claus, wiens 'oorlogsverleden' reu
ze meeviel, is volledig geaccepteerd. Uit
wat er over hem naar buiten komt valt
op te maken dat hij een sociaal voelend,
serieus en hard werkend mens is. Eigen
schappen waardoor hij wordt gewaar
deerd. Voor Beatrix geldt overigens het
zelfde.
Bovendien lijkt Claus zo Nederlands ge
worden als de Alkmaarse kaasmarkt.
Onze taal leerde hij snel en beter dan
zijn voorganger Prins Bernhard, wat
door menige cabaretier zal worden be
treurd. Claus komt alleen op de buiten
wacht wel een beetje saai over: hij steekt
op het eerste gezicht wat grijsjes af bij de
joviale en omstuimig levende Bernhard:
het wildste dat er van Claus bekend is, is
dat hij lekkere uiensoep kan koken,
graag kleren met beestjes draagt en dat
hij vroeger toch ook wel van snelle au
to's schijnt te hebben gehouden, iets wat
inmiddels erfelijk is gebleken.
Claus zou mogelijk een stuk minder saai
overkomen als hij mocht zeggen wat hij
wilde, maar dat mag de man van de ko
ningin nu eenmaal niet. Hij betreurt dat
zeer: „De leden van het Koninklijk Huis
zullen wat betreft inspraakmogelijkhe
den wel altijd onderaan de lijst staan.
Dat is weieens moeilijk te accepteren".
Dat de grote liefde van 'Prinses Glim
lach' over het algemeen toch zo gunstig
zou uitpakken, daarvan durfden veel
Nederlanders in 1965/1966 niet eens te
dromen. Een Duitser en ook al niet
meer zo piep (Claus was toen hij trouw
de bijna veertig), hoe moest die ooit een
Beatrix en Claus tijdens hun huwelijksvoltrekking op 10 maart 1966.
deugdelijke Nederlandse 'prins-gemaal'
worden? Het paar zag die problemen
van tevoren en had, overigens niet al
leen daarom, in alle rust aan zijn relatie
en de bekendmaking van eventuele
trouwplannen willen werken. Maar dat
ging mooi niet door.
Foto's
Op 1 mei 1965, ongeveer een jaar na
hun eerste ontmoeting in Duitsland,
maakten Beatrix en Claus een ochtend
wandeling door de tuin van haar kasteel
tje Drakensteijn in Lage Vuursche. Het
innig gearmd lopende paar dacht uitslui
tend vergezeld te zijn van Beatrix' gol
den retriever Joris.
Maar buiten het hek stonden fotograaf
John de Rooij en verslaggever Eelke de
Jong. Ze hadden, afgaand op geruchten
(De Rooij zei later dat je zó wel kon zien
dat de prinses verliefd was) al een week
lang op dezelfde plek rondgehangen.
Juist op het moment dat ze begonnen te
geloven dat al die moeite voor niets was
geweest, zagen ze het paar lopen. De
Rooij moest zijn Nikon met 50 centime
ter telelens nog uit zijn Porsche halen,
maar zag toch nog kans De Romance
vast te leggen. Beatrix en Claus keerden
geschrokken naar het paleisje terug.
De twee journalisten snelden met de fo
to's naar Haagse Post en Telegraaf, maar
beide bladen wilden de foto niet publice
ren voordat bekend was wie Beatrix'
minnaar was en of het om een serieuze
huwelijkskandidaat ging. John de Rooij
werd ongeduldig en vloog op 4 mei naar
Londen om de foto's aan de Daily Ex
press te verkopen, de krant die op 5 fe
bruari 1938 ook al de eerste foto's van
baby Beatrix had.
Ook de Daily Express teutte nog een
dag. Juliana en Bernhard, ongerust ge
worden door het bericht dat er foto's wa
ren gemaakt, stuurden op de avond van
de vijfde mei een communiqué de we
reld in, waarin ze de geruchten over een
verloving 'voorbarig' noemden en vroe
gen om 'rust en tijd voor een welover
wogen beslissing'.
Daarmee gaf het koninklijk paar indirect
te kennen dat er wel degelijk iets aan de
hand was en op 6 mei kon de hele we
reld dat dan ook zien: de Daily Express
bracht Beatrix en haar nog onbekende
geliefde groot op de voorpagina, onder
de kop: 'Royal Romance Drama' met als
chapeau 'This is the man'.
Het Telegraaf-concern besloot de foto
ook maar meteen te brengen en 's mid
dags prijkte het verliefde stel op Het
Nieuws van de Dag, een middagkrant
van de Telegraaf voor Amsterdam en
omgeving. „Het is en blijft tragisch dat
leden van de koninklijke familie slechts
in beperkte mate een privéleven heb
ben", stond erbij.
Weer een dag later wist de Bild Zeitung
te melden dat de vriend van Beatrix
Claus von Amsberg was, een 38-jarige
diplomaat die op een vrijgezellenflat in
Bad Godesberg woonde. Op 7 mei werd
Claus daar in alle vroegte door de KJRO-
radio gebeld en bevestigde hij zijn
vriendschap met de Nederlandse kroon
prinses.
Zilveren camera
In binnen- en buitenland barstten stro
men van publikaties los. Ook over het
gedrag van John de Rooij trouwens.
Godfried Bomans schreef in De Volks
krant: „Wat ik over dit heerschap denk
zeg ik niet eens, want elk woord is nog te
veel". De Zilveren Camera, traditioneel
overhandigd door Prins Bernhard, werd
in 1965 maar niet uitgereikt.
De Duitse damesbladen jubelden „über
die Deutschen Manfier an der Seite von
Hollands Herscherinnen". Die Duitse
afkomst en wat daarmee samenhing was
in het Nederland van na de oorlog voor
nummer drie in de rij nou juist het pro
bleem. Bekend werd dat Claus - zoals
iedere schoolgaande jongen - bij de Hit-
lerjugend was geweest, bij de Arbeits-
dienst, bij de reserve-pantserafdeling in
Neurippin en, in de laatste twee maan
den van de oorlog, bij de zich toen al te
rugtrekkende 90e pantserdivisie in Italië.
Daar was hij uiteindelijk krijgsgevangen
gemaakt door de Amerikanen, die hem
later als tolk gebruikten.
Joods Nederland was boos en verdrietig,
onder het voormalig verzet was er weer
stand (Teengs Gerritsen poogde, als goe
de vriend van Bernhard, die weerstand
te breken en verdiende daar nog een her
inneringsmedaille aan het huwelijk mee)
en eigenlijk werd er in allerlei kringen
aan de toekomst van de relatie getwij
feld. De regering stuurde dr. L. de Jong
naar Italië om Claus' oorlogsverleden te
onderzoeken.
Intussen zat er voor Beatrix en Claus
niets anders meer op dan de verloving
maar officieel bekend te maken: op 28
juni deden ze dat op televisie, samen
met Juliana en Bernhard, met een zeer
ongebruikelijke persconferentie. De fris
en vriendelijk ogende Claus wist al heel
wat mensen voor zich te winnen. De
Volkskrant wist in elk geval te melden
dat de driehonderd verpleegsters van
Het Haagse Rode-Kruisziekenhuis na de
uitzending allemaal zeer over de aan
staande prins te spreken waren.
Maar de verovering van Nederland door
Claus was nog lang geen feit, ook niet
nadat De Jong had gemeld dat Claus'
oorlogsverleden best door de beugel kon.
Intellectuelen en kunstenaars vonden
dat „de heer Von Amsberg noch voor,
noch tijdens zijn loopbaan in dienst van
de Westduitse regering overtuigende be
wijzen aan de dag heeft gelegd van een
diepgewortelde afkeer van wat het Derde
Rijk beoogde en verrichtte". Ze stelden
een verzoekschrift voor het parlement
samen, waarin ze vroegen het huwelijk
niet goed te keuren.
Koningin Beatrix en
der en Johan Friso.
Ook een aantal oud-verzetsstrijders
richtte een dergelijk comité op: dan
Margriet maar op de troon, zo vonden
ze. De PvdA-man Nederhorst noemde
Beatrix niet geschikt voor de troon. Er
ontstond een hele discussie over de mo
narchie. De brievenrubrieken in de bla
den stonden vol en de media enquêteer
den jan en alleman. Teksten als „Claus
d'r aus" verschenen op muren en bij een
tocht in juli door het in die tijd toch al
zo rumoerige Amsterdam kwamen de
pamfletten die voor een republiek pleit
ten in de koninklijke rondvaartboot te
recht. Een werkstudent in een kiosk op
Schiphol schoof pamfletten tegen Claus
tussen elke krant die hij verkocht.
In de Duitse pers werd intussen driftig
en trots verder gepend: het ene blad wist
te melden dat de Nederlandse vrouwen
wilden dat Claus koning zou worden, in
het andere schreef een gepikeerde leze
res: „Hebben de Nederlanders niet alle,
maar dan oók alle reden om hun prinses
Beatrix te danken dat ze Claus von
Amsberg tot man gekozen heeft?".
Kip
De almaar doorgaande Nederlandse pro
testen tegen Beatrix' keuze hielpen niet.
Op 10 november ging de Tweede Kamer
akkoord met 132 tegen 9 stemmen en op
8 december de Eerste Kamer met 65 te
gen 5 stemmen. Het huwelijk werd vast
gesteld op 10 maart 1966 in het hol van
de leeuw: Amsterdam.
De beelden van die op goed Hollandse
wijze totaal verregende trouwdag staan
de meesten die ze hebben gezien nog
voor ogen. Vooral het beeld van de
koets, met daarop de onverstoorbare
koetsier Hendrik van der Touw en daar
achter de rook van een bom, is blijven
hangen. Iemand die noch van prinsen en
prinsessen, noch van dieren hield, smeet
een half dode kip naar de koets.
De Amsterdamse politie had duizend
agenten extra ingezet en er nog eens
1859 van de rijkspolitie en 1700 van de
marechaussee geleend. De Hermandad
kreeg een noodrantsoen mee van onder
meer acht suikerklontjes en een rol Fru-
jetta, voor als de lunch-tenten niet meer
bereikt konden worden. De politie kreeg
het inderdaad druk met de raddraaiers
onder de 250.000 toeschouwers langs de
vier kilometer lange route van en naar
stadhuis en Westerkerk. In die kerk ging
dominee H. Kater voor, die zelfs zou
zijn bedreigd omdat hij bereid was dit
huwelijk in te zegenen.
Het paar werd in de media niettemin als
stralend omschreven. Beatrix, in een
jurk van satin duchesse, met een dia
deem van haar grootmoeder en een
bruidsboeket van eugarisbloemen en le
lietjes der dalen, flapte haar gretig ja
woord er bijna te vroeg uit. Degenen die
het allemaal wel welwillend gadesloegen,
glimlachten vertederd. Het damesblad
Eva schreef later „Zouden beiden, diep
in hun hart, die onbescheiden fotograaf
niet heel erg dankbaar zijn geweest?".
Zielsgelukkig
Het paar rtiaakte inderdaad een zielsge
lukkige indruk. Claus vertelde later dat
„de verlovingstijd een heel moeilijke tijd
was, die alleen te doorstaan was door
hetgeen er tussen mijn vrouw en mij be
stond". Op de huwelijksdag zelf zei hij:
„Mijn vrouw en ik weten nu dat onze
liefde, gelouterd in deze moeilijke tijd,
ons sterker en zekerder heeft gemaakt".
En Beatrix wilde de perikelen rondom
haar kersverse echtgenoot „niet onver
meld laten, omdat wij op deze dag, die
voor ons zoveel geluk brengt, dit leed in
eerbied gedenken".
Na de huwelijksreis naar Mexico ging
Claus verder met het winnen van Neder
landse hartjes. Het lukte hem goed door
zijn persoonlijke charme en grote be
langstelling. In 1969 stelde het NIPO
vast dat negentig procent van de Neder
landse bevolking Claus eigenlijk wel
mocht.
Zocht Claus zijn werkzaamheden aan
vankelijk in de ruimtelijke ordening,
Beatrix zette haar voorbereiding op het
koningsschap tijdelijk op een laag pitje
om zich te wijden aan haar man en, al
snel, ook aan haar kinderen. In 1967
kwam Alexander, een jaar daarop Friso
en weer een jaar later Constantijn. Diens
geboorte gaf aanvankelijk geen aanlei
ding tot Feestvreugde: Constantijn had
ademhalingsmoeilijkheden en kwam in
een couveuse. Even was heel Nederland
mèt het prinselijk paar bang dan hij het
niet zo redden, maar hij kwam er boven
op en een zucht van verlichting ging
door het land.
Het in 1966 getrouwde paar zou meer
zware perioden tegemoet gaan. In 1976
kwam Bernhard in opspraak tijdens de
Lockheed-affaire en werd er hier en daar
over het aftreden van Juliana gefiloso
feerd. Als de toenmalige koningin dat
zou hebben gedaan, had dat een smet op
het aantreden van Beatrix geworpen.
Maar de bui woei over en Beatrix werd
pas in 1980 koningin.
Grote klap
Net als op de dag van haar huwelijk stel
de Amsterdam zich weer niet uitgespro
ken leuk op. Terwijl Beatrix in de Nieu
we Kerk lieve woorden sprak tot haar
moeder en Claus degene noemde „die
mij steunt, aanvult en zonodig corri
geert", woedde buiten mede door stem
mingmakerij van de kraakbeweging een
soort burgeroorlog.
Twee jaar later kwam de grote klap:
Claus werd ziek en flink ook.
„Klachten van depressieve aard" heette
de kwaal die zich in de tweede helft van
1982 bij de prins openbaarde. Hij be
schreef het later als „de ergste periode
van mijn leven". Maandenlang was de
prins wel ergens intern onder behande
ling: in Nijmegen, in Bazel, in Breda.
De koningin toonde zich een perfecte
vakvrouw: ze werkte ogenschijnlijk on
verstoorbaar door. Lang daarvoor had
ze al eens gezegd: „Als er ooit een strijd
punt zou ontstaan tussen mijn plicht en
mijn wensen, dan gaat voor mij per
soonlijk de plicht altijd voor". Ze bracht
het duidelijk in praktijk: toen Claus
voor de eerste keer naar Bazel vertrok,
bracht ze hem niet weg omdat ze nodig
was bij de kabinetsformatie.
De gekste verhalen deden intussen de
ronde. De roddelpers zag de scheiding al
aankomen. Dat dat volslagen onzin was
bleek wel uit een interview dat de prins
na zijn genezing aan de Avro gaf: „Zon
der mijn vrouw had ik het nooit ge
haald".
De betere pers pleitte tijdens Claus' ziek
te voor interessanter werk voor de prins,
die na de inhuldiging van zijn vrouw
enige functies had neergelegd. Daar
wrong hem volgens veel bladen de
schoen, althans voor een belangrijk ge
deelte.
Beetje naïef
Dat vermoeden drong ook tot 'Den
Haag' door. De prins kreeg uiteindelijk
werk waar hij iets van kon maken. In de
zomer van 1984 kreeg hij, naast zijn bij
zonder adviseurschap voor de minister
van ontwikkelingssamenwerking, ook de
baan van inspecteur-generaal op hetzelf
de ministerie. Verder werd hij lid van de
Raad van Commissarissen van De Ne-
derlandsche Bank en voorzitter van het
Platform Verkeer en Waterstaat.
Later vertelde de prins ook aan de Avro
dat het leven als lid van het koninklijk
huis hem niet echt was meegevallen en
dat hij „wel een beetje naïef' was ge
weest toen hij naar Nederland kwam.
„Wat het betekent om de hele tijd in een
glazen huis te zitten, dat gevoel kun je
niet inschatten. Het is veel moeilijker
dan ik had gedacht".
In augustus 1987 was het opnieuw
schrikken voor het koninklijk gezin.
Beatrix kreeg hersenvliesontsteking. Ze
werd inderhaast van Frankrijk, waar ze
vakantie vierde bij biermagnaat Heine-
ken, naar een ziekenhuis in Den Haag
vervoerd. De ziekte was kort, maar he
vig. Op zijn beurt steunde Claus haar.
De woorden die Beatrix in 1980 op de
NOS-tv over het huwelijk zei waren ook
hier weer helemaal aan de orde: „Ik sta
er zeer positief tegenover. Ik vind het
een erg goede instelling. Eeff instelling
waar je ook je best voor moet doen. Het
is ook een opdracht, iets waar je voort
durend aan moet werken, iets waar je
ontzettend van kan leren, waar- je in
kunt rijpen en waar je ook gelukkig in
kunt worden".
BARENDA GRUTTERINK
prins Claus met de kinderen in 1969. Van links naar rechts Constantijn, Willem-Alexan-
