aria Stuart in de lege oneelruimte Hazepad 4) ten als metafoor oor liefde KAREL APPEL Toonkunstkoor met sprankelende Scarlatti ÜKUNST/RTV £cidó<2 Courant ZATERDAG 2 MAART 1991 PAGINA 17 Romantisch vioolrecital Igor Oistrakh In het grote Circustheater mu siceerden gisteravond de vio list Igor Oistrakh en zijn vrouw, pianiste Nathalia Zert- salova. Igor, zoon van een be roemd vader, David, heeft in tussen ook weer een vioolspe lende zoon, Valerie, die tegen een dubbele schaduw van naamsbekendheid op moet boksen. Moeder Nathalia Zert- salova heeft haar sporen op het concertpodium ook ruim schoots verdiend, zij het voor namelijk met het begeleiden van man en/of zoon. Een select publiek volgde het duo in twee vroege vioolsona tes van Beethoven en Brahms. Het was duidelijk dat Igor Oistrakh bij Beethoven nog op gang moest komen. De in het programma aangekondigde so nate nr.4 in a klonk weinig ge ïnspireerd. Bij Brahms' Eerste Sonate in G kon Igor zijn gro te romantische kracht ont plooien. Het publiek waar deerde dat zo, dat men zelfs na de afzonderlijke delen applau- diseerde. Het fijnmazige Poème van •raste een ieder doorschijnende De romantische recital werd iets vijf Melo- Prokofieff en kreeg een wervelende vaart in de Valse/Scherzo van Tchaikowsky. Staat deze zoon werkelijk in de schaduw van zijn vader? Zijn spel is i bl en de toon vol en zingend. Het succes van dit slecht be zochte recital in een veel te grote zaal werd in gelijke mate gedragen door het muzikale van Nathalia Zertsa- ERIK BESIER Ook gehalveerd Djazzex blijft kwali tei tsbewust Een gehalveerd Djazzex in een de in het uitverkochte Theater aan de Haven gelukkig geen vermindering van de dans kwaliteit. Integendeel, juist deze intieme ruimte verhoog de de bijna aanraakbare emo tie en intensiveerde de directe uitstraling van de danser. Dat was vooral merkbaar in de solo die artistiek directeur en nu ook weer danser Glenn van der Hoff voor de zeer be gaafde danseres Regina van Berkel schreef. „Addenda" wisselt gestolde emotie af met fel bewogen tragiek. Alles zon der grote gebaren en nergens gericht op uiterlijk vertoon. Alleen een sterke persoonlijk heid als Regina van Berkel, onlangs genomineerd voor de Zilveren Dansprijs van de Vereniging van Schouwburg en Concertgebouwdirecties, kan in zo'n besloten ruimte zichzelf wegcijferen ten gunste van de pure dans. In „Blow ups" liet Glenn van der Hoff zien dat hij met zijn 37 jaren zijn dansersvak nog geenszins heeft verleerd. De choreografe Neel Verdoorn inspireerde zich hier volgens het program ma op de „stomme film". Maar waarom dan de danseres Caro le Weeds laten praten? Kirsten Debrock maakte met „Dre- amscape" een dansstuk voor goeddeels dubbellichamen. Be- wegingskunstig even vinding rijk als veeleisend. Het slot nummer „Bésieque" van Neel Verdoorn bracht woestijn vol keren ten tonele. Gelukkig zeer vreedzaam en sterk ver bonden met de natuur. Al met al een geslaagd Djazzex in het klein. FRANK DELBOY (ADVERTENTIE) is üvHSS: IK WOU DAT IK EEN VOGEL WAS Miranda van Kralingen in Cardiff Zangconcours DEN HAAG De jonge Haagse sop raan Miranda van Kralingen, die haar L. opleiding voltooit bij Elisabeth en Schwarzkopf, is na een voorselectie aangewezen ons land te vertegenwoor- n8 digen op de befaamde Cardiff Singer of te- the World Competition. Dit tweejaar - 301 lijkse zangconcours, waaraan wordt deelgenomen door enkele jeugdige vo cale talenten uit een aantal landen, zal êe_ worden gehouden van 16 tot en met 22 ian juni 1991. De BBC geeft van alle avon- lag den een rechtstreeks verslag, ook de Nederlandse televisie zal aan het con cours aandacht schenken. Het winnen van deze groots opgezette competitie De betekent de toegang tot alle belangrijke concert-podia in de wereld. Lubberhuizenprijs voor Marcel Möring AMSTERDAM - De Geertjan Lubberhuizenprijs voor literaire proza-debuten is voor 1990 toegekend aan de 33-jarige Marcel Möring voor zijn roman „Mendels erfenis". Dat is gisteren be kend gemakt door de Marten Toonder Stichting, die de prijs in stelde. De jury (Mies Bouhuys, Martin Bril, Ed van Eeden, Atte Jong stra en Corine Spoor) koos het prozadebuut van Möring una niem uit 51 inzendingen. „Het thema van de eenzaamheid is zonder pathetiek behandeld. Het proza is zeer verzorgd en de stijl is heel knap", aldus het jurryrapport. Van de auteur kan volgens de jury nog veel worden verwacht. Het is de zevende keer dat de Geertjan Lubberhuizenprijs wordt toegekend. Eerder werden o.m. de debuten van Hermine de Graaf, Vonne van der Meer, Rudi van Dantzig en Benno Bar nard bekroond. De prijs en een geldbedrag van tienduizend gul den worden op 15 mei in de Nieuwe Kerk in Amsterdam uitge reikt. Roberto Benzi chefdirigent Nationaal Jeugd Orkest AMSTERDAM - Het Nationaal Jeugd Orkest (NJO) heeft gisteren een contract ondertekend met de nieuwe chefdirigent en artistiek leider Roberto Benzi. Hij volgt hiermee de in oktober 1989 ver trokken chefdirigent/artistiek leider Adam Gate house op. De 53-jarige in Marseille geboren Benzi maakte als 10-jarige in Parijs zijn debuut. In 1954 presenteerde hij zich als opera-dirigent. Als gastdirigent is Benzi verboden geweest aan het Concertgebouworkest, Het Residentie Orkest en het Radio Philharmo- nisch Orkest. Sinds 1 augustus 1989 is hij chefdiri gent van Het Gelders Orkest. Het NJO heeft öok voor een periode van drie jaar een sponsorovereenkomst met de Rabobank geslo ten. Een groot deel van de gelden daarvan zal vol gens het NJO rechtstreeks naar de orkestleden vloeien. Nederlandse Muziekprijs voor saxofonist Arno Bornkamp AMSTERDAM - Saxofonist Arno Bornkamp ontvangt op 16 maart in het Concertgebouw in Amsterdam de Nederlandse Muziekprijs uit handen van mi nister D'Ancona van WVC. De prijs (een oorkonde) is sym bolisch bedoeld en dient ter af sluiting van Bornkamps „studie voor de Nederlandse Muziek prijs". In 1988 werd hij daar voor toegelaten. Voorafgaand aan de uitreiking soleert Bornkamp, in een spe ciaal voor hem geschreven con cert voor saxofoon en orkest van Geert van Keulen. Bornkamp haalde in 1986 zijn diploma aan het Sweelinckcon- servatorium in Amsterdam cum laude. Voor zijn studie voor de Neder landse Muziekprijs studeerde Bornkamp bij Daniël Deffayet (Parijs), Jean-Marie Londeix (Bordeaux), Iwan Roth (Basel) en Eugene Rousseau (Blooming- ton). De prijs, toegekend aan veelbe lovend talent in de klassieke muziek, werd eerder gewonnen door o.a. Ronald Brautiugam en Jard van Nes. PREMIERE BIJ NATIONALE TONEEL •EN HAAG Een „kijk- ishistorie zonder diep- noemde een recensent Ie Maria Stuart, die de Haagse Comedie in 1977 op de planken zette onder regie van Jo Dua. De in door Friedrich Schil ler geschreven tragedie, waarin de katholieke Jchotse koningin door oedoen van de Engelse vorstin Elisabeth De Eer- ;te wordt onthoofd, gaat dinsdag 5 maart opnieuw n première in de Konink- ijke Schouwburg. Dit keer tekent het Nationale °°r Toneel onder regie van ;?Hans Croiset voor de voorstelling. wereld van ver- leze vertoning en 1977. Niet alleen om- m Idlt Anne-Wil Blankers, de Maria Stuart van destijds, nu Elisabeth gestalte geeft, waar- .beè overigens een oude wens jari haar in vervulling gaat. ;ejtère aanpak van Croiset, die defiier bepalend is. Ofschoon nDua destijds ook al streefde aJn naar een sterke franjeloze '.oorstelling, gaat Croiset mij- üie leiverder. Hij plaatst zijn spe- Iers op een compleet leeg to- ^P1- neel. Het enige houvast is de d*:r bolle vloer. Hierdoor komen de Je acteurs van achteren uit de at'Wiepte op en dalen zij weer af 8e'als ze in de richting van het lubliek lopen. Dit geeft de il- usie dat zij dwars door de lijst an het toneel de zaal in ko- j^'nen. Licht-effecten nemen de '^.ilaats in van het decor. Croiset aat echter nog verder, bij bij- 'orja elke claus of monoloog zet ns ij de rest van de spelers vrij- ce" iel letterlijk stil of laat hen in et duister verdwijnen, zodat 18e egene die aan het woord is de olie aandacht krijgt. Het lijkt a en schaakspel, waarbij iedere Hoofdrol In het kantoor van Croiset ne men we de voorstelling door. De artistiek-directeur/regis seur van het Nationale Toneel steekt een sigaartje op, een ri tueel dat slechts een enkele keer per week voorkomt. Croiset: „Mijn uitgangspunt is dat wanneer iemand uit het publiek verkiest naar acteur X te kijken, die acteur op dat moment de hoofdrol speelt. Ik maak daarom nooit groepsop- stellingen. Iedereen moet zijn eigen verhaal doorvertellen. Iedere acteur moet volledig opgeladen zijn rol in het dra ma vervullen. Daardoor komt zelfs de bediende, die dat ene zinnetje zegt over alsof hij de voorstelling maakt". Over zinnetjes gesproken, Croiset volgt ondanks het ont breken van een decor, nauw- hebben de tekst zelfs jambisch laten vertalen", voegt hij er aan toe. „Eèn prachtige verta ling op basis van wat de schrij ver aanbiedt. Ik hoef die tekst niet te moderniseren, omdat de oorspronkelijke tekst op een veel strengere wijze bloot legt wat erachter, schuilt. Als ik het in gewone taal zou doen, werd het een plat psy- choliserend verhaaltje. En dat wil ik absoluut niet". Conform de tekst wandelen de acteurs ook rond in klassieke kostuums. Maar dan wel met een metaalachtige, alle andere van elkaar onderscheidende kleuren zijn weggedraaid. De volgende stap is hedendaagse kledij. Toch maakt Croiset die stap niet. „Omdat ik geen zin had in modernisering. Het sil houet van de historie moet blijven, zodat je weet waar het over gaat. Bij modernisering heb 'ik altijd het gevoel dat je de oorspronkelijke stof van Hans Croiset: „De toneel opening is een grote doorzichtige gebroken spiegel". het stuk niet vertrouwt en dat wat je er nu in ziet alleen maar over kan overkomen met moderne kostuums. Maar ik wilde ook geen museale aankleding. Daarom heeft Toer van Schayk de silhouet ten gehandhaafd en ingevuld met zilverdraden". Desillusie Croiset maakt een uitzonde ring voor Elisabeth, die dan ook in haar goudkleurige kle ding sterk afsteekt bij de rest van het toneel volk. Wie zich echter koestert met de gedach te dat Elisabeth een statige maagdelijke koningin was, die nimmer door een man wilde worden aangeraakt, wacht bij de voorstelling van Croiset een desillusie. Zo schroomt Robert Dudley, graaf van Leicester (Adriaan Olree) niet? om tij dens zijn liefdesverklaring aan de koningin te plukken, waar door zij van haar kuise voet stuk valt. „Ze was helemaal niet kuis", doceert Croiset. „Al die vastgezette ideeën, die toch door een soort romantisch beeld uif die tijd zijn ontstaan, stel ik ter discussie. Daar heb ben we een diepgaand bronne nonderzoek naar gedaan. Eli sabeth wilde alleen niet trou wen omdat zij niet overheerst Loek Beumer (Benno) en Greet Vos (Babs) ...verplichte kost voor de liefhebber... Hjzepad 4. Zesdelige drama-serie. PRO-televisie. Nederland 2 om ftIO uur. Zondag. In de reeks opmerkelijke jeugd programma's die de VPRO dit se zoen op het cherm brengt, past ook .Hazepad 4'. Zijn het niet thema's, die in zes afle- 'eringen passeren, dan is et in elk geval de aan- leding. Twee acteurs van e Delftse kindertheater- roep Maccus spelen de oofdrol in dit liefdesdra- ia, waarin de soep mis- 'hien wat minder heet Jordt gegeten, dan hij in Pfrste instantie wordt op- ediend. azepad 4' is °m accus kindervoorstelling 3i )ieet voor twee', die in het izoen 1988/1989 op de plan- en werd gezet. Scenariste Elli van Dooren: „Ik had de voor stelling gezien en was onder de indruk. Toneel is echter iets anders dan televisie. Voor 'Ha zepad 4' heb ik de figuren ge handhaafd, maar een nieuw verhaal geschreven. Evenals in de voorstelling is het terug kerende thema eten. Eten als metafoor voor liefde en ero tiek. Een verschil met de thea tervoorstelling is dat we liedjes hebben ingebracht. Hoewel ook het theaterstuk muzikaal was, laten we nu de handeling op muzikale wiize doorlopen". In 'Hazepad 4 gaat het om Benno Zout en Babs Peper, beiden 44 jaar en eenzaam. Ze blijken dezelfde passie te heb ben voor eten en hun liefde gaat dan ook bijna letterlijk door de maag. Madoc Het is niet de eerste keer dat Maccus met de VPRO samen werkt. Eerder gebeurde dat in 1987 met 'Madoc', het Reinaert de Vos-verhaal, dat door de groep werd bewerkt. Frank: „We hebben toen afgesproken voor de toekomst een geza menlijk project te ontwikkelen en dat is uiteindelijk 'Hazepad 4' geworden". Wat de goed geschreven afle veringen extra aantrekkelijk maakt, is de aankleding. Net als een paar jaar terug bij de Engelse produktie 'Jane' ge beurde, uitgezonden door de VPRO, werd ook dit verhaal in eenzelfde stripachtige vorm gegoten. De basis-kleuren, die daarbij werden gebruikt voor de inkleuring, accentueren de moderne vormgeving. Regis seur Frank Alsema: „We heb ben gezocht naar een andere manier om het verhaal te ver tellen en toen drong deze stri pachtige vorm zich min of meer aan ons op door de enorm dikke hoofdrolspelers. Behalve dat het om een leuke vorm gaat, heeft het als voor deel dat je verschillende han delingen tegelijkertijd, dan wel uitgelicht kan laten zien". Loek Beumer als Benno en Greet Vos als Babs kijken met plezier terug op de samenwer king met de VPRO. Dat ze werden gekozen, had een praktische waarde. Doordat het tweetal dezelfde figuren al in achtentachtig voorstellingen op toneel had gezet, zaten ze helemaal in hun rol en hoef den ze niet langer extra ener gie in die figuren te stoppen. Loek: „Maar er waren speci fieke problemen, zoals bijvoor beeld het wennen voor een ca mera te staan. In die eerste da gen mis je de respons die je in de zaal wel hebt. Je bent in een constante vertwijfeling omdat je niet weet of het goed wordt ontvangen". Onzichtbaar Greet: „Daarom wilde ik eerst ook niet. Maar na twee dagen had ik het gevoel alsof er een onzichtbaar publiek aanwezig was. Voor televisie werken is anders, maar ook prettig". In het echte leven zijn Loek en Greet bij lange na niet zo dik als de hoofdrolspelers die ze voor de camera zetten. Greet: „We hebben pakken aan en die waren zo enorm warm, dat er blazers met koele lucht werden gebruikt om ons' 'op temperatuur te houden'. Het betekende wel dat de an dere acteurs in dikke truien en jassen liepen om nog enigszins warm te blijven". Het eindresultaat is een serie, zoals hij alleen door de VPRO kan worden uitgezonden. Ver plichte kost dus voor de lief hebber. HANS PIËT Het Haags Toonkunstkoor en het Dordts Kamerorkest o.l.v. Oane Wierdsma m.m.v. Ellen Klopstra en Wieke Ubels (sopraan), Hólene Ver sloot, Nicoline Bovens, Eveline Karssen en Rita Dams (mezzo-sop raan), Ludwig van Gijsegem (tenor) en Frans Huyts (bariton). Lutherse Kerk Den Haag, gisteren. Vol inzet en enthousiasme zong het Haags Toonkunstkoor gisteravond twee werken van de tijdgenoten Alessandro Scarlatti en Henry Purcell, beiden epigonen van de rijpe barok. Alessandro Scarlatti, vader van de beroemde toetsendui- vel Domenico, is belangrijk ge weest voor de ontwikkeling van de opera in Italië; hij zorg de ervoor dat de muziek geen ondergeschikte rol meer speel de ten opzichte van de hande ling. De componist was een 'veelschrijver' a la Vivaldi, en in de grote hoeveelheid mu ziek die hij schreef verloo chent Scarlatti zijn voorliefde voor opera niet. Zelfs in de 'Messa di Sancta Cecilia' ko men dramatische elementen sterk naar voren. Het enthou siasme dat het koor aan de dag legde zorgde voor een spran kelende en levendige uitvoe ring van deze mis. De muziek is op zich niet bijzonder aan trekkelijk of buitengewoon interessant gecomponeerd, zo dat een goede vertolking heel belangrijk wordt. Ook de solis ten hadden voldoende plezier in het zingen van hun partijen. Tenor Ludwig van Gijsegem viel hier op door zijn zuivere, heldere voordracht. Dat komt de verstaanbaarheid altijd ten goede. In het koor leverden vooral de middenstemmen (in casu de alten en tenoren) mooi werk af. Mede door de inspan ningen van dirigent Oane Wierdsma bereikte men een goede balans. De concertante uitvoering van Purcells opera 'Dido and Ane- as' na de pauze had te lijden onder de tamelijk trage tempi die Wierdsma koos. Het geheel dreigt dan te log, te massief te worden, terwijl muziek van Purcell vaak juist dat hele lichte, dansante karakter heeft. De charme was er hier en daar vanaf. Maar al met al is het een goede prestatie voor een amateurkoor en -orkest hier zonder kleerscheuren doorheen te komen. ARTHUR VAN DER DRIFT Brautigam eerste Nederlandse Meesterpianist AMSTERDAM Ronald Brautigam zal in de vijfde Serie Mees- terpianisten in het Amsterdamse Concertgebouw optreden. Hij is de eerste Nederlandse pianist in deze serie. Brautigam maakt zijn „meesterdebuut" op 12 januari, aldus im presario en organisator Marco Riaskoff. De Serie Meesterpianis- ten viert in '9l/'92 haar eerste lustrum. Elk jaar worden de con certen door zo'n 18.000 tot 20.000 muziekliefhebbers bezocht. De lustrumserie wordt op 20 oktober geopend door de 80-jarige Shura Cherkassky. Verder in het seizoen zijn geëngageerd Mau- rizio Pollini, Horacio Gutierrez, Lazar Berman, Maria Tipo, Radu Lupu, Krystian Zimerman, Alfred Brendel en Bruno Leo nardo Gelber. wilde worden. Zij wilde z macht blijven, vele verhoudin_ rollebolde door de schaamde zich niet dat ieder een dat zag. Maar ze was wel vol haat en rivaliteitsgevoe- lens. Toch heeft ze wel iets heel belangrijks gedaan. Ze brak met het bloedige regime van haar vader Hendrik de Achtste, ze heeft om een zo vredeliev lijk Engeland te grote schaduw die leven hangt is echter de hand tekening die zij zette onder het doodvonnis van Maria Stuart. Het was het eerste officiële doodvonnis in de Europese ge schiedenis dat over een gezalf de vorst werd uitgesproken". Macht Schiller creërt een ontmoeting tussen Elisabeth en Maria Stu art, die in werkelijkheid nooit heeft plaatsgehad. Croiset noemt dat „het wonder van het toneel, dat je zulke dingen kunt laten gebeuren". „Schil ler, die zelf historicus was, heeft pas nadat hij alle bron nen had bestudeerd, zijn artis tieke visie als schrijver op de historie losgelaten. Maar als mensen op andere ideeën ko men, dan alleen het verhaal van Maria en Elisabeth, vind geschiedenisverhaal hoef je niet te vertellen. Dat kent ie dereen wel. Maar in zijn dra maturgie is het stuk grandioos, het heeft echt alle kracht van een tragedie. Alles is al ge beurd als het stuk begint. Het wachten is alleen nog op de onthoofding van Maria. Het is een uitgestrekte laatste mi nuut. Dat is een eeuwige macht van het theater. Daar telt een andere wijze van zijn, een andere manier van leven. Dat kun je met dit soort stuk ken laten zien", Ofschoon Maria Stuart (Will van Kralingen) het slachtoffer is, krijg je als toeschouwer juist medelijden met Elisabeth. Aan het slot van de voorstelling staat zij alleen met al haar schuldgevoelens en ellende, voorop het toneel. Ze stort haar hulpeloosheid bijna let terlijk de zaal in. Croiset: „Ik laat Maria niet snikkend naar het schavot brengen. Mij gaat het om Elisabeth, een schuldig mens met een geweten. Dat interesseert me meer dan het slachtoffer. Daar is toch niets, meer aan te doen. Mijn opzet is van iedereen, dus ook van de beide koninginnen, maar ook de kleinste rollen, röntgenfo to's te maken, die de binnen kant van de mens tonen. Daar heb je eenvoud voor nodig. En dat bereik je door van alles weg te laten. Maar dat kun je pas doen als je een kern over houdt, die sterker is dan het romantische beeld dat men heeft van Elisabeth en Maria. En als je dan ziet hoe de mach tigste vrouw ter wereld aan wanhoop kapot gaat, zou ie mand wel eens over zichzelf kunnen gaan nadenken". Gebroken spiegel Croiset beschouwt Maria Stu art als een van die „onont koombare stukken". „Het be hoort tot die paar grote dra ma's, die onze beschaving heeft opgebracht. Daar houd ik mij graag mee bezig. Wij zoeken naar dat onontkoomba re materiaal. Natuurlijk, in elk toneelstuk staat de mens cen traal. Maar ik zoek naar die betere stukken, naar het steeds centraler stukje hartjeklop. En dan tussendoor zo'n gaaf mo gelijk verhaal vertellen om mensen bij de les te houd Dat is het aantrekkelijke met goed materiaal om gaan. Ik kies voor een z moeilijk mogelijke aanpak dat materiaal te onderzoek Het beeld dat Reinier Twee- beeke (beeld en licht) en Toer van Schayk hebben ontwor pen, dwingt mij als regisseur om streng te zijn. Streng ook in de onontkoombaarheid dat de toneelopening een grote doorzichtige gebroken spiegel dient te zijn, waar je mensen moet shockeren. Ik bezorg het publiek geen avondjes uit. Bij mij is het harde arbeid, als je naar de schouwburg wilt. Als het publiek bij ons verzeild raakt, moet het iets verteld worden. Niet dat ik een bood schapper ben. Nee, ik kan al leen een impressie weergeven. Maar wel zo scherp mogelijk, zodat het publiek op de rönt genfoto's de littekens ziet zit ten. Men moet zelf maar de diagnose trekken. Het leidmo tief is op het toneel iets onont koombaars doen. Een actrice laten zeggen: andere zorgen heeft de wereld. Dat is voor mij de kern van het stuk". GÉ ANSEMS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 17