1
linal
Ie
8
Marine vrouwen
hebben er zelf
voor gekozen"
1
p 1
Kurden
tussen
hamer en
aambeeld
=1
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1991 PAGINA 27
Het thuisfront, zo worden ze meestal kortweg aangeduid: zij die in
Den Helder aan wal bleven en hun partners naar de Golf zagen
vertrekken. Niet eenvoudig. Dat beseft de marine wel en er bestaan
dan ook verschillende militaire organisaties waar de marinevrouw
steun kan zoeken in tijden van nood. Tot nu toe is van deze
opvangmogelijkheid eigenlijk geen gebruik gemaakt, zo melden de
instanties. Marinevrouwen zijn het wel gewend dat hun man langere
tijd yan huis, is, daar zijn ze heel nuchter in. Onzin, zegt
vrouwenhulpverleningAvalon. Er is zwijgplicht in Den Helder. Een
marinevrouw hoort niet te klagen, laat staan bij de werkgever van
haar man. Bij Avalon staat de telefoon roodgloeiend.
ZWIJGPLICHT VOOR HET THUISFRONT
DEN HELDER - Rond de salon
tafel in de huiskamer van Protes
tants Militair Tehuis 'De Duif in
Den Helder zitten acht vrouwen
achter een kopje koffie. Ze praten
wat over koetjes en kalfjes, twee
kinderen rennen krijsend rondjes
alsof hun leven ervan af hangt.
Het gezelschap is afgekomen op de in
loopmorgen voor partners van marine
mannen in de Golf. „Het idee hierachter
is dat de vrouwen in huiselijke sfeer wat
ervaringen kunnen uitwisselen en de
mogelijkheid krijgen hun eventuele pro
blemen te bespreken. Met elkaar of in
een persoonlijk gesprek met iemand van
de geestelijke opvang", zegt ds. J. Moens
van het tehuis. Hij beaamt dat de op
komst wat magertjes is. Daar komt bij
dat alle aanwezigen lid zijn van het zo
genoemde thuisfrontcomité voor het fre
gat De Jacob van Heemskerk dat nu in
de Golf ligt. Zij regelen zo veel mogelijk
de contacten tussen het schip en de ach
tergebleven partners en zitten zelf in de
organisatie van de inloopmorgen. Buiten
het comité is niemand komen opdagen.
Frida Oosten vindt het niet verwonder
lijk. Haar man zit momenteel op de
Heemskerk. Marinevrouwen zijn nuch
ter. Ze zijn gewend dat hun mannen
voor langere tijd weg zijn en klagen daar
niet over, zo meent zij. Dat de missie
van de mannen dit keer wel een gevaar
lijker karakter draagt dan anders kan na
tuurlijk niemand ontkennen, maar daar
hoor je geen mens over.
Kameeltochten
Ook het Bureau Thuisfront meldt geen
onrust onder de marinevrouwen. De
drie mensen die hier werken zijn tussen
personen tussen thuisfrontcomité's - zo
als bijvoorbeeld bovengenoemde er één
is - en de schepen. „Mensen zullen met
hun persoonlijke problemen toch niet in
eerste instantie bij ons komen. Daarvoor
is de drempel waarschijnlijk iets te hoog.
Het gebeurt maar heel zelden en dan
verwijzen wij hen weer naar de Maat
schappelijke Dienst Defensie. Ik denk
dat de vrouwen eerder bij een comité
zullen aankloppen", vermoedt Bart van
der Meer, medewerker van Bureau
Thuisfront.
Voor ieder Nederlands schip dat voor
langere tijd uitvaart, richten de partners
een eigen thuisfrontcomité op. Voor de
Jacob van Heemskerk, de Zuiderkruis
en de Philips van Almonde bestaan er
dus aparte clubs. Onderling hebben ze
geen contact, vertelt Frida Oosten, maar
wel met het Bureau Thuisfront. Dat
stuurt de comité's alle berichten die van
het betreffende schip komen, en vice
versa. De vrouwen zorgen dan weer
voor verdere distributie.
„Zo horen we wie er jarig is geweest, wat
voor taart hij kreeg, waar ze tussentijds
aanmeren, wat ze zoal doen tijdens een
stop. Kameeltochten en dergelijke".
Over oorlogsdreiging geen woord.
Ook andere instanties die het thuisfront
in moeilijke tijden bijstaan, hebben het
niet drukker dan gewoonlijk, al waren ze
hier wel enigszins op voorbereid. Het
Riagg Den Helder houdt rekening met
calamiteiten. „Toen de oorlog uitbrak,
hebben we gezegd: in geval de schepen
direct bij gevechten worden betrokken
zal de opvang het bijzonder moeilijk
krijgen. Een maatschappelijk werker
- militair of burger - zal met veel leed
worden geconfronteerd. Daar hebben ze
soms toch niet genoeg psychiatrische
kennis en wij zullen waar nodig onze
mensen beschikbaar stellen. Ook om de
maatschappelijk werker zelf op te van
gen. Het is aan Defensie ter beoordeling
of ze gebruik willen maken van onze
hulp", aldus directeur J. P. de Bont. Op
vang voor de opvang dus.
M. van Gulik van de Maatschappelijke
Dienst Defensie: „Als het echt spannend
wordt in de Golf, zullen we een actieve
re rol gaan spelen. We hebben een af
spraak met de stichting maatschappelijk
werk de handen ineen te slaan als het
storm gaat lopen en mensen gerust
moeten worden gesteld. Maar tot nu toe
is daar geen sprake van".
Ontworteld
„Vind je het gek?",, roept Tineke de Vis
ser van vrouwenhulpvèrlening Avalon.
„We hebben hier in Den Helder te ma
ken met een totaal ontwortelde gemeen
schap. Vrouwen trouwen met een mari
neman, reizen hem achterna om in Den
Helder te gaan wonen en dan is die man
de helft van de tijd niet thuis. Al die tijd
sta je als vrouw overal alleen voor. Tot
dat hij op een goede dag weer opduikt
en je de zorgvuldig opgebouwde onaf
hankelijkheid weer voor een poos moet
laten varen. Haast ondoenlijk toch?
Maar erover praten mag niet, je hebt er
toch zelf voor gekozen? Met mij niks
aan de hand. Het is een code, hier in
Den Helder, een taboe, een zwijgplicht".
Daarnaast zijn de meeste vrouwen bang
dat ze de carrière van hun man schaden
als ze hun onvrede laten blijken. Dus bij
een hulpverleningsorganisatie van de
werkgever van hun man zullen ze niet
snel aankloppen. Bij Avalon heeft de te
lefoon echter sinds het uitbreken van de
Golf roodgloeiend gestaan.
Twee keer in de week organiseert de
vrouwenhulpverlening inloopmiddagen.
Vrouwen kunnen hier van gedachten
wisselen over de meest uiteenlopende
thema's en kunnen ook een persoonlijk
gesprek aanvragen met een van de bege
leiders. Maar ze kunnen ook informatie
inwinnen over de verschillende cursus
sen die Avalon organiseert.
De laatste tijd is de toeloop enorm, en
staat de Golfoorlog als thema centraal.
De vrouwen weten dat ze hier de code
kunnen doorbreken, dat ze boos mogen
worden, mogen huilen. Hun man is naar
de Golf en dat is erg.
„Het klinkt misschien vreemd, maar
voor onze cursus zelfverdediging is ook
opeens een grotere belangstelling. Met de
dreiging komt ook het gevoel van je wil
len verdedigen, zo maak ik op uit reac
ties van de cursisten", zegt docente Hen-
ny Mol. „Anderzijds blijven nu ook
meer mensen thuis, omdat ze zich daar
veiliger voelen. Dat zijn merendeels ou
deren", vertelt ze.
„Den Helder is een vreemde stad", valt
Tineke de Visser haar in de rede. „Hier
wonen veel mensen die de Tweede We
reldoorlog nog met zich meedragen. Als
het al geen mensen zijn die het zelf heb
ben meegemaakt, dan is het wel een fa-
Een omhelzing ten afscheid. Hoewel het
vertrek vaak heel emotioneel verloopt,
mogen de achterblijvers daarna niet laten
merken dat ze het moeilijk hebben.
FOTO: ANP
milielid, het leeft in bijna ieder gezin.
Ook daar wordt bijna niet over gepraat.
Maar ik merk nu aan de mensen die op
de inloopmiddagen komen dat er angst
heerst vanwege de oorlogsdreiging. Men
sen die ineen krimpen als ze een sirene
horen".
„We hebben een cursus vijftig-plus, die
wordt sinds de oorlog is uitgebroken
veel minder goed bezocht. De cursisten,
vrouwen van boven de vijftig, durven de
straat haast niet op. Even boodschappen
doen, goed inslaan, hamsteren dus, en
zo snel mogelijk veilig terug naar huis".
„En dan durven mensen te zeggen dat
hier niks aan de hand is? Laat me niet
lachen. Dagelijks bezweren we marine
vrouwen: je hoeft niet bang te zijn je ge
voelens te uiten, je hoeft niet bang te
zijn dat het de carrière van je man zou
schaden: je ongerust maken om je man
betekent heus niet dat je tegen de mari
ne bent. Geen wonder dat als die gevoe
lens zo diep geworteld zijn, zo'n vrouw
niet om hulp naar de marine stapt. Dat
is dan wel de laatste instantie".
KARIN VERAART
Ze behoren tot hetzelfde Kurdische
volk en ze haten hun onderdrukkers
met eenzelfde Kurdische haat:
Mustafa Yildirim uit Turkije en
Shwan Ahmad uit Irak. Maar over
de oorlog tegen Saddam Husayn
denken ze geheel verschillend.
Yildirim verwerpt het Amerikaans
imperialisme" dat Turkije in staat
stelt een massamoord op de
Kurden te plegen. Ahmad juicht om
het einde van Saddam en zegt: „Als
ik tegen de geallieerden zou zijn,
zou ik mijn eigen mensen
verraden". Twee interviews over de
droevige geschiedenis van een volk
dat werd gevierendeeld.
DEN HAAG - De doden zijn er
bij in het Kurdisch centrum in
Den Haag. Ze klagen aan, vanaf
een pamflet aan de muur. Daar
hangen de foto's van de slachtof
fers van Halabja, de vrouwen en
kinderen met gezichten waaruit de
ogen zijn weggeteerd door het gif
gas van Saddam Husayn. Bittere
foto's. Toen ze gemaakt werden,
bleef het stil in de wereld. Nu, bij
na drie jaar later, worden ze weer
in herinnering geroepen. Niet om
de Kurden alsnog aan hun recht te
helpen, maar om het demonische
karakter van Saddam aan te tonen.
Bitter.
Met de doden van Halabja voor ogen
doet Mustafa Yildirim zijn verhaal. „Ik
kom uit Noordwest-Kurdistan", zegt hij
en slechts met grote tegenzin is hij be
reid te verklaren dat het hier dus om
Turkije gaat. Daar wonen ongeveer acht
miljoen Kurden. Hun volksgenoten le
ven in Iran (vier miljoen), Irak (drie
miljoen), Syrië (een half miljoen) en de
Sovjetunie (honderdduizend).
Ten tijde van het Ottomaanse Rijk be
leefden de Kurden perioden van relatie
ve welvaart en zelfstandigheid. Maar
hoezeer zij ook één volk vormen, met
een eigen Indo-Europese taal en cultuur,
tot een natie brachten zij het nimmer.
Bijna was het zover toen in het verdrag
van Sèvres (1920), dat het einde van het
Ottomaanse Rijk bezegelde, ruimte werd
gemaakt voor een eigen Kurdische staat.
Maar de stichting van de Turkse staat
door Mustafa Kemal (Atatürk) smoorde
deze belofte.
In het verdrag van Lausanne (1923)
kwamen de Kurden niet meer voor; zij
werden weer wat ze ze waren: een min
derheid verspreid over vier landen. In
Turkije werden ze weg-gedefïnieerd als
„Berg-Turken". Kurdisch werd verbo
den, er stond een boete op het spreken
ervan. Het kwam er uiteindelijk tot ge
wapende opstand, evenals in Irak en
Iran. Tijdens de oorlog tussen Irak en"
Iran steunde Irak de Kurden in Iran en
Iran de Kurden in Irak.
De Kurdische guerrilla in Irak wordt ge
voerd door de KDP (Kurdische Demo
cratische Partij) van Marsoud Barzani
en de PUK (Patriottische Unie Kurdis
tan) van Jalal Talabani. Tot 1986 bestre
den ze elkaar even enthousiast als Sad
dam Husayn, maar tegenwoordig zijn ze
verenigd in het Iraqi Kurdistan Front.
Barzani verklaarde tegenover Jane's De
fence Weekly dat zijn invloed zich uit
strekte tot in Iran, Turkije, Syrië en Li
banon. „Ons doel is de Kurdische geest
levend te houden", aldus Barzani, die
het Westen in 1989 waarschuwde dat
elke hulp aan Irak „bloedgeld" zou zijn.
In Turkije strijdt de orthodox-marxisti
sche PKK (Kurdische Arbeiderspartij)
voor Kurdische onafhankelijkheid en
dat doet zij hard en medogenloos. Kur
den die ervan worden verdacht mee te
werken met de Turkse autoriteiten, wor
den geliquideerd - onder meer daarom
gaat de vergelijking met de Palestijnse
intifadah op. Ook in Nederland bestaat
onder Kurden angst voor de PKK; als ze
er al kritiek op durven te uiten, dan toch
geenzins via de krant.
Hoshyar Zebari, woordvoerder van het
Iraqi Kurdistan Front, keurt de metho
den van de PKK af: „We proberen
voortdurend hun extremisme te veran
deren, en wijzen hen erop dat ze zo de
reputatie van alle Kurden in gevaar
brengen".
Mustafa Yildirim verblijft sinds vijf
maanden in Nederlanden. Hij is Turkije
ontvlucht, nadat hij in totaal negen jaar
in de gevangenis had doorgebracht van
wege zijn „ideologische activiteiten"
voor de PKK. Voor de Iraakse organisa
ties KDP en PUK heeft hij weinig waar
dering, volgens hem worden die geleid
door voormannen uit feodale families,
die steeds maar weer genoegen nemen
met autonomie voor de Kurden. De
PKK daarentegen eist onhankelijkheid
en anders niet. Zijn standpunt over de
Golfoorlog maakt hij duidelijk aan de
hand van een fax van de Europese verte-
Een bejaarde Kurdische vrouw voor haar
schamele woning.
FOTO: GERRIE COERTS
genwoordiging van de PKK („Nee, om
veiligheidsredenen weet ik ook niet waar
die zit").
Waarom is Amerika de oorlog begon
nen? „Alle ontwikkelingen van de twin
tigste eeuw tonen aan dat het imperialis
tische Amerika streeft naar wereldhege
monie. Het wil overal zijn kolonialisme
vestigen en probeert na Oost-Europa nu
ook het Midden-Oosten zijn systeem op
te leggen, met behulp van het zionisti
sche Israèl en het fascistische Turkije".
Is Yildirim dus een supporter van Sad
dam? Geenzins. „Saddam Husayn zegt
dat hij opkomt voor de islam en strijdt
tegen het zionisme, maar dat is demago
gie. Dat zijn niet de redenen waarom hij
Kuwayt heeft geannexeerd. Iemand die
zelf een groot deel van Kurdistan kolo
niseert en massamoorden pleegt, kan
niet degene zijn die een oorlog voor de
Palestijnen voert".
Turkse rol
Beide machten, de imperialisten ener
zijds en Saddam Husayn anderzijds,
proberen de Kurden te breken, aldus
Yildirim. Hoe Saddam dat doet moge
duidelijk zijn. Wat de imperialisten be
treft: die doen het door - via de
NAVO - Turkije te betrekken bij hun
poging het Midden-Oosten te beheersen.
En Turkije gaat gaarne daarin mee, lou
ter en alleen om de Kurdische onafhan
kelijkheidsstrijd de nek om te draaien,
aldus Yildirim. „Turkije zegt tegen Sad
dam te zijn, maar ziet in werkelijkheid
zijn kans schoon massamoord op de
Kurden te plegen. En als Irak vanaf
Turks territorium met grondtroepen
wordt aangevallen, worden NAVO-troe-
pen daarbij betrokken. Daarom roep ik
de NAVO-landen op zich terug te trek
ken uit Turkije".
Dat de Turkse president özal deze week
besloot het verbod op de Kurdische taal
ongedaan te maken, bestempelt Yildirim
als „camouflage". De moorden gaan
door, zegt hij en hij verwijst naar berich
ten uit Kurdistan dat er al Kurdische
dorpen door de Turken zijn gebomba-
deerd.
„Het gaat in elk geval om Semdinli, Si-
lopi en Cukuroa". De Iraanse radio, die
volgens Yildirim betrouwbaar is in de
zen, heeft gemeld dat twintigduizend
Kurden gebombardeerd zijn. Een Iraak
se Kurd voegt daar aan toe dat Saddam
Husayn zijn militaire installaties mid
denin Kurdische steden heeft geplaatst,
teneinde zoveel mogeüjk burgers slacht
offer te laten worden van de geallieerde
aanvallen. Omgekeerd geldt hetzelfde:
als de Irakezen Turkije aanvallen, zullen
ze vooral Kurden treffen. „En Turkije
heeft daarvoor geen voorzorgsmaatrege
len getroffen. In Van bijvoorbeeld, een
stad van 160.000 inwoners, zijn vijftien
honderd gasmaskers verspreid. Voor de
regeringsambtenaren".
Dat Nederland militair aanwezig is in
Turkije, verdriet Yildirim zeer. Volgens
hem levert ons land daarmee een bijdra
ge aan „de moord op de Kurden". Hij
gelooft niet dat de Nederlandse bevol
king daarachter staat en verwijst daar
voor onder meer naar de demonstraties
tegen de Golfoorlog.
In het Kurdisch Centrum in Den Haag
constateert men met leedwezen dat de
verstrooiing van de Kurden tot gevolg
heeft gehad dat er vele zielen huizen in
de ene Kurdische borst.
Beklagen de Kurden in Turkije zich ero
ver het slachtoffer te worden van de
Golfoorlog, de Kurden in Irak kunnen
nauwelijks wachten tot Saddam van het
toneel is verdwenen. Shwan Ahmad is
één van hen. Tien jaar geleden vluchtte
hij naar Nederland en hij hoopt dat de
dag nabij is dat hij, al was het maar bij
wijze van familiebezoek, naar zijn ge
boortestreek kan terugkeren.
„Ik kom uit een redelijk bekende fami
lie, mijn overgrootouders waren rijke
grootgrondbezitters. We woonden in
Soelimania. Ik heb als scholier en stu
dent de tijd meegemaakt dat de Kurden
autonomie hadden. Er was zelfs een uni
versiteit in Soelimania - die is later ver
huisd - en er zaten Kurdische ministers
in Baghdad. Maar naarmate de Ba'ath-
regering sterker werd, kregen de Kurden
het slechter. Het regiem van Saddam
Husayn begon met de Arabisering van
Kurdistan en dat liep langzaam maar ze
ker uit op terreur. Ik was lid van een
verboden studentenorganisatie, waarbij
aangetekend moet worden dat de meest
simpele politieke activiteit buiten de
Ba'ath-partij verboden was. Op 13 sep
tember 1980 moest ik voor de Revolu
tionaire Rechtbank verschijnen, op 5
spetember slaagde ik er, mede dank zij
de invloed van mijn familie, in weg le
komen en naar Nederland te vluchten".
Na 1974 werd de situatie voor de Kur
den in Irak steeds slechter, zegt Ahmad.
„Saddam paste dezelfde taktiek toe als
de Amerikanen in Vietnam: alles werd
platgebombardeerd. Het platteland werd
ontvolkt, de Kurden trokken naar de
steden, voorzover ze niet gedeporteerd
werden naar het zuiden van het land of
naar Sudan, waar ze als slaven werden
verkocht. Wat Ceausescu heeft gepro
beerd, heeft Saddam Husayn: vier- tot
vijfduizend dorpen vernietigd. In de
laatste fase heeft hij daarvoor gifgas ge
bruikt, zoals in maart 1988 in Halabja.
Er is geen mensenrecht of het is tegen
over de Kurden betreft geschonden".
Eigen staat
„We hebben jarenlang gestreefd naar au
tonomie binnen de grenzen van Irak,
maar ik denk dat nu iedere Kurd een ei
gen staat wil. De Kurden zijn moe van
de Arabieren, de Perzen en de Turken.
Het idee van een eigen Kurdische staat
komt weer tot leven als gevolg van de
Golfoorlog. Altijd als er een nieuwe
Iraakse regering aantrad beloofde die au
tonomie aan de Kurden, maar altijd
volgde er dan na een aantal jaren de on
derdrukking. Die fout moeten we niet
weer maken. Ik ben er zeker van dat het
Iraqi Kurdistan Front al besprekingen
voert met de geallieerden over een eigen
staat".
Is er in Nederland ooit geprotesteerd te
gen de behandeling van de Kurden? Ja,
door Andrée van Es, zegt Ahmad, alleen
door haar. En wat antwoordde Van den
Broek toen? Dat het hier een intern pro
bleem van Turkije betrof, zegt Ahmad,
een probleem met nomaden. „We zijn
niet vergeten, we zijn verwaarloosd. Ie
dereen heeft de ogen gesloten voor ons
lot. Als er straks Nederlanders sterven in
de Golf, is dat ook de schuld van de Ne
derlanders die het regime van Saddam
hebben geholpen. Maar ik hoop dat ie
dereen nu, naar aanleiding van de oor
log, inziet dat de grenzen indertijd fout
zijn getrokken".
„Onze broeders in Turkije moeten niet
vergeten dat Saddam Husayn de Kurden
in Irak platgebombardeerd heeft, dat zij
het einde van Saddam willen zien, ook
al weten ze dat hij van zijn zelfmoord
een massamoord wil maken, dat hij de
Palestij nen en de Kurden met zich mee
wil slepen. Wat ze opofferen in deze oor
log, is altijd nog minder dan wat Sad
dam van plan is op te hangen, dood te
schieten, te vermoorden. Bovendien: de
Kurdische slachtoffers die in deze oorlog
vallen, vormen nog geen procent van de
Kurden die Saddam totnogtoe heeft ver
moord".
STEVO AKKERMAN
CeidócGouAdtit
