Kritiek familiecomité
ip opvang ex-gijzelaars
Kritische PvdA'ers willen dat Nederland in Golf blijft
lawks
P we§
laar
\irkije
Oorlog veroorzaakt grote
vraag naar krantenpapier
Na de Golfoorlog
problemen met VS
iLFOORLOG
GIM
EaidtaQowuvnt
DONDERDAG 31 JANUARI 1991 PAGINA 3
ïjgejar voor vertrek
rstafen de twee Orion-vliegtuigen die naar Sicilië gaat, staat klaar voor vertrek op het vliegkamp
inburg. De toestellen gaan patrouillevluchten uitvoeren boven de Middellandse Zee.foto: anp
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG PvdA-fractieleider Wölt-
gens en fractiesecretaris Buurmeijer heb
ben gisteravond een „goed en openhartig
gesprek" gevoerd met een groep partijle
den die verontrust zijn over het PvdA-
standpunt inzake de Golfoorlog.
Het gesprek vloeide voort uit een brief die
45 PvdA'ers, onder wie oud-partijvoorzit
ter Ien van den Heuvel, IKV-secretaris
Mient Jan Faber en de econoom prof. Jan
Tinbergen, onlangs aan Wöltgens hadden
geschreven. In die brief uitten de onderte
kenaars hun bezwaren tegen de volgens
hen te haastige beslissing van de PvdA
om Nederland aan de Golfoorlog te laten
deelnemen. Volgens de groep had de
PvdA langer het standpunt moeten blij
ven huldigen dat de druk op Irak met ge
weldloze middelen (zoals een handelsem
bargo) nog perspectieven bood op een op
lossing van het Golfconflict.
„Wat dit aspect betreft bleven onze opvat
tingen uiteenlopen", zei Wöltgens na het
beraad. „Maar hoewel we vanuit verschil
lende standpunten waren gestart, kwa
men we uiteindelijk toch bij elkaar. Alle
betrokkenen vinden het nu ondenkbaar
dat de Nederlandse betrokkenheid bij de
Golfoorlog alsnog zou worden beëindigd.
We zijn het er ook over eens dat de inter
nationale rechtsorde zo snel mogelijk
moet worden hersteld en dat we van dag
tot dag moeten bezien of er mogelijkheden
zijn om de oorlog te beëindigen".
De gesprekspartners kwamen voorts tot
de conclusie dat Nederland nu al grondig
moet nadenken over voorstellen om het
Midden-Oosten een vreedzame en veilige
toekomst te bezorgen. Wöltgens: „Zo
moeten bijvoorbeeld de landen in die re
gio onderling bepaalde bewapeningspla
fonds afspreken, er moet een oplossing
worden gevonden voor het Palestijnse
vraagstuk en er moet iets worden onder
nomen tegen de enorme verschillen in
rijkdom tussen de Arabische staten".
Naar verluidt zal de afdeling-Arnhem van
de PvdA zaterdag op het partijcongres in
Amsterdam afzien van haar aanvankelij
ke voornemen om een motie van afkeu
ring in te dienen over het fractiebeleid in
zake de Golfoorlog. Diverse afdelingen
hebben inmiddels een gezamenlijke motie
in voorbereiding waarvan de toon aan
zienlijk minder kritisch is.
Extra kosten nu al
boven 166 miljoen
DEN HAAG Minister Ter
Beek van defensie heeft de
Tweede Kamer schriftelijk op
de hoogte gesteld van de kos
ten die als gevolg van het
Golfconflict voor rekening
van Defensie komen. Over
1990 gaat het om bijna 140 mil
joen gulden.
Dit jaar bedragen de eenmali
ge uitgaven tot nu toe 26 mil
joen gulden. Daar komt nog
eens 12,5 miljoen per maand
bij. Overigens zijn de kosten
voor het uitzenden van de
twee Orion-patrouiUevliegtui-
gen naar Sicilië en de Hawk-
squadrons naar Turkije nog
niet zijn meegerekend.
ijl
'dl
ij d
igéjï HAAG De hulp-
terjening vanuit het mi-
:rie van WVC aan ex-
aars in Irak en hun
ilieleden heeft deze
;en teleurgesteld. Met
ie de vrouwen en kin-
in kampten bij terug-
in Nederland met
imatische ervaringen,
voor zij pas na twee
iden hulp kregen
'eboden. Dat is één
'®n[ de bevindingen uit
e* verslag van het fami-
imité 'Gijzelaars Vrij',
morgen openbaar
ölt|dt"
t.
r stc
erslag, getiteld 'Drie
startklaar, nooit vertrok-
levert het comité onge-
len kritiek op de houding
de Nederlandse overheid
|ns de afwikkeling van de
Baarskwestie. Met name
ministerie van buitenland-
iken heeft volgens het co-
te weinig gedaan om de
igierlandse gijzelaars snel uit
te krijgen. Pas na vele
en toonde de overheid
bereid een delegatie naar
te sturen.
Jprek aan besluitvaardig-
van de Nederlandse rege-
en de strategie van Bui-
isc mdse Zaken in het bijzon
irriteerde Irak in toene-
ide mate", stelt het comité,
is er op grond van eigen
rnemingen van het comité
j [etwijfeld de oorzaak van"
dat na vijf weken onderhande
len over een Nederlandse mis
sie om de gijzelaars uit Irak te
krijgen, nog steeds geen posi
tieve reactie was gekomen om
Iraakse visa te ontvangen.
In het verslag wordt uitvoerig
ingegaan op de afhandeling
door minister Van den Broek.
Het comité stelt zich de Iraak
se irritatie hierover voor te
kunen stellen. „Het is ook
merkwaardig dat er van Ne
derlandse zijde tegelijkertijd
twee initiatieven werden ont
plooid die in feite zo tegenstrij
dig waren dat ze elkaar uitslo
ten", aldus het verslag. „Het
eerste initiatief betrof het zen
den van een delegatie van het
familiecomité naar Baghdad
waarvoor de visa bij de Iraak
se ambassade waren aange
vraagd. Het tweede betrof het
initiatief dat minister Van den
Broek samen met zijn Belgi
sche collega Eyskens ontwik
kelde om de eensgezinde af
wijzing van het zenden van
een missie naar Baghdad door
de EG-lidstatep opnieuw te
bevestigen. Dat was nodig om
dat de Duitse oud-kanselier
Willy Brandt de eenheid
dreigde te doorbreken".
Zenuwen
De negatieve effecten daarvan
merkten de gijzelaars volgens
het comité al snel. In de Iraak
se pers werd jgeïrriteerd gerea
geerd op het initiatief van Van
den Broek. Ondertussen zagen
de Nederlandse gijzelaars lot
genoten om zich heen naar
huis vertrekken. „Dat vreet
zenuwen. Dat geeft betrokke
nen de indruk dat zij als pion
nen in een schaakspel worden
opgeofferd aan een veelzijdig
beleid dat uitsluitend geba
seerd is op handhaving van in
ternationale rechtsnormen".
Van den Broek heeft volgens
het comité onvoldoende gelet
op het welzijn van de Neder
landse gijzelaars in Irak en
Kuwayt. „Handhaving van de
rechtsorde is op zichzelf heil
zaam, maar wordt wreed als
niet gelijkertijd in het oog
wordt gehouden dat er ook
een andere pijler is waarop de
samenleving rust: welzijn", zo
meldt het verslag. Volgens de
samenstellers werd hierdoor
het risico groot „dat mensen
die erbij betrokken zijn, ern
stig psychisch of fysiek letsel
oplopen".
Crisisteam
Ook de opvang van de gijze
laars bij aankomst in Neder
land liet volgens de familiele
den te wensen over. In het
verslag betreurt het comité de
afwezigheid van het crisisteam
van Buitenlandse Zaken bij
aankomst van de laatste groep
gijzelaars op Schiphol. „Som
mige familieleden hadden er
min of meer op gerekend dat
ditmaal niemand minder dan
de minister zelf zou komen".
Ook de latere afhandeling
door het ministerie heeft som
mige gijzelaars „zeer geraakt".
Dat geldt met name voor de fi
nanciële claims die het minis
terie op hen heeft gelegd. Zij
zouden de door het ministerie
voorgeschoten verblijfskosten
in Irak moeten terugbetalen.
Hierover vindt nog overleg
plaats tussen het comité en het
ministerie.
De psychologische hulpverle
ning kwam volgens het ver
slag veel te laat op gang. Dat
gebeurde pas nadat op 9 no
vember de gijzelaars die met
Willy Brandt terugkwamen in
ons land aankwamen. Meer
dan twee maanden daarvoor
hadden vrouwen en kinderen
reeds Irak en Kuwayt verla
ten" stelt het comité. „Aan
hen werd geen deskundige
hulp geboden, terwijl sommi
gen van hen een veelvoud van
traumatische ervaringen ach
ter de rug hadden: ze maakten
de inval in Kuwayt mee, ze
waren in sommige gevallen
ooggetuige van wreedheden
die daarna werden begaan, ze
lieten hun echtgenoten in een
zeer onzekere situatie achter
en na een kort verblijf in Irak
kwamen ze terug in Neder
land. Een aanbod vanuit WVC
voor psychologische hulpver
lening werd echter niet aan
hen gedaan".
De psychische schade van de
gijzelaarskwestie is nog niet
door alle betrokkenen ver
werkt, zo blijkt uit dagboek
fragmenten die het comité pu
bliceert: „Zo langzamerhand
krabbel ik weer overeind", al
dus een fragment van 8 janua
ri. „Het gaat een dag goed en
dan weer slecht. Ik kan me
nog steeds niet goed concen
treren, vergeet namen, kan
niet op een woord komen.
Een in november uit Irak vrijgelaten gijzelaar wordt op Schiphol
opgewacht door vrouw en kind.
In het begin gingen we steeds
vroeg naar bed, alsof we
maanden slaap moesten inha
len. Slaapgebrek heb ik nu
niet meer, hoewel, ik droom
soms afschuwelijk en word ba
dend in het zweet wakker. Ik
kan dan niet meer in slaap ko
men.Alle dingen die ik voor
Baghdad belangrijk vond, lij
ken me nu zo onnozel. Ik voel
me verlamd, heb geen energie
om ergens aan te beginnen.
Het is een enorme prestatie
dat ik vandaag weer met mijn
dagboek begonnen ben. Ik
moet dat proberen vol tehou-
den, dan ben ik op de goede
weg".
Oude vriend
Voor veel spanning onder de
Nederlandse gijzelaars heeft
ook de houding van oud-mi-
nister J. Luns gezorgd, nadat
deze weigerde deel te nemen
aan de delegatie die uiteinde
lijk naar Baghdad zou afrei
zen. Dat gaf de familieleden
het idee dat „de gijzelaars toch
al niet meer te redden waren".
Volgens het verslag accepteer
de Luns niet dat politiek Den
Haag zijn oude vriend Udink
niet mee wilde hebben als de
legatielid. „Anderzijds accep
teerde hij evenmin dat het fa
miliecomité hem op een pre-
senteêrblaadje werd aangebo
den. Vandaar ook zijn opmer
king voor de tv over „een do
minee, een meneer met een
baard die ook mee moest...".
Zijn weigering blijkt echter
ook verband te houden met
een verzoek van Udink aan de
familie Wouters: „De heer
Udink heeft aan ds. Wouters
gevraagd of deze zijn plaats
niet zou willen afstaan aan zijn
zoon, die kort tevoren uit
Baghdad was teruggekeerd.
Het was namelijk voor hem
zelf en voor de heer Luns ge
wenst als een arts mee zou
gaan. Op deze manier bleef de
naam Wouters aan de missie
verbonden. Alsof dat belang
rijk was....", aldus het verslag.
Zoon Siego Wouters was op
dat moment echter net een
week terug uit Irak en kon
volgens zijn vader niét ge
vraagd worden snel weer te
rug te keren naar Baghdad.
Nadat Luns bekend had ge
maakt dat hij niet zou gaan,
belde Wouters met hem om te
zeggen dat hij dat betreurde en
dat de argumentatie hem niet
duidelijk was. „Maar u hebt
met de heer Udink gespro
ken", antwoordde Luns en
verbrak de verbinding. Op 12
december, toen alle gijzelaars
terug waren, schreef Luns
overigens een hartelijke brief
aan het comité. In een dagblad
had hij al excuses aangeboden
voor zijn opmerkingen over
„die man met een baard".
Volgens de samenstellers van
'Drie keer startklaar, nooit
vertrokken.is het verslag
van de gijzelaarskwestie voor
al bedoeld als een evaluatie.
„Ter lering voor onszelf, maar
ook om overheid en pers te at
tenderen op de consequenties
van haar beleid".
JEAN-PIERRE GEELEN
NOVER Vanaf de
ïgvelden Hannover en
ld|tersloh in Duitsland
vandaag twee Neder-
Hawk-squadrons
de Koninklijke
ihtmacht naar Turkije
:rokken. Gisteren reis-
vanaf de vliegbasis
:terberg al een team
tien militairen af om
'urkije kwartier te ma-
'T het transport van de cir-
200 ton materieel heeft de
ïtmacht bij een particulier
Jrijf in Luxemburg trans-
11 tvliegtuigen gehuurd. Het
e rendeel van de 150 man be
nend personeel reist met
li Boeing 727 van de Belgi-
e luchtmacht. Waar de
e onderdelen precies wor-
i gestationeerd staat nog
ids niet vast.
Blomberg, waar de Hawks
ren gestationeerd, heeft de
htmacht naar voorbeeld
Stolzenau (van waaruit
ee Patriot-squadrons naar
rkije zijn gezonden) een in-
matiecentrum ingericht
ar de thuisblijvers,
f detachement zal worden
gevuld met een nader te
talen aantal Stinger-teams.
De Stinger is een draagbaar
wapen waarmee vanaf de
schouder raketten kunnen
worden afgevuurd op laagvlie-
gende vliegtuigen. Van het de
tachement maakt een vrouwe
lijke militair deel uit. Ook
worden als bedieners van de
Stingers dertien dienstplichti
gen uitgezonden op basis van
vrijwilligheid.
Het jongste besluit van het ka
binet kan rekenen op de steun
van het grootste deel van de
Tweede Kamer. Alleen Groen
Links noemt de stap onaan
vaardbaar. Volgens de fractie
betekent dit een verdere be
trokkenheid van Nederland en
het NAVO-gebied in een oor
spronkelijk regionaal conflict.
Noordelijker
Commandant P. Kok van de
Nederlandse taakgroep in de
Perzische Golf zei gisteren dat
de kans bestaat dat zijn drie
schepen noordelijker gaan
opereren. Dat betekent dichter
bij Kuwayt. Dit is het resultaat
van overleg met de Ameri
kaanse admiraal March over
een roulatiesysteem in ver
band met reparaties en onder
houd van de schepen in de
Golf.
In Den Haag wordt ervan uit
gegaan dat op de korte termijn
geen nieuwe Nederlandse bij
drage aan de multinationale
strijdmacht meer te verwach
ten is. Politiek gezien is dat
ook niet nodig. Internationaal
wordt de Nederlandse bijdrage
hoog gewaardeerd, zoals blijkt
uit de complimenten die mi
nister Van den Broek van bui
tenlandse zaken van de Ame
rikaanse president Bush in
ontvangst mocht nemen.
Minister Andriessen van eco
nomische zaken brengt in fe-
'gewonde'
soldaat.
De 26
mannen en 5
vrouwen
vertrekken
zondag. Van
een korte
opleiding
vooraf in
Engeland is
afgezien.
foto: anp
bruari 90.000 ton olie uit de
overheidsreserves op de
markt. De bewindsman volgt
daarmee een recent besluit
van het Internationaal Energie
Agentschap (IEA) om de
markt met twee en een half
miljoen vaten per dag te ver
ruimen. Men haastte zich te
verklaren dat er officieel geen
tekort aan olie is, de voorzie
ning is door de Golfoorlog
echter „kwetsbaar".
ASPER EN HOBBES
door bill waterson
WA,\[A& IfCAf'N MK
E4S AANSTEKEN??
MAG IK MET Al N
DRIEWIELER OP HET
PAK??
/tweijcp AN
tW KOtKót
RENKUM De vraag naar krantenpapier trekt aan
als gevolg van de Golfoorlog. Een woordvoerder van
de Renkumse papierfabriek Parenco, de enige Neder
landse leverancier van krantenpapier, heeft dat giste
ren bevestigd.
De meeste kranten drukken extra pagina's en brengen extra
edities uit met uitgebreide informatie over de oorlog. In hoever
re de oorlog dit jaar voor een omzetstijging bij Parenco zal lei
den, is nog onduidelijk. „Ten eerste is het de vraag hoe lang
kranten doorgaan met het drukken van extra pagina's. Ten
tweede acht ik het niet uitgesloten dat de uitgevers de extra kos
ten die daarmee gemoeid zijn, later in het jaar weer compense
ren, door dan met dunnere kranten uit te komen", aldus de
woordvoerder van Parenco.
VERWACHTING VAN DEN BROEK:
(Van onze correspondent
Mare de Koninck)
WASHINGTON Minis
ter van buitenlandse za
ken Van den Broek voor
ziet dat er na afloop van
de Golfoorlog spanningen
kunnen ontstaan tussen de
Verenigde Staten en Eu
ropa.
Aan het slot van zijn tweedaags
bezoek aan Washington maakte
de Nederlandse bewindsman
gisteren duidelijk dat er in de
toekomst sprake kan zijn van
Amerikaanse rancune over de
beperkte militaire bijdrage van
de Europese landen aan de
voornamelijk Amerikaanse
strijd om de bevrijding van Ku
wayt.
Zulke transatlantische spannin
gen zouden de handelsbetrek
kingen tussen de VS en Euro
pa, die toch al bedreigd worden
door de GATT-impasse, nadelig
kunnen beïnvloeden de
GATT is de thans te vernieu
wen wereldwijde afspraak over
verlaging van handelsbarrières.
Bovendien zouden de spannin
gen tot twisten kunnen leiden
over een blijvende militaire
aanwezigheid van de Verenig
de Staten in West-Europa.
Voorts zouden er na de Golf
oorlog problemen kunnen ont
staan in de samenwerking die
Europa en Amerika zullen
moeten betrachten in het tot-
standbrengen van een duurza
me vrede in het Midden-Oos
ten. Van den Broek somde al
deze mogelijke Amerikaans-
Europese spanningen op in
verband met de verwijten die
hij van Amerikaanse Congres
leden te horen heeft gekregen
dat de meeste Europese landen
het vechten en het sneuvelen
in de Golfoorlog overlaten aan
het Amerikaanse leger.
Weliswaar heeft de Ameri
kaanse regering de Nederland
se bewindsman dank betuigd
voor de inbreng van ons land
in de Golfoperatie, maar voor
aanstaande senatoren als Sam
Nunn en Claiborne Pell kon
den door Van den Broek niet
onder de indruk worden ge
bracht van de Nederlandse en
meer in het algemeen de Euro
pese Golfinspanning. De er
kentelijkheid die president
Bush en zijn ministers Baker
(buitenlandse zaken) en Che
ney (defensie) hebben geuit te
genover Van den Broek, is vol
gens ingewijden vooral het ge
volg van de politieke gretig
heid van de Amerikaanse rege
ring om het internationale ka
rakter van de oorlog tegen Irak
te beklemtonen.
„Met name als er nog een land
oorlog komt met veel Ameri
kaanse slachtoffers, kunnen er
verwijten komen in de richting
van Europa. Na de oorlog zal er
extra aandacht aan de transat
lantische betrekkingen moeten
worden gegeven", aldus Van
den Broek in Washington.
PLO
Met zijn Amerikaanse ambtge
noot James Baker heeft Van
den Broek vooral gesproken
over de 'na-oorlogse' stabiliteit
die in het Midden-Oosten zal-
moeten worden gecreëerd. Veel
zal afhangen van hoe de Golf
oorlog uiteindelijk afloopt,
maar mogelijk is dat de gren
zen van een verslagen Irak
(het dan militaire 'vacuüm' in
de Golfregio) voorlopig zullen
worden gegarandeerd door een
VN-vredesleger.
Voor wat het Palestijnse vraag
stuk betreft, maakte Van den
Broek duidelijk dat een PLO
onder leiding van Yasser Ara1
fat als gevolg van Arafats
steun aan Saddam Husayn
nu minder kans maakt een in
ternationaal aanvaardbare ge
sprekspartner in toekomstige
vredesonderhandelingen te
worden. „Ook sommige Arabi
sche landen kijken thans an
ders tegen de PLO aan dan ze
voor Iraks bezetting van Ku
wayt deden". Daarnaast zou na
de Golfoorlog sprake van toe
nadering kunnen zijn tussen Is
raël en de Arabische landen
van de anti-Saddamcoalitie
Dat laatste kan ertoe bijdragen
dat meer Arabische landen net
bestaansrecht van Israël gaan
erkennen, hetgeen volgens Van
den Broek voorwaarde is om in
de regio tot formele vredesver
dragen met Israël te komen. De
minister liet de hoop doorsche
meren dat de Palestijnse bevol
king na de Golfoorlog een an
der politiek leiderschap aan
stelt om op die manier gebruik
te maken van nieuwe mogelijk
heden die de afloop van de
Golfoorlog voor een Palestijnse
staat zou kunnen creëren.
