Kleine maar smaakvolle
presentatie werk Copier
Wibi Soerjadi wil
emoties overbrengen
'De Smekelingen' in Koninklijke Schouwburg
KUNST/RTV
£eidóe@otncutt
WOENSDAG 30 JANUARI 1991 PAGIJl
bic
Essayiste Josine Meijer overleden
AMSTERDAM De essayiste Josine W.L. Meijer
is afgelopen maandag overleden. Zij was 94 jaar.
Josine Meijer debuteerde vorig jaar als schrijfster
met het bij G.A. van Oorschot uitgegeven boek
'Oude vrienden en een veranderende wereld'.
Hierin publiceerde zij opstellen over uiteenlopende
filosofen en schrijvers als Jacques de Kadt, Simon
Vestdijk, Multatuli, Freud, Nietsche en Camus. Jo
sine Meijer werd bekend als Josine M., de vrouw
aan wie Gerard Reve brieven schreef. De brieven
werden in het begin van de jaren tachtig in boek
vorm gepubliceerd. Josine Meijer sloot zich in haar
studententijd in Leiden aan bij de communistische
studentenbeweging. Later werd zij lid van de
SDAP. Zij ontmoette Van Oorschot, die haar sti
muleerde essays te schrijven. Zij schreef achter
eenvolgens voor de literaire tijdschriften De Baan
breker, Libertinage en tenslotte voor Tirade. Zij
leerde Gerard Reve kennen, die eind jaren vijftig
secretaris was van Tirade.
Toneelcriticus Jac Heijer
overleden
HAARLEM Toneelcriticus Jac Heijer van het NRC
Handelsblad is gisteren van zijn woonplaats Haarlem
overleden. Hij was al geruime tijd ernstig ziek. Hii be
gon zijn loopbaan als leerlingjournalist bij het Noorahol-
lands Dagblad. In de jaren zestig raakte hij verzeild in
het roerige kunstwereldje van Haarlem. In 1970 kwam
Heijer op de kunstredactie van het Haarlems Dagblad.
Aan het eind van de jaren zeventig werd hij als toneel
recensent aangenomen bij de NRC. Heijer voelde zich
sterk betrokken bij het nieuwe theater, dat lichamelijk
was en recht voor zijn raap. Hij hield niet van perfectie,
voor hem moest toneel spontaan en levendig zijn. Ook
heeft hij zich altijd verzet tegen het huidige kunstbeleid
dat het kleine zalentoneel langzamerhand de nek om
draaide.
Nieuwe
directeur
Koninklijke
Bibliotheek
DEN HAAG De heer D.
van Drimmelen (47) is met
ingang van 16 maart be
noemd tot directeur/biblio
thecaris van de Koninklijke
Bibliotheek in Den Haag.
Sinds 1980 werkte Van
Drimmelen als econoom bij
de Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid.
Voorheen was hij verbon
den aan de economische fa
culteit van de Vrije Univer
siteit in Amsterdam.
Groei is er uit op Filmfestival Rotterdam
ROTTERDAM De twintigste editie van Filmfestival Rotter
dam verwacht ook dit jaar, net als vorig jaar, rond de 175.000
bezette stoelen. De jaren ervoor liep het aantal bezoeken aan
films bijna elke keer op. Dit jaar groeit het aantal bezoeken
waarschijnlijk niet, mogelijk doordat potentiële bezoekers aan de
televisie gekluisterd zitten in verband met de oorlog in de Golf.
Volgens Festivalmedewerkster Sandra Den Hamer kan het ook
heel goed zijn dat er op een gegeven moment een bezoekgrens is
bereikt. Het Festival kent elk jaar weer veel fanatieke filmkij
kers: mensen, die in de tien dagen dat het festival duurt tiental
len films bekijken. Gemiddeld ziet een filmfan tijdens het festi
val zeker zeven 8 films. De kijkers gaven tot nu toe de grootste
waardering aan een film uit 1929, 'Lucky Star' van Frank Bor-
zage. Direct daarop volgen de film 'An Angel at my table' uit
1990 van de Nieuw-Zeelandse regisseuse Jane Campion en 'Bye',
de film waarmee de Nederlandse fotograaf en filmer Ed van der
Elsken afscheid van het leven nam. De meeste bezoekers trok
tot nu toe 'Hot Spot' van de Amerikaan Dennis Hopper en
'Texas Ville' van landgenoot Peter Bogdanovich. Ook 'Angel at
my table' lokt veel mensen naar het scherm.
Kinderen mogen acht ke
in 'Misérables' spelen
AMSTERDAM Joop van den Ende Theate
dukties legt zich neer bij de uitspraak van de
van State dat kinderen beneden de 16 jaar niet
dan acht keer mee mogen spelen in de mammo
sical 'Les Misérables'. De musical naar de roma
Victor Hugo gaat op 28 februari in première
Koninklijk Theater Carré in Amsterdam e
daar tot en met 21 juli. De producent had de
ren die zijn geselecteerd voor de drie kinder
graag vaker dfan de wettelijk veroorloofde achfi
mee laten doen. „Zij hebben dan de tijd in hunl
groeien en vinden het meespelen bovendien!
leuk", aldus een woordvoerder van de prodfi
Een verzoek daartoe werd afgewezen door dC
beidsinspectie. Van den Ende spande daarop eer
cedure aan bij de Raad van State. „Wij hadden e.
de voorbereidingen echter al rekening mee gehqTJEI
dat we die zouden verliezen", aldus de woord vo#N2 Q
DEN HAAG Vooruitlo
pend op een reeks exposi
ties waarin het werk van
de dit jaar negentig ge
worden glaskunstenaar
A.D. Copier centraal staat,
heeft het Haags Gemeen
temuseum een kleine op
stelling gemaakt met top
stukken uit eigen bezit.
Het museum, dat al vrij kort
na het begin van Copiers car
rière begon met aankopen van
de toen nog zeer jonge ontwer
per, meende terecht niet voor
bij te kunnen gaan aan de ver
jaardag van de man die als
geen ander een stempel drukte
op de Nederlandse glaskunst.
Conservator Marjan Boot
meende even terecht dat het,
met grote overzichtstentoon
stellingen in Dvlsseldorf en
Rotterdam in het vooruitzicht,
weinig zin had te streven naar
een chronologisch overzicht
van Copiers ontwerpers-loop
baan. Ze hield het bij een, in
samenwerking met de kunste
naar samengestelde, smaakvol
le presentatie, die vooral als
een hommage gezien moet
worden.
'Hommage aan A.D. Copier'
toont hoogtepunten van Co
piers ontwerpen op het gebied
van unica, serica en gebruiks-
glas, unica en serica en bete
kent behalve een eerbetoon
aan de ontwerper zelf ook een
hommage aan Boots voorgan
gers, die zo wijs waren al zo
snel de kwaliteiten van dat
werk te onderkennen. De ver
houdingsgewijs vele stukken
uit de beginperiode van Co-
pier, de jaren twintig en der
tig, waarin hij glas ontwierp
dat een radicale breuk bete
kende met het werk dat tot
dan toe uit Leerdam kwam,
vuld worden', zouden worden
verruild voor esthetisch fraai
vormgegeven, maar betaalbare
voorwerpen. Hij was het die
kunstenaars en architecten als
De Bazel en De Lorm uitno
digde ontwerpen te maken, en
hij was het ook die Copier in
de gelegenheid stelde kunst-
cursussen te volgen en zich te
bekwamen in het ontwerpers
vak. Het leidde er toe dat Co-
pier, 26 jaar oud, de leiding
kreeg over de ontwerpersafde
ling van de glasfabriek, en in
contact kwam met enkele van
de grootste kunstenaars en
ontwerpers van zijn tijd, als
Berlage en Frank Lloyd
Wright.
Zijn hele arbeidzame leven is
Copier in dienst gebleven van
Leerdam, waar hij zich bezig
bleef houden met onderzoek
naar de mogelijkheden van
het glas, wat leidde tot tal van
eenmalig vervaardigde scha
len en vazen, maar ook tot het
meest succesvolle product ooit
door een Nederlandse vormge
ver ontworpen, het al rond
1930 ontworpen Gildeglas. Bij
dat laatste glas, waarvan mil
joenen exemplaren over de
toonbank zijn gegaan, baseerde
Copier zich op cirkels. De
werktekeningen voor dat glas
tonen hoe elk glas voor dit ser
vies in exacte meetkundige
verhoudingen staat tot de an
dere glazen. Het voldeed volle
dig aan de door Cochius ge
hanteerde principes van „aes-
thetisch massaproduct". En
aan Copiers eigen belangrijke
Een van de unica van Copier, een grote kom uit 1929, van tur-
kooisblauw glas, aan de buitenzide versierd met glasdraden.
bewijzen de juistheid van die
zienswijze. Nog steeds oogt dat
werk nauwelijks gedateerd, en
de kwaliteit van Copiers
vroeg-experimentele werk
lijkt, terugkijkend, alleen nog
maar te groeien. Het is eigen
lijk onvoorstelbaar dat een
toen zo jong kunstenaar als
Copier al zulke uitgebalan
ceerde en fraaie glaskunst kon
maken.
Andries Dirk Copier was der
tien toen hij voor het eerst aan
de hand van zijn vader, toen
hoofd van de etsafdeling, de
glasfabriek in Leerdam bin
nenstapte. Het was de tijd dat
P.M. Cochius de leiding van de
glasfabriek op zich nam. Co
chius was een idealist, die er
naar streefde dat de 'mon
strueuze producten waarmee
de eenvoudige wooningen ge-
Nestschalen uit 1933 van A.D. Copier.
FOTO: GEMEENTEMUSEUM
eis dat, hoe mooi een ontwerp
van een industrieel vormgever
ook mocht zijn, die schoonheid
het gebruik niet in de weg
mocht staan.
Niet chronologisch
De opstelling in het Haags Ge
meentemuseum biedt zoals ge
zegd noch een totaaloverzicht,
noch een chronologische volg
orde. Marjan Boot heeft er
meer naar gestreefd de absolu
te top van Copiers ontwerpen
te tonen, daarbij optimaal ge
bruik makend van de lichtin
val in een zaal, grenzend aan
de binnentuin. De bezoeker,
vaak afkomstig van de Appel
expositie in een aangrenzende
zaal, wordt zo meteen gecon
fronteerd met de unieke visue
le mogelijkheden van glas en
(buiten)licht. Wat daarbij op
valt is de feitelijke sobejheid
van Copiers tentoongestelde
werk. De ontwerper is zich
niet te buiten gegaan, maar
hield een bewonderenswaar
dig evenwicht tussen vorm en
functie.
De kenners van Copiers werk
Archieffoto van A.D.
FOTO: MILAN KONVAII
zullen de laatste ontwik)
gen in zijn werk missei
enkele jaren inactief te zij
weest hervatte Copier
twaalf jaar geleden, op
tachtigjarige(!) leeftijd,
werkzaamheden als gL
stenaar, daartoe financii
staat gesteld door vriend"
reizen die hij verv<
maakte naar onder meei
lië, Tsjechoslowakije en
den, oude Centra
blaaskunst, resulteerden
meer in een in glas ver
lijnenspel, totaal anders
wat hij eerder maakte. Zt
ders dat het niet paste
opstelling zoals die nu ii
Gemeentemuseum staat.
Bij de presentatie is een i
met ansichtklaarten uitri
ven, samengesteld door
en Copier. Het past gehd
de sfeer die ook deze opf
ling kenmerkt: klein maat
termate smaakvol.
KOOS VAN 1
Filmtheaters
constateren
lichte daling
bezoekers
ROTTERDAM Het
aantal bezoekers van de
kunstzinnige film in de fi
lmtheaters in ons land is
ten opzichte van 1989 met
twee procent gedaald. In
totaal bezochten ruim een
half miljoen mensen de 28
grootste filmtheaters en 2
filmcircuits, aldus cijfers
van de Associatie van Ne
derlandse Filmtheaters
(ANF).
De ANF spreekt van een „ge
ringe daling" die toch nog
„verrassend" is, omdat halver
wege 1990 een stijgende lijn
werd gemeld. Het beeld blijkt
volgens de ANF dubbel te zijn.
Voor de helft van de Filmthe
aters blijven de bezoekcijfers
stijgen, de andere helft kampt
met een daling.
De succesvolste filmtheaters
zijn dit jaar buiten de Rand
stad te vinden. Zo is het film
centrum De Mariënburg uit
Nijmegen het best lopende fi
lmtheater voor de kwaliteitsci
nema binnen de ANF gewor
den. Hoog werd verder ge
scoord in Arnhem, Den Bosch,
Deventer en Maastricht. Ook
de in 1989 in Zutphen en
Amersfoort geopende filmthe
aters blijken aan te slaan.
De associatie wijst er verder
op dat slechts een kleine groep
theaters een artistiek hoog
waardig aanbod in stand
houdt. Dit geldt met name
voor het aanbod dat met subsi
die van het ministerie van
wvc wordt vertoond. Buiten
de grote steden „verschraalt"
het aanbod echter, een ont
wikkeling waar de ANF „on
tevreden' over blijft.
Scène uit 'De Smekelingen' van Theater van het Oosten, met in het midden Jules Croiset als Pelasgos.
DEN HAAG Theater
van het Oosten speelt vrij
dag 1, zaterdag 2 en zon
dag 3 februari het toneel
stuk 'De Smekelingen' in
de Koninklijke Schouw
burg. Vijf eeuwen voor
Christus schreef Aischylos
'De Smekelingen' waar
mee hij een prijs won op
een Atheens toneelfesti
val.
Een van de redenen waarom
regisseur Agaath Witteman
het werk in haar repertoire
opnam is het thema „vluchte
lingen". Aischylos' werk be-
schijft een groep van vijftig
Egyptische vrouwen die op
Argos, het eiland van hun
voorvaderen, om onderdak
vragen. Zij smeken koning Pe
lasgos hen op het eiland te la
ten wonen. In Egypte dreig
den ze met hun vijftig neven
te moeten trouwen. Pelasgos
aarzelt de vrouwen op te ne
men omdat ze vreemde kle
ding dragen en er meer Afri
kaans dan Grieks uitzien. Pas
wanneer de vrouwen met zelf
moord dreigen stemt Pelasgos
toe en verleent het parlement
de vrouwen officieel asiel.
Het is de eerste keer dat 'De
Smekelingen' in Nederland
wordt opgevoerd. Gerrit Kom-
rij vertaalde het werk voor
Theater van het Oosten. Op
zondag 3 februari om 13.00 uur
houdt Agaath Witteman een
voorbespreking voor de voor
stelling van die avond. De be
spreking is gratis voor bezoe
kers.
JONGE PIANIST UIT BERKEL OP TOERNEE
BERKEL EN RODEN
RIJS Met een geva
rieerd, overwegend ro
mantisch repertoire maakt
de jonge, veelbelovende
pianist Wibi Soerjadi van
af 31 januari zijn eerste
toernee door Nederland.
De pas 20-jarige Berkelaar
treedt onder andere op in
de Rotterdamse Doelen,
het Haagse Diligentia en
de Leidse Schouwburg.
Soerjadi, die wordt gezien als
een aanstormend talent, heeft
reeds een opmerkelijk- aantal
prijzen voor zijn pianospel in
de wacht gesleept. Al op 14-ja-
rige leeftijd won hij het be
faamde Edith Stein-concours,
en werd met 16 jaar vervroegd
tot het Amsterdams Conserva
torium toegelaten. Voor de
muziekopleiding slaagde hij
onlangs met de hoge score van
een tien. Soerjadi heeft inmid
dels ook de Elisabeth Ever-
sprijs voor veelbelovende mu
sici, mogen ontvangen.
„Klassieke muziek begrijpelijk
maken, dat is wat ik wil. In
elk muziekstuk zit namelijk
een verhaal, een verhaal met
emoties. Die emoties wil ik
overbrengen", vertelt Soerjadi
enthousiast. In zijn pianospel
heeft hij zich gespecialiseerd
in muziekstukken van Liszt.
De composities van Liszt wor
den vaak ingewikkeld en niet
zo mooi gevonden. Onterechte
kritiek, vindt Soerjadi: „Meest
al wordt Liszt niet mooi ge
vonden, omdat pianisten het
niet goed spelen. Ze leggen de
accenten op de verkeerde no
ten; dat maakt het rommelig.
Maar als je meegaat met de
emoties in de compositie,
klinkt het veel beter. Ik krijg
er althans goede reacties op".
Voor zijn aanstaande concert
programma heeft Soerjadi niet
alleen werken van Liszt, maar
ook van andere componisten
gekozen. „Ik heb van de ver
schillende componisten steeds
de romantische nummers ge
kozen. Dat maakt het pro
gramma een beetje apart, al
zeg ik het zelf".
Vrij uniek voor een pianist is
dat Soerjadi zijn omvangrijke
Bösendorfer-vleugel steeds
meeneemt van het ene naar
het andere concert. Maar wei
nig pianisten kunnen zich dat
voortdurende gesleep veroor
loven. De vervoerskosten zijn
vaak te hoog. Voor Soerjadi is
het transport naar eigen zeg
gen een noodzaak: „Deze vleu
gel is speciaal voor mij afgere
geld. Bovendien kan hij heel
zacht spelen. Dat zachte spel
heb ik wel nodig in mijn con
cert, want door zacht naar
Wibi Soerjadi heeft voor zijn
concertprogramma een keuze
gemaakt uit romantische stuk
ken van verschillende compo
nisten.
FOTO: GERT VAN LEEUWEN
hard te spelen, kan ik de s
ning laten toenemen. Ik
het heerlijk om zo'n
ningsboog op te bouwen]
heb me er ook in
seerd".
De stijl van zijn optredenk
Soerjadi elke avond aan,p
de stemming van het publ
„Ik ben nogal sfeergevol
Als ik een vrolijke stemi|
onder het publiek proef, j
vrolijker pianospelen danB
ders; is de sfeer serieus e
dachtig, dan speel ik zachti
De pas 20-jarige beroepspia
wordt bijgestaan door eenl
presario, een platenprodul
en zelfs een carrière-plaj
Soerjadi beschikt niet
over een docent om zijn j
techniek op peil te houder
te verbeteren. Aan
heeft hij naar eigen ze|
geen behoefte meer. „Ik
toch een heel eigen techni
zegt Soerjadi. „Het heeft i
mij geen zin om in Nederl
te zoeken naar een leraar.
schien dat ik in de Veren ri
Staten lessen ga volgen. In
ben ik toch in New York 1
een concert in de Cam
Hall. Ja, dat is een heel
roemde zaal", lacht Soer
„Maar ik speel in de kil
zaal hoor; niet in de grote'
De komende toernee in
derland trekt behoorlijk
belangstelling. Soerjadi
onlangs nog te gast bij S<
Barend. Hij vertelde over
carrière en speelde één var
uitzending zijn heel leuk.
werd zelfs door een onbel
de vrachtwagen-chaufi
aangesproken toen ik
broodje stond te eten in
cafetaria in Amsterdam. H<
ongelofelijk hoeveel mense
bereikt met zo'n televisie
zending".
KEES I
