Azoren als
van de
natuur
Mike, gids in het diepe zwarte
Wales probeert na mijnbouw toerisme
svp. Als dat bevalt, mag u vanzelf
sprekend aguadente com mei (met
honing) niet missen.. Antonio steekt
er heel wat uren in de produktie van
deze gave geestverruimers, die ove
rigens ook nog mildere types kennen
zoals zijn Angelica-wijn.
Pico ziet er zo mogelijk nóg feeërie
ker uit als we op weg naar de vul
kaan halt houden bij een rijk door de
zon beschenen grot, waarin dankzij
een hoge vochtigheidsgraad een
schitterende begroeiing is opgeko
men. Weer valt die zo kalmerende
stilte op, een enkele kwetterende vo
gel daargelaten.
Uitschieters
Het kan niet op. Wat te denken van
de uitschieters op San Miguel, het
enige eiland waar (in Ponta Delgada)
het verkeer nog wel eens in de knoop
wil raken. Naar Lagoas das Sete Ci-
dades (het meer van de zeven steden)
kan je gerust een paar keer terugke
ren. De kleurschakeringen van het
water, in combinatie met almaar wis
selende wolkendekken, zijn zo mooi
dat beginnende dichters er als van
zelf hun volzinnen opgeweld krijgen.
Een rit over de niet al te brede rand
van de krater is een avontuur op
zich, terwijl wandeltochten langs de
meren moeiteloos uren mogen ver
gen.
Je zou hier en op menige andere lo-
katie legio vogelkenners vermoeden,
die met de onvermijdelijke appara
tuur de verten afzoeken naar zeldza
me exemplaren, 't Frappante is dat
dat tegenvalt. Niet dat er geen enkele
vogel is waar te nemen, maar alleen
als je 't hebt over de priolo kan je van
een bijzonder diertje spreken, dat op
de Azoren is te vinden.
Het aardige van San Miguel (èn van
de andere eilanden) is dat het zich
leent voor allerlei commerciële uit
buiting. Maar met graagte wordt
keer op keer het verhaal verteld van
de scheutige zakenlieden, die wappe
rend met blanco cheques delen van
het eiland wilden omvormen tot gro
te golfcentra.
De autoriteiten bedankten vriende
lijk voor de eer, de investeerders ver
dwaasd achterlatend. Er zijn wel wat
hotels (enkele zelfs uitbundig sjiek),
maar een ware bouwexplosie is niet
in aantocht. Wat trouwens is er aan
genamer dan een verblijf in een
schoon pension of op een spotgoed
kope doorgaans niet al te drukke
camping?
Laat, zo is op de Azoren de redene
ring, gerust wat mensen hier rond
kijken, maar de overhand hoeven zë
echt niet te krijgen. Die toeristen
kunnen, alleen als ze zich tevoren
aanmelden overigens, op een wel
heel aardige manier kennis maken
met de goede Azoriaanse-keuken,
vol vis.
In Furnas komt de 'pot' pas na vele
uren op tafel. Het feest van de maal
tijd heeft een wel heel curieuze voor
pret. Aan het meer, waar een zware
zwaveldamp hangt en vadsige kar
pers zich verdringen in het riet, dient
de kok zich rond het middaguur aan
met een gemene haak. Uit een put
tussen de dampende bronnen wordt
een fikse ketel opgediept, die er ruim
vijf uur tevoren in is neergelaten.
Hete dis
In het naburige restaurant verwij
dert de kok de klammige doeken om
even later trots de hete dis te server
en. Verse groenten, stukjes vlees en
natuurlijk bloedworst en de kostelij
ke aardappelen van eigen bodem lig
gen maar even op het bord. San Mi-
güel, ook al zo rijk bedeeld met bloe
men, waarvan de agapantos apart
moet worden genoemd (een soort
fragiele amaryllus), leent zich ook
voor andere aardige, tussenstops. Zo
als een bezoek aan de grote aarde
werkfabriek, waar meisjes uur in,
uur uit, dag in dag uit potje voor potje
tot mooie maaksels (120 per dag)
draaien. Èn waar jongens in vaal
licht trapjes op en af lopen, te veel
dakpannen op hun schouders tor
send. Of even een kleine pauze aan
het haventje van Caloura, waar vier,
vijf mannen zwijgend het mes zetten
in grote voorraden vis en de vangst
routineus zouten.
Zo is het vandaag, zo was het twee
eeuwen geleden ook precies. Het
tempo van leven ligt misschien niet
zo westers hoog, maar wat zou dat
Als er is gevangen, is er verdiend en
is er rust tot er weer gevangen moet
worden. Rustig aan, dan breekt het
lijntje niet. Stress, vervuiling, als u er
iets meer van vertelt weten we mis
schien wat u bedoelt...
Een romaanse
brug in het
mooie
natuurschoon
van Wales.
zodat wat bomen worden geplant.
Echt opschieten doet het echter nog
niet, want behalve bomen zijn ook
meststoffen nodig, omdat de grond
zelf weinig te bieden heeft.
Het Brecon Beacons National Park
geeft een indruk van wat men voor
ogen heeft. Op zo'n dertig kilometer
afstand van het vroegere mijnenge-
bied liggen diezelfde heuvels er
groen en welvarend bij. Hier staan
ook de villa's van rijke Londenaren,
die alleen in de vakanties bewoond
zijn. De dorpjes zijn er eenvoudig,
klein en steeds meer gevels dragen
een bordje 'bed and breakfast'.
Geheim
„De mensen moeten er nog aan wen
nen, maar ze zien dat er steeds meer
toeristen komen", zegt de promoter
van het regionale' toeristenbureau
Gwent County Council. Niet de grote
massa, moet dit gebied ontdekken,
vindt hij. Hij heeft niets te vrezen:
Brecon Beacons heeft alleen veel zui
vere lucht en prachtig natuurschoon
en daarmee is het dus ongeschikt
voor het zo gevreesde consumptie-
toerisme.
Wandelaars kunnen er fantastisch
uit de voeten. Kilometerslange voet
paden voeren door de bossen met
hun beroemde blauwe klokjes, bos-
hyachinten. Daarbij geeft het wel
weer te denken dat de wandelkaar-
ten voor bij voorbeeld het gebied van
de Wye-Valley allemaal waterbe
stendig zijn gemaakt-
Voor verwoede fietsers zijn zo hier
en daar de steeds populairder wor
dende mountainbikes te huur en
zelfs kanovaren is er mogelijk. Alles
op beperkte schaal, want storm loopt
het nog niet. Brecon Beacons wordt
ïn de wervingsfolders dan ook 'ons
best bewaarde geheim' genoemd. Het
klinkt trots, maar dat geheim wordt
met liefde uitgedragen en doorver
teld.
Uit economische noodzaak.
Meer informatie over Wales kan
men aanvragen bij het Brits Ver
keersbureau, Stadhouderskade 2,
1054 ES Amsterdam, tel. (020)
855051.
moet een onbedaarlijk
ulder geweest zijn, ruim
tig jaar geleden,
gs de kust van het eiland
al begon in het najaar van
1 plotseling de oceaan te
wen. Matige porties in
;te instantie, wat zand en
lava.
ir de vissers bij de
rtoren was het alarm
delijk genoeg: ze namen
tz'n allen de wijk en
[den op veilige afstand de
dere escapades van de
uur in de gaten. Maanden
tereen beefde de bodem en
ids hoger werden lava en
d opgejaagd. Pas in het
rjaar van 1958 keerde de
weer bij Faial en had het
ind er een bijzondere,
irt-rode bult bij.
Dampende
kraters op het
San Miguel.
Negen vulkaaneilanden in
een stukje 'ver' Europa
De Azoren, een
toeristisch
vrijwel
onbekend
stukje Europa.
Spanning en sensatie is er natuurlijk
wel op de Azoren, maar het is even
zoeken.. Op weg dus naar Terceira,
waar honderddertig keer per jaar
straten worden afgesloten en wat
stieren 'vrijheid' van handelen
wordt gegund. Meestal wordt de stier
stevig in de smiezen gehouden met
wat touwen, zodat hij bij werkelijk
gevaar kan worden gecorrigeerd.
Maar op een enkele zondag (in juni
bij voorbeeld) worden tien stieren
aan hun lot overgelaten. Uren eerder
al zitten de bomen vol jongelui, die zo
verzekerd zijn van een eretribune
plaats. Als eenmaal de eerste stier
zich laat zien, gaat er golf van opwin
ding door de duizenden omstanders.
De een blijft bewust in de straat staan
om het laatste ogenblik weg te sprin
gen, een ander haast zich angstig
achter een houten schot.
Pal bij het plein ontwikkelt zich een
schouwsel, waar de kijkers verzot op
zijn. Een heuse macho, de blouse dap
per open, de puntschoenen vooruit,
daagt een stier uit met frivole pasjes.
Echt verwonden mag hij het dier
niet, volgens de aloude regels hier,
maar stevig ophitsen is natuurlijk
héél aardig. De sensatie komt pas
wanneer de moedige uitdager van de
andere kant wordt belaagd door vijf
andere stieren, die 'schouder aan
schouder' komen opzetten.
De 'macho' houdt het verdomd lang
vol, kijkt telkens schichtig achterom
en springt dan weg, dankbaar een
opgelucht applaus incasserend. Elk
jaar vallen er gewonden en zijn er
doden te betreuren. Met enige hilari
teit wordt op Terceira gemeld dat de
slachtoffers veelal toeristen zijn, die
op jacht naar een winnende foto heel
lang een camera in de aanslag hou
den en dan te laat bemerken dat de
boze stier hen al tot op centimeters is
genaderd.
Gelukkig krijg je zulke bespiegelin
gen te horen onder het genot van wat
blokjes kaas van San Jorge met wijn
van Graziosa en zo is het pakket bij
zonderheden uit deze uithoek van
Europa ineens compleet.
Voor meer informatie kan men
terecht bij het Portugees Ver
keersbureau, Stadhouderskade
57,1072 AC Amsterdam, tel. (020)
750301.
landaanwinning is vandaag de
een van de meesterlijke 'produk-
van de Azoren, de negen vul-
neilanden, die vijftienhonderd
meter ten westen van moeder-
Portugal een brokje onbekend
opa vormen. Velen kennen de
m alleen van aankomende de-
sies.
op Faial wordt nog eens de
:ht geaccentueerd van een ontke-
le natuur. Een paar meter vuur-
in is uit beeld verdwenen, bedol-
onder zand. Van sommige huis
alleen nog het dak zichtbaar en
inige afstand prijkt daar dat kille
i, ingekleurd met prachtig rood
moet zijn ontstaan omdat daar de
se lava meteen versteende.
Ca tunt in Faial ook een 'tikje' ver-
bu terug in de tijd. De weg naar de
nn e vulkaan, zoals zovele wegen
jdi itenvol hortensia's, wordt nooit
der enige spanning gereden. Zit
krater dicht of komen we op het
te ogenblik boven?
[etogen kreten van Amerikaanse
isten weerklinken van een af-
De immense krater is nog 'in
oufcen'. Door het fraaie spel van zon
>e\volking komen de vele kleuren
en volledig tot hun recht. In deze
;eving telden wetenschappers
ar jt vierhonderd mos-soorten,
na irvan menige soort uiteraard tot
eer zeldzame behoort. Even later,
schien net vijf minuten, blijkt
ar weer eens hoezeer natuurlijke
rassingen een tocht door de Azo-
bepalen. De krater wordt gevuld
t flarden lucht, alsof iemand een
sachtige sigaar uitblaast. Weg is g
ai macht.
nt
d izoenen
■n t is een wel heel treffende illustra-
lalvan de opmerking, die op de ei-
;Aden veelvuldig is te beluisteren, 5
heb je elke dag vier seizoenen'. -£
fft' zinnetje mag in elk geval de 2
zonaanbidder aan het denken
in. Die moet gewoon onmiddel-
de Azoren schrappen van het lijs-
nogelijke vakantiebestemmingen
Europa. Over de temperatuur
;n kwaad woord, maar de zon lijkt
rer op gezette tijden de redenering
te houden dat zoveel schoons
enkele ondersteuning behoeft,
a i Azoren, toeristisch gesproken nog
j onontgonnen, mogen dan
t hun schaarse strandjes en hun
si ituurlijke zwembaden' (spring
lar van een rots en zwem maar
v ar een trapje) nimmer 'Benidorm'
n irden, voor de vakantieganger die
orLIESBETH LINDENHOVIUS
ike was veertien toen hij
lor het eerst de mijn inging.
u is hij tegen de zestig en nog
ke dag zet hij zijn helm op en
spt hij de zware koppel om
n n heupen. Sinds vier jaar
n left hij echter geen kolen
i eer te bikken. De mijn is
cht, zoals alle andere in de
ovincie Gwent, zuidoost
tales. Sindsdien leidt Mike
eristen rond door het
idéraardse doolhof, dat
entallen jaren zijn
erkterrein was.
Heen al de tocht naar de Big Pit,
akbij het stadje Blaenavon, is in-
ukwekkend. Een glooiend land-
hap, met hier en daar wat zielto-
ïnd gras. Schapen scharrelen er
ind, maar ook die lijken zich af te
agen wat ze hier eigenlijk doen.
een boom verlevendigt het uit-
cht: een desolaat maanlandschap
aaruit alle kleur is verdwenen,
aarbij regent het ook nog; je vraagt
1 af of hier ooit de zon schijnt,
ike bekommert zich daar niet om.
ij is gewend zijn dagen in duisternis
&or te brengerbJDe toeristen worden
invankelijk gereserveerd ontvan-
in. De mannen van Wales zijn be-
icht om hun stugge aard, maar te
ens om hun zwarte humor. Wie met
en de mijn ingaat, blijft er niet voor
spaard.
e mijnwerkers zien het zenuwach-
[e gegiechel bij het opzetten van de
ïlmen geduldig aan. Ze zijn eraan
iwend. De gasten zijn altijd weer
ïmponeerd door de ruwe omge-
ng. Aan deze mijn, de enige die be-
aard blijft om te getuigen van hoe
et was, is niets gedaan om het de be-
lekers comfortabel te maken. Zelfs
et uiterst eenvoudige koffierestau-
int oogt als een personeelskantine.
e koffie komt uit een automaat in
in plastic bekertje.
raadkooi
et gevoel in een avonturenfilm te
jn beland, bekruipt de onwennige
ezoekers uitgedost als mijnwer-
als de gids met een linnen zak
horloges, aanstekers, foto
Toeristen S.
bezoeken'per o
trein'een van de É-
vroegere mijnen o
van Wales.
toestellen moeten worden ingele
verd. Ja, je juwelen mag je houden, er
mogen alleen geen gas en batterijen
mee naar beneden.
Samengepakt in een draadkooi gaat
het in duizelingwekkende vaart
honderd meter diep naar het binnen
ste van de aarde. Pas later, als ieder
een op verzoek van Mike de helm
lamp uitdraait, blijkt hóe donker het
daar is. Compleet.
„Stel je voor hoe dat was voor de kin
deren. Die zaten vroeger bij de deu
ren om die voor de volgeladen karre
tjes te openen en te sluiten. Als hun
kaars uitging, moesten ze wachten
tot er iemand anders met een kaars
langskwam", vertelt de mijnwerker.
Mike heeft het nu over het begin van
de kolenwinning. De Big Pit heeft
precies honderd jaar dienst gedaan.
Toen deze mijn openging waren op
tientallen andere plaatsen de kolen-
en ijzermijnen al volop in bedrijf. De
regio leefde er twee eeuwen van.
Maar één voor één gingen de mijnen
dicht, ze waren niet meer rendabel.
Andere brandstoffen, uit andere lan
den kwamen ervoor in de plaats. De
bevolking van Gwent bleef achter in
een uitgemergeld gebied.
Jongeren
De officiële cijfers geven een werk
loosheidspercentage van 23 procent.
De directeur van het mijnmuseum
zet daar vraagtekens bij. „De vrou
wen worden niet meegeteld, de ou
dere mannen ook niet. Maar ja, die
redden zich wel. Het is onze zorg om
voor de jongeren werk te scheppen.
We hppen er hier meer te kunnen
aanstellen. Iedereen heeft hier te
maken gehad met de mijnen. Ze heb
ben er zelf gewerkt, of hun vaders,
hun broers. Iedereen weet wat het is.
Hopelijk geeft het toerisme deze
streek iets terug van wat is verlo
ren".
De jongeren die het zich kunnen ver
oorloven trekken intussen weg uit de
streek. Blaenavon telde in 1912 nog
twaalfduizend inwoners; nu zijn dat
er zesduizend. Ook de zoon van Mike
verkoos te vertrekken. „Hij wilde op
school nooit leren. Op zijn veertiende
nog veel meer een kind dan ik op
die leeftijd heb ik hem een hele
werkdag mee naar de mijn genomen.
'Dit is jouw toekomst, tenzij je gaat le
ren'. Het was heel doeltreffend. Hij
heeft nu een goede baan in Manches
ter", lacht de vader trots.
Hij wist toen nog niet dat zelfs in de
mijn nauwelijks toekomst meer zat.
Dat met grote inspanning gepro
beerd zou moeten worden een alter
natieve broodwinning te vinden.
Hoogovens
Gwent heeft de hoop gevestigd op
het toerisme. Een stap is gezet met
het openstellen van de Big Pit. Een
tweede attractie is eigenlijk nog niet
meer dan een aanzet daartoe. Het is
de ijzergieterij van Blaenavon, op
een steenworp afstand van de mijn.
De gieterij heet 'het mooist bewaarde
voorbeeld van een achttiende eeuw-
se, met kolen gestookte ijzergieterij
in Europa'.
Een paar bouwsels, de hoogovens,
staan in een helling geplant. Rood
bruin steen, niet helemaal onge
schonden, maar met een plattegrond
erbij is ongeveer voor te stellen hoe
het ijzer hier werd gesmolten, tot
'broden' werd gevormd om zo verder
te worden vervoerd naar smederijen.
De werkomstandigheden waren ook
hier verre van ideaal. Mensen ston
den, zonder beschermende schorten,
handschoenen of maskers, bij de
ovens om het vloeibare ijzer in de
mallen te krijgen. „Maar dat kwam
niet keurig in een gelijkmatige
stroom", vertelt de gids van de plaat
selijke museumvereniging. „Het gut
ste met grote kracht over de randen,
onberekenbaar en gloeiend heet.
Mensen die het dichtst bij het vuur
werkten, kregen extra betaald. Zij
riskeerden immers verbranding van
voeten of onderbenen".
De arbeiderswoninkjes naast de res
tanten van de hoogoven zijn eigen
lijk nog aardiger. Zo klein, en zo in
tiem aah elkaar vastgebouwd. Het
lijkt een wonder dat zoveel gezinnen
hier vreedzaam konden samenleven.
En dan is er nu nog veel ruimte om
dat ze nog helemaal leeg zijn. „We
gaan ze inrichten", verzekert de gids
optimistisch. „Als er weer geld is".
Voorlopig is alles opgegaan aan reno
vatie van de huisjes. Nieuw geld
moet weer van nieuwe sponsors ko
men, want op de overheid hoeft men
niet te rekenen. Of van bezoekers die
een paar pond besteden in het win
keltje van de gieterij. Dat is er niet
zomaar bijbedacht. De arbeiders kre
gen hun loon in speciaal geld, dat al
leen hier geldig was. Zo stroomde het
steeds weer keurig terug naar de
werkgever, zonder concurrentie van
andere winkeliers. De muntjes zijn
nu als souvenir verkrijgbaar.
En zo probeert deze streek munt te
slaan uit de vergane glorie van twee
eeuwen ijzer- en kolenwinning. In
tussen hoopt men ook op herstel van
het oude natuurschoon. Een groots
plan ontbreekt eigenlijk. Af en toe is
er geld voor een kleinschalig project,
meer wil, zijn het beslist geknipte
oorden. 'Oorden' wel te verstaan,
want wie voor de Azoren kiest, kan
niet op één eiland mikken.
Faial, Pico, San Miguel, San Jorge,
ieder eiland heeft zijn eigen kleur,
zijn eigen grillige natuur-uitspattin-
gen. En de oversteken zijn gemakke
lijk per boot (voor een paar gulden)
of vliegtuig (aanzienlijk duurder) te
maken. Bij zulke onvermijdelijke
kosten dient nog meer te worden in
gecalculeerd: op de eilanden is geen
vlekkeloos openbaar vervoer be
schikbaar. Veelal is het charteren
van een taxi of het huren van een
auto een must om werkelijk een goe
de indruk te krijgen.
Van Faial, dat is voorzien van een
sjieke jachthaven, is bij voorbeeld
Pico eenvoudig als volgende stop te
verkiezen. Tja, die naam lag lang ge
leden voor de hand. Het beeld van dit
prachtexemplaar wordt bepaald
door een puntige vulkaan, die slechts
een handjevol dagen per jaar ont
bloot is van bewolking. Pico is het
zwarte eiland en ook dat blijkt niet
zo'n spitsvondige karakteristiek.
Grof steken zwarte rotsen de kop op
De warme pot
komt op de
Azoren zo uit de
grond.
langs de kust, die de passant uitno
digt tot uren van diepe bezinning.
Niet gek als dat kan worden gecom
bineerd met een vluchtige kennis
making met de pittige creaties van
Antonio da Bela. In zijn 'adega' in
Arcos Cachorro blijft het gesprek be
perkt tot wat gebaren, die er op dui
den dat we allerlei goedjes moeten
proberen en zijn aansluitend hoofd
gebaar waarmee hij aan de weet wil
komen of het allemaal smaakt. De
voorzichtige bezoeker mag meteen
in het diepe. Hup aan de fameuze
aguadente de Figo en niet nippen
