/Vngst op Soesterberg CNN journalistieke winnaar Golfoorlog Husayn is geniaal politicus" Onzekerheid over effecten oorlog op milieu Golfregio GOLFOORLOG CfiidócSoivtant DONDERDAG 17 JANUARI 1991 PAGINA 9 Belgische schepen niet onder Amerikaans bevel BRUSSEL De Belgische premier Martens heeft vanmorgen verklaard dat België zijn narineschepen in de Golf niet onder Ameri cans bevel zal plaatsen. Al eerder stelde de regering vast dat die oorlogsbodems niet aan directe gevechtsacties" mogen deelnemen. )e Belgen, aldus Martens, blijven „hun vol- e medewerking geven aan de internationale olidariteit". Over de economische maatre gelen die de Belgische regering eventueel al nemen wordt morgen gesproken. Van randaag af is het de Belgen wel alvast ver fden benzine te tanken in jerrycans. Minis- ler van economische zaken Willy Claes zei lat hij maatregelen zal nemen als er een lamsterwoede ontstaat. Skiërs VS weg uit Zwitserland WENGEN De Amerikaanse ski- ploeg heeft vandaag de Zwitserse win tersportplaats Wen- gen, waar aan staand weekeinde wedstrijden voor de wereldbeker wor den gehouden, ver laten. Volgens de organisatoren ga ven de Amerikanen als reden de oorlog in de Golf op. Football-duel mag niet op vliegbasis SOESTERBERG De wed- strijd die het Nederlands Ame rican Football team zondag op vliegbasis Soesterberg zou spe len, gaat niet door. Het voor- ronde-duel tegen de Sovjetu nie om een plek in de finale van het Europees kampioen schap is verplaatst naar een lo catie in Lelystad. Volgens een woordvoerder van het Neder lands team mocht op Soester berg wel worden gespeeld, maar zou het publiek als ge volg van de verscherpte vei ligheidsmaatregelen vanwege de Golfcrisis geen toegang krijgen. r>r> DEN HAAG Het ziet er naar uit dat Saddam Husayn op geen enkele manier zal reage ren op de luchtaanvallen die tot nu toe zijn uitgevoerd op Irak en Koeweit. Volgens poli ticoloog H. Jansen van de rijks universiteit van Leiden ligt het voor de hand dat hij de oorlog zo lang mogelijk wil laten du ren. „Husayn is een geniaal politi cus", aldus Jansen. „Hij zal voor alles tijd willen rekken. Dat kan hij, omdat hij zoveel grondtroepen heeft. Husayn zal zich ongetwijfeld gaan opwer pen als de zielepoot, als het slachtoffer van westerse agres sie en vernielzucht. En hoe langer de oorlog duurt, hoe groter de kans dat hij met die houding aan populariteit wint in de Arabische wereld. Ik denk dat je op dit punt wel een vergelijking kunt maken met de voormalige Egyptische pre sident Nasser. Egypte had in 1967 tijdens de zesdaagse oorlog met Israël in de lucht helemaal niets in te brengen, maar niettemin is Nasser politiek heel sterk uit het conflict geko men, omdat hij sterk appeleer de aan het saamhorigheidsge voel van de Arabische wereld". Volgens R. Suudi, die in Neder land de dialoog tussen tussen joden en Palestijnen op gang probeert te houden, kan bij een lange oorlog een kloof ontstaan tussen de bevolking en de rege ringen van de landen in het Midden-Oosten die pro-westers zijn. „Zeker als het ook nog een bloedige oorlog wordt, zal de bevolking van landen als Egypte op een gegeven mo ment in opstand komen. Dat is een tijdbom voor het westen en het lijkt me duidelijk dat Hu sayn daarop mikt en voorlopig op geen enkel voorstel van Bush zal ingaan". Amerikaanse legerradio in Nederland te volgen DEN HAAG Radiocommunicatie tussen het Amerikaanse golfcommando en de aanvallende luchteenheden is in Nederland op te pikken via de korte golf. Volgens een radio-amateur uit Ber gen komen met name in de 6 megahertz korte golfband de coördinerende gesprekken tussen luchteenheden en de gevechtsleiding in de Golf uitstekend door. De betrokken radio-amateur was in het verleden via zijn radio-activiteiten als een van de eersten op de hoogte van drama's als de Herald of Free Enterprise, de ramp met de kern reactor Tsjernobyl en ontknopingen van ontvoe ringen van F. Heineken en Gerrit-Jan Heyn. Al enkele maanden was ook de communicatie over de opbouw van de troepenmacht in de Golf en met name de instructies aan galaxy-transporttoe- stellen in Nederland uitstekend te volgen. iOESTERBERG Sinds .05 uur vannacht geldt op Ie Amerikaanse lucht- nachtbasis in Soesterberg Charly'. De basis is n hoogste paraatheid van- vege een serieuze bedrei ging door terroristische icties, in het Engels 'emi- lent threat of terrorism'. )e bewaking is verdubbeld, 11e hekken zijn afgesloten en voor de ingang zijn wegver sperringen gezet. Elke auto wordt gecontroleerd op moge lijke aanwezigheid van explo sieven. Militairen hebben de hele nacht met spiegels de on derzijde van auto's bekeken. Ook werd steekproefgewijs ba gage gecontroleerd. Eén mili tair, uitgerust met een machi negeweer M 16: „We kunnen geen enkel risico lopen. Het kan gaan om PLO-mensen, vredesactivisten of anderen die kwaad willen". Concrete aanwijzingen daartoe zijn er niet. Het sein voor 'fase Charly' kwam van de Koninklijke Ma rechaussee in Soesterberg. De nachtploeg zag via nieuwszen der CNN om één uur dat de Golfoorlog een feit is. „We hebben meteen opgebeld", al dus één van de marechaussees. De militaire politie surveil leerde met de Soester politie de hele nacht op verdachte in militair houdt een spiegel onder een auto aan de ingang van de Soesterbergse vliegbasis, op ik naar mogelijke explosieven. FOTO: KOOS SMID personen rond de basis en in de Amerikaanse woonwijken. Eigen risico De bewoners van de Ameri kaanse wijk in Soesterberg verkeren volgens eigen zeggen in constante angst. Eén vrouw van een militair, tegen twee uur 's nachts: „We hebben de hele nacht de lichten laten branden, net als ieder ander in de wijk. De energie die we nu verspillen, hebben we straks misschien nog hard nodig". De vrouw zegt serieus rekening te houden met aanslagen in de woonwijk. „Alles is mogelijk. Gelukkig surveilleert de poli tie volop". Ze hoorde bij toeval van de in val. „Onze baby werd wakker en toen hebben we de televisie maar even aangezet. Ik wist meteen wat er aan de hand was. Mijn maag draaide even om", aldus de vrouw, die veel kennissen in Saudi-Arabië heeft. „Ik heb nog niemand kunnen bereiken en ben daar om echt bezorgd". Ze heeft tot diep in de nacht de uitzendingen van nieuws zender CNN gevolgd. „Die drie verslaggevers in dat hotel in Baghdad, het is echt onge looflijk. Ze kunnen met gemak als spionnen betiteld worden met alle gevolgen van dien. Ik heb met verbijstering naar hun verslag geluisterd. Je hoorde op de achtergrond het afweergeschut. Gekkenwerk". Een andere bewoner gooit angstig de deur dicht als de pers hem benadert, en belt de politie. Die is meteen ter plek ke. De journalist wordt ver zocht het werk onmiddellijk te staken. Een marechaussee: „De mensen verkeren al in grote angst. U handelt op ei Hoogste paraatheid op de gen risico want het is niet uit gesloten dat een bewoner in deze situatie zelf actie onder neemt". Dichtbij De meeste Amerikanen zijn echter zonder meer bereid hun reactie te geven op de gebeur tenissen in Irak. Een jonge mi litair vertelt „bijzonder ge schrokken" te zijn van de in val. „De president doet wat hij doen moet, maar ik houd mijn hart vast". Een echtgenote van een andere militair: „Ik vind het beangstigend wat er alle maal gebeurt. Het komt via de televisie zo akelig dichtbij. Mijn man is nu aan het werk op de basis in Soesterberg en ik hoop dat hij niet wordt overgeplaatst naar het Golfge- bied. Als dat gebeurt, doe ik geen oog meer dicht". De politie volgt vanaf half vier 's nachts de pers constant. „Dat is een order van bovenaf, meer kan ik er niet over zeg gen", aldus een politieman. Een woordvoerder van de ma rechaussee verwacht de ko mende dagen extra lange dien sten te draaien. „De angst van de Amerikanen lijkt misschien wat vreemd en overdreven. Wij Nederlanders zijn nuch terder. Maar begrijpelijk is het wel. De kans op een aanslag is natuurlijk klein, maar we moeten er serieus rekening mee houden". De Nederlandse kant van de basis is eveneens geheel afge sloten met hekken. Bewakers kijken in een helverlichte ruimte naar eventuele bezoe kers uit. Via een stil alarm worden ze daarvan op de hoogte gesteld. Commentaar op de veiligheidsmaatregelen geven de bewakers niet. In plaats daarvan doen de mili tairen het licht uit. HENK VAN ESS EN HAAG Koning usayn van Jordanië ees er gisteren nog een eer op: een oorlog in het idden-Oosten kan uitlo- in op een milieuramp, •ver de vraag of die ramp ch zal uitstrekken tot ndere delen van de we- eld, zoals de koning sug- |ereerde, wordt verschil- end gedacht. !en topman van Shell haalde orige week z'n schouders op ;n hem de mogelijkheid van norme oliebranden werd oorgelegd. Ach, die olie zou p zekere dag toch verbrand rorden, sprak hij. De gerust- lellende woorden ten spijt, let alsnog inzetten van biolo- sche, chemische en nucleaire rapens kan een geweldige ervuiling teweeg brengen venals het in brand zetten an olie-installaties. Over de late van de vervuiling kan echts gespeculeerd worden. Iet ligt niet voor de hand dat na de zware slag die de VS rak hebben toegebracht, nog loomwapens worden ge- ruikt. Deskundigen menen 'erigens dat Irak nog niet ver nucleaire bommen be- thikt de vernietiging van en reactor door Israël in 1981 eeft het programma flink ertraagd -en de VS zullen iet als eerste tot het gebruik an atoomwapens over gaan. 'el moet er, ondanks het ver- »p van de strijd van van- aeht, nog rekening worden ehouden met de inzet van 'ologische en chemische wa- ens. Saddam Husayn heeft nmers bij diverse gelegenhe- en laten zien er niet voor te- Jg te schrikken deze 'atoom ommen van arme naties' te ebruiken (zowel in eigen land 'gen Kurden als tegen Ira- iërs in de Golfoorlog). Wat Igas, cyanide, zenuw assen of ziekteverwekkende acteriën bij de mens bewerk- elligen is bekend. Hoewel de 'eeste van deze stoffen tegen mens gericht zijn, hebben ook grote de effecten op de anten- en dierenwereld. Ook |n er indirecte gevolgen als Ervuiling van het drinkwater L bodemverontreiniging. liebranden orige week kwam in Londen an groep deskundigen bijeen ta zich te beraden over de ieu-effecten. Zij concen treerden zich vooral op wat de oliebranden teweeg kunnen brengen. Ze waren ervan overtuigd dat de rookwolken die daarbij ontstaan invloed hebben op temperatuur, wind richtingen, ozonlaag en broei kaseffect. Naar de aard van die invloed moesten ze even wel gissen. Dat ze oliebranden als onder werp van hun bijeenkomst na men was niet zo vreemd. Het is niet waarschijnlijk dat de geallieerde troepen de boorin stallaties en raffinaderijen in Kuwayt onder vuur zullen ne men. Per slot van rekening is de olietoevoer een niet onbe langrijke reden van hun aan wezigheid in de Golf. Boven dien zijn de pijpleidingen en boorputten voorzien van vei ligheidskleppen, die onmiddel lijk sluiten als de druk weg valt. Olielekkage wordt daar mee voorkomen. Waarschijnlijk is Saddam Hu sayn na de aanvallen van de Britse en Amerikaanse lucht macht van vandaag niet meer in staat oliebronnen in Saudi- Arabië te bestoken. Wel kan hij in het bezette Kuwayt de tactiek van de verschroeide aarde toepassen. Het is niet ondenkbaar dat hij inderdaad de olie-installaties in Kuwayt opblaast, wat zware en zeer langdurige branden tot gevolg kan hebben. Vulkanen Om een idee te krijgen wat langdurige oliebranden kun nen veroorzaken, is het zinvol naar vulkaanuitbarstingen in het verleden te kijken. De eruptie van de Tambora, in de Indonesische archipel, in 1815 is de zwaarste die bekend is. meter (1,7 miljoen ton) puin en stof in de atmosfeer. De top van de bijna 4500 meter hoge vulkaan was na de uitbarsting nog maar op 2815 meter. Een deel van het stof kwam in de stratosfeer (het bovenste deel van de atmosfeer; de laag begint bij de polen op 6 tot 9 kilometer en bij de evenaar op 17 tot 18 kilometer, terwijl de buitenste rand zich op 50 kilo meter hoogte bevindt) terecht, waar het zonlicht terugkaatste in de ruimte. Op het noorde lijk halfrond was de zomer van 1815 al een stuk kouder, terwijl in 1816 de laagste zo- mertemperaturen ooit werden gemeten. Dit leidde in Frank rijk, kort na de Napoleontische tijd, tot ernstige voedseltekor ten. Ook bij de meer bekende uit barsting van de Krakatau (West-Java) in 1883 kwamen er stofwolken in de stratosfeer terecht. Volgens schattingen werd een deel van de 18 ku bieke kilometer puin en stof 30 kilometer omhoog gestuwd. Klimaatwijzigingen zijn niet gesignaleerd, hoewel tot 1886 abnormaal rode zonsondergan gen waren te zien. Amerikaanse onderzoekers waren na de uitbarsting in 1980 van de Mount St. Helens in de noordwestelijke staat Washington bang dat de gi gantische asregen het wes ten van de VS werd tot 750 ki lometer oostwaarts bedekt on der een laagje van 2 tot 10 mil limeter as het klimaat niet onberoerd zou laten. Maar er gebeurde niets dat op klimaat wijzigingen duidde. Waar schijnlijk, zo is later geconclu deerd, omdat er weinig zwavel in de as zat. Zwavel vormt op grote hoogte zwavelzuur, een stof die zonnestraling tegen houdt. Geen beïnvloeding De verwachte oliebranden in de Golf zullen echter langer duren dan de korte, maar he vige vulkaanerupties. Toch meent meteoroloog B. Zwart van het KNMI dat ze het kli maat niet zullen beïnvloeden. In NRC Handelsblad stelde hij vorige week dat het onwaar schijnlijk is dat de rook van de Kuwaytse branden in de stra tosfeer terecht zal komen. Bij de effecten moet volgens hem eerder een vergelijking met grote bosbranden getrokken worden dan met vulkaanuit barstingen. Er bestaan kortom nog veel onzekerheden over de milieu effecten van de oorlog in de Golf. Wat wel met stelligheid beweerd kan worden is dat er van het Kuwaytse plan om een Nationaal Park van 30.000 hectare in te gaan richten niets terecht komt. De bedoe ling was om de kwetsbare ve getatie in de woestijn te be schermen tegen overbegrazing en recreatie. Veel valt er ech ter niet meer te beschermen sinds tanks en andere militaire voertuigen hun sporen trek ken in het grensgebied van Kuwayt, Irak en Saudi-Ara bië. FRANS BOSSCHER Extra bewaking Een veiligheids agent onderzoekt met een spiegel de onderkant van een auto bij de residentie van de Amerikaanse ambassade in Den Haag. Gebouwen van de Amerikaanse ambassade worden sinds gisteren extra bewaakt. DEN HAAG Het Ame rikaanse televisiestation Cable News Network (CNN) is journalistiek de grote winnaar van de Golfoorlog die de afgelo pen nacht uitbrak. Drie verslaggevers in Bagh dad, die de dringende oproep van de Amerikaanse regering aan de nog aanwezige pers in Irak om 'onmiddellijk te ver trekken' naast zich neer had den gelegd, zagen rond half drie Iraakse tijd (0.30 uur bij ons) de bombardementen op de Iraakse hoofdstad begin nen. Vanuit hun hotel deden ze er via een open telefoonlijn live verslag van. Ze werden lastig gevallen door Iraakse 'veilig heidsmensen' maar ze bleven rapporteren. Volgens bronnen in het Witte Huis bracht hun verslag president Bush tot de conclusie dat zijn operatie vol gens plan verliep, zodat hij zijn woordvoerder Marlin Fitzwa- ter het nieuws wereldkundig kon laten maken: „De bevrij ding van Kuwayt is begon nen". Op één oor Het nieuws werd onmiddellijk opgepikt door de Italiaanse tv- zender RAI Uno, dat met zijn laatste nieuwsuitzending bezig was. Op RTL4 was juist een nachtelijk concert begonnen. De Nederlandse tv-zenders waren al uit de lucht, maar Teletekst op 3 maakte ook snel melding van het 'laatste nieuws' uit Baghdad, terwijl de NCRV op Radio 1 en 2 zijn kunstzinnige 'Volgspot' onder brak om op het nieuws in te haken. De uitzending werd al snel overgenomen door 'de ge zamenlijke omroepen'. De belangrijke rol van CNN werd snel duidelijk. RTL4 ruilde het concert voor de Amerikaanse beelden en kon digde een extra nieuwsuitzen ding aan. Al gauw kwam de officiële bevestiging van de geruchten door woordvoerder Fitzwater. Om 1.20 uur zetten Jeroen Pauw en Loretta Schrijver de belangrijkste fei ten op een rijtje. Pas bijna een half uur later, om 1.45 uur, werd Hilversum wakker. Zelfs nietsvermoedende kijkers naar de nachtfilm op RTL-Plus wa ren toen al op de hoogte. Deze zender projecteerde door het beeld de alarmerende bood schap: 'Der Golf-Krieg hat be gonnen. Kuwait und Bagdad werden bombardiert'. De wakkere kijker wist intus sen, dank zij de RTL4-corres- pondenten Maarten Bicker Caarten in New York en Con nie Mus in Jeruzalem, dat de luchtafweer van Baghdad was uitgeschakeld tijdens de 'surgi cal strike' de 'chirurgische ingreep' waarmee de acties in Irak waren uitgevoerd, ter wijl in Israel de alarmtoestand was afgekondigd en iedereen de raad had gekregen binnen te blijven en het gasmasker onder handbereik te houden. CNN bleef toonaangevend toen in heel West-Europa de publiekszenders weer in de lucht kwamen of op het nieuws omschakelden. De BBC had al een logo ontwik keld: 'The Gulf War - Day 1'. Alleen de Belgen bleven op één oor. Speculatie Op het derde net probeerden Charles Groenhuijsen en Was hington-correspondent Paul Schneijder zich voor de late start te revancheren door al vast te speculeren over de in houd van de toespraak die president Bush om drie uur zou houden. „Dit is vermoede lijk een geïsoleerde aanval, om Saddam Husayn te laten zien waartoe de gealliéerden in staat zijn", wisten ze met grote stelligheid. „Bush komt met een aanbod aan Saddam De extra nieuwsuitzendingen van RTL4 en het NOS-jour- naal moesten abrupt worden afgebroken toen Bush om 3.00 uur met zijn toespraak begon. De president maakte zonder veel omhdal van woorden dui delijk dat de actie voor de be vrijding van Kuwayt massaal en compleet was en gericht te gen alle wapentuig dat in Irak ontwikkeld was of op termijn gemaakt zou kunnen worden: nucleair, chemisch, biologisch en conventioneel. Van een aanbod aan de Iraakse dictator was allerminst sprake. Groen huijsen en Schneijder deden er verder het zwijgen toe. Toch wisten Nederland I, Ne derland II en Nederland III zich in de loop van de verdere nacht te revancheren. Terwijl andere zenders zich beperkten tot het uitzenden van CNN- beelden, al dan niet onderbro ken door extra nieuwsuitzen dingen, en de BBC zelfs uit de lucht ging de Teletekst- nieuwsbeelden gingen de spre kers vervangen schakelde het derde net met zijn corres pondenten overal ter wereld. Intussen doet de militaire top er van alles aan de televisie oorlog zo goed mogelijk aan het publiek te verkopen. Daar bij wordt gebruik gemaakt van een probaat middel: de Britse en Amerikaanse pers wordt belemmerd in de berichtge ving. Twee Amerikaanse ver slaggevers, Susan Sachs van Newsday en Carol Rosenberg van The Miami Herald, zijn al niet meer welkom op de pers conferenties van het Ameri kaanse marine in Saudi-Ara bië. Volgens brigade-generaal J.M. Wyatt zijn hun vragen 'onbeschoft' geweest. Collega's noemen Sachs en Rosenberg de eerste journalistieke slacht offers van de ongekend scher pe maatregelen waarmee de vrijheid van de pers in het Golfgebied aan banden wordt gelegd. De regie over de naar ver wachting allerheftigste uit barsting van geweld van deze eeuw is geheel in militaire handen. Maar van rechtstreek se verslagen van beslissende oorlogshandelingen is geen sprake. De militairen hebben een beslissende stem over de vraag welke hoogst actuele filmbeelden met ongekende snelheid over de gehele we reld worden verspreid. Want zij bepalen op welke plaatsen welke verslaggevers hun werk mogen doen. Bovendien moeten alle filmopnamen en artikelen door de censor wor den goedgekeurd voordat ze mogen worden doorgestuurd. De meeste journalisten hebben geen enkele moeite met maat regelen die de veiligheid moeten bevorderen, maar ze vrezen dat de echte gruwelen van de gevechtshandelingen vooralsnog aan het publiek zullen worden onthouden on! ANDRÉ HORLINGS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 9