/Vngst op Soesterberg
CNN journalistieke winnaar Golfoorlog
Husayn is geniaal politicus"
Onzekerheid over effecten
oorlog op milieu Golfregio
GOLFOORLOG
CfiidócSoivtant
DONDERDAG 17 JANUARI 1991 PAGINA 9
Belgische schepen niet
onder Amerikaans bevel
BRUSSEL De Belgische premier Martens
heeft vanmorgen verklaard dat België zijn
narineschepen in de Golf niet onder Ameri
cans bevel zal plaatsen. Al eerder stelde de
regering vast dat die oorlogsbodems niet aan
directe gevechtsacties" mogen deelnemen.
)e Belgen, aldus Martens, blijven „hun vol-
e medewerking geven aan de internationale
olidariteit". Over de economische maatre
gelen die de Belgische regering eventueel
al nemen wordt morgen gesproken. Van
randaag af is het de Belgen wel alvast ver
fden benzine te tanken in jerrycans. Minis-
ler van economische zaken Willy Claes zei
lat hij maatregelen zal nemen als er een
lamsterwoede ontstaat.
Skiërs VS
weg uit
Zwitserland
WENGEN De
Amerikaanse ski-
ploeg heeft vandaag
de Zwitserse win
tersportplaats Wen-
gen, waar aan
staand weekeinde
wedstrijden voor de
wereldbeker wor
den gehouden, ver
laten. Volgens de
organisatoren ga
ven de Amerikanen
als reden de oorlog
in de Golf op.
Football-duel mag
niet op vliegbasis
SOESTERBERG De wed-
strijd die het Nederlands Ame
rican Football team zondag op
vliegbasis Soesterberg zou spe
len, gaat niet door. Het voor-
ronde-duel tegen de Sovjetu
nie om een plek in de finale
van het Europees kampioen
schap is verplaatst naar een lo
catie in Lelystad. Volgens een
woordvoerder van het Neder
lands team mocht op Soester
berg wel worden gespeeld,
maar zou het publiek als ge
volg van de verscherpte vei
ligheidsmaatregelen vanwege
de Golfcrisis geen toegang
krijgen.
r>r>
DEN HAAG Het ziet er
naar uit dat Saddam Husayn op
geen enkele manier zal reage
ren op de luchtaanvallen die
tot nu toe zijn uitgevoerd op
Irak en Koeweit. Volgens poli
ticoloog H. Jansen van de rijks
universiteit van Leiden ligt het
voor de hand dat hij de oorlog
zo lang mogelijk wil laten du
ren.
„Husayn is een geniaal politi
cus", aldus Jansen. „Hij zal
voor alles tijd willen rekken.
Dat kan hij, omdat hij zoveel
grondtroepen heeft. Husayn zal
zich ongetwijfeld gaan opwer
pen als de zielepoot, als het
slachtoffer van westerse agres
sie en vernielzucht. En hoe
langer de oorlog duurt, hoe
groter de kans dat hij met die
houding aan populariteit wint
in de Arabische wereld. Ik
denk dat je op dit punt wel een
vergelijking kunt maken met
de voormalige Egyptische pre
sident Nasser. Egypte had in
1967 tijdens de zesdaagse oorlog
met Israël in de lucht helemaal
niets in te brengen, maar
niettemin is Nasser politiek
heel sterk uit het conflict geko
men, omdat hij sterk appeleer
de aan het saamhorigheidsge
voel van de Arabische wereld".
Volgens R. Suudi, die in Neder
land de dialoog tussen tussen
joden en Palestijnen op gang
probeert te houden, kan bij een
lange oorlog een kloof ontstaan
tussen de bevolking en de rege
ringen van de landen in het
Midden-Oosten die pro-westers
zijn. „Zeker als het ook nog een
bloedige oorlog wordt, zal de
bevolking van landen als
Egypte op een gegeven mo
ment in opstand komen. Dat is
een tijdbom voor het westen en
het lijkt me duidelijk dat Hu
sayn daarop mikt en voorlopig
op geen enkel voorstel van
Bush zal ingaan".
Amerikaanse legerradio
in Nederland te volgen
DEN HAAG Radiocommunicatie tussen het
Amerikaanse golfcommando en de aanvallende
luchteenheden is in Nederland op te pikken via
de korte golf. Volgens een radio-amateur uit Ber
gen komen met name in de 6 megahertz korte
golfband de coördinerende gesprekken tussen
luchteenheden en de gevechtsleiding in de Golf
uitstekend door. De betrokken radio-amateur was
in het verleden via zijn radio-activiteiten als een
van de eersten op de hoogte van drama's als de
Herald of Free Enterprise, de ramp met de kern
reactor Tsjernobyl en ontknopingen van ontvoe
ringen van F. Heineken en Gerrit-Jan Heyn. Al
enkele maanden was ook de communicatie over
de opbouw van de troepenmacht in de Golf en
met name de instructies aan galaxy-transporttoe-
stellen in Nederland uitstekend te volgen.
iOESTERBERG Sinds
.05 uur vannacht geldt op
Ie Amerikaanse lucht-
nachtbasis in Soesterberg
Charly'. De basis is
n hoogste paraatheid van-
vege een serieuze bedrei
ging door terroristische
icties, in het Engels 'emi-
lent threat of terrorism'.
)e bewaking is verdubbeld,
11e hekken zijn afgesloten en
voor de ingang zijn wegver
sperringen gezet. Elke auto
wordt gecontroleerd op moge
lijke aanwezigheid van explo
sieven. Militairen hebben de
hele nacht met spiegels de on
derzijde van auto's bekeken.
Ook werd steekproefgewijs ba
gage gecontroleerd. Eén mili
tair, uitgerust met een machi
negeweer M 16: „We kunnen
geen enkel risico lopen. Het
kan gaan om PLO-mensen,
vredesactivisten of anderen
die kwaad willen". Concrete
aanwijzingen daartoe zijn er
niet.
Het sein voor 'fase Charly'
kwam van de Koninklijke Ma
rechaussee in Soesterberg. De
nachtploeg zag via nieuwszen
der CNN om één uur dat de
Golfoorlog een feit is. „We
hebben meteen opgebeld", al
dus één van de marechaussees.
De militaire politie surveil
leerde met de Soester politie
de hele nacht op verdachte
in militair houdt een spiegel onder een auto aan de ingang van de Soesterbergse vliegbasis, op
ik naar mogelijke explosieven.
FOTO: KOOS SMID
personen rond de basis en in
de Amerikaanse woonwijken.
Eigen risico
De bewoners van de Ameri
kaanse wijk in Soesterberg
verkeren volgens eigen zeggen
in constante angst. Eén vrouw
van een militair, tegen twee
uur 's nachts: „We hebben de
hele nacht de lichten laten
branden, net als ieder ander in
de wijk. De energie die we nu
verspillen, hebben we straks
misschien nog hard nodig". De
vrouw zegt serieus rekening te
houden met aanslagen in de
woonwijk. „Alles is mogelijk.
Gelukkig surveilleert de poli
tie volop".
Ze hoorde bij toeval van de in
val. „Onze baby werd wakker
en toen hebben we de televisie
maar even aangezet. Ik wist
meteen wat er aan de hand
was. Mijn maag draaide even
om", aldus de vrouw, die veel
kennissen in Saudi-Arabië
heeft. „Ik heb nog niemand
kunnen bereiken en ben daar
om echt bezorgd".
Ze heeft tot diep in de nacht
de uitzendingen van nieuws
zender CNN gevolgd. „Die
drie verslaggevers in dat hotel
in Baghdad, het is echt onge
looflijk. Ze kunnen met gemak
als spionnen betiteld worden
met alle gevolgen van dien. Ik
heb met verbijstering naar
hun verslag geluisterd. Je
hoorde op de achtergrond het
afweergeschut. Gekkenwerk".
Een andere bewoner gooit
angstig de deur dicht als de
pers hem benadert, en belt de
politie. Die is meteen ter plek
ke. De journalist wordt ver
zocht het werk onmiddellijk te
staken. Een marechaussee:
„De mensen verkeren al in
grote angst. U handelt op ei
Hoogste paraatheid op de
gen risico want het is niet uit
gesloten dat een bewoner in
deze situatie zelf actie onder
neemt".
Dichtbij
De meeste Amerikanen zijn
echter zonder meer bereid hun
reactie te geven op de gebeur
tenissen in Irak. Een jonge mi
litair vertelt „bijzonder ge
schrokken" te zijn van de in
val. „De president doet wat hij
doen moet, maar ik houd mijn
hart vast". Een echtgenote van
een andere militair: „Ik vind
het beangstigend wat er alle
maal gebeurt. Het komt via de
televisie zo akelig dichtbij.
Mijn man is nu aan het werk
op de basis in Soesterberg en
ik hoop dat hij niet wordt
overgeplaatst naar het Golfge-
bied. Als dat gebeurt, doe ik
geen oog meer dicht".
De politie volgt vanaf half
vier 's nachts de pers constant.
„Dat is een order van bovenaf,
meer kan ik er niet over zeg
gen", aldus een politieman.
Een woordvoerder van de ma
rechaussee verwacht de ko
mende dagen extra lange dien
sten te draaien. „De angst van
de Amerikanen lijkt misschien
wat vreemd en overdreven.
Wij Nederlanders zijn nuch
terder. Maar begrijpelijk is het
wel. De kans op een aanslag is
natuurlijk klein, maar we
moeten er serieus rekening
mee houden".
De Nederlandse kant van de
basis is eveneens geheel afge
sloten met hekken. Bewakers
kijken in een helverlichte
ruimte naar eventuele bezoe
kers uit. Via een stil alarm
worden ze daarvan op de
hoogte gesteld. Commentaar
op de veiligheidsmaatregelen
geven de bewakers niet. In
plaats daarvan doen de mili
tairen het licht uit.
HENK VAN ESS
EN HAAG Koning
usayn van Jordanië
ees er gisteren nog een
eer op: een oorlog in het
idden-Oosten kan uitlo-
in op een milieuramp,
•ver de vraag of die ramp
ch zal uitstrekken tot
ndere delen van de we-
eld, zoals de koning sug-
|ereerde, wordt verschil-
end gedacht.
!en topman van Shell haalde
orige week z'n schouders op
;n hem de mogelijkheid van
norme oliebranden werd
oorgelegd. Ach, die olie zou
p zekere dag toch verbrand
rorden, sprak hij. De gerust-
lellende woorden ten spijt,
let alsnog inzetten van biolo-
sche, chemische en nucleaire
rapens kan een geweldige
ervuiling teweeg brengen
venals het in brand zetten
an olie-installaties. Over de
late van de vervuiling kan
echts gespeculeerd worden.
Iet ligt niet voor de hand dat
na de zware slag die de VS
rak hebben toegebracht, nog
loomwapens worden ge-
ruikt. Deskundigen menen
'erigens dat Irak nog niet
ver nucleaire bommen be-
thikt de vernietiging van
en reactor door Israël in 1981
eeft het programma flink
ertraagd -en de VS zullen
iet als eerste tot het gebruik
an atoomwapens over gaan.
'el moet er, ondanks het ver-
»p van de strijd van van-
aeht, nog rekening worden
ehouden met de inzet van
'ologische en chemische wa-
ens. Saddam Husayn heeft
nmers bij diverse gelegenhe-
en laten zien er niet voor te-
Jg te schrikken deze 'atoom
ommen van arme naties' te
ebruiken (zowel in eigen land
'gen Kurden als tegen Ira-
iërs in de Golfoorlog). Wat
Igas, cyanide, zenuw
assen of ziekteverwekkende
acteriën bij de mens bewerk-
elligen is bekend. Hoewel de
'eeste van deze stoffen tegen
mens gericht zijn, hebben
ook grote de effecten op de
anten- en dierenwereld. Ook
|n er indirecte gevolgen als
Ervuiling van het drinkwater
L bodemverontreiniging.
liebranden
orige week kwam in Londen
an groep deskundigen bijeen
ta zich te beraden over de
ieu-effecten. Zij concen
treerden zich vooral op wat de
oliebranden teweeg kunnen
brengen. Ze waren ervan
overtuigd dat de rookwolken
die daarbij ontstaan invloed
hebben op temperatuur, wind
richtingen, ozonlaag en broei
kaseffect. Naar de aard van
die invloed moesten ze even
wel gissen.
Dat ze oliebranden als onder
werp van hun bijeenkomst na
men was niet zo vreemd. Het
is niet waarschijnlijk dat de
geallieerde troepen de boorin
stallaties en raffinaderijen in
Kuwayt onder vuur zullen ne
men. Per slot van rekening is
de olietoevoer een niet onbe
langrijke reden van hun aan
wezigheid in de Golf. Boven
dien zijn de pijpleidingen en
boorputten voorzien van vei
ligheidskleppen, die onmiddel
lijk sluiten als de druk weg
valt. Olielekkage wordt daar
mee voorkomen.
Waarschijnlijk is Saddam Hu
sayn na de aanvallen van de
Britse en Amerikaanse lucht
macht van vandaag niet meer
in staat oliebronnen in Saudi-
Arabië te bestoken. Wel kan
hij in het bezette Kuwayt de
tactiek van de verschroeide
aarde toepassen. Het is niet
ondenkbaar dat hij inderdaad
de olie-installaties in Kuwayt
opblaast, wat zware en zeer
langdurige branden tot gevolg
kan hebben.
Vulkanen
Om een idee te krijgen wat
langdurige oliebranden kun
nen veroorzaken, is het zinvol
naar vulkaanuitbarstingen in
het verleden te kijken. De
eruptie van de Tambora, in de
Indonesische archipel, in 1815
is de zwaarste die bekend is.
meter (1,7 miljoen ton) puin en
stof in de atmosfeer. De top
van de bijna 4500 meter hoge
vulkaan was na de uitbarsting
nog maar op 2815 meter.
Een deel van het stof kwam in
de stratosfeer (het bovenste
deel van de atmosfeer; de laag
begint bij de polen op 6 tot 9
kilometer en bij de evenaar op
17 tot 18 kilometer, terwijl de
buitenste rand zich op 50 kilo
meter hoogte bevindt) terecht,
waar het zonlicht terugkaatste
in de ruimte. Op het noorde
lijk halfrond was de zomer
van 1815 al een stuk kouder,
terwijl in 1816 de laagste zo-
mertemperaturen ooit werden
gemeten. Dit leidde in Frank
rijk, kort na de Napoleontische
tijd, tot ernstige voedseltekor
ten.
Ook bij de meer bekende uit
barsting van de Krakatau
(West-Java) in 1883 kwamen
er stofwolken in de stratosfeer
terecht. Volgens schattingen
werd een deel van de 18 ku
bieke kilometer puin en stof
30 kilometer omhoog gestuwd.
Klimaatwijzigingen zijn niet
gesignaleerd, hoewel tot 1886
abnormaal rode zonsondergan
gen waren te zien.
Amerikaanse onderzoekers
waren na de uitbarsting in
1980 van de Mount St. Helens
in de noordwestelijke staat
Washington bang dat de gi
gantische asregen het wes
ten van de VS werd tot 750 ki
lometer oostwaarts bedekt on
der een laagje van 2 tot 10 mil
limeter as het klimaat niet
onberoerd zou laten. Maar er
gebeurde niets dat op klimaat
wijzigingen duidde. Waar
schijnlijk, zo is later geconclu
deerd, omdat er weinig zwavel
in de as zat. Zwavel vormt op
grote hoogte zwavelzuur, een
stof die zonnestraling tegen
houdt.
Geen beïnvloeding
De verwachte oliebranden in
de Golf zullen echter langer
duren dan de korte, maar he
vige vulkaanerupties. Toch
meent meteoroloog B. Zwart
van het KNMI dat ze het kli
maat niet zullen beïnvloeden.
In NRC Handelsblad stelde hij
vorige week dat het onwaar
schijnlijk is dat de rook van de
Kuwaytse branden in de stra
tosfeer terecht zal komen. Bij
de effecten moet volgens hem
eerder een vergelijking met
grote bosbranden getrokken
worden dan met vulkaanuit
barstingen.
Er bestaan kortom nog veel
onzekerheden over de milieu
effecten van de oorlog in de
Golf. Wat wel met stelligheid
beweerd kan worden is dat er
van het Kuwaytse plan om
een Nationaal Park van 30.000
hectare in te gaan richten
niets terecht komt. De bedoe
ling was om de kwetsbare ve
getatie in de woestijn te be
schermen tegen overbegrazing
en recreatie. Veel valt er ech
ter niet meer te beschermen
sinds tanks en andere militaire
voertuigen hun sporen trek
ken in het grensgebied van
Kuwayt, Irak en Saudi-Ara
bië.
FRANS BOSSCHER
Extra
bewaking
Een
veiligheids
agent
onderzoekt
met een
spiegel de
onderkant van
een auto bij de
residentie van
de
Amerikaanse
ambassade in
Den Haag.
Gebouwen van
de
Amerikaanse
ambassade
worden sinds
gisteren extra
bewaakt.
DEN HAAG Het Ame
rikaanse televisiestation
Cable News Network
(CNN) is journalistiek de
grote winnaar van de
Golfoorlog die de afgelo
pen nacht uitbrak.
Drie verslaggevers in Bagh
dad, die de dringende oproep
van de Amerikaanse regering
aan de nog aanwezige pers in
Irak om 'onmiddellijk te ver
trekken' naast zich neer had
den gelegd, zagen rond half
drie Iraakse tijd (0.30 uur bij
ons) de bombardementen op
de Iraakse hoofdstad begin
nen.
Vanuit hun hotel deden ze er
via een open telefoonlijn live
verslag van. Ze werden lastig
gevallen door Iraakse 'veilig
heidsmensen' maar ze bleven
rapporteren. Volgens bronnen
in het Witte Huis bracht hun
verslag president Bush tot de
conclusie dat zijn operatie vol
gens plan verliep, zodat hij zijn
woordvoerder Marlin Fitzwa-
ter het nieuws wereldkundig
kon laten maken: „De bevrij
ding van Kuwayt is begon
nen".
Op één oor
Het nieuws werd onmiddellijk
opgepikt door de Italiaanse tv-
zender RAI Uno, dat met zijn
laatste nieuwsuitzending bezig
was. Op RTL4 was juist een
nachtelijk concert begonnen.
De Nederlandse tv-zenders
waren al uit de lucht, maar
Teletekst op 3 maakte ook snel
melding van het 'laatste
nieuws' uit Baghdad, terwijl de
NCRV op Radio 1 en 2 zijn
kunstzinnige 'Volgspot' onder
brak om op het nieuws in te
haken. De uitzending werd al
snel overgenomen door 'de ge
zamenlijke omroepen'.
De belangrijke rol van CNN
werd snel duidelijk. RTL4
ruilde het concert voor de
Amerikaanse beelden en kon
digde een extra nieuwsuitzen
ding aan. Al gauw kwam de
officiële bevestiging van de
geruchten door woordvoerder
Fitzwater. Om 1.20 uur zetten
Jeroen Pauw en Loretta
Schrijver de belangrijkste fei
ten op een rijtje. Pas bijna een
half uur later, om 1.45 uur,
werd Hilversum wakker. Zelfs
nietsvermoedende kijkers naar
de nachtfilm op RTL-Plus wa
ren toen al op de hoogte. Deze
zender projecteerde door het
beeld de alarmerende bood
schap: 'Der Golf-Krieg hat be
gonnen. Kuwait und Bagdad
werden bombardiert'.
De wakkere kijker wist intus
sen, dank zij de RTL4-corres-
pondenten Maarten Bicker
Caarten in New York en Con
nie Mus in Jeruzalem, dat de
luchtafweer van Baghdad was
uitgeschakeld tijdens de 'surgi
cal strike' de 'chirurgische
ingreep' waarmee de acties
in Irak waren uitgevoerd, ter
wijl in Israel de alarmtoestand
was afgekondigd en iedereen
de raad had gekregen binnen
te blijven en het gasmasker
onder handbereik te houden.
CNN bleef toonaangevend
toen in heel West-Europa de
publiekszenders weer in de
lucht kwamen of op het
nieuws omschakelden. De
BBC had al een logo ontwik
keld: 'The Gulf War - Day 1'.
Alleen de Belgen bleven op
één oor.
Speculatie
Op het derde net probeerden
Charles Groenhuijsen en Was
hington-correspondent Paul
Schneijder zich voor de late
start te revancheren door al
vast te speculeren over de in
houd van de toespraak die
president Bush om drie uur
zou houden. „Dit is vermoede
lijk een geïsoleerde aanval, om
Saddam Husayn te laten zien
waartoe de gealliéerden in
staat zijn", wisten ze met grote
stelligheid. „Bush komt met
een aanbod aan Saddam
De extra nieuwsuitzendingen
van RTL4 en het NOS-jour-
naal moesten abrupt worden
afgebroken toen Bush om 3.00
uur met zijn toespraak begon.
De president maakte zonder
veel omhdal van woorden dui
delijk dat de actie voor de be
vrijding van Kuwayt massaal
en compleet was en gericht te
gen alle wapentuig dat in Irak
ontwikkeld was of op termijn
gemaakt zou kunnen worden:
nucleair, chemisch, biologisch
en conventioneel. Van een
aanbod aan de Iraakse dictator
was allerminst sprake. Groen
huijsen en Schneijder deden er
verder het zwijgen toe.
Toch wisten Nederland I, Ne
derland II en Nederland III
zich in de loop van de verdere
nacht te revancheren. Terwijl
andere zenders zich beperkten
tot het uitzenden van CNN-
beelden, al dan niet onderbro
ken door extra nieuwsuitzen
dingen, en de BBC zelfs uit de
lucht ging de Teletekst-
nieuwsbeelden gingen de spre
kers vervangen schakelde
het derde net met zijn corres
pondenten overal ter wereld.
Intussen doet de militaire top
er van alles aan de televisie
oorlog zo goed mogelijk aan
het publiek te verkopen. Daar
bij wordt gebruik gemaakt van
een probaat middel: de Britse
en Amerikaanse pers wordt
belemmerd in de berichtge
ving. Twee Amerikaanse ver
slaggevers, Susan Sachs van
Newsday en Carol Rosenberg
van The Miami Herald, zijn al
niet meer welkom op de pers
conferenties van het Ameri
kaanse marine in Saudi-Ara
bië. Volgens brigade-generaal
J.M. Wyatt zijn hun vragen
'onbeschoft' geweest. Collega's
noemen Sachs en Rosenberg
de eerste journalistieke slacht
offers van de ongekend scher
pe maatregelen waarmee de
vrijheid van de pers in het
Golfgebied aan banden wordt
gelegd.
De regie over de naar ver
wachting allerheftigste uit
barsting van geweld van deze
eeuw is geheel in militaire
handen. Maar van rechtstreek
se verslagen van beslissende
oorlogshandelingen is geen
sprake. De militairen hebben
een beslissende stem over de
vraag welke hoogst actuele
filmbeelden met ongekende
snelheid over de gehele we
reld worden verspreid. Want
zij bepalen op welke plaatsen
welke verslaggevers hun werk
mogen doen. Bovendien
moeten alle filmopnamen en
artikelen door de censor wor
den goedgekeurd voordat ze
mogen worden doorgestuurd.
De meeste journalisten hebben
geen enkele moeite met maat
regelen die de veiligheid
moeten bevorderen, maar ze
vrezen dat de echte gruwelen
van de gevechtshandelingen
vooralsnog aan het publiek
zullen worden onthouden
on!
ANDRÉ HORLINGS