Lezingen in plaats
van rotte eieren
YS winnen oorlog, maar daarna
Ontslagen in reiswereld door Golfcrisis
BINNENLAND/BUITENLAND
CeidócSowuvnt
DINSDAG 15
JANUARI 1991 PA du:
Spoedhuwelijk voor
vier luchtmachtmilitairen
ENSCHEDE Vier militairen van de lucht
macht, gelegerd in het Duitse Stolzenau, zijn
gisteravond in Enschede getrouwd. Hun huwe
lijk had een spoedeisend karakter omdat drie
van hen op korte termijn naar Turkije vertrek
ken. De vierde staat op de reservelijst voor uit
zending. De mannen maken deel uit van de
Nederlandse legereenheden die Turkije moeten
helpen bij het afweren van een eventuele
luchtaanval door Irak. Om twee uur gistermid
dag informeerde de luchtmacht naar de moge
lijkheden voor een huwelijk van de vier mili
tairen 's avonds. De voorkeur ging uit naar En
schede omdat deze gemeente dicht bij de Duitse
grens ligt. De militairen trouwden voor hun
vertrek, omdat hun vrouwen dan aanspraak
kunnen maken op speciale uitkeringen in geval
dat de mannen iets overkomt.
De vier bruidsparen die gisteren in de echt werden
Hamsterwoede verwacht
in geval van Golfoorlog
DEN HAAG /ZWOLLE De supermarkten houden er
ernstig rekening mee dat direkt na het uitbreken van een
Golfoorlog een hamsterwoede in Nederland zal ontstaan.
Bij de concerns De Boer en Unigro zijn inmiddels maatre
gelen getroffen. De Boer heeft extra voorraden ingekocht
van zeep, toiletpapier, huisvuilzakken, koffie, wasmidde
len, suiker, conserven en zout. De dag na het uitbreken
van een oorlog worden die extra voorraden naar de filia
len gebracht. Unigro, moedermaatschappij van onder
meer Spar en C1000, zal bij een schaarste aan bepaalde
artikelen voor die produkten een maximum te kopen
aantal instellen. Voorts verwacht Unigro prijsverhogin
gen te moeten doorvoeren. Albert Heijn spreekt overi
gens nu al van ander koopgedrag. „Suiker, zeep, koffie,
thee: we verkopen het allemaal aanmerkelijk meer dan
anders. Maar je kunt het nog net geen hamsteren noe
men", aldus een woordvoerder.
Yasir Arafat: PLO zal
vechten aan zijde Irak
BAYRUT De leider van de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie PLO, Yasir Arafat, heeft
duizenden van zijn guerillastrijders in Libanon
opdracht gegeven te strijden aan de kant van
Irak tegen de door de Verenigde Staten geleide
troepenmacht in het geval van een Golfoorlog.
„We hebben de opdracht gekregen van onze
leider klaar te zijn om te vechten aan de kant
van Irak in een mogelijke oorlog in de Golf",
aldus een woordvoerder van de PLO. Volgens
Palestijnse bronnen zijn de guerilla's gereed om
naar Irak te gaan als er een oorlog uitbreekt.
Ze zijn ook voorbereid op bewegingen van de
Israëli's in Libanon. Volgens bronnen bevinden
zich in de Libanese havenstad Sidon, Arafats
belangrijkste steunpunt in Libanon, meer dan
zesduizend Palestijnse guerillastrijders.
BESCHAAFDE TEACH-IN IN BEURS VAN BERLAGE
AMSTERDAM Er mo
gen dan, tot verbazing van
velen, geen massale vre
desdemonstraties worden
gehouden in Nederland,
de dreigende Golfoorlog
heeft toch wel degelijk
zijn effect.
Werden dit weekeinde al al
lerlei gebedsdiensten gehou
den, gisteravond werd ook aan
andere plechtigheid nieuw le
ven ingeblazen en wel de te-
ach-in. Sinds het einde van de
Vietnamoorlog, toen men el
kaar enthousiast in de lange
haren vloog, hadden we daar
niet meer over gehoord en wat
bleek in de Amsterdamse
Beurs van Berlage: we zijn het
teach-innen behoorlijk ver
leerd.
In plaats van een ongeregelde
bekvechterij, onderbroken
door spreekkoren, boe-geroep
en het werpen van rotte eie
ren, wikkelde zich in de Beurs
een beschaafde avond af, tij
dens welke beharigenswaardi-
ge lezingen en leerzame inter
views werden gepresenteerd.
Alleen de rabbijn Raf Evers
kreeg te kampen met wat te
genstand, maar die ene
schreeuwende Arabier dolf het
onderspit tegen de vastbera
den Evers die deed alsof hij tot
in Jeruzalem te horen moest
zijn.
„Shalom, shalom. Vrede voor
hem die veraf staat en vrede
voor hem die dichtbij staat!",
riep Evers en hij herinnerde
vervolgens aan de jaren dertig
van deze eeuw, toen de wereld
toegankelijk toekeek hoe Duit
se agressie voortwoekerde. Dat
mag zich niet herhalen, aldus
Evers, de agressie jegens Ku-
wayt moet gestopt worden en
Israel mag niet nogmaals het
slachtoffer worden van geno
cide. In die bewoordingen
sprak ook Betsy Udink,
schrijfster van de bestseller
'Achter Mekka' zich uit: „We
moeten zorgen dat Saddam te
gengehouden wordt, anders
zijn Saudi-Arabië en Israël zijn
volgende slachtoffers". Welis
waar voeren de Saudi een
'seksueel apartheidsbeleid', al
dus Udink, op dit moment ver
dienen ze Westerse verdedi
ging.
Ook Hans Jansen, arabist aan
de universiteit van Leiden,
kwam vertellen dat Saddam
desnoods door middel van oor
log tot de orde geroepen moest
worden, al was het maar ter
afschrikking van anderen met
soortgelijke ambities. „In de
Arabische wereld bestaat geen
democratie. Er heersen daar
Ceausescu's, die de binnen
landse stabiliteit trachten op te
heffen door te appeleren aan
het Arabisch sentiment, de
wederopstanding van de Ara
bische natie. Het imperialisme
van Amerika en het zionisme
van Israël wijzen zij aan als
voornaamste blokkades van
die wederopstanding, daarom
zijn ze er zo op gebrand Israël
bij het conflict te betrekken.
Dat Israël zich nergens mee
bemoeit weerlegt hun theorie
en ze zullen er alles aan doen
om Israël te provoceren. Wat
die Arabische leiders in wer
kelijkheid met de Arabische
eenheid bedoelen weten de
Koewayti nu, maar het is nog
niet eens daarom dat een oor
log onvermijdelijk en noodza
kelijk is. Waar het om gaat is
dat straks ook andere gekken
buurlandjes gaan inpikken,
Grote tv-schermen en doeken van Karei Appel vormden gisteren het decor voor een debat in de Beurs van Berlage in Amsterdam
over de Golfcrisis. foto: anp
bijvoorbeeld om hun begroting
te redden. En vergeet niet: de
vraag is niet of er oorlog zal
komen; die is er al sinds de in
val in Koewayt".
Hoewel ze werkelijke onaan
genaamheden achterwege lie
ten, gaven de meeste aanwezi
gen er toch wel blijk van niet
in de eerste plaats voor de me
ning van Evers, Udink en
Jansen naar de Beurs te zijn
gekomen. Het applaus was niet
voor hen, maar voor sprekers
als Marcus Bakker en Leon
Wecke Deze laatste, massap
sycholoog te Nijmegen, opende
de teach-in met een anti-oor-
log oproep. Hij hekelde vooral
de opstelling van de PvdA die
hij eerst boter op het hoofd en
daarna bloed aan de handen
verweet. „De oorlog dient het
Amerikaanse doel een vaste
positie te verwerven in het
Midden-Oosten. Amerika is
doende als een chirurg die het
verkeerde been afzet en de
PvdA treedt op als operatie-as
sistent. Blijkbaar is het rege
ringspluche de sociaal-demo
craten wel een fregatje waard
en is het verschil tussen Gual-
therie van Weezei en Melkert
niet meer dan een snor".
Marcus Bakker beklaagde zich
erover dat wie tegen oorlog is
zich eerst moet rechtvaardigen
door te verklaren geen kame
raad van Saddam te zijn. „Nee,
wij zijn niet voor Saddam Hu-
sayn. Nee, wij vinden niet dat
Kuwayt de negentiende pro
vincie van Irak moet worden.
Maar wij zijn het ook niet die
de westerse wapenleveranties
aan Irak handenwrijvend heb
ben toegezien en wij zijn het
niet die het vergassen van
Kurden met de mantel der
liefde hebben bedekt. Maar wij
zijn tegen oorlog, want dat
brengt niets dan haat en bloed.
Dit is de tijd van ontwapening,
beste mensen, dit is de tijd van
minder haat. Dat wil zeggen
dat de wereld anders bestuurd
gaat worden. Het geweld heeft
afgedaan, voortaan zijn de wa
pens de publieke opinie en de
economische sancties. Die heb
ben ook Zuid-Afrika en Chili
op de knieën gekregen. Waar
om zouden we ons op sleep
touw laten nemen door de
blinde wapenliefde van Ame
rika? Laten we ons toch los
maken van de Amerikaanse
dwingelandij en zorgen dat wij
niet meedoen".
STEVO AKKERMAN
Welterustfc
Het was een dag ge
oorlogen en geruchtf
oorlogen en nu het t
was geworden brachkor{
dochtertje naar bed. rt N
de hand, zei je tegen f M
toen je de trap opgi
avond als alle andei
toen je dochtertje vi
'Papa, is er iets?' schi
je wist weer waaroveI
zitten dromen: over
Husayn, die zijn jont
dochter Hala naar
en hoe hij haar, zosl.
officiële biografie vei
dan voorlas. Je zag
zitten, de man met
op de rand van het
de kleine Hala en je
hij haar over
want Saddam is een 4
het aaien van kinder^
is algemeen bekend. IA.
Wees maar niet bai\
Saddam, „ik zal je vo
uit Sprookjes van Du
en-één Nacht". Ven
meer, papa", zei Hal\
het sprookje uit was.
Saddam vertelde. 0\
moeder, hoe die hem
in Takrit, waar hij
was, naar bed bracht\
troostte als hij bang
het donker. Wees
bang", zei Saddams
dan en aaide hem o\
bol.
Ja, daarover had je
allemaal lopen dromé
het had je niet geholl
het vinden van een
antwoord toen je doi
aan tafel vroeg of erl
ook kinderen woond{_
wat er met hen zou g
als het oorlog werd.
je af of Saddam daad
eens aan denken zou\
zag hem weer voor j
man met de snor, nul
zijn eigen bed, bezig l
avondgebed. Wat zour
denkenZou hij well
slapen vannacht? Zou
steeds het gezicht val
voor zich zien en ctafbp
andere kinderen, vanj
Raghad, Qussei en
Daar droomde je ovef
dochtertje je wekte: ,.rl
er iets?" Je schudde j
en je aaide haar oveb
bol. „Nee hoor, nie£sfc(
maar lekker slapen "joi
ek
irz
STEVO AKK&]
KLM past
vluchtschema
verder aan
AMSTERDAM De
KLM heeft een aangepast
vluchtschema voor 21 ja
nuari tot en met 2 februa
ri bekendgemaakt. In de
periode daarna is de situa
tie, aldus een woordvoer
ster, nog volstrekt open.
Bovendien kunnen de ontwik
kelingen in de Golf het con
cern dwingen tot veranderin
gen die nu nog niet voorzien
zijn. Het aantal retourvluchten
naar Tel Aviv was al van drie
teruggebracht naar één per
week, een maatregel die blijft
gehandhaafd tot en met 2 fe
bruari. In dezelfde periode zal
de KLM Jiddah (Saudi-Ara-
bië) en Abu Dhabi mijden.
Ook de maatregel waarbij
Bahrein en de hoofdstad van
Qatar, Doha, niet meer wer
den aangedaan, wordt ver
lengd. De vluchten naar Cairo
worden teruggebracht van ze
ven naar zes per week en op
de vlucht Amsterdam-Bang
kok blijft de tussenstop in Du-
bay geschrapt. Voor mensen
met de bestemming Dubay
wordt eenmaal per week op
maandag een aparte vlucht in
gelast. Het aantal vluchten
naar Dhahran in Saudi-Arabië
wordt ook beperkt tot één in
plaats van de gebruikelijke
drie.
Een gepantserde auto van de rijkspolitie bewaakt de luchthaven
Schiphol uit voorzorg met oog op de Golfcrisis. foto: epa
WASHINGTON Dan
zal Amerika de oorlog te
gen Irak winnen. Wat
dan? Wat te doen met de
zege, met Kuwayt, met
Irak, met het Golfgebied
en met het hele Midden-
Oosten? Moet Amerika
militair aanwezig blijven
in het gebied? Hoe een
volgende oorlog te voor
komen? Hoe verder in de
Israëlisch-Arabische
kwestie? President Bush
heeft, merkwaardig maar
waar, geen idee.
Pas sinds een aantal weken is
op lagere ambtelijke niveaus
aan het denkproces over het
toekomstige na-oorlogse tijd
perk begonnen, erkent in
Washington een naaste mede
werker van minister van bui
tenlandse zaken Baker. „We
zijn pas in het stadium van in
ventarisatie van mogelijke po
litieke scenario's. En gegeven
de onzekerheden over hoe de
oorlog zelf zal verlopen, is de
inventaris nog een chaos".
Van het feitelijke oorlogsver
loop zal inderdaad heel veel
afhangen. Wordt het een snel
le, korte strijd met relatief
weinig Arabische doden en
zonder betrokkenheid van Is
raël, dan kan het Midden-Oos
ten in veel opzichten profite
ren van de confrontatie met
Irak. Maar in een pessimisti
scher scenario langdurige
strijd, zware menselijke verlie
zen, volop deelname van Is
raël dan kan het na-oorlog-
se Midden-Oosten nog explo
siever blijken dan in de 'status
quo ante'.
Voor beide gevallen en voor
alle mogelijke oorlogsuitkom
sten daar tüssenin echter geldt
dat er in het land dat al maan
denlang plannen maakt om de
strijd te beginnen, Amerika,
geen plannen klaarliggen voor
als het vechten zal zijn afgelo
pen.
Sedert minister Baker in sep
tember in een opwelling ge
wag maakte van 'een soort
NAVO-structuur met Ameri
kaanse deelname', is niets
meer vernomen van het zicht
van de regering Bush op het
politiek-strategische Golfland-
schap in de toekomst. En be
halve dat de VS geen relatie
gelegd willen zien tussen Iraks
terugtocht uit Kuwayt en een
oplossing van het Israëlisch-
Palestijnse probleem, laat
Washington geen enkel licht
schijnen over die meest we
zenlijke kwestie.
Vooralsnog schieten de kie
men van een Amerikaanse be
leidsvisie nog vooral wortel in
vage hoop. Hoop dat er iets
permanents kan groeien uit de
huidige Arabische militaire
coalitie tegen Irak van Egypte,
Syrië en Saudi-Arabië. Die
drie landen zouden mogelijk,
zo menen sommigen in Was
hington, de dialoog met Israël
kunnen starten over de Pale
stijnse kwestie. Dat liever dan
een rol toe te bedelen aan
PLO-leider Yasser Arafat, die
het met zijn steun aan Saddam
Husayn volledig heeft ver
knald bij de Amerikanen.
Dat vernietiging van Iraks
oorlogsmachine aan Israël een
relatief nog zwaarder militair
overwicht geeft in het Mid
den-Oosten, moet volgens
Washington een 'positieve
energie' worden om tot meer
duurzame vrede te komen.
Wapenbeheersing zal deel
moeten uitmaken van het vre
desproces. „Het lijkt ver weg,
maar Israël en zijn Arabische
buurlanden kunnen kern- en
chemische wapens tegen el
kaar wegruilen", aldus een
medewerker van het bureau
Midden-Oosten van het minis
terie in Washington.
Meerdere experts in de VS
pleiten voor instandhouding
van een zeker militair poten
tieel van Irak, als tegenwicht
tegen de vijanden aan beide
geografische zijden: Syrië en
Iran. Maar dat plaatst presi
dent Bush voor het dilemma
zijn eigen troepen in een Golf
oorlog aan meer gevaar bloot
te stellen dan anders nodig zou
Terrorisme
Een andere vage hoop in Was
hington is dat sommige landen
in het Midden-Oosten kunnen
toekomen aan iets waaraan zij
in Amerikaanse ogen dringend
behoefte hebben: democratie
en economische ontwikkeling.
„Mogelijk kan in Kuwayt een
democratie groeien uit verzets
kringen. En mogelijk leert
Saudi-Arabië iets van het half
miljoen Amerikanen die daar
nu te gast zijn", aldus de me
dewerker van Baker. Ook de
groeiende rol van moslimfun
damentalisten in landen als
Jordanië, Algerije en Egypte
zou ten goede kunnen worden
aangewend. „Het feit dat zij
macht en legitimiteit willen,
maakt hen in aanleg tot inter
nationale partners", heet het.
Wat er in Irak zelf zal gebeu
ren als de militaire nederlaag
een feit is aan een Ameri
kaanse nederlaag denkt in
Washington niemand be
hoort tot de grotere raadsels.
Er wordt geen bezetting van
geheel Irak door VS-troepen
voorzien en de kans dat Sad
dam fysiek en politiek over
leeft is groot. Ook een mogelij
ke Amerikaanse aanwezigheid
in strategisch belangrijke de
len van Irak zal van zo kort
mogelijke duur moeten zijn.
Iets anders zou alleen maar tot
massale volkse reacties in de
hele Arabische wereld leiden
en tot veel internationaal ter
rorisme inspireren.
Maar het alternatief een
VN-macht?, een inter-Arabi
sche macht?, geen enkele bui
tenlandse macht? is ner
gens in de Amerikaanse
hoofdstad uitgedacht. Wat de
eigen Amerikaanse militaire
presentie in het toekomstige
Midden-Oosten betreft
Washington de voor
naar het minst kweti
uitdagende krijgsmac
deel: de marine.
Een idee in ontwik! I
ook het formeel op !tl
van een reeds bestaan 1
losse organisatie dn
(Golf Coöperatie Raad) j1
bestaat uit Saudi-Arab k
andere schiereilandsta
wayt, Bahrain, Quatar
en de Verenigde A
Emiraten. Sommigen
hington denken aa^,
'GCC-plus', waarin
staat voor Egypte. De
ten brengen het geld e
te de militaire expertis
In al hun onvoldri
weerspiegelen al die
ten slechts enkele
heden: Israël zal ni<
kunnen ontsnappen a<
we internationale drukpl
Palestijnse staat te
den; de Amerikanen
zich militair zo snel
weer onzichtbaar moe
ken; er moet een eigein
sche veiligheidsstructi
het hele Midden-Oos r
Maar dat wist eigenlij e
een al lang. Dat in Wa:
niet eerder is nagedai
het 'na-oorlogse' Mid(
ten, zou wel eens kun b
ken te hebben bijgedréfcr
de oorlog zelve. Wanl
ontbroken denkproc n
voor in plaats van na
de vreedzame oplossi r
nen ontspruiten.
4}
TOERISME NAAR ISRAËL MET 40 PROCENT AFGENOMEN
DEN HAAG/AMSTER
DAM De Golfcrisis
stelt de reiswereld voor
problemen. Gespeciali
seerde reisbureaus voor
reizen naar het Midden-
Oosten hebben hun eerste
personeelsleden ontsla
gen. De Algemene Neder
landse Vereniging van
Reisorganisaties (ANVR)
heeft haar leden aangera
den reizen naar Israël,
Jordanië en Jemen voor
lopig op te schorten.
Bij Isropa Reizen in Zaanstad,
marktleider voor reizen naar
vooral Israël, is voor zes men
sen ontslag aangevraagd per 1
februari. „Vanaf het begin van
de Golfcrisis, in augustus, is
het aantal boekingen voor Is
raël vrijwel nihil geworden",
legt salesmanager C. de Haan
uit. Voor de negen overige
werknemers is werktijdver
korting van vijftig procent
aangevraagd. Ondanks de te
genvallende resultaten is De
Haan vooralsnog niet al te
somber over de toekomst van
zijn bedrijf: „Hoe groot ons to
tale verlies is weet ik nog niet,
maar voorlopig hebben we de
negatieve resultaten op weten
te vangen door niet meer op
beurzen te staan en dunnere
brochures uit te brengen".
Ook bij concurrent K-Tours in
Amsterdam, gespecialiseerd in
reizen naar het Midden- en
Verre Oosten, hebben zes van
de twaalf werknemers het be
drijf verlaten. Gedwongen
ontslagen konden volgens di
recteur R. den Hartog voorko
men worden. „In augustus za
gen we al aankomen dat de
crisis lang zou kunnen duren.
Contracten hebben we toen al
niet meer verlengd en sommi
gen vroegen we elders werk te
zoeken", aldus Den Hartog.
De directeur wil geen cijfers
noemen omtrent de tegenval
lende resultaten. „We zijn van
een gezond, winstgevend be
drijf verworden tot een bedrijf
in een verliesgevende situatie.
Maar gedeeltelijk vangen we
de tekorten op met onze reizen
naar het Verre Oosten. Daar
blijft nog steeds belangstelling
voor bestaan".
Bijtrekken
Zowel bij K-tours als Isropa-
reizen verwacht men dat de
markt voor het Midden-Oos
ten na de Golfcrisis weer rede
lijk snel zal bijtrekken. „Israël
blijft natuurlijk een onzekere
factor, maar dat land heeft na
tuurlijk al eens eerder oorlog
gekend. Altijd kwam het toe
risme vrij spoedig daarna weer
op gang", aldus De Haan van
Isropa-reizen.
De ANVR onderhoudt inten
sief contact met het ministerie
van buitenlandse zaken. Pas
wanneer het ministerie af
raadt een land te bezoeken,
doet de ANVR hetzelfde aan
haar leden. Vorige week raad
de de vereniging zodoende
haar leden af nog langer rei
zen naar Israel, Jordanië en
Jemen te verkopen. In af
wachting van een oplossing in
het conflict blijft het voor an
dere landen volgens een
woordvoerder „koffiedik kij
ken". „Afhankelijk van de
vraag of er oorlog komt, zou
den landen als Turkije, Tune
sië en Marokko ook in aan
merking kunnen komen voor
een tijdelijke reisstop. Maar ze
ker is dat nog lang niet". Van
de totale schade die de Golf
crisis aan het reiswezen tot
nog toe heeft toegebracht zegt
de ANVR „nog geen flauw
idee te hebben".
Bij het Israëlisch Verkeersbu
reau in Amsterdam heeft men
wel cijfers over het toerisme
naar dit land. Over het hele
vorige jaar genomen bezochten
1,4 miljoen mensen Israël. Dat
is volgens directeur D. Sjahal
vier procent minder dan in het
jaar daarvoor. „In de periode
van augustus tot december,
dus vanaf het begin van de
crisis, liep het aantal toeristen
echter tot 40 procent terug
vergeleken met die periode in
1989", aldus Sjahal.
De directeur van het Ver
keersbureau is niet erg pessi
mistisch over de toekomst:
„Vliegtuigen van El AL vlie
gen nog dagelijks. Ik spreek
veel mensen in Israël, en het
valt me op dat zij veel minder
angstig zijn voor de komende
gebeurtenissen dan Nederlan
ders. Vanuit de hele wereld
reizen missies naar Israël, om
daar steun te betuigen aan de
bevolking, of er oorlog komt
of niet".
Niettemin liegen de cijfers er
niet om, geeft Sjahal toe. Wan
neer de Golfcrisis tot een ein
de is gekomen, zal het naar
zijn verwachting nog lang du
ren voor het toerisme naar Is
raël weer op zijn 'oude' niveau
is.
JEAN-PIERRE GEELEN
R. den Hartog van K-tours in Amsterdam toont enkele reiscatalogi. Door de sterk gedaalde d
stelling voor reizen naar het Midden-Oosten moest hij zes van zijn twaalf medewerkers oiti
