Schaalvergroting
struikelblok voor
J enaplanonder wi js
De Vries verwerpt
wao-plan Lubbers
Twaalf jaa j
geëist voo£
gewapendf
overval 3
BINNENLAND
CcidócScvmxmt
DINSDAG 15 JANUARI 1991 PAGI» j'
Jenaplanonderwijs is 'anders'. Aardrijkskunde,
geschiedenis, maatschappijleer, het wordt allemaal onder
één noemer gebracht op de Jenaplanbasisschool:
wereldoriëntatie, W.O. in het dagelijks leven. De leerling
mag zelf een onderwerp kiezen, prehistorie of de huidige
situatie m de Baltische staten, wat hij of zij maar leuk
vindt. Er wordt weinig taaiinstructie gegeven en in geen
geval volgens een saai boekje. Ais blijkt dat een leerling
een aantal woorden steeds weer verkeerd schrijft, krijgt
die een spellingsdoosje waarmee de moeilijkheden kunnen
worden overwonnen. En als het rekenen te snel gaat, mag
het gewoon wat langzamer. De Jenaplanschool hoedt zich
ervoor een leerfabriek te worden: iedere leerling is uniek
en daarmee dient rekening te worden gehouden. Hoewel
deze vorm van onderwijs nog maar zo'n 25 jaar bestaat in
Nederland, vrezen velen voor het voortbestaan van het
concept: de plannen van staatssecretaris Wallage van
onderwijs voor schaalvergroting van het basisonderwijs
lijken een regelrechte bedreiging voor de zogenoemde
vernieuwingsscholen. Wallage komt medio volgende week
met een verdere uitwerking van de plannen en de reacties
die het in den lande teweeg bracht.
DEN HAAG „Eén ding
is zeker, als we de plan
nen voor schaalvergroting
in het basisonderwijs zon
der slag of stoot aanvaar
den dan verdwijnt het Je
naplanonderwijs in Ne
derland", zegt W. van
Gelder. Als bestuurlijk
medewerker van de Ne
derlandse Jenaplanvere-
niging (NJPV) houdt hij
de ontwikkelingen nauw
lettend in de gaten.
Vorig jaar werden de vernieu
wingsscholen instanties
waaraan op een andere manier
onderwijs wordt gegeven dan
op de traditionele, klassikale
wijze opgeschrikt door het
rapport 'Schaal en kwaliteit'.
Een door staatssecretaris Wal
lage van onderwijs in het le
ven geroepen projectgroep
concludeerde in dit document
dat van de 8400 basisscholen
die ons land rijk is, grofweg de
helft zijn deuren zou kunnen
sluiten. In de loop van de ja
ren is namelijk gebleken dat
het leerlingenaantal afneemt,
terwijl er steeds meer basis
scholen bij zijn gekomen. Het
rapport stelt dat een basis-
ischool minstens 250 leerlin
gen moet tellen en dat 500 het
optimale aantal is. Door de
maatregelen moet zo'n 700
miljoen gulden vrijkomen. Dit
bedrag wordt gebruikt voor
kwaliteitsverhoging van het
basisonderwijs.
Ook de directeur van de Vere
nigde Bijzondere Scholen voor
onderwijs op algemene grond
slag (VBS) S. Steen maakt zich
zorgen over de plannen. Als
belangenorganisatie van ver
nieuwingsscholen naast Je-
naplan ook bijvoorbeeld Dal
ton, Montessori, Freinet en de
Vrije Scholen streeft de
VBS ernaar de betrokken on-
derwijsinstanties zo veel moge
lijk informatie verstrekken
over de ontwikkelingen.
Steen: „We moeten afwachten
tot Wallage met definitieve
uitspraken komt. Dan pas
kunnen we advies geven voor
de volgende stappen die we
moeten nemen. In de tussen
tijd bekijken we alvast de mo
gelijkheden voor intensieve
samenwerking van algemene
bijzondere scholen".
Clusters
Ook de Nederlandse Jenaplan
Vereniging buigt zich over de
verschillende scenario's in ge
val van fusies, eventueel met
andere, 'reguliere' scholen.
Van Gelder benadrukt dat de
Jenaplanscholen moeten zor
gen voor een goede vertegen
woordiging in een gemengd
schoolbestuur. „Een mogelijke
oplossing die in het rapport
wordt aangedragen is die van
het zogenoemde dependance
systeem. Dit betekent dat een
aantal scholen onder één ge
meenschappelijk bestuur komt
te vallen. Stel dat er onder
tien scholen die moeten sa
mengaan in clusters van drie
of vier scholen, één school is
met Jenaplanonderwijs. Als
we niet oppassen dan wordt
die opgeslokt, die verdwijnt".
In Nederland zijn er momen-
ROTTERDAM Officier p
justitie A. Kaptein heeft g ai
ren voor de Rotterdi ya
rechtbank twaalf jaar ge
genisstraf geëist tegen een
jarige man. Zij acht hem
deplichtig en medeschi !r
aan een gewapende overvj g
het kantoor van de illegale ja!
to op 6 oktober in Rotter 1
en de daarop volgende „y'c
west" waarbij drie gewori
en één dode vielen.
De overval op het kanto w
verliep zonder bijzondere Dl
denten en leverde de verd t
te en zijn nog voortvlucl
maat 15.000 gulden op. 'a
kenden echter buiten bt1
de lottobeheerder die in
kamer naast het kantoon;; '0(
les had gehoord.
Met drie zwagers zette h:1*
achtervolging in. De bel e
der ramde met zijn eigen 'r
de vluchtauto, waarop ;'J
schietpartij begon. De >P
dachte kon zich daar \ve|t3
herinneren tijdens de zitlc'
Hij zei dat hij dacht besch 31
te worden en dat hij geen 3
had zijn pistool te laden
zijn poging uit de auto tesr
men werd hij toegetakeld 'c
een zwaar voorwerp, wa31
hij met ernstig hersenletseei
straat bleef liggen. n
De verdachte wist tijdenie
zitting niet of zijn maat
schoten afvuurde, waarva
een één van de zwagers d
lijk raakte en drie andere
tervolgers verwondde in
of schouder.
De officier vond de verdai
ondanks het feit dat hij
wapen niet heeft gebr
toch „overduidelijk m
plichtig" aan het medepli
van doodslag. Zij rekende
ook zijn eerder door roofo
vallen tot acht jaar opgeli
strafblad aan. Advocaat
Noppen meende dat opzei
misdaad in vereniging of
deplegen niet bewezen
worden. Zijn cliënt zou
vrijlating in december
door vroegere medegeva;
neh gedwongen zijn mei
doen aan de overval om zo
in de gevangenis opgeli
gokschuld van 10.000 gu
te vereffenen.
De rechtbank doet uitspi
op 25 januari.
Bijzonder hooglera
gehandicapten
UTRECHT De Stieh
Philadelphia Voorzienii
heeft aan de Rijksunivets
in Groningen een leen
„Zorg voor ernstig geest
gehandicapten" ingesteli
leerstoel wordt bezet dd
G.H. van Gemert (43) did
als bijzonder hoogleraai
toeleggen op de invloei
hulpverleningssystemen
ben op de individuele vei
delijk gehandicapte.
Noord-Holland
wil één grote
Randstadprovincie
HAARLEM Provinciale
Staten van Noord-Holland
hebben zich gisteren in meer
derheid uitgesproken voor de
vorming van één grote Rand
stadprovincie. Voor eind 1992
zal er een plan moeten liggen
om de provincies Noord- en
Zuid-Holland, Utrecht en mo
gelijk ook Flevoland te laten
fuseren, aldus de motie. De
fracties van PvdA en VVD
dienden de motie in. De voor
standers van fusie vinden dat
de ontwikkelingen in de
Randstad niet meer door af
zonderlijke provincies kunnen
worden behandeld. September
1992 is genoemd als maand
waarin Noord-Holland over de
samenvoeging van de provin
cies zou moeten beslissen. De
Noordhollandse commissaris
van de koningin R. de Wit
(PvdA) trok fel van leer tegen
de ingediende motie. In een
emotioneel betoog zei De Wit
dat de rijksoverheid nooit ak
koord zal gaan met één grote
superprovincie. Hij wordt ge
steund door het CDA en D66
die vinden dat de PvdA en de
VVD met hun fusieplan veel
te hard van stapel lopen.
SUSKEENWISKE
Universiteiten besturen
samen instituut in Rome
LEIDEN De universiteiten van Lei
den, Amsterdam (Universiteit van Am
sterdam en Vrije Universiteit), Utrecht,
Nijmegen en Groningen gaan samen het
Nederlands Instituut in Rome besturen.
De zes universiteiten hebben dat giste
ren in een schriftelijke overeenkomst
De Rijksuniversiteit Groningen krijgt
het officieel beheer over het instituut,
zo hebben de universiteiten afgespro
ken, maar docenten en studenten van
alle bij de overeenkomst betrokken uni
versiteiten kunnen in Rome terecht.
Groningen ontvangt ook de bijdrage
(jaarlijks 1,8 miljoen gulden) van minis
ter Ritzen van onderwijs voor het insti
tuut.
Natuur en Milieu wil
verbod waterscooter
UTRECHT De stichting Natuur en
Milieu heeft bij minister Maij-Weggen
van verkeer en waterstaat aangedron
gen op een verbod op waterscooters.
Deze kleine bootjes, ook wel jetski's ge
noemd, vormen een gevaar voor water
vogels en watersporters, aldus Natuur
en Milieu. De waterscooter, die een
snelheid van 80 kilometer per uur kan
bereiken, dringt door tot ondiepe oever
stroken en is moeilijk te verbaliseren
daar het apparaat niet onder een wet
valt, zo constateert de milieuorganisatie.
Zij vindt dat Maij-Weggen zo'n verbod
zou moeten opnemen in het Binnen-
vaartpolitiereglement dat momenteel
wordt herzien. Maij-Weggen wil de wa
terscooter echter toestaan in
daartoe aangewezen gebieden.
MINISTER DE VRIES:
„Stok achter de deur" voor banen minderheden
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister De
Vries van sociale zaken en
werkgelegenheid wil een stok
achter de deur houden bij het
scheppen van banen voor etni
sche minderheden in het
bedrijfsleven. Daartoe heeft
hij gisteren een adviesaan
vraag ingediend bij de Sociaal-
Economische Raad (SER).
De Vries schrijft volop ver
trouwen te hebben in de af
spraken die tussen werkgevers
en werknemers zijn gemaakt.
Maar toch wil hij nagaan of er
mogelijkheden zijn om de aan
pak effectiever te maken. Hij
ziet af van de zogeheten 'con
tract compliance', waarbij de
overheid het geven van ver
gunningen, subsidies en op
drachten aan bedrijven laat af
hangen van het aantal min
derheden dat bij de onderne
ming in dienst is. Maar wel
vraagt De Vries wat de SER
vindt van gemeenschappelijke
regelingen voor het bedrijfs
leven om de arbeidsbureaus te
informeren over het perso
neelsbestand en de aard van
de vacatures. Voorts wil De
Vries weten in hoeverre cao
afspraken over minderheden
kunnen gelden voor de gehele
bedrijfstak.
Ook zouden arbeidsbureaus en
bedrijven een gelijkluidende
administratie moeten opzetten
voor het aannemen van min
derheden. Daarnaast zouden
bedrijven 'werkplannen' kun
nen maken voor het zo lang
mogelijk in dienst houden en
het laten doorstromen van et
nische minderheden naar ho
gere functies.
Uitgebreide jubileum
herdenking Februaristaking
AMSTERDAM Op 25 februari is het een
halve eeuw geleden dat in Amsterdam de
staking begon tegen de jodenvervolgingen.
Het Comité Herdenking Februaristaking
1941 organiseert ter gelegenheid daarvan be
halve het défilé langs het standbeeld van de
Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein
ook een aantal andere activiteiten. In het
stadhuis is vanaf 1 februari tot en met 26 f
bruari een overzichtstentoonstelling te zien
over de staking van 25 en 26 februari. De ex
positie laat zien hoe de staking kon ontstaan
door een aaneenschakeling van vervolgings
maatregelen en de traditie van werkstakin
gen in de hoofdstad. In de Mozes en Ahron-
kerk is van 7 tot en met 25 februari onder de
titel „Kunst om te overleven" kunst uit het
concentratiekamp Auschwitz te zien.
Een agent controleert de papieren van een man, alvorens hem door te laten naar het Paleis van
Justitie im Amsterdam waar gisteren het proces begon in de IJmuidense cocaïnezaak.
FOTO: ANP
Veertien jaar geëist voor cocaïne-smokkel
AMSTERDAM Procureur-generaal mr. R.
Manschot heeft gisteren bij het hof in Amster
dam gevangenisstraffen tot 14 jaar geëist tegen
twee Colombianen en een Nederlander voor de
invoer van een zeer grote partij cocaïne in fe
bruari vorig jaar. De mannen worden ook ver
dacht van deelname aan een criminele organi
satie in de periode 1988 tot februari 1990. De
drie zouden betrokken zijn geweest bij de in
voer van 2.658 kilo cocaïne, die op 28 februari
vorig jaar in een loods in IJmuiden in bes"
werd genomen. Het was de grootste vangst
ooit in Europa was gedaan. De drugs, met een
straatwaarde van 250 miljoen gulden, werd in
vaten met ingevroren vruchtensap vanuit Co
lombia naar Nederland verscheept. De drugs
lijn zou zo'n twee jaar hebben geduurd.
uitkering blijven toekennen na privé-ongeval
grote plaats ingeruimd binnen het programma van het vernieuwingsonderwijs, dat wordt gegeven op
FOTO: SP
Voor ontspanning en spel is een
bijvoorbeeld Jenaplan-scholen.
teel zo'n 210 Jenaplanbasis-
scholen. Zij vormen landelijk
gezien slechts tweeëneenhalf
procent van alle basisscholen.
Bij een eventuele fusie met an
dere scholen zullen ze altijd in
een minderheidspositie verke
ren en Van Gelder vreest dat
de meerderheid van de leer
krachten hun werkwijze niet
aan het Jenaplanconcept zul
len aanpassen.
Hoewel het Jenaplan de groot
ste van de vernieuwingsbewe
gingen op onderwijsgebied in
Nederland is, is het niet de be
kendste, aldus Van Gelder.
Deze manier van lesgeven
wordt in Nederland dan ook
nog maar zo'n 25 jaar in prak
tijk gebracht is daarmee de
jongste vorm van zogenoemd
algemeen bijzonder onderwijs
in het land. Reeds in de jaren
twintig echter richtte grond
legger Peter Petersen de eer
ste school in naar dit concept
in het plaatsje Jena in Oost-
Duitsland.
In het Jenaplanonderwijs
wordt de nadruk gelegd op het
feit dat iedere leerling zijn ei
gen tempo en niveau heeft. De
leerkracht houdt hiermee re
kening. In de zogenoemde blo-
kuren kan het kind op eigen
snelheid het lesmateriaal door
werken. Door de basisschoolja
ren heen wordt hierop voort
geborduurd en zo wordt de
leerling voorbereid op het
voortgezet onderwijs.
Toneel
Daarnaast doen de leerlingen
van een Jenaplanschool veel
in groepsverband. Ze beginnen
de schooldag veelal met een
kringgesprek, waarbij ieder
kind een onderwerp dat hem
of haar bezig houdt te berde
kan brengen. Spelletjes en to
neel nemen door de week
heen een belangrijke plaats in
het onderwijsprogramma in:
iedere week wordt afgerond
met een feestelijke sluiting,
evenals de maand en het jaar.
Sinds 1989 kunnen leerkrach
ten na de pedagogische acade
mie een tweejarige opleiding
volgen tot onderwijzer op een
Jenaplanschool. Van Gelder
wijst op de gevolgen hiervan
op het onderwijsbeleid: de Je
naplanscholen kunnen nu ei
sen dat iemand die aan de
school komt werken in bezit is
van dit diploma. Tot voor kort
kregen ze een leerkracht van
een wachtlijst toegewezen,
hetgeen het onderwijs niet al
tijd ten goede kwam, aldus
Van Gelder.
Hij vindt dat de politiek op
twee gedachten hinkt: ener
zijds heeft Ritzen onlangs on
derstreept dat de pedagogische
taak van een school meer in
acht dient te worden genomen:
een school moet geen leerfa
briek zijn en er mo.et meer
aandacht worden geschonken
aan individuele begeleiding
van de leerling. Dit is nu juist
wat het vernieuwingsonder
wijs voorstaat. Maar anderzijds
werken de niéuwe plannen
het verdwijnen van dit soort
scholen in de hand.
KARIN VERAART
Ruim 40 miljoen
banen werklozen
DEN HAAG Het Arbeids
markt en Opleidingsfonds voor
de overheid trekt dertig mil
joen gulden extra uit voor nog
nader aan te wijzen gemeenten
die een meer dan gemiddelde
jeugdwerkloosheid kennen.
Vooral allochtone jongeren
moeten profiteren van de pro
jecten, die ermee worden opge
zet. Dat heeft het fonds giste
ren bekendgemaakt. Daarnaast
komt nog eens 13,5 miljoen be
schikbaar voor drie bijzondere
projecten. Dat zijn het project
Politie en Allochtonen, dat
beoogt 750 Turken en Marok
kanen in politiedienst te ne
men, een milieu-ambtenaren-
project van de gemeenten en
een project dat de arbeids
markt in het onderwijs beter
moet laten functioneren.
Werkgevers en werknemers in
de overheidssectoren steken
jaarlijks honderd miljoen in
het fonds, dat werkgelegen
heid en scholing binnen de
overheid moet bevorderen.
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Bij het
toekennen van een wao-
uitkering mag het nooit
uitmaken op welke ma
nier de werknemer ar
beidsongeschikt is ge
raakt. Het idee van pre
mier Lubbers om de uit
kering te beperken of niet
toe te kennen als de
werknemer in privétijd
een ongeval heeft gekre
gen, kan dan ook van ta
fel worden geschoven.
Dat is de inzet van minister
De Vries van sociale zaken en
werkgelegenheid bij de discus
sie in het kabinet over de aan
pak van de wao. Ambtenaren
op het ministerie hebben De
Vries duidelijk gemaakt dat
zo'n systeem niet deugt. De
voornaamste reden is dat zeer
moeilijk is uit te maken wat
onder privétijd dient te wor
den verstaan. „Want wat moet
je doen als een werknemer die
van het werk komt onderweg
naar huis een aanrijding
krijgt?", zo omschrijft een be
trokkene de problematiek.
Daarnaast is volgens Sociale
Zaken een groot aantal rechts
zaken te verwachten van
werknemers die tegen een be
slissing in beroep gaan.
De Vries gaat er vooralsnog
vanuit dat het kabinet geen
nieuwe maatregelen neemt
voor de beperking van het
aantal wao'ers. Hij vindt dat
de werkgevers en werknemers
de afspraken moeten waarma
ken die eind vorig jaar na
moeizaam onderhandelen met
het kabinet zijn gemaakt tij
dens het 'najaarsoverleg'. De
kern daarvan is dat het aantal
wao'ers zich in de loop van dit
en volgend jaar moet stabilise
ren om daarna af te nemen.
Dat zou moeten gebeuren door
verbetering van de arbeidsom
standigheden in bedrijven, be
geleiding bij ziekteverzuim en
het invoeren van een ziekte
wetpremie die is gekoppeld
aan het ziekteverzuim binnen
een bedrijf of bedrijfstak. Hoe
hoger het ziekteverzuim, des
te hoger de premie zou moeten
worden. Daar waar het aantal
ziektedagen gering is, kan de
premie omlaag. Ook zouden
werkgevers hun personeel
minder snel de WAO moeten
insturen.
Zwaard van Damocles
Medio volgend jaar moet blij
ken of de maatregelen succes
hebben. Zo niet, dan komt De
Vries alsnog met verdergaan
de plannen. Maar binnenkort
al gaat een wetsvoorstel van
De Vries voor een adviesaan
vraag naar de Sociaal-Econo
mische Raad (SER) waarin
scherpere maatregelen zijn
aangekondigd, zoals het beper
ken van de duur van de wao-
uitkering. Dit voorstel moet
volgens betrokkenen als
„Zwaard van Damocles" bo
ven de sociale partners han
gen. Zodra blijkt dat de afspra
ken uit het najaarsoverleg niet
werken, kan het wetsvoorstel
van De Vries in de Kamer
worden behandeld. Op die ma
nier wil De Vries tijdverlies
voorkomen.
De wao-discussie wordt ge
voerd in het kader van de be
sprekingen over de tussenba
lans die in totaal 16 tot 17 mil
jard gulden moeten opleveren
om het gat op de rijksbegro
ting te dichten. Gisteren kwa
men de bewindslieden in di
verse werkgroepen bijeen.
Vandaag is de ministerraad
voltallig verder gegaan.
De lastenverzwaring van vier
miljard gulden, waar minister
Kok van financiën eerder op
aanstuurde, is na hevige kri
tiek van De Vries en minister
Andriessen van economische
zaken voorlopig van de baan.
De Vries vreest dat lastenver
zwaring leidt tot hogere loon-
DE MYSTERIEUZE MIJN
wai aoe w hier zo hele
maal alleen ?Zerdnaald
'Jat doe
fhhkon ik maar met
Minister De
Vries gaat er
vanuit dat de
gemaakte
afspraken
tussen
werkgevers en
werknemers
leiden tot een
vermindering
van het aantal
wao'ers.
FOTO: STEPHEN
EVENHUIS
eisen, hetgeen slecht is voor de
werkgelegenheid. En 'werkge
legenheid' is voor De Vries het
toverwoord bij alle besprekin
gen over de tussenbalans. An
driessen is bang dat lastenver
hoging de kosten voor het
bedrijfsleven veel te hoog zou
maken.
Nu het kabinet heeft besloten
puur te bezuinigen op de uit
gaven, wordt de discussie
moeilijker. Kok heeft het te
■besparen bedrag verhoogd van
13,6 naar ongeveer 17 miljard
gulden om een buffer in te
bouwen, mede door de econo
mische onzekerheid als gevolg
van de Golf-crisis. Halverwege
dit jaar kan worden bekeken
of de extra bezuinigingen in
derdaad nodig zijn voor het
opvullen van het begrotingste
kort, dan wel worden gebruikt
voor nieuw beleid op terreinen
als onderwijs en gezondheids
zorg. De kans dat de extra be
sparingen later worden afge
blazen is volgens ingewijden
zeer klein.
Onderschatting
Oud-minister van sociale za
ken Jan de Koning (CDA), ja
renlang vertrouweling van
Lubbers, zegt deze week in het
christendemocratische blad
CD-Actueel dat het regeerak
koord de basis is van de finan
ciële problemen van de over
heid. Volgens De Koning heb
ben de coalitiepartners CDA
en PvdA de inkomsten van
het rijk overschat en de ui
ven onderschat. „Met oud-|
mier Jelle Zijlstra ben ik
mening dat de problemen
en zelfs niet in de eerste p
het gevolg zijn van nie
onverwachte tegenvallers'
dus De Koning met een
wijzing naar de teruglopi
economische groei. „De
senbalans moet nu echt df
lossingen brengen. I
moeten worden gezocht
subsidies en uitkeringen",
als De Vries en Andrie
keert De Koning zich t
een hogere lastendruk,
gens de oud-minister is er
te vinden in de bouw
huursubsidies, studiekostei
subsidies op het openbaar
voer en in de wao en zil
wet.
In hetzelfde blad uiten Zijl
CDA-senator Boorsma
RABO-topman Wijffels
kritiek op het kabinet. B
ma heeft „moeite om he
nanciële rentmeesters!
waar het CDA voor staa
volle scherpte in het o
heidsbeleid te ontwaren",
stra vindt dat de ovei
„eindelijk moet stoppen
het geven van subsidies
mensen die het niet echt n
hebben". Wijffels wil dal
kabinet vasthoudt aan
voornemen om de btw te
lagen, want: „Lastenver
ting heeft in de jaren tac
bijgedragen aan loonfl
ging".
(c) Standaard Uitgeverij/Wavery Productions
