Moskou-aanhangers
taken in Litouwen
Weinig keus voor Litouwers: desertie of mishandeling
CeidócSoutunt
Aruba houdt vast
aan zelfbeschikking
}rolemen
et inning
(elastingen
)p Sicilië
Drie doden in Athene bij betoging scholieren
Presidenten zoeken naar
nieuwe vorm Joegoslavië
Duitse coalitie vindt
geld in sociale lasten
Dakje
1UITENLAND
VRIJDAG 1
1 JANUARI 1991 PAGINA 7
'oolse tv-ploeg
eergestort
ARSCHAU In het zui-
U van Polen is gisteren
>n politiehelikopter in een
0s neergestort en ontploft.
11e tien inzittenden - drie
31 (irianningsleden, zes poli-
-agenten en een burger -
ramen om het leven. Het
"Bestel maakte op het mo
ment van het ongeluk een
A jiningsvlucht. Kort tevo-
5 in was het nog gebruikt bij
jnamen voor het televisie-
ogramma '997', een Poolse
,2 rrsie van 'Opsporing Ver-
I cht' dat is genoemd naar
Et alarmnummer van de
ilitie.
ORANJESTAD Bij het parlementaire over
leg tussen Nederland, de Nederlandse Antillen
en Aruba is gebleken dat Aruba blijft vasthou
den aan het recht op zelfbeschikking. Aruba
staat erop, dat dit ook expliciet in het Statuut
wordt opgenomen.
Nederland had Artikel 62 van het Statuut wil
len schrappen, waarin als datum voor de onaf
hankelijkheid van Aruba 1 januari 1996 is ge
noemd.
Parlementaire delegaties van Nederland en
Aruba, die elkaar deze week in Oranjestad
ontmoeten, stellen nu werkgroepen samen
waarin dit en enkele andere belangrijke kwes
ties worden bestudeerd en waarover vervol
gens advies wordt uitgebracht.
Vijftien jaar cel
voor relschoppers
FEZ Een rechtbank in de Marokkaan
se stad Fez heeft gisteren gevangenis
straffen van vijftien en tien jaar uitge
sproken tegen mensen die waren be
schuldigd van plundering, brandstichting
en andere gewelddaden tijdens een alge
mene staking op 14 december. De straf
van vijftien jaar, het zwaarste vonnis van
de honderden processen die sinds de rel
len hebben plaatsgevonden, werd slechts
eenmaal uitgesproken. Drie mensen kre
gen tien jaar. acht van de 48 beklaagden
werden vrijgesproken Volgens de vak
bonden die de staking hadden georgani
seerd zijn bij de ongeregeldheden dertig
doden gevallen. De regering zegt dat er
maar vijf slachtoffers waren.
Enge verhalen
op slof sigaretten
STOCKHOLM De Zweedse
regering wil volgend jaar doods
hoofden en verhalen over slacht
offers van nicotinegebruik gaan
afdrukken op sloffen sigaretten.
Een voorbeeld van een waar
schuwing: „Stefan nam zijn eer
ste trekje op de lagere school.
Met twintig rookte hij een pakje
per dag. Twintig jaar later voelde
hij zich nog opperbest. Maar op
een middag zakte hij op zijn
werk plotseling in elkaar. Hij
stierf nog dezelfde dag. Oorzaak:
(hart)infarct. Hij was veertig". De
tabakindustrie mag tegen het
plan in beroep gaan.
i HLNIUS In Litouwen
adden pro-Moskou-acti-
isten voor vandaag een
eeks stakingen aange-
ondigd tegen de rege-
ig, die naar onafhanke-
theid van de Sovjetunie
eeft. Gisteravond bezet-
i ze de controlekamer
an het treinstation van
filnius.
Audrius Butkevicius,
oofd van het Litouwse bu-
iu voor nationale veiligheid,
sturen communistische activis
ten en de Sovjetstrijdkrachten
aan op een verhoging van de
spanning om zo een militaire
ingreep uit te lokken. „We
hebben berichten ontvangen
dat het leger in verhoogde
staat van paraatheid is", aldus
Butkevicius. „Er zijn wapens
uitgedeeld en speciale oefenin
gen gehouden".
Het Litouwse parlement koos
gisteravond de 41-jarige Alber-
tas Simenas tot premier, enke
le dagen nadat in Vilnius de
regering-Prunskiene was ge
vallen over prijsverhogingen.
Sovjetpresident Gorbatsjov
heeft Litouwen met een dub
bele crisis opgezadeld. Hij
droeg het parlement van de
republiek op de Sovjetwetge
ving te herstellen. En als de
rebelse republiek geen orde op
zaken stelt, dreigt Gorbatsjov
met presidentieel bestuur.
De twaalf lidstaten van de EG
hebben de Sovjetunie gisteren
opgeroepen zo spoedig moge
lijk onderhandelingen aan te
gaan met de Baltische staten
om op vreedzame wijze aan de
„legitieme eisen van de Balti
sche volkeren" te voldoen.
Met verbeten
gezichten
vormen man
nen in de Li
touwse
hoofdstad
Vilnius een
haag om het
parlements
gebouw om
te voorkomen
dat Sovjet
troepen het
gebouw zul
len bezetten.
FOTO: AP
(Van onze correspondent
Rob Vunderink)
ILNIUS „U heeft de
liste beslissing genomen,
i aat uw zoon gewoon
oorgaan met werken of
uderen, en zich verder
weel mogelijk gedeisd
ouden. Eventueel kunt u
em bij vrienden laten
vernachten, dan over-
omt hem zeker niets".
anuit haar kantoor in het ge-
iuw van de Opperste Sovjet
de Litouwse hoofdstad Vil
lus kalmeert Meile Kirdaite
ioveelste bezorgde moeder
an de zoveelste jongeman in
le rebelse republiek die on-
daduikt om niet in het Rode
Ifjer te hoeven. Zij staat de
peder aan de andere kant
van de lijn in het Russisch te
oord.
De avond tevoren liet het
hoofdjournaal van de Sovjette
levisie vier Litouwse jonge
mannen zien die vrijwillig op
kwamen voor hun nummer.
Waarom zouden we dat niet
doen?, vonden de vier Ze had
den van de militaire autoritei
ten de toezegging gekregen dat
ze niet buiten het Baltische ge
bied hoefden te dienen.
Woordvoerders van het Li
touwse parlement doen het in
terview af als een goedkope
propagandastunt.
„Die vier jongens komen van
zelf bij ons terecht", voorspelt
de ruim 50-jarige Kirdaite.
„Die belofte van het leger ken
ik maar al te goed. Over twee
maanden gaan die jongens
naar Armenië of naar Nagor-
ny Karabach, waar ze met de
nek worden aangekeken en
hun leven gevaar loopt. In een
beschaafd land kun je de be
loften van de machthebbers
geloven, maar hier weten ze
zelf niet wat ze morgen zullen
gaan doen".
Eenling
Kirdaites unieke organisatie
helpt niet alleen Litouwers.
Net zo goed als Litouwse
dienstplichtigen mishandeld
worden als ze in onderdelen
terechtkomen met voorname
lijk islamitische Sovjet-Azia
ten, moet ook een Oezbeek het
ontgelden als hij het ongeluk
heeft als eenling tussen Euro
pese Sovjetjongens te belan
den. Onlangs heeft Kirdaite
nog een Oezbeekse dienst
plichtige geholpen die in Li
touwen was gedeserteerd. De
jongen was door zijn Baltische
medesoldaten zwaar mishan
deld en zat onder de blauwe
plekken.
Angst voor mishandeling is
niet de enige en ook niet de
belangrijkste beweegreden om
geen dienst te nemen. Ainis
Smetona, twintig jaar oud: „Je
neemt toch geen dienst in het
bezettingsleger!" Smetona is
nu drager van de zwarte over
all van de Litouwse verdedi
gingstroepen die onder meer
het parlementsgebouw in Vil
nius bewaken tegen een moge
lijke bestorming door het re
guliere Sovjetleger.
Sinds de Litouwse onafhanke
lijkheidsverklaring van 11
maart vorig jaar heeft het
Kremlin dienstontduikers on
gemoeid gelaten, maar nu in
Litouwen zich bij de laatste
lichting maar 1400 man heb
ben gemeld, dat wil zeggen 12
procent, onder wie bovendien
slechts vierhonderd jongens
van de Litouwse nationaliteit,
is Moskou van tactiek veran
derd.
Moskou kan zich de lage op
komsten niet meer veroorlo
ven, gelooft Kirdaite, want op
deze manier houdt de Sovjetu
nie geen leger meer over. De
Litouwse leiders plaatsen ech
ter vraagtekens bij dit argu
ment, nu honderdduizenden
Sovjetsoldaten terugkomen uit
de bevrijde landen van Oost-
Europa. Voor die terugkeren
de soldaten is nauwelijks an
der werk.
Boek vol namen
Trots laat Kirdaite haar grote
boek met namen zien, dat alle
gegevens bevat van jonge Li
touwse mannen die zich aan
de dienst onttrekken. Is ze niet
bang dat de Sovjetmachtheb
bers het boek in beslag nemen
om in één klap alle gegevens
van alle onderduikers te be
machtigen? Kirdaite lacht:
„Als het spannend wordt, zoals
nu, laten we het boek nooit
onbeheerd achter. Dan draag
ik het bij me. Als ze me arres
teren, kan ik natuurlijk weinig
doen om de gegevens uit han
den te houden van de militai
ren, maar het risico is niet al
te groot. Het leger heeft dit
soort gegevens zelf ook, tot
aan de achternaam van ie
mands oma toe. Ze hebben ons
boek niet nodig".
Het Litouwse parlementsge
bouw staat onder bewaking
van jongens die bij wijze van
uniform zwarte overalls, gum
miknuppels, messen en pis
toolholsters dragen. Of die hol
sters gevuld zijn, verklappen
zij niet. Onder deze Litouwse
nationalistische bewakings
dienst bevinden zich veel jon
gens die al een half jaar of lan
ger geleden in dienst hadden
gemoeten. Sommigen slapen
zelfs gewoon thuis. De militai
re politie is niet eenmaal langs
geweest om de dienstontdui
kers op te halen.
Met dat thuis slapen moet het
nu afgelopen zijn, aldus Kir
daite, want in opdracht van
Sovjetminister van defensie
Jazov zijn nu duizend man
commandotroepen gestuurd
om de jongens op te pikken. In
hun dienstijver gaan de plaat
selijke militaire autoriteiten
nu zo ver, dat ze ook jongens
oppakken die om gezondheids
redenen uitstel hebben gekre
gen. Algis Pavlovskis, 19 jaar
oud, kreeg vorig jaar uitstel
omdat hij ziek was. Aan de
hand van zijn moeder, een
goedboertig klein vrouwtje
met een hulpeloze glimlach
van blikkerende gouden tan
den, komt hij nu hulp'vragen
bij Kirdaite. Zijn dokter is er
ook bij. „Niemand die in
dienst wil, hoeft dat", zegt
Kirdaite zelfverzekerd. „Wij
nemen de verantwoording,
onze jongens gaan vrijuit". Ze
bedoelt het goed, deze gedre
ven dame, maar ze is toch wel
een typisch voorbeeld van mo
dern-progressieve Sovjetnaïe-
viteit. om te denken dat de
verantwoordelijkheid voor de
sertie overdraagbaar is.
OME Het mag dan niet le
al zijn om de maffia te ge-
uiken om belastingen te in-
rriaar zoals de Italiaanse
;ering nu tot haar schade
lervindt, is dat soms de eni-
om de klus goed ge-
ird te krijgen.
Italiaanse minister van fi-
iciën heeft nu een speciale
:tigde aangesteld om de
itingen te innen op Sicilië,
belastingstelsel van het
id liep eind vorige maand
it De belastingkantoren zijn
'it en zelfs- de postgiroreke-
j is gesloten nadat het con-
rtium van banken dat sinds
85 de belastingen inde er-
ee ophield na verliezen te
ibben geleden die opliepen
t meer dan 300 miljoen gul-
in. Op dit moment kan zelfs
i meest gezagsgetrouwe Sici-
lan geen belasting betalen,
n situatie die de Italiaanse
t ruim negen miljoen gul
per maand kost.
regionale regering is tot
isver niet in staat geweest
n nieuwe bank of nieuwe
nken te vinden die het
leilijke werk op zich willen
men. Een eigenaardigheid
n het Italiaanse belasting-
elsel is dat het innen van de
lastingen wordt uitbesteed.
)t 1985 werd op Sicilië de be
sting efficiënt geïnd door
n bedrijf onder bestuur van
ino en Ignazio Salvo, twee
Even met goede politieke
nnecties die, zo werd tot nie-
lands grote verbazing ont-
Ekt, ook banden hadden met
i maffia. Nino is nu dood en
[nazio is in beroep gegaan te-
n een veroordeling tot drie
ar wégens zijn relatie met de
laffia.
a neven leidden het innen
m de belasting als een parti-
Üier feodaal systeem en wer-
in beschuldigd van een ver-
heidenheid van misdaden,
aaronder afpersing. Wat hun
inden ook geweest mogen
|n, zij slaagden erin een zeer
•nvaardbaar bedrag aan in-
pmsten richting staatsschat-
st te dirigeren. Toen het
•nkconsortium het van de
aven overnam daalden de in-
ïet vijftig procent.
PAUL BOMPARD
(c) The Times
Athene protesteerden.
Een auto van de oproerpolitie staat in brand terwijl ongeveer 80.000 studenten en scholieren i
SCHOLEN, FABRIEKEN EN DEEL BEDRIJVEN LIGGEN STIL FOTO: EPA
ATHENE Bij geweld
dadige scholierenprotes
ten in de Griekse hoofd
stad Athene zijn gisteren
drie mensen om het leven
gekomen en meer dan
honderd gewond geraakt.
De oproerpolitie heeft
duizenden traangasgrana
ten afgevuurd nadat de
monstranten zich tegen
haar keerden en vernie
lingen aanrichtten.
De politie trof het verbrande
lichaam van een circa 30 jaar
oude man en de stoffelijke res
ten van twee andere mensen
aan in een warenhuis in het
centrum van Athene dat door
betogers met molotovcocktails
in brand was gestoken. Vol
gens de politie zijn 106 men
sen, onder wie 23 agenten, ge
wond geraakt of naar het zie
kenhuis gebracht vanwege
ademhalingsmoeilijkheden,
veroorzaakt door het traangas.
De betogers wierpen barrica
des op van brandende auto's
en gooiden etalageruiten in.
De schade bedraagt bijna een
miljoen gulden.
Ongeveer 60.000 scholieren, le
raren en arbeiders hadden
zich in Athene verzameld uit
protest tegen de plannen voor
onderwijshervormingen door
de regering van Konstantinos
Mitsotakis en de gewelddadige
dood van een onderwijzer.
Verspreid over het land hou
den scholieren al enkele we
ken honderden middelbare
scholen bezet.
De verschillende vakbonden
voor het onderwijzend perso
neel kondigden gisteren een
48-uursstaking af op alle scho
len in Griekenland. Ook fa
brieken en dienstverlenende
bedrijven kwamen gedeeltelijk
stil te liggen. Oppositiepartijen
zeiden dat de politie „zonder
enige aanleiding en uiterst
grof" is opgetreden. Premier
Mitsotakis heeft inmiddels be
sprekingen aangekondigd met
scholieren en leraren over de
onderwijshervormingen.
BELGRADO De Servi
sche president Slobodan
Milosevic zal aan de over-
legtafel moeten gaan zit
ten met zijn politieke riva
len, Franjo Tudjman van
Kroatië en Milan Kucan
van Slovenië. Dat is het
gevolg van besprekingen
van gisteren tussen de
presidenten van de ru-
zieënde Joegoslavische
deelrepublieken. Besloten
werd overleg tussen alle
zes deelrepublieken te
houden.
Vooral een akkoord tussen
Servië en Kroatië, verrreweg
de grootste etnische groeperin
gen in Joegoslavië, wordt on
ontbeerlijk geacht voor het
voortbestaan van enigerlei
vorm van Joegoslavische staat.
De onderlinge besprekingen
zullen vooral gericht zijn op
het vinden van een nieuwe
constitutionele vorm waarin
Joegoslavië bijeen kan worden
gehouden. Kroatië en Slove
nië, waar het afgelopen jaar
centrum-rechtse regeringen
aan de macht zijn gekomen,
thebben aangedrongen op een
lossere staatsvorm. Milosevic,
die onlangs is herkozen als lei
der van Servië, wil het huidi
ge, centralistische systeem
handhaven en heeft gedreigd
gebieden buiten Servie waar
veel etnische Serviërs wonen
in te lijven als andere repu
blieken zich afscheiden. Hoe
wel hij heeft ingestemd met
bilaterale onderhandelingen,
hield Milosevic tijdens het
overleg van gisteren vast aan
zijn onbuigzame standpunt, zei
een bron bij het overleg.
(Van onze
correspondent Rink Drost)
BONN De drie partijen
die straks de nieuwe rege
ringscoalitie moeten vor
men zoeken de financie
ring van de Duitse een
heid in de breedte. Niet
de winsten van het
bedrijfsleven of de inko
mens van de zelfstandigen
worden afgeroomd. De
bulk van het benodigde
geld moet komen van de
grote groep van de werk
nemers.
De CDU onder voorzitterschap
van bondskanselier Helmut
Kohl, haar Beierse zusterpartij
CSU onder minister van fi
nancien Theo Waigel en de li
berale FDP onder Otto Graf
Lambsdorff werden het giste
ren in de voortgezette onder
handelingen eens over een
pakket van bezuinigingsmaat
regelen dat 35 miljard mark
(bijna 40 miljard gulden) moet
opleveren.
Uit een verhoging van de
werknemersbijdrage in de pre
mie voor de werkloosheidsver
zekering en een geringe verla
ging van de 'aow'-premie re
sulteert een meeropbrengst
voor de staatskas van 18,5 mil
jard mark. Voor de gemiddel
de werknemer met een
maandinkomen van bruto 3500
mark betekent dat een lasten
verzwaring van 20 mark.
Verdere middelen ter finan
ciering van de Duitse eenheid
willen de coalitiepartners on
der meer vinden in bezuini
gingen op de defensiebegro
ting (6,7 miljard mark), in
krimping van de middelen
voor het centrale orgaan voor
de arbeidsvoorziening (de
Bundesanstalt für Arbeit, 2,3
miljard) en het beperken van
overheidssteun voor een aan
tal projecten (0,5 miljard).
Over het heetste hangijzer in
de coalitieonderhandelingen,
de eis van de FDP om in de
voormalige DDR lagere belas
tingtarieven (voor onderne
mers) te laten gelden, wordt
de komende dagen uitgebreid
verder gepraat.
door Bob van Huët
Terwijl de meeste Fransen
angstig naar de Golf blikken,
verkeren 's lands literaire
kringen al enige weken in
staat van oorlog. Tegen de
snode regeringsplannen om
de Franse spelling wat te
vereenvoudigen hebben zij
het zwaarste geschut in
stelling gebracht. De
surrealistische taalstrijd
concentreert zich vooral
rond het lot van het accent
circonflexe (in Nederland
beter bekend als het 'dakje')
boven de letters 'ien 'u
De oerconservatieve krant
Figaro heeft de kwestie bijna
dagelijks op de voorpagina.
De huiskrant van geletterd
Frankrijk is niet minder
verontwaardigd over het
onrecht dat een woord als
'nenuphar' waterleliezou
worden aangedaan (volgens
de nieuwe spelling moet het
met een simpele 'f' in plaats
van het sjieke 'phj dan over
de degradatie van Kuwayt
tot Iraakse provincie. Als
spreekbuis van een heus
literair verzetscomité, Het
Vrije Frans, behandelt de
krant de kwestie bij
voorkeur met vette
oorlogskoppen.
De eerste
letterschermutselingen
dateren van een maand
geleden. Nadat de door een
regeringscommissie
voorgestelde
spellingveranderingen in
mei waren geaccepteerd door
de 'onsterfelijken' van de
Academie frangaise het
illustere genootschap dat
onder andere over de Franse
taalschat moet waken -
schrokken de geleerde
eminenties wakker toen de
'unaniemaan vaarde
wijzigingen in de Franse
staatscourant werden
gepubliceerd. Zelfs president
Mitterrand was daarvan
onder de indruk. Tijdens zijn
traditionele
nieuwjaarswensen aan de
pers bevestigde het
staatshoofd, tussen twee
beschouwingen over de Golf
en Corsica, zijn liefde voor
de Franse taal. Het rumoer
rond de accenten vond hij
typisch Frans en derhalve
wel sympathiek. „Ik was op
de hoogte van het project. Ik
was een beetje huiverig en
heb nog wat accenten
kunnen redden", onthulde
Mitterrand, die niettemin
achter de hervorming staat
„waarpremier Rocard zoveel
werk aan heeft gehad".
Woorden als maitre
(meester) en goüt (smaak)
worden volgens de nieuwe
spelling dakloos. Maitre en
gout, dus. Andere woorden
zijn - zeker voor
buitenlanders - wat
logischer gemaakt. Een
voorbeeld: de door niemand
uitgesproken 'i' gaat uit
oignon (ui). Tenminste, als de
taalhervorming inderdaad
van kracht wordt, want de
puristenlobby heeft opeens
ernstige verminkingen van
de bijna heilige Franse taal
geconstateerd.
De kritiek op de Academie is
niet van de lucht. „We zijn
bedrogen", zo huilde de ene
na de andere academicien
om de gepelde ui (zonder 'ij.
Maurice Druon, de eeuwige
secretaris der onsterfelijken,
kreeg de schuld. Hij zou de
volmachten van mede-
onsterfelijken hebben
misbruikt. „We dachten dat
het om een klein
hervorminkje ging", aldus
een verontwaardigde Henry
Troyat, eminent biograaf van
Iwan de Verschrikkelijke.
Andere academiciens
voelden zich eveneens
geflest. Slechts een enkeling
was zo eerlijk toe te geven op
de bewuste vergadering te
hebben zitten snurken.
De dakjescrisis moet
binnenkort een ontknoping
krijgen wanneer
schoolhoofden en
academiciens zich nogmaals
over de kwestie zullen
buigen. De laatsten kunnen
zich nog onsterfelijker
maken dan ze al waren dooi
voor het eerst in de
geschiedenis beroep aan te
tekenen tegen zichzelf, de
illustere Academie
Frangaise.
