Opmars 'natuurlijke theologie'
in Canberra te verwachten
£cidóe
brieven van lezer
kerk
wereld
beroepingen
De Godsverduistering kan wijken"
Encycliek moet alternatief bieden voor consumptiemaatschappij
ficidócSouoatit
GEESTELIJK LEYEN/OPINIE
fieidaeSoinaitt
DONDERDAG 10 JANUARI 1991 PAG
Duitse christelijke vredesorganisaties: soldaten moeten orders weigeren
FRANKFURT a.M. Leiders van vier grote christelijke vre
desorganisaties in Duitsland hebben de Duitse soldaten die in
verband met de Golfcrisis naar Turkije worden overgebracht,
opgeroepen elk dienstbevel te weigeren. Een oorlog in het
Golfgebied kost honderdduizenden mensenlevens en zal het
aantal slachtoffers van het beleid van de Iraakse president
Saddam Husayn vele malen overtreffen, aldus de vier organi
saties in een gezamenlijke verklaring.
Zij pleiten voor internationaal respect voor Irak en voor voort
zetting van het handelsembargo om Irak te dwingen zich uit
Kuwayt terug te trekken. In het kader van een internationale
conferentie over de problemen in het Midden-Oosten moet
naar hun mening ook rekening worden gehouden met de ge
rechtvaardigde belangen van Irak. In geen geval mogen Duitse
of andere soldaten het slachtoffer worden van het mislukte be
leid van het Westen tegenover Irak en de jarenlange leveran
ties van wapens uit het Westen aan het bewind van Saddam
Husayn
De verklaring is ondertekend door onder anderen de vice-
voorzitter van de Duitse sectie van de internationale rooms-ka-
tholieke vredesbeweging Pax Christi, Karlheinz Koppe, en de
secretaris van de actiegroep 'Ohne Rilstung leben".
Pax Christi Nederland zal de Nederlandse soldaten in het Golf
gebied niet oproepen tot ongehoorzaamheid aan hun superieu
ren, aldus J. Gruiters. De Nederlandse afdeling heeft zich altijd
op het standpunt gesteld, dat in militaire dienst gaan even legi
tiem is als dienstweigeren, mits het in beide gevallen om een
bewuste keuze gaat.
Een gedachte is
aanstekelijk. Bepaalde
gedachten zijn zelfs
epidemisch
Wallace Stevens
Bisschop weigert
sacramenten aan
overtreders
mensenrechten
BUENOS AIRES De pro-
gressieve Argentijnse bisschop
Miguel Hesayne zal mensen
die de mensenrechten hebben
geschonden en daarover geen
berouw hebben getoond, de
sacramenten, zoals de eucha
ristie. onthouden. Dat heeft
hij in een verklaring laten
weten.
Mgr. Hesaynes besluit heeft
betrekking op allen die zich
tijdens de militaire dictatuur
(1976-1983) schuldig hebben
gemaakt aan schending van
de mensenrechten. Hij doelt
niet alleen op de militairen en
veiligheidsagenten maar ook
op de guerrillastrijders tegen
het militaire bewind.
Hesayne meent dat „het pas
toraal van belang is om onze
handelwijze te verhelderen,
zodat we ons kunnen laten
zien als Kerk van Christus".
Hij verwijst in zijn verklaring
naar een foto van ex-juntalei
der generaal Jorge Videla.
Daarop is te zien, dat Videla
na zijn vrijlating uit de gevan
genis de communie ontving.
Lutherse
synodepresident
weg als
Rotterdamse
predikant
ROTTERDAM De pre-
sident van de lutherse sy
node, dr. C.F.G.E. Halle-
was, heeft wegens ver
schillen van inzicht met
zijn kerkeraad zijn ambt
van predikant van de lu
therse gemeente in Rot
terdam neergelegd. Hij
heeft nog geen andere
gemeente gevonden.
Hallewas, sinds 1988 synode
president, is vijf jaar predi
kant in Rotterdam geweest.
Hij erkent dat de functie van
predikant in Rotterdam, met
ongeveer 2500 leden een van
de grootste gemeenten binnen
de Evangelisch-Lutherse
Kerk, moeilijk te combineren
is met het presidentschap van
de synode.
Bovendien heeft de gemeente
nog altijd last van de naweeën
van de samenvoeging van
drie deelgemeenten in een ge
meente in het begin van de
jaren tachtig. Na de bevesti
ging van ds. M.L. de Klerk als
predikant in Rotterdam in
september vorig jaar, achtte
Hallewas de tijd gekomen af
scheid van zijn gemeente te
nemen.
Hallewas (48) heeft nog niet
besloten, of hij zich in mei als
synodepresident herkiesbaar
stelt. De Evangelisch-Luther
se Kerk heeft ongeveer 25.000
leden.
Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
Aangenomen naar Nieuwleusen J.
van Tuil te Eemdijk.
AMERSFOORT New
Age-gedachten en „eco-
feministische" opvattin
gen spelen een rol bij het
formuleren van een nieu
we oecumenische schep-
pingstheologie, volgende
maand op de assemblee
van de Wereldraad van
Kerken in Canberra. ,,Dit
zijn gedachten waar Vis
ser 't Hooft vuurbang
voor was dat ze ooit in
vloed binnen de Wereld
raad zouden krijgen," al
dus dr. M.E. Brinkman,
een van de gereformeer
de afgevaardigden naar
Canberra.
Op een bijeenkomst van de
Nederlandse gedelegeerden te
Amersfoort verwees hij naar
een Wereldraadrapport ter
voorbereiding van Canberra.
In het nieuwe theologisch
verstaan van de schepping
valt de nadruk op de onder
linge samenhang van alle le
ven op aarde en op de bijbelse
roeping van de mens betref
fende de rest van schepping.
„Negatief geformuleerd: elke
scheppingstheologie die uit
sluitend Gods presentie er
kent in de openbaring door
Israël, de historische Jezus en
de kerk, heeft geen oog voor
Gods Geest in de schepping.
Positief geformuleerd: een
vanuit de Geest geformuleer
de scheppingstheologie heeft
een open en brede visie: Gods
positieve aanwezigheid is ook
waarneembaar in de schep
pingsreligies van natuurvol
ken en niet alleen in het ge
tuigenis van de drie godsdien
sten van het Boek (Jodendom,
Christendom, Islam). In die
visie is een positieve en ver
reikende theologie van de na
tuur zelf mogelijk in plaats
van dat de natuur slechts het
toneel voor het menselijk le
ven is. Zo'n scheppingstheolo
gie waarin de Heilige Geest
centraal staat, zal in Canberra
op de agenda staan," aldus het
Wereld raad rapport.
De gedelegeerden zullen in
Canberra antwoord moeten
geven op vragen als: welke
invloed heeft de opvatting
van de Heilige Geest als Gods
energie aanwezig in de schep
ping, op ons denken over wat
de natuurvolken, wetenschap
kunst en de natuur zelf ons te
zeggen hebben'' Leidt een
verstaan van de Heilige Geest
als 'Roeach' (Hebreeuws voor
adem), Moeder, Dochter, Zus
ter tot het perspectief van
God met een vrouwelijk ge
zicht? Hoe wordt de verhou
ding tussen de Geest die de
aarde herschept, en de verlos
sing door Christus? In hoever
re relativeert de opvatting dat
de Geest waait waarheen hij
wil, het gezag van de kerk en
de kerkelijke structuren?
„Dit is een heel andere schep
pingstheologie dan die wij ge
wend zijn. Ze lijkt in de verte
op rooms-katholieke ideeën
en op gedachten van Guido
Gezelle," aldus Brinkman in
een toelichting.
„Het is heel spannend voor
ons. Het Barthiaanse denken,
dat de genade 'senkrecht von
Oben' komt, is een gepasseerd
station."
,,'t Is wat syncretistisch en
heel wijd allemaal," aldus
mevr. drs. J.B Jongeneel-
Touw, een van de Hervormde
gedelegeerden. Volgens haar
is het een nieuwe interpreta
tie van de bijbelse gegevens
als reactie op de vernedering
door de mens van de natuur.
De machtsverhouding tussen
mens en natuur, die lange tijd
in het voordeel van de natuur
was, ligt nu geheel bij de
mens, aldus de gereformeerde
afgevaardigde prof. mr. dr. B.
de Gaay Fortman. De nieuwe
scheppingstheologie is een po
ging het evenwicht te herstel-
ZEIST De Godsver
duistering kan wijken.
Mensen komen, terwijl
alle franje van hen is af
gevallen, voor het eerst
of opnieuw te staan in de
reële betrekking tot God
in Christus.
Tot die ervaring is de her
vormde predikant W. Dekker
uit Rotterdam-Delfshaven in
de afgelopen jaren gekomen,
zo vertelde hij woensdag in
Zeist op de predikantenverga
dering van de Gereformeerde
Bond.
Toen hij in Delfshaven begon,
kwamen er alleen op Eerste
Kerstdag nog zo'n 150 mensen
in de enig overgebleven kerk,
waar in de bloeitijd zeker drie
tot vierduizend mensen op
zo'n ochtend naar de kerk
gingen. „Op zo'n moment
denk je: de prediking heeft
geen enkele werfkracht meer
in de moderne stad. Al vinden
de mensen in de kerk de
preek nog zo mooi; je denkt
bij jezelf: we beleven hier het
einde van een tijdperk."
Van de pas overleden kerke
lijk hoogleraar dr. H. Jonker
had Dekker geleerd: 'En toch
preken'. Jongeren zitten nu in
de kerk omdat ze de kerk
dienst bij uitstek de gelegen
heid vinden om uitdrukkelijk
met hun geloof bezig te zijn.
Men verwacht echter geen
slap verhaaltje, want dan
blijft men zeer snel weg,
waarschuwde Dekker.
Prediking in een tijd van
Godsverduistering (het thema
van de predikantenconferen
tie) betekent opnieuw bij het
begin beginnen, zei Dekker.
Dat houdt in dat de reële be
trekking er van eeuwigheid
was van Gods kant en er ook
Een nauwkeurige uitleg van
de bijbel is een belangrijk
voorwaarde om tot het eigen
lijke te komen: het gemeente
lid opheffen tot het niveau
waarop hij de nabijheid van
God ervaart. Zo wordt de
„onvanzelfsprekendheid van
geloven" voelbaar, hield Dek
ker zijn collega's voor.
Islamitisch congres roept
op tot integratie
ROTTERDAM Moslims in
Nederland moeten niet vanuit
de zijlijn blijven toekijken en
prediken. Ze moeten volop
deelnemen aan het maat
schappelijk leven en daarin
willen integreren vanuit hun
eigen waarden en normen.
Dit zei Abdulwahid van Bom
mel van het Moslim Informa
tie Centrum woensdag op een
congres in Rotterdam over de
integratie van moslims. Het
congres was georganiseerd
door de Islamitische Stichting
Bevordering Integratie en had
de steun van de grootste isla
mitische organisaties in Ne
derland.
„De islam is geen getto-reli-
gie", zei Van Bommel tegen
400 congresgangers. Als mos
lims hun eigen waarden hoog
houden, hoeven zij helemaal
niet bang te zijn voor integra
tie in de Nederlandse samen
leving.
Voorwaarde is wel dat de Ne
derlandse moslims - ruim
400.000 in totaal onderzoeken
waarop hun eigen identiteit
gebaseerd is, „zonder sprook
jes". Ook moeten zij proberen
begrip te tonen voor de mo
derne seculiere Nederlandse
samenleving waarin zij wo-
Dit proces kan versneld wor
den, aldus Van Bommel, door
de oprichting van een Neder
lands opleidingsinstituut voor
islamitische geestelijke lei
ders. „De imams die nu naar
Nederland komen, hebben
vaak veel vooroordelen over
de Nederlandse cultuur, het
christendom en het morele
peil hier." Ook is het noodza
kelijk dat de moskee een nor
maal verschijnsel in de Ne
derlandse samenleving wordt.
Van Bommel pleitte voorts
voor de totstandkoming van
„een gemeenschappelijke
taal". Moslims moeten elkaar
beter leren verstaan, maar
ook in de richting van andere
Nederlanders in een heldere
en duidelijke taal over hun
gemeenschappelijke hoop en
zorgen spreken. Als moslims
vinden dat zij veelal negatief
in de publiciteit komen,
moeten zij eerst de hand in ei-1
gen boezem steken.
In dit verband wees Van
Bommel op de noodzaak van
de Islamitische Raad Neder
land, die over enkele weken
zal worden opgericht.
Terug naar Europa
Enkele van oorsprong Duitse rooms-katholieke monniken zijn gisteren na een jarenlang verblijf
in een klooster in Jeruzalem naar Duitsland gevlogen. Ze hebben Israel verlaten in verband met
de dreigende oorlog in de Golf. De monniken wilden aanvankelijk van geen wijken weten, maar
gingen tenslotte toch, na overreding door vrienden, foto: ap
(Van onze correspondent Aart
Heering)
ROME De nieuwjaars
boodschap waarin de
paus een encycliek aan
gekondigde die de basis
moet gaan vormen voor
een nieuw katholiek
maatschappelijk bewust
zijn, heeft terecht ruime
aandacht gekregen. Een
encycliek is immers slotte
het zwaarste propagandis
tische geschut dat de paus
ten dienste staat. Daar
naast is het van niet te
onderschatten symbolisch
belang, dat het pauselijk
document precies hon
derd jaar na Rerum No
varum verschijnt, de en
cycliek waarin voor het
eerst diep werd ingegaan
op arbeidsvraagstukken
en die de geschiedenis is
ingegaan als een van de
belangrijkste kerkelijke
verklaringen.
De encycliek (lett. „verkondi
ging") staat bovenaan in de
hiërarchie van pauselijke do
cumenten van onder meer
bul, breve, rescript en consti
tutie. Het is een aan geeste
lijkheid en leken gerichte
pauselijke zendbrief, „bevat
tende een veroordeling van
dwalingen in godsdienst of
staatkunde, of de weg aanwij
zende hoe in grote maatschap
pelijke vraagstukken te han
delen".
Sinds de instelling van de en
cycliek door paus Benedictus
XIV in 1740 zijn er in totaal
266 van dergelijke documen
ten verschenen, over de meest
uiteenlopende onderwerpen.
De encycliek wordt aange
duid met zijn beginwoorden,
waaruit meestal ook de draag
wijdte af te lezen is.
Zo legde Johannes XXIII zijn
ideologisch testament neer in
de encycliek Pacem In Terris
(Vrede op aarde) en gaf Pau
lus VI de encycliek waarin hij
in 1968 het gebruik van de pil
veroordeelde de wijdse titel
Humane Vitae (Van het men
selijk leven) mee. Sommige
encyclieken zijn zeer tijdge
bonden.
Pius XII wijdde er in 1956
twee aan de inval in Honga
rije en in 1937 maakte Pius
XI's encycliek over de ver
volging van de katholieke
kerk in Duitsland Mit bren-
nender Sorge (een van de
weinige die niet in het Latijn
is opgesteld, maar in de taal
van het land waarvoor ze was
bestemd) grote indruk door de
resolute veroordeling van het
'nazi- regime.
Ook Slavorum Apostoli,
waarmee Johannes Paulus II
in 1985 de Slavische heiligen
Cyrillus en Methodius her
dacht, was vooral bedoeld om
de toen nog onder het com
munisme zuchtende gelovigen
een hart onder de riem te ste
ken.
De encycliek heeft niet de
status van geopenbaarde
waarheid. (Dat hebben pause
lijke uitspraken alleen als de
paus „ex cathedra" spreekt en
dat is sinds de instelling van
het onfeilbaarheidsdogma in
1870 nog maar een keer ge
beurd. namelijk toen Pius XII
in 1950 een eind maakte aan
een eeuwenlange discussie
door onder goddelijke, inbla
zing het dogma van de Onbe
vlekte Ontvangenis te beves
tigen.) De in de zendbrief ge
uite stellingen kunnen daar
om later veranderd of herroe
pen worden.
Een encycliek van Pius XI uit
1929, waarin coëducatie (ge
mengd onderwijs van jongens
en meisjes) werd afgewezen,
is zo later overruled door het
Tweede Vaticaans Concilie,
dat coëducatie juist aanbeval.
De individuele gelovige, die
wel gehouden is om door paus
en Concilie opgestelde dog-
-ma's als waarheid te aanvaar
den, kan de richtlijnen van
een encycliek dus naast zich
neerleggen. En wanneer die
nogal ver van de maatschap
pelijke realiteit af staan, zoals
in het geval van geboortere
geling, laat de katholieke
kudde zich inderdaad weinig
aan het woord haars herders
gelegen liggen.
Ook over dit thema, dat hem
na aan het hart ligt, heeft de
paus een encycliek in petto,
maar in het Vaticaan wordt
beweerd, dat kardinaal Rat-
zinger, het hoofd van de Con
gregatie voor Geloofsleer,
hem de publicatie daarvan
heeft ontraden. Niet omdat
Ratzinger het niet eens is met
Woytila. die kort geleden
zelfs de periodieke onthou
ding heeft afgewezen, maar
om te vermijden dat de paus
voor lege banken komt te
prediken.
Anderzijds kan een paus er
van verzekerd zijn, dat ook
minder populaire instructies
in de leer zullen blijven
voortleven, wanneer ze een
maal zijn neergelegd in een
encycliek. In Vaticaanse pu
blicaties wordt in de regel uit
gebreid teruggegrepen op
pauselijke documenten, die
dan naar goed scholastiek ge
bruik wel als vaststaand gege
ven worden aanvaard. Een
van de meest invloedrijke en
cyclieken is de uit 1891 stam
mende Rerum Novarum. door
het Vaticaanse dagblad Osser-
vatore Romano terecht om
schreven als het „beginpunt
van de maatschappelijke leer
van de Kerk".
Rerum Novarum (Van nieu
we zaken, waarmee vooral
het socialisme werd bedoeld),
maakte de weg vrij voor de
oprichting van katholieke
vakbonden, die zich natuur
lijk niet tot de door de socia
listen gepredikte klassestrijd
moesten laten verleiden, maar
volgens de Rooms-corporatie-
ve maatschappijvisie hun
zaak in goed overleg met de
werkgevers bepleiten.
De encycliek was een noodza
kelijk geworden antwoord op
de in die jaren steeds popu
lairder wordende socialisti
sche denkbeelden, maar
kwam ook voort uit oprechte
bezorgdheid van paus Leo
XIII. die drie jaar daarvoor
op aandringen van de Franse
'verlichte patroon^ Leon Har
mei tot ontsteltenis van de
Romeinse elite 10.000 fabriek
sarbeiders in het Vaticaan
had uitgenodigd.
Veertig jaar later borduurde
Pius XI met Quadragesimo
Anno op hetzelfde thema
door. Deze encycliek bevat
bovendien de beruchte bewe
ring. dat „niemand zowel een
goed katholiek als een over
tuigd socialist kan zijn", waar
door tot in de vijftiger jaren
Roomse PvdA-stemmer's in
gewetensnood werden ge
bracht.
Magnum Opus
'De huidige paus heeft al twee
encyclieken gewijd aan socia
le vraagstukken. Laborum
Exercens uit 1981 en Solleci-
tudo Rei Socialis van 1987.
Beide zullen bouwstenen le
veren voor het magnum opus
dat 1991 tot „jaar van de soci
ale leer van de kerk" moet
maken. Na de revoluties van
1989 wordt dit de eerste ency
cliek. die niet in polemiek
met socialisme en communis
me is geschreven. Daarom zal
de paus zich hierin vooral van
zijn antikapitalistische kant
laten zien. Al in de encycliek
van 1981 maakte hij een hij
analyse van de uitbuiting van
de Derde Wereld door rijke
landen en multinationale on
dernemingen „die hun pro-
dukten zo duur mogelijk ver
kopen en tegelijkertijd de
grondstoffenprijzen zo laag
mogelijk houden".
De Noord-Zuid tegenstelling
en het thema van de interna
tionale solidariteit, dat hij in
1987 al heeft uitgewerkt, zul
len naar verwachting in de
nieuwe encycliek een centrale
plaats innemen. Hierin zal de
paus verder zijn kritiek uit
werken op de genotzucht, het
egoisme en de 'zondige bouw
sels' van de moderne con
sumptiemaatschappij, waarin
armen, ouderen en minderhe
den worden verwaarloosd en
de van God gegeven natuur
wordt gemolesteerd. Het zal
een pleidooi worden voor een
nieuwe, gemeenschapszin die
veel mensen van goede wil
kan verenigen, als zij tenmin
ste gepaard gaat met een soe
pele! r) opstelling tegenover
andersdenkenden.
Toch is het de vraag, of Jo
hannes Paulus II met dit zo
veelste spectaculaire initiatief
zijn hand niet overspeelt. Met
de nieuwe encycliek, zijn
achtste, zal hij er al meer op
zijn naam hebben staan dan
Paulus VI, die er in een ponti
ficaat van vijftien jaar maar
zeven heeft uitgevaardigd.
Een Nederlands geestelijke in
Rome zegt daarop desge
vraagd: „Natuurlijk is de en
cycliek aan inflatie onderhe
vig als het instrument te vaak
wordt gehanteerd. Maar ja,
deze paus wil nu eenmaal al
les in het groot doen".
Geen consequent beleid
De brief va n het kabinet over de Nederlandse bijdrager^
een eventuele oorlog tegen Irak is een compromis tusse a.
opvattingen van de beide regeringspartijen. Veel CDA us
zoals het kamerlid Gualthérie van Weezei, zouden graag h
dat de Jacob van Heemskerck en Philips van Almonde 2 j
dig zij aan zij met de Amerikaanse oorlogsschepen zoi jjj
optrekken. Daarentegen zouden veel PvdA'ers, onder or
oud-minister Stemerdink, de Nederlandse fregatten, ne cc
de Belgische mijnenvegers, direct na het uitbreken va g
oorlog naar huis toe willen halen. v;
DiE laatste wens heeft het kabinet terecht niet ven r
Een land als het onze, dat zich op het standpunt stelt da 1
resoluties van de Veiligheidsraad van de Verenigde N
uitgevoerd moeten worden, kan zijn oorlogsschepen nie
rugtrekken als het menens wordt. Dat geldt temeer, oi
de gang van zaken in de afgelopen vijf maanden heeft
getoond, dat de Irakezen zich niet met alleen een econon J
embargo uit Kuwayt laten verdrijven. Wat rest de geall
den na de 15e januari, de dag waarop het door de VN ge
de ultimatum afloopt, dus anders dan het gebruiken vai
weid?
In dat licht getuigt het niet bepaald van moed, vastbera
heid en consequent beleid van de Nederlandse regerinj
zij haar fregatten beperkingen oplegt bij bijvoorbeeld ht
corteren en verdedigen van Amerikaanse (vliegdek)schf g
De fregatten die overigens vooral zijn ontworpen
een luchtverdedigingstaak mogen het gebied waar ze
nu bevinden echter niet verlaten. Ze moeten dus zo'n
honderd kilometer van Kuwayt vandaan blijven.
MAAR hoe moet het dan als de Verenigde Staten het
zakelijk vinden hun vloot te laten opstomen? Laat Neder j
de Amerikanen (en de Britten) dan de kastanjes uit het
halen9 De bemanningen van de Jacob van Heemskerc
de Philips van Almonde zullen waarschijnlijk de eersten
om daartegen te protesteren. Zo gaat men niet met zijn
genoten om, zeker niet als men zijn eigen vrijheid aan
bondgenoten te danken heeft.
WAARSCHIJNLIJK zal het in de praktijk wel meev ;i
met die beperkte bewegingsvrijheid van de Nederlandse
gatten. In geval van oorlog worden de schepen onder
van een Amerikaanse admiraal geplaatst. De Nederla j
commandanten lijken de mannen er niet naar om onder
logsomstandigheden te weigeren bepaalde orders uit te
ren, alleen omdat deze door sommige politici in eigen
als offensief uitgelegd zouden kunnen worden.
Brieven graag kort jn duidelijk geschreven.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezon
stukken te bekorten
Interview
In uw blad heeft een artikel
gestaan van Raymond Hasse-
lerharm, waarin hij mij een
aantal uitspraken in de mond
legt. Ik ben hoogst verbaasd
over de handelwijze van Has-
selerharm. Ik heb hem geen
interview gegeven en ik dis
tantieer me dan ook van de
uitspraken die aan mij worden
worden toegeschreven. Toen
Hasselerharm mij in Zuid-
Afrika uitnodigde voor een
ontmoeting, heb ik daarop po
sitief gereageerd, maar daarbij
heb ik duidelijk aangegeven
dat ik geen interview voor een
dagblad kon geven; een radio
interview was geen probleem.
Ik heb ook duidelijk aangege
ven waarom dit niet kon: ik
had hierover bindende afspra
ken met een weekblad (Vrij
Nederland) gemaakt. Aan het
begin van de ontmoeting bij
hem thuis, waarbij ook zijn
vrouw aanwezig was, is dit op
nieuw door mij naar voren ge
bracht.
Hasselerharm gaf de indruk
dat hij dit verzoek eerbiedigde,
en ik verwachtte ook niet an
ders van een journalist die
voor een aantal bekende dag
bladen schrijft. Mijn hele be
zoek aan Zuid-Afrika bestond
uit een opeenvolging van ge
sprekken, waarbij ik wilde ho
ren hoe men de situatie in
Zuid-Afrika beoordeelt, en
waarbij ook aan mij vragen
werden gesteld. Bij gesprek
ken met Nederlandse en Zuid-
afrikaanse journalisten heb ik
steeds aan het begin vastge
steld dat het niet om een inter
view ging, zodat ieder vrijuit
kon spreken.
De uitnodiging van Hasseler
harm en zijn vrouw paste heel
goed in dit programma. We
hebben daarom vrijuit gespro
ken, zowel toen hij mij met
zijn auto ophaalde als toen hij
mij terugbracht naar mijn ho
tel. Ik protesteer ertegen
hij achteraf dit gesprek tJ
'interview' heeft omgebl
en mij uitspraken in de i
legt waar ik niet achter!
staan. 9
Sietse Bosgra, 1
AMSTERDAM
(Naschrift. Opmerkelijk li
venstaande brief van
Bosgra is dat hij zijn l
ken over Conny Braam
Anti Apartheids Be w
niet ontkent. Zij zou v
hem onder meer een 'lid
lijke relatie'met het ANC
ben. Bosgra ziet geen ai
ding om haar nu zijn en
aan te bieden, maar kom
het verwijt dat zijn uitlati
niet tijdens een 'officieel
terview wérden gedaan
valt nog over te twisten o
journalist mag citeren ui
gesprek zonder dat het ee
terview-status heeft, man
lukkig is dat niet eens n
Bosgra gaf te kennen d,
officieel geen krante-i
view mocht geven in vei
met afspraken met Vrij JV
land. Maar na aandringen
mijn kant zei hij dat hi
probleem zou oplossen do
hoofdredactie van Vrij h
land voor te houden dl
zich niet bewust was vai
krante-mterview, maar d
dacht dat het alleen
(A vro)radio-in terview h
..Als je er maar geen pi
groot artikel van maakt
dus Bosgra. Vervolgens h
met zijn instemming opi
notities gemaakt van alle
hij zei. Ook van zijn op
kingen over Conny Braai
haar seksuele relatie ma
ANC. De meeste details fl
de lezer willen besparen, I
in essentie geeft het aaii
een topman van een vod
staande organisatie deni
spreekt over een even bi
de collega. Zelfs in een i
view. Raymond Hasseleiï
Johannesburg)
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
Abonnee service
Telefoon 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur
Nabezorging
Telefoon: 071-122 248
van ma. t/m vr van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 u
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW)
Bij automatische betaling: Bij betaling per acceptgirofc
per maand 25,70 per maand f. 1
per kwartaal f. 76,60 per kwartaal 7
per jaar f 294,30 per jaar 29
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel.: 071 - 122 244
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswij
070 - 3902 702
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
